Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger"

Serkan Coşkun
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Beslenme Sorunlarıyla Mücadele: Gizli Açlık, Hidden Hunger Prof Dr Halit Tanju Besler Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Gazimağusa, KKTC

2 G İ Z L İ A Ç L I K H I D D E N H U N G E R

4 Toplumların beslenme sorunlarına bakılacak olursa; 5 temel neden altında toplamak mümkündür 1. Besin üretimi, dağıtımı ve teknolojisindeki yetersizlik ve düzensizlikler 2. Güvenli besine ulaşmada yetersiz alım gücü ve alım gücünün dengesizliği 3. Kültürel etmenler ve eğitimin yetersizliği 4. Aile yapısı Kalabalık aileler 5. Çevresel ve yaşam koşullarının sağlıksız olması

5 Yetersiz beslenme nedenlerinin başında topluma yetecek kadar besinin bulunmayışı gelir bu durum nüfus ve toprağın eşitsiz bir dağılım göstermesi ile ilişkilendirilebilir. Örneğin Uzak Doğu ve Asya ülkeleri dünya nüfusunun yarısını oluşturmakta ancak dünya yüzölçümünün ¼ ünde yaşamaktadır. Tarım alanlarının besin üretimine elverişli olmaması. Tarım alanlarının, toplumun beslenmesinde yetersiz kalması Tarım ve hayvancılıkta verimin düşüklüğü ve bu konuda yetersiz bilgi ve teknoloji Üretilen besinlerin dağıtımındaki eşitsizlikler

6 Beslenme Durumunu Etkileyen Faktörler 1- Sosyo-ekonomik durum; yoksulluk 2- Ev halkının besin güvencesi 3- Kötü çevre koşulları, kişisel hijyen sorunları 4- İnfeksiyon hastalıkları, çocukluk çağı aşılama eksikliği 5- Eğitim düzeyi, okullaşma, okur-yazarlık 6- Beslenme bilgi düzeyi (tüketici bilinci, sağlıklı seçim yapabilecek olanaklardaki sorunlar dolayısıyla endüstrinin durumu vd) 7- Beslenme alışkanlıkları (besin seçimi, pişirmei saklama vd) 8- Enerji ve besin öğesi alımında değişik nedenlerle görülen sorunlar (bitkisel-hayvansal kaynaklı besin tüketimindeki dengesizliklertam tahıl seçimi yerine farklı seçimler, besin saklamadaki besin öğesi kayıpları gibi) 9- Aktif yaşam biçimi

13 Açlık - Gizli Açlık Beslenme bilimi son yıllarda, yetersiz beslenme sorunları kapsamında, açlıktan sonra gizli açlık kavramını da tartışmaya başlamıştır. Gizli açlık, açlık ve/veya yetersiz beslenmenin ve hatta aşırı ancak dengesiz beslenmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan mineral ve vitamin yetersizliklerinin neden olduğu sağlık sorunlarının tümüne denir.

14 Enerji ve protein diyet ile yeterli düzeyde alınsa dahi dengeli beslenilmediğinde veya optimal besin değeri olan, güvenli besine ulaşılamadığında, A vitamini, riboflavin, demir, çinko, iyot, selenyum gibi hayati önem taşıyan vitamin ve mineral yetersizlikleri ortaya çıkabilir. Bu vitamin ve minerallerin yetersizliği sonucu ortaya çıkan klinik tablo ise genel anlamda 'Gizli Açlık olarak tanımlanmaktadır. Gizli Açlık özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sık görülen bir beslenme sorunudur.

15 Gerekçe Dünyada Durum Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ne göre her yıl bulaşıcı olmayan hastalıklardan 38 milyon kişi hayatını kaybediyor. Global Status Report on Non Communicable Diseases, WHO.

Gerekçe Dünyada Durum WHO, UNICEF ve Dünya Bankası nın çocuk malnütrisyonu Eylül 2015 raporu; 1990 yılında 31 milyon çocuk fazla kilolu 2014 yılında 41 milyon çocuk Dünya

UNICEF WHO World Bank Group joint child malnutrition estimates. Key findings of the 2015 edition. http://www.who.

16 Gerekçe Dünyada Durum WHO, UNICEF ve Dünya Bankası nın çocuk malnütrisyonu Eylül 2015 raporu; 1990 yılında 31 milyon çocuk fazla kilolu 2014 yılında 41 milyon çocuk Dünya Obezite Federasyonu (World Obesity Federation) raporu; yaş grubundaki her 5 gençten 4 ü yeterli fiziksel aktivite yapmıyor. Levels and trends in child malnutrition. UNICEF WHO World Bank Group joint child malnutrition estimates. Key findings of the 2015 edition. World Obesity Day. Press release. 11 october World Obesity Federation.

Gerekçe Dünyada Durum Herkesin güvenli, yeterli ve besin değeri zengin gıdaya erişim hakkı ROMA BESLENME DEKLARASYONU İKİNCİ ULUSLARARASI BESLENME KONFERANSI (ICN2), 19-21 KASIM 2014 MALNÜTRİSYONUN

17 Gerekçe Dünyada Durum Herkesin güvenli, yeterli ve besin değeri zengin gıdaya erişim hakkı ROMA BESLENME DEKLARASYONU İKİNCİ ULUSLARARASI BESLENME KONFERANSI (ICN2), KASIM 2014 MALNÜTRİSYONUN PEK ÇOK FORMU VARDIR Açlıktan vitamin ve mineral yetersizlikleri ve obeziteye kadar, yetersiz ve dengesiz beslenmenin her çeşidini önlemek Bodurluk 5 yaş altındaki 161 milyon çocuk kronik açlık yüzünden yaşına göre kısa boyludur Kilo Fazlalığı 5 yaş altındaki 42 milyon çocuk kilolu Second International Conference on Nutrition, Rome, November 2014, Conference Outcome Document: Rome Declaration on Nutrition Aşırı Zayıflık 5 yaş altındaki 51 milyon çocuk akut açlık yüzünden boyuna göre düşük ağırlıktadır Obetize 500 milyondan fazla yetişkin Mikrobesin Öğesi Yetersizlikleri 2 milyardan fazla insanda A vitamini, iyot, demir & çinko gibi besin ögesi yetersizlikleri

18 Gerekçe Türkiye de Durum Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA)-2010 AMAÇ: Eğitim programlarını ve eğitim araç ve gereçlerini geliştirmek, Yaygın beslenme eğitimi programlarını hazırlamak, Besine dayalı rehberleri hazırlamak, var olanları güncellemek 0-5 Yaş Grubu Şişman Zayıf Bodur/Çok kısa %20,5 %17 %11,5 Vücut Yapısı Analizi 6-10 Yaş Grubu Şişman Zayıf Bodur/Çok kısa %17,3 %20,7 %11,5 Şişman 6-18 Yaş Grubu %20,5 Zayıf %18,8 Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması, Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu. Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı,

19 Gerekçe Türkiye de Durum Türkiye Çocukluk Çağı (7-8 yaş) Şişmanlık Araştırması(COSI-TUR) ŞİŞMANLIK, ZAYIFLIK ve BODURLUK PREVALANSI (YERLEŞİM YERİ, CİNSİYET VE YAŞA GÖRE) ŞİŞMAN* (BKI Z SKOR) ZAYIF * (BKI Z SKOR) BODUR* (BOY UZUNLUĞU Z SKOR) KENT KIR KENT KIR KENT KIR ERKEK 24,9 14,8 2,1 2,4 1,6 5,6 KIZ 23,4 13,6 1,9 1,3 1,8 6,0 7 YAŞ 24,6 15,2 2,0 1,9 1,9 3,7 8 YAŞ 23,8 13,1 2,2 1,8 1,5 8,0 * BKI, Z SKORU (kilolular ve ciddi zayıflar dahil) ** BOY UZUNLUĞU Z SKORU (ciddi bodurlar dahil) Türkiye Çocukluk Çağı (7-8 Yaş) Şişmanlık Araştırması (COSI-TUR), Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 920, Ankara ve 2014

20 Beslenme Sorunları ve Gizli Açlığa Yönelik Küresel ve Türkiye ye Ait Bazı Veriler Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve FAO ya göre demir ve çinko yetersizliği dünyada 2 milyar kişiyi etkiliyor. WHO ya göre her yıl, 5 yaş altı 7 milyon çocuk, gizli açlık sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Unicef e göre her 15 saniyede bir çocuk beslenemediği için hayatını kaybediyor. Vitamin ve mineral yetersizlikleri, küresel sağlık yükünün %10'nundan sorumludur. Gizli açlık sonucu ortaya çıkan sağlık sorunlarının tedavisi ve önlenmesi için küresel GSMH nın %3 ü yani yaklaşık 3 trilyon dolar harcanmaktadır. 5 yaş altı çocuk ölümlerinin yarısından yetersiz beslenme sorumlu tutulmakta ve yılda 45 milyon çocuk yeterli beslenmediği için hayatını kaybetmektedir.

21 Beslenme Sorunları ve Gizli Açlığa Yönelik Küresel ve Türkiye ye Ait Bazı Veriler Dünyadaki her 4 çocuktan 1 i bodur ve her 100 çocuktan 8 i ise aşırı zayıf. Yılda ortalama 807 bin çocuk A vitamini, çinko veya diğer besin öğesi yetersizlikleri yani gizli açlık sebebiyle gelişim bozukluğu yaşamaktadır. Her yıl 18 milyon bebek iyot yetersizliği nedeniyle zihinsel engelli olarak dünyaya gelmektedir. WHO, dünyada, her yıl, 6 ay - 5 yaş arası çocuğun çinko yetersizliğine bağlı hastalıklardan dolayı yaşamını yitirdiğini bildirmektedir. Demir eksikliği, gelişmekte olan ülkelerdeki kadınların %40'ının sağlığının bozulmasına yol açarken, ağır anemi her yıl 'den fazla kadının doğum sırasında ölümüne neden olmaktadır.

22 Beslenme Sorunları ve Gizli Açlığa Yönelik Küresel ve Türkiye ye Ait Bazı Veriler Ülkemizde beslenme sorunları ve metabolik hastalıklara bağlı ölüm oranı %5,1 e ulaşmıştır. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2013 (TNSA 2013) sonuçlarına göre 5 yaş altı her 10 çocuktan 1 i bodurdur. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010 (TBSA 2010) sonuçlarına göre 5 yaş ve altı çocukların %4,1 inde ise aşırı zayıflık görülmektedir. WHO, Türkiye yi çinko yetersizliğinin görüldüğü Mısır, İran, Irak, Hindistan, Çin, Pakistan gibi ülkelerin başında göstermektedir. Çinko yetersizliğinin sebepleri arasında hayvansal kaynaklı besinlerin (kırmızı et, yumurta ve sakatatlar) gereği kadar tüketilmemesi gösteriliyor. Türkiye de temel besin gruplarının tüketimine bakıldığında % 37`lik oranla tahıl ve tahıl ürünleri ilk sırada, et ve balık % 6 lık oranla son sırada yer almaktadır

23 Yaşam Döngüsünde Beslenme ve Önemi Gebelik ve Emziklilik Bebeklik (Erken-Geç) FETAL DÖNEM (FOAD=Yetişkinlikte Görülen Hastalıkların Fetal Temelleri) Çocukluk Ergenlik Yetişkin Yaşlı

24 Toplum Sağlığının Korunması ve Geliştirilmesinde Beslenme Toplumda görülen beslenme ilintili tüm sağlık sorunlarının (obezite, diyabet, kalp damar rahatsızlıkları, hipertansiyon, kanserler vd) yeterli ve dengeli-sağlıklı beslenme ve aktif yaşam yaklaşımlarıyla sağıltmak ve bunlardan etkilenen birey ve dolayısıyla toplumu korumak (primer-sekonder korunma) ve kaliteli yaşam koşullarını sağlamak/geliştirmek. ILSI Europe, 2012

25 Gizli Açlığın, Mikrobesin Ögelerinin Yetersizliklerini Önlemek İçin Ne Yapılmalı?

Benzer belgeler

İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ

İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ Dr. Sema ÖZBAŞ Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı Sağlık Bakanlığı Teşkilat Şeması Türkiye Halk