GENEL MUHASEBE İŞLETME

GENEL MUHASEBE İŞLETME Toplumun gereksinimlerini sağlayan mal ve hizmetleri üreten ekonomik birimlere işletme denmektedir. İşletme bu amaçla bazı üretim faktörlerini bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getirir ve çeşitli faaliyetler de bulunarak mal ve hizmeti üretir. İşletmenin Ana Faaliyetleri İşletmeler mal ve hizmet üretmek için çeşitli faaliyetlerde bulunurlar. Bunlar temel olarak 4 grupta toplanırlar: 1. Yönetim İşlevi: Yöneticilerin işletmenin amaçlarına ulaşabilmesini sağlamak amacıyla tüm işletme kaynaklarını sistemli ve bilinçli bir şekilde bir araya getirerek bazı işlevleri gerçekleştirmeleridir. Yönetimin işlevleri 4 kategoride değerlendirilir: a. Planlama: İşletmenin amacına ulaşmak için neyin, kiminle, nerede, ne zaman ve nasıl yapılacağının belirlenmesidir. b. Örgütleme: Planların gerçekleştirilebilmesi için gereken yapı ve düzenin oluşturulmasıdır. c. Yönlendirme: İşgücünün oluşturulan yapı ve düzenin harekete geçirilmesini sağlayacak şekilde yönlendirilmesi ve motive edilmesi faaliyetleridir. Bu işlevin yerine getirilmesi için liderlik, haberleşme ve motivasyon gibi tekniklerin etkin olarak kullanılması çok önemlidir. d. Kontrol: Yapılan çalışmaların ve elde edilen sonuçların planlara uygun gerçekleşip gerçekleşmediğini saptayarak, önleyici, düzeltici ve iyileştirici faaliyetlerde bulunmaktır. 2. Üretim İşlevi: İş gücü, hammadde, malzeme, bilgi ve teçhizat kullanmak suretiyle mal veya hizmetin ortaya konulması faaliyetidir. 3. Pazarlama İşlevi: Kişilerin veya kurumların amaçlarına uygun şekildeki değişimi (mübadeleüretici ve tüketici arasında) sağlamak üzere, ürünlerin, hizmetlerin ve düşüncelerin ortaya çıkartılması, bunların fiyatlandırılması, tüketicilere ulaştırılması ve pazarda tutundurulması faaliyetleridir. 4. Finansman İşlevi: İşletmelerin ihtiyaç duydukları para, fon (bir işin yerine getirilmesi için gerekli mali kaynaklar) veya sermayenin uygun koşullarda sağlanması ve bunun en etkin şekilde kullanılmasını sağlayacak faaliyetler bütünüdür. İşletmenin Destek Faaliyetleri İnsan Kaynakları: İşletme için gerekli olan işgücünün sağlanması ve yasalara uygun bir şekilde çalıştırılması ve iş ortamının uygun bir duruma getirilmesini sağlayıcı faaliyetleri kapsar. Muhasebe: Mali işlemlere ait güvenilir bilgilerin toplanması, doğrulanması, kaydedilmesi, sınıflandırılması ve raporlar halinde sunulması faaliyetidir. Analiz ve yorumlama işlevini de kapsar. Araştırma-Geliştirme: Rekabet üstünlüğü ve karlılık amacıyla çeşitli araştırmaların yapılması ve elde edilen teknolojik yeniliklerin uyugulanmasıdır. Halkla ilişkiler: Belirlenmiş kitleleri olumlu eylemlere yöneltmek ve tutumlarına yön vermek ve karşılıklı yarar sağlayan ilişkileri sürdürmek amacıyla, onlarla dürüst ve sağlam bağlar kurup geliştirmek ve tepkilerini değerlendirilmek için yapılan planlı çalışmaları kapsar. 1

İŞLETMENIN VARLIKLARI VE KAYNAKLARI İşletmenin faaliyete geçebilmesi için para, araç-gereç, malzeme, hammadde, personel gibi unsurlara gereksinim vardır. Bunlar işletmenin VARLIKLAR ını oluşturular. İşletmede bazı varlıklar mevcutsa bunların sağlandığı bazı KAYNAKLAR ında bulunması gereklidir. Bu anlamda işletmenin varlıkları ve bu varlıkların sağlandığı kaynaklar arasında mutlaka bir eşitlik olması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. İşletmenin kaynakları işletme sahipleri tarafından sağlanabileceği gibi, borçlanma yoluyla yani yabancı kaynak kullanarak da elde edilebilir. Bu durumda işletmenin sahip olduğu varlıkların elde edildiği kaynakları sağlayanlar işletme sahipleri ve işletmeye borç verenler olarak iki gruba ayrılabilir. Bunun anlamı işletme üzerinde işletme sahipleri gibi, işletmeye borç verenlerin de haklarının olduğudur. İşletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki hakları SERMAYE kavramı, işletmeye borç veren üçüncü kişilerin varlıklar üzerindeki hakları ise BORÇLAR kavramı ile ifade edilir. Buna göre; Varlıkların, sermayenin ve borçların çeşit ve tutar bakımından yapısı, işletmenin mali yapısını ve gücünü oluşturur. Bunlar işletmenin faaliyetlerini yürütülmesi sırasında tutar ve değer olarak değişime uğrarlar. İşletmenin sahipleri tarafından konulan varlıklarda işletme faaliyetleri sonucunda artış olursa, işletme sahiplerinin de hakları artmış olur. Bu artıştan dolayı ortaya çıkan farka KAR denir. Bunun tersi bir şekilde varlıklarda oluşan azalış ise ZARAR dır. Bu durumda işletmenin borçları artmış olur. MUHASEBE Muhasebe, bir örgütün kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artış veya azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi veya kuruluşlara ileten bir bilgi sistemi dir. Muhasebenin görevlerini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür: 1. Kaydetme: Para ile ifade edilmiş mali nitelikli işlem ve olayları derleyip kendi kuralları çerçevesinde kaydeder. 2. Sınıflandırma: Derlenen ve zaman sırasına göre kaydedilen bilgileri niteliklerine göre sınıflandırır. Örneğin alınan senetler, banka dekontları veya gider makbuzları ayrı ayrı sınıflandırılır. 3. Özetleme (Rapor etme): Muhasebe sisteminde üretilen işletmeye ait bu bilgiler evrensel bir dille ilgili kişi ve kuruluşlara iletilir. 4. Analiz ve Yorumlama: Muhasebe raporlarında yer alan bilgilerin anlamının ve olaylar ile sonuçları arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. Muhasebe raporlarının yorumu işletmenin geleceğine ait kararların alınmasında en önemli yol göstericidir. MALİ TABLOLAR İşletmenin mali yapısını, faaliyet sonucu ve bu sonucun oluşumunu ve genelde bu bilgilere dayalı diğer bazı amaçları karşılayacak bilgileri içeren bu özetlere Mali Tablolar denir. Temel olarak iki mali tablo vardır: Bilanço ve Gelir Tablosu. Bilanço: Bilanço bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Gelir Tablosu: Bir işletmenin belirli bir döneme ait net sonucunu (dönem içinde elde edilen gelirlerle, bu gelirleri elde etmek için aynı dönem içinde katlanılan maliyet ve giderler arasındaki fark) brüt satış karı, faaliyet karı büyüklüklerine ve bunları oluşturan ana olaylara yer vererek gösteren bir mali tablodur. 2

BİLANÇO Bilanço bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Bilanço Temel Eşitliği: Varlıklar = Özsermaye + Yabancı Sermaye Varlıklar = Sermaye + Borçlar Eşitliğin sol yanı sahip olunan varlıkları, sağ yanı ise bunların sermaye koyma ya da borçlanma yolu ile karşılandığını anlatır. X İşletmesi Aktif 31.12.20.. tarihli BİLANÇO Pasif I. DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Kasa Banka Kredileri Alınan Çekler Satıcılar Bankalar Borç Senetleri Verilen Çekler (-) IV. UZUN VADELİ YABANCI Kaynaklar Hisse Senetleri Banka Kredileri Alıcılar Satıcılar Alacak Senetleri Borç Senetleri Ticari Mallar V. ÖZKAYNAKLAR II. DURAN Varlıklar Sermaye Arazi ve Arsalar Kar (+) veya Zarar (-) Binalar Makine Taşıtlar Demirbaşlar XXXXXXX XXXXXX Aktif kısımda yer alan varlıklar işletmenin sahip olduğu para, mal, makine, bina, taşıt gibi maddi ve haklar, şerefiyeler, kuruluş giderleri gibi maddi olmayan değerlerden ve işletmenin müşterilerden (alıcılar), personelden ve diğer üçüncü kişilerden olan alacaklarından oluşur. Pasifte yer alan sermaye, işletme sahiplerinin işletmeye verdikleri değerlerden doğan haklarını; borçlar ise işletmenin satıcılara, bankalara, personele ve diğer üçüncü kişilere olan borçlarını göstermektedir. 3

MALİ İŞLEMLERİN BİLANÇOYA ETKİSİ Mali nitelikleki olaylar işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde para ile ifade edilebilen değişiklik yaratırlar. Bilanço temel eşitliği, mali işlemler sonucu çeşitli değişikliğe uğrar. Ancak, varlıklar kaynaklardan az veya çok olamayacağından eşitlik sürekli olarak korunur. Yeni kurulan bir ticari işletmede çeşitli işlemlerin bilanço üzerindeki etkisi aşağıda gösterilmiştir. İşlem 1: ABC işletmesi işletme sahiplerinin sermaye olarak koyduğu 100.000 TL nakit ve 150.000 TL lık bina ile işe başlıyor. Varlıklar = Kaynaklar Kasa + Binalar = Sermaye 100.000 + 150.000 = 250.000 İşlem 2: 25.000 TL lık mal nakit karşılığı alınıyor (Bilanço toplamı değişmiyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar = Sermaye 75.000 + 150.000 + 25.000 = 250.000 250.000 = 250.000 İşlem 3: Vadeli olarak 80.000 TL lık mal alınıyor (Bilanço toplamı artıyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar = Sermaye + Satıcılar 75.000 + 150.000 + 105.000 = 250.000 + 80.000 330.000 = 330.000 İşlem 4: 60.000 TL maliyetli mal vadeli olarak 82.000 TL ya satılıyor. (Bilanço toplamı artıyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar + Alıcılar = Sermaye + Satıcılar + Kar 75.000 + 150.000 + 45.000 +82.000 = 250.000 + 80.000 + 22.000 352.000 = 352.000 İşlem 5: İşletmenin borcu olan satıcı 50.000 TL lık alacağına karşılık işletmeye ortak oluyor (Bilanço toplamı değişmiyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar + Alıcılar = Sermaye + Satıcılar + Kar 75.000 + 150.000 + 45.000 +82.000 = 300.000 + 30.000 + 22.000 352.000 = 352.000 İşlem 6: 10.000 TL maliyetli mal peşin olarak 9.000 TL ya satılıyor (Bilanço toplamı azalıyor.) Kasa + Binalar + Ticari Mallar + Alıcılar = Sermaye + Satıcılar - Zarar 84.000 + 150.000 + 35.000 +82.000 = 300.000 + 30.000 + 21.000 351.000 = 351.000 4

İşlem 7: Çalışanlara 5.000 TL ücret ödeniyor (Bilanço toplamı azalıyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar + Alıcılar = Sermaye + Satıcılar - Zarar 79.000 + 150.000 + 35.000 + 82.000 = 300.000 + 30.000 + 16.000 346.000 = 346.000 İşlem 8: Binadan 10.000 TL kira tahsilatı yapıyor (Bilanço toplamı artıyor). Kasa + Binalar + Ticari Mallar + Alıcılar = Sermaye + Satıcılar + Kar 89.000 + 150.000 + 35.000 + 82.000 = 300.000 + 30.000 + 26.000 356.000 = 356.000 X İşletmesi Aktif 31.12.20.. tarihli BİLANÇO Pasif I.DÖNEN VARLIKLAR 206.000 III. KISA VAD.YAB.KAYN. 30.000 Kasa 89.000 Satıcılar 30.000 Alıcılar 82.000 V. ÖZKAYNAKLAR 326.000 Ticari Mallar 35.000 Sermaye 300.000 II. DURAN VARLIKLAR 150.000 Kar 26.000 Binalar 150.000 Aktif Toplamı 356.000 Pasif Toplamı 356.000 GELİR TABLOSU İşletmenin amaçlarından biri kar etmektir. Bilindiği gibi kar dönem içindeki mali olaylar nedeni ile işletme sahiplerinin haklarında meydana gelen artışı ifade eder. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bulunan büyüklükte dönem içindeki sertmaye artışı ya da sermaye azaltımının etkisinin bulunmamasıdır. Yani kar ya da zarar işletme faaliyetleri sonucunda oluşmalıdır. İşletmenin başarısının ölçülmesinde ve geleceğinin planlanmasında, karı ya da zararı oluşturan olaylar hakkında bu ayrımlar gözetilerek üretilmiş bilgilere ihtiyaç vardır. Dönem içinde işletme sahibi haklarında artış yaratan olaylar gelir (hasılat), azalış yaratan olaylar gider niteliğindeki olaylardır. Gelir (hasılat) bir varlık veya hizmetin satışından elde edilen ya da faiz veya kiradan kazanılan aktiflerin brüt tutarıdır. Gider, gelir sağlama amacı ile yapılan varlık (aktif) tükenmeleri (ya da borçlarda oluşan artışlar) dir. Aktifte oluşan azalma aynı zamanda işletme sahibinin varlıklar üzerindeki haklarının toplam büyüklüğünü azaltır. Gelir ile gider arasındaki olumlu fark kar, olumsuz fark zarardır. 5

Gelir tablosu, bir işletmenin belirli bir döneme ait net sonucunu, brüt satış karı, faaliyet karı büyüklüklerine ve bunları oluşturan ana olaylara yer vererek gösteren bir mali tablodur. Bu açıklamalar dikkate alındığında gelir tablosunun en basit şekli ana hatlarıyla aşağıdaki gibi olacaktır: X İşletmesi nin GELİR TABLOSU GİDER 01.01.20.. - 31.12.20.. dönemi GELİR Satılan Ticari Mallar Maliyeti Yurtiçi Satışlar Genel Yönetim Giderleri Faiz Gelirleri Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Kambiyo Gelirleri Finansman Giderleri Komisyon Gelirleri Kambiyo Giderleri Menkul Kıymet Satış Gelirleri vs. Menkul Kıymet Satış Giderleri vs KAR XXXX ZARAR XXXX Örnek: Mali işlemlerin bilançoya eksini gösterdiğimiz yukarıdaki örneğe ait gelir tablosu aşağıdaki gibi hazırlanabilir. X İşletmesi nin GELİR TABLOSU GİDER (1.1.20.. 31.12.20.. dönemi) GELİR Satılan Ticari Mallar Maliyeti 70.000 Yurtiçi Satışlar 91.000 Genel Yönetim Giderleri 5.000 Kira Gelirleri 10.000 KAR 26.000 HESAP KAVRAMI Her bir mali nitelikteki işlemin, varlıklarda ve kaynaklarda (bilanço kalemlerinde) ya da işletmenin faaliyetleri sonucu oluşan kalemlerde (gelir ve giderlerde) yarattığı değişimi tek bir tablo üzerinde izlemek olanaksızdır. Bu nedenle varlık veya kaynakların herbirinde ve faaliyetler sonucu oluşan unsurlarda meydana gelen artış veya azalışların ayrı bir çizelgede toplanması bu çizelgedeki artış veya azalış farkınında bilanço çizelgesine nakledilmesi uygundur. Mali nitelikteki olayların her bir bilanço unsurunda (varlık, sermaye, borç) ve faaliyet sonucunu oluşturan her bir unsurda yarattığı değişimlerin izlenmesine yarayan, başka bir deyişle aynı nitelikteki işlemlerin üzerinde toplandığı çizelgeye hesap denir. Mali işlemler sonucunda Bilanço ve Gelir Tablosu unsurlarında oluşan artışlar ve azalışlar hesap dediğimiz çizelgenin karşılıklı iki tarafında izlenir. 6

Muhasebe öğrenimi sırasında ya da uygulamada zamandan ve yerden kazanmak için hesaplar T simgesi ile gösterilir.... Hesabı Muhasebe Eşitliği ve Hesapların İşleyişi Daha önce Bilanço temel eşitliğini Varlıklar = Sermaye + Borçlar şeklinde göstermiştik. Bu eşitliğe paralel olarak varlıkların, borçlar ve sermayedeki unsurların değişimlerini göstermeleri nedeniyle hesapların da eşitlik halinde iki grup oluşturacakları açıktır. Birinci grup hesaplar, varlıklardaki değişimleri gösteren hesaplardır. Bu hesap grubuna Varlık Hesapları veya Aktif Hesaplar denir. İkinci grup hesaplar farklı borçlar ve farklı sermaye unsurlarını temsil eden hesaplar olup bunlara Kaynak Hesapları veya Pasif Hesaplar adı verilir. Hesapların İşleyiş Kuralları Her hesabın bir yanına yapılan kayıt o hesabın temsil ettiği varlık, kaynak, gelir yada giderdeki artışı, diğer yanına yapılan kayıt ise azalışı gösterir. Artış veya azalışların hesabın hangi yanına yazılacağını hesabın niteliği belli eder. Aktif Hesaplar = Pasif Hesaplar Varlık H. Borç H Sermaye H = + (+) ( ) ( ) (+) ( ) (+) Artış Azalış Azalış Artış Azalış Artış Bilanço temel denklemine uygun olarak varlık hesaplarındaki artış ilgili hesabın sol tarafına, azalış ilgili hesabın sağ tarafına kaydedilir. Sermaye ve borçlardaki artış ilgili hesabın sağ tarafına, azalış ilgili hesabın sol tarafına kaydedilir. Muhasebe terminolojisinde artış veya azalış ifade etmesine bakılmaksızın herhangi bir hesabın sol tarafına hesabın borcu ve ya borç tarafı, sağ tarafına hesabın alacağı veya alacak tarafı denilir. Bu nedenle hesap hangi gruba (Aktif/Pasif) girerse girsin, hesabın sol tarafına (borcuna) yazılmasına hesabın borçlandırılması, sağ tafına (alacağına) yazılmasına hesabın alacaklandırılması denir.... Hesabı Borç tarafı Borçlandırmak Alacak tarafı Alacaklandırmak 7

Hesaplarla İlgili Terminoloji Hesabın niteliğine göre bir hesabın borçlu ya da alacaklı kısmına ilk kez bir işlemin yazılması yoluyla kullanılmaya başlanmasına hesap açmak denir. Bir hesabın iki yanının toplamları arasındaki farka hesap kalanı veya hesabın bakiyesi denir. Hesabın borç tarafının alacak tarafı toplamından büyük olması durumunda borç kalanından, alacak tarafının borç tarafı toplamından büyük olması durumunda da alacak kalanından söz edilir. Hesap kalan vermez ise, yani hesabın borç ve alacak toplamları birbirine eşit olduğunda hesap kapalıdır veya hesap kapanmıştır şeklinde ifade edilir. Hesaplar ve Bilanço Arasındaki İlişkiler Bilanço temel denklemine uygun olarak; varlık hesaplarındaki artış için ilgili hesap borçlanır; kaynak hesaplarındaki artış içinse ilgili hesaba alacak kaydedilir. Varlık (Aktif) hesapları borç, kaynak (Pasif) hesapları ise alacak kalnı verirler. Örnek: İşlem 1: A işletmesi 500.000 TL nakit sermaye ile çalışmaya başlamıştır. B KASA HS A = B SERMAYE HS A (1) 500.000 (1) 500.000 İşlem sonucunda her iki hesaptada artış meydana gelmiştir. Kasa hesabı Varlık hesabı olduğundan hesaba borç, Sermaye hesabı ise Kaynak hesabı olduğundan hesaba alacak kaydı yapılmıştır. İşlem 2: İşletme bankadan 100.000 TL kredi almıştır. B KASA HS A = B SERMAYE HS A + B BANKA KRED.HS A (1) 500.000 (1) 500.000 (2) 100.000 (2) 100.000 Hem aktif hem de pasif hesaplarda artış olmuştur. Kasa hesabındaki artış hesaba borç, Borçlardaki artış da hesaba alacak kaydedilmiştir. İşlem 3: İşletme 300.000 TL tutarında malı peşin olarak satın almıştır. B KASA HS A + B TİC.MAL HS A = B SERMAYE H A + B BANK.KRED H A (1)500.000 (3)300.000 (3)300.000 (1)500.000 (2)100.000 (2)100.000 Aktif bir hesap olan kasa hesabında azalma olurken, diğer bir aktif hesap olan Mal hesabında artış olmuştur. Bu nedenle Kasa Hesabı alacaklandırılmış, Mal hesabı ise borçlandırılmıştır. İşlem 4: İşletme yaptığı bir hizmet karşılığında 70.000 TL almıştır. 8

B KASA HS A + B TİC:MAL HS A = B SERMAYE H A + B BANKA KRED. H A (1)500.000 (3)300.000 (3)300.000 (1)500.000 (2)100.000 (2)100.000 (4) 70.000 (4) 70.000 Hizmet karşılığı elde edilen bir gelir söz konusudur. Hizmet karşılığı elde edilen para aktifleri arttırmakta, varlıklardaki bu artış ise işletme sahiplerinin haklarında bir artış meydana getirdiğinden Sermayeyi arttırmaktadır. Bu nedenle Kasa hesabındaki artış için hesap borçlandırılmış, Sermaye hesabındaki artış içinse hesap alacaklandırılmıştır. İşlem 5: İşletmede çalışanlara 50.000 TL ücret ödenmiştir. B KASA HS A + B TİC:MAL HS A = B SERMAYE H A + B BANKA KRED. H A (1)500.000 (3)300.000 (3)300.000 (5) 50.000 (1)500.000 (2)100.000 (2)100.000 (5) 50.000 (4) 70.000 (4) 70.000 Gider işlemidir. Sermaye azaldığı için borç kaydı, kasa da da azalış olduğu için alacak kaydı yapılmıştır. Dönem sonunda hesap kalanları; B KASA HS A + B TİC:MAL HS A = B SERMAYE H A + B BANKA KRED. A (1)500.000 (3)300.000 (3)300.000 (5) 50.000 (1)500.000 (2)100.000 (2)100.000 (5) 50.000 (4) 70.000 (4) 70.000 670.000 350.000 300.000 50.000 570.000 100.000 320.000 300.000 520.000 100.000 Hesap kalanlarından düzenlenecek bilanço ise aşağıdaki gibi olacaktır. A İşletmesi Aktif.. tarihli Bilançosu Pasif KASA 320.000 SERMAYE 520.000 TİCARİ MALLAR 300.000 BANKA KREDİLERİ 100.000 Aktif Toplamı 620.000 Pasif Toplamı 620.000 9

GELİR TABLOSU HESAPLARI (Sonuç Hesapları -Gelir ve Gider Hesapları) Gelir bir varlık kaynağıdır. Sermaye işletme sahipleri tarafından verilen bir varlık kaynağı, gelir de sermaye dışında işletmenin günlük işlemlerinden doğan bir varlık kaynağıdır. Mal satış tutarının kasaya girmesi, kredili bir satış ise işletmenin alacağının doğması gelir yani aktif kaynağıdır. Buna göre, Gelir işletme sahipleri haklarında, işletmenin faaliyetlerinden doğan brüt bir artışı ifade eder. Gider ise, işletmenin faaliyetlerinden dolayı işletme sahiplerini varlıklar üzerindeki haklarında meydana gelen azalışı ifade eder. Bu bakımdan gelir elde etmek amacıyla bir aktifin kullanılması veya tüketilmesi sonucunda meydana gelen azalışları gösterir. Faaliyetlerin sürdürülmesi için çalışanlara verilen ücretler, reklam bedelleri, kira ve sigorta bedelleri birer gider unsurudur. Yukarıdaki örneklerde işletmenin sermayesini azaltan gider (borç kjaydı) ve çoğaltan gelir (alacak kaydı)sermaye hesabında gösterilmiştir. Oysa dönem sonunda işletme sahibinin haklarında dönem başına göre oluşan farkın (kar/zarar) hangi olayların sonucu olduğunun bilinmesi, işlemlerin analizi ve gelir tablosunun hazırlanabilmesi için gereklidir. Bu nedenle bu olayların ayrı ayrı hesaplara kaydedilmesi çok önemlidir. Bu amaçla işletme sahiplerinin haklarında artış yaratan mali işlemler için Gelir (hasılat) Hesapları veya azalış yaratan işlemler için de Gider Hesapları adı verilen özel geçici Sonuç Hesapları geliştirilmiştir. Bu hesaplara Gelir Tablosu Hesapları da denilmektedir. GELİR VE GİDER HESAPLARININ KAYDI Gelir hesapları artışların yazıldığı sermaye hesabının alacak (sağ) tarafını, gider hesapları da azalışların yazıldığı sermaye hesabının borç (sol) tarafını temsil edecektir. Dolayısıyla sermayeyi arttıracağından gelir ilgili hesabın alacağına, gider ise sermayeyi azaltacağından ilgili hesabın borcuna kaydedilir. B ( ) SERMAYE HESABI (+) A Azalışlar-Giderler Artışlar-Gelirler B GİDER HS A = B GELİR HS A Yapılan Giderler Elde Edilen Gelirler Gelir bir kez oluştuktan sonra azalma olmaz, gelir hesaplarında elde edilen gelirler nedeni ile daima bir artış söz konusudur. Ancak hesabın devri, kapatılması veya kayıt hatalarının düzeltilmesi durumunda hesabın borç tarafına kayıt yapılması söz konusudur. Gelir hesapları her zaman alacak kalanı verirler. Gider de bir kez oluştuktan sonra azalmaz, daima birikim söz konusudur. Ancak hesabın devri, kapatılması veya kayıt hatalarının düzeltilmesi durumunda hesabın alacak tarafına kayıt yapılması söz konusudur. Gider hesapları her zaman borç kalanı verirler. Gelir ve Gider hesapları dönem sonunda KAR veya ZARAR HESABI denilen bir hesaba devredilirler. Bu hesabın alacak kalanı vermesi gelir fazlalığını yani KAR ı, borç kalanı vermesi gider fazlalığını yani ZARAR ı ifade eder. 10

VARLIKLAR = BORÇLAR HS + SERMAYE HS Artış Azalış Azalış Artış Azalış Artış + + + GİDERLER HS GELİRLER HS Artış Azalış Azalış Artış + + Sonuç = Gelir Gider = Kar /Zarar Gelirler > Giderler Kar Giderler > Gelirler Zarar Giderler KAR veya ZARAR HESABI Gelirler Yukarıdaki örnekte verilen A işletmesinin gelir ve gideri şöyle kaydedilecektir. B KASA HS A + B MAL HS A = B SERMAYE H A + B BORÇLAR H A (1) 500.000 (3) 300.000 (3) 300.000 (1) 500.000 (2)100.000 (2) 100.000 (5) 50.000 (4) 70.000 GİDERLER HS GELİRLER HS (5) 50.000 (6) 50.000 (7) 70.000 (4) 70.000 KAR veya ZARAR HESABI (6) 50.000 (7) 70.000 11