T.C. BAŞBAKANLIK İNSAN HAKLARI BAŞKANLIĞI DÜNYA İNSAN HAKLARI GÜNÜ 57. YILDÖNÜMÜ MESAJI 10 ARALIK 1948

T.C. BAŞBAKANLIK İNSAN HAKLARI BAŞKANLIĞI DÜNYA İNSAN HAKLARI GÜNÜ 57. YILDÖNÜMÜ MESAJI 10 ARALIK 1948

Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı nın 10 Aralık 2005 Dünya İnsan Hakları Günü Mesajı: İNSAN HAKLARINI KORUMAK İNSAN ONURUNU KORUMAKTIR İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nca kabulünün 57. yıldönümü olan bu gün, yüzyıllar boyunca süren bir mücadelenin sonucunda, insanların doğuştan ve eşit bir biçimde sahip oldukları hakları ifade eden uluslararası bir belgenin kabul edilişinin kutlandığı, insanlık tarihinin önemli bir kilometre taşıdır. Birleşmiş Milletler Kurucu Antlaşması nda önemli bir yer tutan insan hakları, 10 Aralık 1948 tarihinde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile özel bir düzenlemeye konu olmuştur. BM Genel Kurulu nun kabul ettiği Beyanname, ülkemiz tarafından da 6 Nisan 1949 da onaylanmıştır. Bu düzenlemenin, insan haklarının güvence altına alınması, geliştirilmesi, bu konuda tüm dünyada insanların bilgilendirilmesi ve insan hakları bilincinin yaygınlaştırılması açısından anlam ve öneminin dünya kamuoyunca paylaşılması amacıyla, 10 Aralık, Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanmaktadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, tüm dünya devletleri tarafından ortak değerler olarak kabul edilen insan hakları ilkelerini yansıtmaktadır. Beyanname, tüm insanların hiçbir ayrım gözetilmeksizin yalnızca insan oluşlarından dolayı eşit, özgür ve onurlu yaşama hakkına sahip olduğunu ilan etmektedir. Buna göre herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal yada başka bir görüş, doğuş, tabiiyet, servet ya da benzeri başka bir statü gibi herhangi bir ayrım gözetilmeksizin bu Beyannamede ileri sürülen tüm hak ve özgürlüklerden eşit bir şekilde istifade eder. Evrensel Beyannamenin ilanından sonraki yıllarda, insan hakları ihlallerinin önlenmesine yönelik uluslararası mekanizmalar oluşturulmuş, bunun sonucunda insanlık suçu işleyenlerin yargılanabileceği uluslararası mahkemeler kurulması aşamasına gelinmiştir. Günümüzde insan haklarının korunması ve geliştirilmesi ülkelerin bir iç sorunu olmaktan çıkmış, tüm insanlığın ortak bir sorunu haline gelmiştir. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi konusundaki sorumluluk öncelikle devletlere ait olmakla birlikte, bu görev medyadan sivil toplum örgütlerine kadar tüm kuruluş ve bireylerin işbirliğini gerektirmektedir. Bu çerçevede, insan hakları bilincinin ve insan haklarının tam olarak benimsenerek uygulanması için gerekli sorumluluk duygusunun bireylerde özellikle sivil toplum kuruluşları ve medyada bulunması büyük önem taşımaktadır. İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin her ülkenin kabul etmesi ve uygulaması gereken evrensel değerler olduğu gerçeği ülkemizde de tam anlamıyla özümsenmiştir. Çağımızın tartışma götürmez bir olgusu da, bu konularda ciddi sorunları olan ülkelerin, ekonomik ve sosyal sorunlarını sağlıklı bir şekilde çözüme kavuşturmakta çaresiz kaldıklarıdır. İnsan haklarının korunup geliştirilmesi, kamu güvenliğini tehdit eden bir unsur değil, bilakis bireylere onurlu bir yaşamın tüm koşullarını sağlaması yönüyle kamu düzeninin, huzurun ve esenliğin teminatıdır. Tüm kurum, kuruluş, bireyler ve özellikle medya tarafından insanların insan hakları konusunda bilgilendirilmesi ve hak arama bilincinin geliştirilmesine yönelik bir fırsat olarak görülmesi; insan hak ve özgürlüklerinin herkes için tüm yönleriyle korunup hayata geçirildiği bir dünyaya ulaşılması temennisiyle 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Gününü kutlarız.

ON ARALIK DÜNYA İNSAN HAKLARI GÜNÜ Günün anlam ve önemi İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nca kabulünün 57. yıldönümü olan bu gün yüzyıllar boyunca süren bir mücadelenin ürünü olarak, insanların doğuştan ve eşit bir biçimde sahip oldukları hakları ifade eden uluslararası bir belgenin kabul edilişinin kutlandığı bir gündür. İnsan hakları niçin önemlidir? İnsan hakları sorunu, bütün ülkelerin gündemindedir. Bütün ülkelerin hükümetleri, insan hakları ihlallerine meydan vermemeyi başlıca görev olarak kabul etmek durumundadır. Ancak insan haklarının korunması görevi, sadece Hükümetlerin başarabileceği bir iş değildir. Bu görev, bütün kuruluşların, bütün insanların işbirliğini gerektirmektedir. Bu çerçeve içerisinde, insan hakları bilincinin ve insan haklarının tam olarak benimsenerek, uygulanması için gerekli sorumluluk duygusunun toplumda ve bütün insanlarda bulunması büyük önem taşımaktadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamenin tarihi Birleşmiş Milletler bünyesinde 1946 yılında insan haklarının geliştirilmesi amacıyla bir İnsan Hakları Komisyonu oluşturulmuştur. Kendi inisiyatifiyle veya Genel Kurul ve Konseyin istemi üzerine harekete geçebilen bu komisyonun görevi, insan haklarıyla ilgili her konuda inceleme ve tavsiyelerde bulunmaktı. Birleşmiş Milletler Antlaşmasında önemli bir yer tutan insan hakları, ilk kez 10 Aralık 1948 tarihinde BM Genel Kurulunca kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile özel bir düzenlemeye konu olmuştur. Çağdaş insan hakları anlayışını yansıtacak ve tüm Birleşmiş Milletler üyesi devletler için geçerli standartları içeren bir belgeye duyulan ihtiyaç sonunda bu metin ortaya çıkmıştır. 1946 yılında kurulan İnsan Hakları Komisyonu öncelikli çalışma konusu olarak böylesine bir uluslararası belgenin hazırlanmasını kararlaştırmıştır. Bildirgenin hazırlanması sürecinde kişilere tanınacak hakların listesi ve insan hakları konusundaki uluslararası denetimin ulusal egemenlik karşısındaki gücü ve etkinliği konularında Genel Kurulda önemli tartışmalar yaşanmıştır. Evrensel Bildirgenin ilanından sonraki yıllarda tüm dünyada insan hakları ihlallerinin önlenmesine yönelik uluslararası mekanizmalar oluşturulmuş ve işletilmeye başlanmıştır. Öyle ki artık insanlık suçu işleyenlerin yargılanabileceği uluslararası mahkemeler oluşturulması aşamasına ulaşılmıştır. Tüm bu gelişmelerin anlam ve öneminin Dünya kamuoyunca paylaşılması, insan haklarının korunması ve güvence altına alınması konusunda tüm Dünyada insanların bilgilendirilmesi, insan hakları bilincinin yaygınlaştırılması amacıyla Evrensel Bildirge nin kabul edilişinin yıldönümü olan 10 Aralık, Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanmaktadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde Hak ve özgürlükler 10 Aralık 1948 de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nca kabul ve ilan edilmiş olan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, önsözüyle birlikte 30 maddeden oluşmakta, 1-21. maddeler arasında klasik temel haklara, 22-27. maddelerde ise sosyal ekonomik ve kültürel haklara yer verilmektedir. Beyanname tüm insanların hiçbir ayrım gözetilmeksizin yalnızca insan oluşlarından dolayı eşit, özgür ve onurlu yaşama hakkına sahip olmasını garanti altına

almaktadır. Buna göre, herkes cinsiyet, ırk, renk, din, dil, yaş, tabiyet, düşünce farkı, ulusal veya toplumsal köken, zenginlik gibi fark olmaksızın kanun karşısında eşittir. Zamanımızda, insan haklarının gelişimi çerçevesinde, bu hakların gruplandırıldığını görüyoruz: Buna göre, Can ve mal güvenliği, din ve vicdan özgürlüğü, düşünce ve ifade özgürlüğü ve siyasi haklar gibi geleneksel hak ve özgürlükler, birinci kuşak haklar çalışma hakkı, adil ve eşit ücret, insan haysiyetine yaraşır bir yaşam düzeyine kavuşma hakkı ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı gibi bir takım ekonomik ve sosyal haklar da ikinci kuşak haklar haklar olarak adlandırılmaktadır. Teknolojik gelişmeye paralel olarak temiz bir çevrede yaşama hakkı, bilgisayar verilerine karşı özel hayatın korunmasını isteme hakkı, sanat ve bilim özgürlüğü, tüketici hakkı, tıbbi ve biyolojik gelişmelere karşı korunma gibi haklar da üçüncü kuşak haklardır ve bu haklar sürekli gelişmektedir. Avrupa Birliği tarafından hazırlanmakta olan Temel Haklar Sözleşmesinde de onurlu yaşama hakkı, özgürlük, eşitlik, dayanışma, vatandaşlık hakları, adli haklar ana başlıklar altında tüm bu haklar güvence altına alınmıştır. Ülkemizde insan haklarının korunması Ülkemiz BM Genel Kurulu nun 10 Aralık 1948 tarihinde kabul ettiği İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini 6 Nisan 1949 da onaylamıştır. 1 Böylece ülkemizde insan haklarının uluslararası düzeyde korunması yönünde ilk önemli adım atılmıştır. İnsan hakları ile ilgili başka uluslararası belgeler de vardır. Ancak İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, bütün dünya uluslarının ortak değer olarak kabul ettikleri insan haklarını yansıtmaktadır. Bu hakların korunması ve geliştirilmesi bütün hükümetlerin görevidir. Ülkemizde insan haklarının korunması ve geliştirilmesinin, Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK ün hedef olarak işaret ettiği muasır medeniyet seviyesinin yakalanmasının temel koşulu olduğu konusunda şüphe yoktur. Avrupa Birliği ne üyeliğimiz sürecinde de insan haklarının korunması ve geliştirilmesi özel bir önem ve öncelik taşımaktadır. Bu bağlamda insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin her ülkenin kendi insanları için kabul etmesi gereken evrensel değerler olduğunu göz ardı edemeyiz. Çağımızın tartışma götürmez bir olgusu da, demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü konularında ciddi gelişme sağlayamayan ülkelerin, ekonomik ve sosyal sorunlarını sağlıklı bir şekilde çözüme kavuşturmakta da çaresiz kaldıkları görülmektedir. 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti de bu anlayışla hükümet programında, insan haklarına saygıyı, Anayasamıza ve Türkiye nin taraf olduğu uluslararası belgelere göre bir insanlık ideali olarak gerçekleştirmeyi vaadetmiştir. Ayrıca 59. Hükümet İşkence ve kötü muameleye sıfır tolerans kararlılığı üzerine yapılan çalışmalardan bu güne kadar önemli sonuçlar alınmıştır. Bu çalışmalarla ilgili aylık istatistiki veriler 2004 yılı ocak ayından bu yana kamu oyuna açıklanmaktadır. Bunlara ek olarak İçişleri Bakanlığının da insan hakları konusunda yayımlamış olduğu genelgelerden de sözetmek yerinde olacaktır. Türkiye de İnsan Hakları İle İlgili Kurumsal Yapı Türkiye de insan haklarının geliştirilmesi yönündeki yoğun çalışmalar her kademede yürütülmektedir. Her şeyden önce 1990 yılında TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, insan hakları alanındaki gelişmeleri izleyen ve insan hakları ihlalleri üzerine giden bir parlamento komisyonudur. 1 Resmi Gazete, 27.5.1949, No. 7217 Düstur III, c. 30. s.1020

Cumhuriyet hükümetlerinin insan hakları konusuna verdiği önemin bir göstergesi olarak, 1991 yılından bu yana insan haklarının takip ve koordinasyonu ile bir Devlet Bakanı görevlendirilmiştir. Konunun önemine binaen 1994 yılında İnsan Hakları Danışma Kurulu, 1997 yılında da İnsan Hakları Koordinatör Üst Kurulu kurulmuştur. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda sürekliliği sağlamak üzere gerekli tedbirler alınmış bulunmaktadır. 5 Ekim 2000 de çıkartılan bir Kanun Hükmünde Kararname ile Başbakanlık bünyesinde İnsan Hakları Başkanlığı kurulmuş bulunmaktadır. Bundan böyle insan hakları konularının yürütülmesi ve koordinasyonu, gerekli mekanizmaların da desteğiyle Başbakanlık bünyesindeki kalıcı bir Başkanlık tarafından sağlanmaktadır. İnsan Hakları Başkanlığı; hem insan hakları gibi boyutları çok geniş bir konunun etkin koordinasyonunu sağlayacağı gibi, özellikle yurt dışı kaynaklı imaj sorunumuza da katkılarda bulunacaktır. Başbakanlık bünyesinde oluşturulan İnsan Hakları Başkanlığı; İnsan hakları ile ilgili konularda görevli kuruluşlarla sürekli temas halinde bulunarak, koordinasyonu sağlamak, İnsan hakları konusundaki mevzuat hükümlerinin uygulanmasını izleyecek, izleme sonuçlarını değerlendirecek, uygulamada ve mevzuatta görülen aksaklıkların giderilmesini temin etmek, Ulusal mevzuatı, uluslararası mevzuatla ve belgelerle uyumlu hale getirecek çalışmaları yapmak, İnsan hakları eğitim programlarının uygulanmasını izleyip değerlendirerek koordine etmek, İnsan hakları ihlali iddiaları ile ilgili başvuruları incelemek, araştırmak ve değerlendirmek gibi görevleri üstlenmiştir. Ayrıca, İnsan Hakları Üst Kurulu, yeni düzenlemede de yerini almıştır. Nitekim, insan Haklarının korunması ve geliştirilmesine yönelik idari ve kanuni düzenlemelere ilişkin çalışmaları yapmak Üst Kurulun görevlerindendir. Başbakanlık ve bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları için insan hakları konusunda tavsiye kararları vermek görevi de Üst Kurula verilmiştir. Üst Kurul; İnsan Haklarından Sorumlu Devlet Bakanı nın başkanlığında, Başbakanlık, Adalet, İçişleri, Dışişleri, Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlıkları müsteşarlarının veya yetkili temsilcilerinin katılımından oluşmaktadır. Dolayısıyla insan haklarına ilişkin politikaların belirlenmesi ve stratejik kararların alınması bu Kurul tarafından yapılacağından, Kurulun sistem içerisinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi toplumumuzun her kesimini ilgilendirdiğinden, yapılan yeni düzenleme ile İnsan Hakları Danışma Kurulu da oluşturulmuş bulunmaktadır. Danışma Kurulu; insan haklarına ilişkin olarak ilgili devlet kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları arasında iletişimi sağlamak ve insan haklarını kapsayan ulusal ve uluslararası konularda danışma organı olarak görev yapacaktır. Bu kurul, insan hakları ile ilgili bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları ile meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları temsiclileri yanında, bu alanda yayınları ve çalışmaları olan kişilerden oluşmaktadır. İnsan haklarının korunması ile ilgili önemli konulardan biri de, insan hakları ihlali iddialarının gereği gibi incelenerek, sonuca ulaştırılmasıdır. Yapılan düzenleme ile insan hakları ihlali iddialarını yerinde incelemek ve araştırmak üzere, Başbakanın görevlendireceği bir Devlet Bakanına bağlı olarak heyetler oluşturulmasına imkan sağlanmıştır. Beş kişiden az olmamak

üzere oluşturulacak bu heyette hem kamu, hem de ilgili meslek kuruluşlarının temsilcileri yer alacağından, süratle sonuç alma imkanı olacaktır. Dolayısıyla, bu oluşum ihlallerin önlenmesi bakımından çok önemli bir yeniliktir. Ayrıca Adalet, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıklarında da insan hakları ile ilgili birimler bulunmaktadır. İnsan hakları konularını mahallinde değerlendirmek ve varsa sorunların çözümünü çabuklaştırmak üzere il ve ilçelerde sivil toplum kuruluşlarının da yer aldığı Kurullar oluşturulmuştur. Böylece insan hakları konusunun her düzeyde etkinlikle ele alınması mümkün olacaktır. Medyaya düşen görevler Daha önceki yıllarda İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin, 10 Aralık gününde yayımlanmasını başlıca gazetelerimizden rica etmiştik. Memnuniyetle ifade etmek gerekir ki 6 büyük gazete, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ni o gün ya tam sayfalarını, ya da sayfalarının büyük bölümünü ayırmak suretiyle tam metin olarak yayımlamıştır. Bu yılda benzer işbirliği anlayışıyla hareket edeceklerini umuyoruz.. Bu davranış, insan hakları sorununun çözümünde yapılması gereken işbirliğinin de çok güzel bir örneğidir. Bunun, ileride de devam etmesini bekliyoruz. İnsan hakları konusunda hepimiz ne kadar duyarlılık gösterirsek, bu konudaki mücadelede o kadar başarılı oluruz. 10 Aralık günü etkinlikleri 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü, BM Genel Kurulu nun 10 Aralık 1948 tarihinde İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini kabul etmesiyle, insan haklarının uluslararası düzeyde korunması yönünde ilk önemli adım olması nedeniyle, her yıl tüm dünyada kutlanmaktadır. Her yıl olduğu gibi Dünya genelinde düzenlenmekte olan, 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü ve Haftası etkinliklerinin bu yıl ülkemizde kamu görevlilerini, vatandaşlarımızı ve öğrencilerimizi hülasa ülkemizde yaşayan tüm bireylerin hak arama bilincinin yaygınlaştırılması ve insan hakları konusunda bilgilendirilmesine yönelik bir fırsat olarak görülmelidir. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları nın faaliyetleri Bu çerçevede her yıl olduğu gibi bu yılda; 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü münasebetiyle ilgili haftayı da kapsayan günlerde İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının organizesinde, Kurul üyesi çeşitli kamu kurum ve kuruluşları, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşlarının da katkılarıyla insan hakları konularında çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Temennimiz odur ki vatandaşlarımızın ilgisini daha fazla çekebilmek adına güzide basınımız da bu etkinliklerin duyurulması ve insan hakları konusunda bilinçlendirmeye katkıda bulunmak açısından üzerine düşen görevi yerine getirmekte tereddüt göstermeyecektir. Bu vesileyle İllerimizde ve ilçelerimizde daha çok sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin yeraldığı Kurullarda oluşturulan 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü ve Haftası Etkinlikleri kapsamında oluşturulacak bir Komisyonlarca hazırlanan programlar çerçevesinde şu faaliyetlerin yapılması planlanmaktadır: 81 İl ve bu illerin hemen hemen tüm ilçelerinde 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Gününü kutlamak amacıyla bir komisyon teşkil ettirilmesi ve bir program hazırlanması, İmkan dahilinde insan hakları konulu broşür el kitabı hazırlanarak halka dağıtılması, afiş, pankart hazırlanarak halkın görebileceği şehrin belirli yerlerine asılması,

İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları nın ve Danışma Masalarının işlevinin halkımıza duyurulması amacıyla yazılı ve görüntülü tanıtım için yerel medya kuruluşları ile işbirliği yapılması, İllerde uygulanmaya başlanan ancak işlevleri pek anlaşılamayan insan hakları dilek ve şikayet kutuları uygulamasının vatandaşlarımıza duyurulması, Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından okullarda resim,şiir ve kompozisyon yarışması yapılarak, 10 Aralık 2005 günü dereceye giren öğrencilere ödüllerinin törenle verilmesi, Yine okullarda eğitim ve çocuk hakları ve insan hakları konularında bilgilendirme ve bilinçlenme kapsamında (seminer, konferans, panel) gibi toplantılar yapılması, Bütün illerimizde okullarda öğrenci okul panoları ve duvar gazetelerinde insan haklarıyla ilgili yazı, resim ve şiir gibi çalışmalar sergilenmesi, İnsan hakları çocuk meclisi çalışmaları yapılması, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin çoğaltılarak dağıtılması. Camilerde hutbe ve vaaz verdirilmesi, Yerel radyo ve televizyonlarda uzman ve akademisyenlerin katılımıyla insan hakları konularında açık oturum, konferans, bilgilendirme programı yapılması hazırlanması, Valilik veya İnsan Hakları Kurullarınca hazırlanacak basın bildirisinin yerel yazılı medyada yayınlanması, İnsan haklarıyla ilgili hazırlanacak yazı ve makalenin yerel gazetelerde yayınlatılması, Resim sergisi düzenlenmesi, sergi açılması, Emniyet genel müdürlüğü, nezarethane, çocuk yuvası ziyaretleri yapılması, Vatandaşların İl ve İlçe Kurullarına başvurularının olabildiğince kolaylaştırılması ve cesaretlendirilmesi amacıyla Danışma Masası telefon numarası tahsisi, Web sayfası ve elektronik posta imkanından yararlanılması için çalışmalar yapılması, ve benzeri çalışmaların yapılması vatandaşlarımız tarafından büyük bir memnuniyetle karşılanmaktadır. Bu ve benzeri imkanlarla İnsan Hakları Kurulları nın temel amacı olan vatandaşların sorunlarına yerinde ve acil olarak çözüm bulunması önemlidir.