Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi ne İsteğe Bağlı Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi

Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi ne İsteğe Bağlı Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi Sevil ŞAHİN *, Reyhan CEVAHİR *, Cefariye SÖZERİ * ÖZET Aile planlamasının önemli hedeflerinden biri istenmeyen gebeliklerin önlenmesi olduğundan, isteyerek düşüklerin aile planlaması hizmetleri arasında ayrı bir önemi bulunmaktadır. Çocuk sahibi olmak istemediği halde etkili bir yöntem kullanmayan ya da yöntem başarısızlığı nedeni ile gebe kalan kadınlar isteyerek düşüğe baş vurmaktadır. İsteyerek yapılan ve ana sağlığını tehlikeye sokan düşükler, etkin aile planlaması yöntemlerinin öğretilmesi ve kullanımlarının sağlanması ile önlenebilir. Bu çalışmanın amacı; Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi ne isteğe bağlı kürtaj için başvuran kadınların kürtaj uygulamasına yönelik düşüncelerini değerlendirmektir. Araştırmanın evrenini Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi ne isteğe bağlı kürtaj için başvuran ve araştırmaya katılmayı kabul eden 63 kadın oluşturmuştur (yılda 000 kürtaj). Veriler anket formu aracılığı ile katılımcılar tarafından doldurularak toplanmıştır. Toplanan veriler yüzdeli ve ki-kare olarak değerlendirilmiştir. Olguların %45.0 ının 28-35 yaş grubunda, %65. nin ilkokul mezunu, %98.4 ünün çalışmadığı, %74.6 sının sosyal güvencesinin olmadığı, %66.7 sinin çekirdek aile olduğu, %38. inin köyde yaşadığı saptanmıştır. Eğitim durumu yükseldikçe kürtaj yaptırma oranı azalmaktadır. Olgulara kürtaja yönelik düşünceleri sorulduğunda %6.9 u önlem alınmalı derken, %52.4 ü günahtır yanıtını vermişlerdir. Neden kürtaj oldunuz sorusuna ise %4.3 ünün ekonomik güçlüklerden, %34.9 unun son çocuklarının küçük olmasından, %33.3 ünün yeterli çocuğunun olmasından, %22.2 sinin bakım güçlüğünden dolayı kürtaj olduklarını belirtmişlerdir. Çalışmamızda olguların ebeden beklentileri içerisinde %87.3 le fiziksel olarak işleme hazırlama en çok karşılanan beklenti olurken; %79.4 ile anlayış ve destek bunu izlemiştir. Hekimden beklentileri içerisinde birinci sırada (%87.5) mahremiyete saygı en çok karşılanan beklenti olurken; ikinci sırada (%84.) anlayış ve destek yer almaktadır. Çalışma; kliniğe isteğe bağlı kürtaj için başvuran kadınların düşüncelerini saptamak amacı ile planlanmıştır. Anahtar kelimeler: kürtaj, nedenleri, gebeliği önleyici yöntemler * Öğr.Gör., Sakarya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu

8 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) The Evaluation of The Women Applying for Deliberate Abortion to The Sakarya Maternal and Child Care Hospital ABSTRACT Since one of the main goals of the family planning is the prevention of the undesired pregnancies, deliberate abortions have a significant importance among the family planning services. The women having deliberate abortions are the ones who do not employ any effective contraceptive method, though they don t want to have a child, or the ones who have been pregnant due to the failure of the contraceptive method they use. The abortions which are carried out deliberately, putting the health of the mother into danger, can be prevented by teaching and usage of the effective family planning methods. The aim of this study is to evaluate the thoughts of the women who have applied to the Sakarya Delivery and Infant Care Hospital for deliberate abortion on the abortion practice. The universe of the research comprised the 63 women who have applied to the Sakarya Delivery and Infant Care Hospital for deliberate abortion and have agreed to participate in the study (000 abortion in a year). The data was collected by means of the survey forms filled by the participants. The data collected was evaluated in percentage calculation and through chi-squared test. It was found out that the 45.0 %of the cases were between the ages 28-35, 65. %were primary school graduates, 98.4 %were not working, 74.6 %didn t have social security, 66.7 %were living in nuclear families, and 38. %were living in villages. There is a reverse relation between the educational status and the percentage of having abortion. When they were asked about their thoughts on abortion, 6.9 %of the cases said it was necessary to take precautions, and 52.4 %considered it as a sin. When the cases were asked why they had abortion, 4.3 %stated that they did it due to the economical difficulties, 34.9 %put forward the reason that their youngest child were of too small ages, 33.3 %said that they did it due to the fact that they had enough children, and 22.2 %stated the difficulty of caring a child as the reason. Relating the fulfillment of the cases expectations from the midwife, the most fulfilled expectation was found to be the physical preparation to the procedure by 87.3 %, and the understanding and support took the second place by 79.4 %. Relating the fulfillment of the cases expectations from the physician, the most fulfilled expectation was found to be the respect to the privacy by 87.5 %, and the understanding and support took the second place by 84. %. The key words: abortion, causes, contraceptive methods

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 9 GİRİŞ Ülkemiz nüfusunun yarısını oluşturan kadınlarımızın sağlığı, sağlıklı bir toplum oluşturabilmesi için büyük önem taşımaktadır (Mete, 992). Düzenlenmemiş doğurganlık, kadın yaşamının en önemli sorunlarından birisidir. Dünyanın hemen her yerinde kadınlar gebelik ve doğumla ilgili sorunlar nedeniyle yaşamlarını yitirmekte veya sakat kalmaktadır (Kıran ve ark., 2002, Güçsavaş ve ark., 990). Bazı durumlarda istenmeyen gebeliklerin sonlandırılması, gebelikte ciddi sağlık sorunları oluşmasına veya ölüme neden olmasına rağmen istediği çocuk sayısına ulaşan kadınlar, istemedikleri gebeliği düşükle sonlandırma yoluna gitmektedir (Eryılmaz ve Ekizler, 992, Katie ve ark., 990). Düşük / kürtaj tarihin çok eski dönemlerinden beri bilinen ve uygulanan bir yöntemdir. Gebelik kürtajı, rahim içine yerleşmiş olan gebeliğin kadının kendi isteğiyle veya tıbbi zorunluluk nedeniyle yazılı onay alarak çeşitli yöntemlerle hekim tarafından sona erdirilmesi işlemidir. Kürtajların görülme sıklığı, ülkelere, ülkelerin sosyo-ekonomik sevilerine paralel olarak değişmektedir (Coşkun ve Tekin, 990, Population Report, 990 ). Aile planlamasının önemli hedeflerinden biri istenmeyen gebeliklerin önlenmesi olduğundan, isteyerek düşüklerin aile planlaması hizmetleri arasında ayrı bir önemi bulunmaktadır. Gebeliği önleyici yöntemlere ilişkin hizmetlere ulaşmada sorunlar yaşayan, istenmeyen gebelikten korunmak için yöntem kullanması konusunda psikososyal engelleri olan ve gebeliği önleyici yöntem başarısızlığı nedeniyle gebe kalan kadınlar isteyerek düşüğe başvurmaktadırlar (Erdoğan ve ark., 992, TNSA, 2003). Bir gebeliği sonlandırma kararı kadının suçluluk, pişmanlık ve kayıp duygularını yaşamasına neden olur. Evlilik ve aile ilişkilerini etkileyebilir. Özellikle kürtajın yasal olmadığı durumlarda psikolojik travmanın daha da ağır olduğu rapor edilmektedir (Taşkın ve ark, 985). Dinsel inançlar, sosyal normlar ve kültürel yapı düşük karşısındaki kadının tepkilerini etkiler. Araştırmalar kızgınlık, öfke, suçluluk, korku, ızdırap, utanma gibi duyguların değişik derecelerde sıklıkla yaşandığını göstermektedir. Hasta aynı anda olumlu ve olumsuz duyguları bir arada yaşayabilmektedir. Sağlıklı bir kadın uygun destek ve bakımla çelişkili duyguları kısa bir süre içinde ve kolaylıkla çözümleyebilir. Buna karşın yoğun çelişkiler içinde bulunan ve karar verme güçlüğü olan kadınlar için kürtaj/düşük psikolojik yönden travmatik olaydır ve bu durum ileriki yaşamda duygusal güçlüklere yol açabilmektedir. Bu nedenle uyum için özel bakım ve desteğe gereksinim duyabilmektedir (Taşkın ve ark., 985). İsteyerek yapılan ve ana sağlığını tehlikeye sokan düşükler, etkin aile planlaması yöntemlerinin öğretilmesi ve kullanımlarının

20 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) sağlanması ile önlenebilir (Eryılmaz ve Ekizler, 992). Yapılan araştırmalar 983 yılına kadar düşüklerin çoğunun özel hekim muayenesinde, az bir kısmının hastanelerde yapıldığını göstermektedir. Muayenehane koşulları hastanelere oranla daha elverişsiz olduğundan kadın sağlığı olumsuz yönde etkilenmektedir. Mayıs 983 yılında çıkarılan 2827 sayılı yasa tıbbi ya da sosyal nedenlerle çocuk sahibi olmak istemeyen gebe kadınların sağlık açısından tıbbi sakınca olmadığı takdirde 0. haftaya kadar hastane olanaklarından yararlandırılarak gebeliklerin sonlandırılmasına izin vermektedir. Ayrıca yasa aile planlaması hizmetlerini yaygınlaştırmak amacıyla hemşire ve ebelere RİA (Rahim İçi Araç) uygulama yetkisi vermiştir (TNSA, 2003). Ülkemizde isteyerek düşük oranı giderek azalmaktadır. Örneğin 993 yılında isteyerek düşük oranı 00 gebelikte 8 iken 2003 yılında 00 gebelikte e düşmüştür (TNSA, 2003). AMAÇ Tanımlayıcı olarak gerçekleştirilen çalışmanın amacı; Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi ne isteğe bağlı kürtaj için başvuran kadınların kürtaj uygulamasına yönelik düşüncelerini değerlendirmektir. GEREÇ-YÖNTEM Tanımlayıcı tipte olan araştırmaya Sakarya İl Sağlık Müdürlüğü ve Sakarya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi yöneticilerinden gerekli izin alındıktan sonra başlanmıştır. Örneklem grubunu 9 Eylül 9 Aralık 2005 tarihleri arasında Sakarya Doğum ve Bakımevi Hastanesi Aile Planlaması Ünitesine isteğe bağlı kürtaj için başvuran, rasgele örnekleme yöntemiyle seçilen ve araştırmaya katılmayı kabul eden toplam 63 kadın oluşturmuştur. Veriler anket formu aracılığı ile katılımcılar tarafından doldurularak toplanmıştır. Toplanan veriler yüzdelik ve ki-kare olarak değerlendirilmiştir.

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 2 BULGULAR Tablo. Olguların Tanıtıcı Özellikleri Tanıtıcı Özellikler Yaş 22-27 28-32 33-37 38 ve üzeri 23 22 0 8 37.0 34.8 5.4 2.8 Eğitim Durumu Okuryazar değil Okur yazar/ İlkokul Orta okul/ lise Üniversite Çalışma Durumu Çalışıyor Çalışmıyor Sosyal Güvencesi Olan Olmayan Aile Tipi Çekirdek Aile Geniş Aile Yaşadığı Yer Köy İlçe Şehir 8 4 3 62 6 47 42 2 2.7 65. 20.6.6.6 98.4 25.4 74.6 66.7 33.3 24 6 23 38. 25.4 36.5 TOPLAM 63 00.0 Tablo incelendiğinde olguları45.0 ının 28-35 yaş grubunda, %65. nin ilkokul mezunu, %98.4 ünün çalışmadığı, %74.6 sının sosyal güvencesinin olmadığı, %66.7 sinin çekirdek aile olduğu, %38. inin köyde yaşadığı saptanmıştır.

22 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) Tablo 2. Daha Önce Kürtaj Olan ve Olmayan Olguların Eğitim Durumlarına Göre Dağılımları Eğitim Durumu Okuryazar değil Okur yazar/ İlkokul Orta okul/ lise Üniversite Daha Önce Kürtaj Olan 4 2.9 20 64.5 6 9.3 Daha Önce Kürtaj Olmayan 4 2.5 2 65.7 7 2.8 0 0.0 3.3 TOPLAM 3 00.0 32 00.0 x 2 = 0,06, p<0.005 Tablo 2 de görüldüğü gibi eğitim durumu yükseldikçe kürtaj yaptırma oranı azalmaktadır (%3.2 ). Sonuç istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.005). Tablo 3 incelendiğinde olguları44.6 sının evlilik sürelerinin 6- yıl arasında olduğu, evlenme yaşlarını5.0 ının 8 yaş ve üzeri olduğu, %96.8 inin ilk evlilikleri olduğu, %73.0 ının ilk gebelik yaşının 8 yaş ve üzeri olduğu, %50.8 inin toplam gebelik sayısının 4 ve üzeri olduğu, %62.0 ının evlerinde yaşayan kişi sayısının 3-6 kişi arasında olduğu, %87.3 ünün ölü doğumlarının olmadığı, %69.8 inin en son gebelik sürelerinin -3 yıl arasında olduğu, %68.3 ünün son gebeliklerinin normal doğumla sonuçlandığı saptanmıştır.

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 23 Tablo 3. Olguların Doğurganlık Özellikleri Doğurganlık Özellikleri Evlilik Süresi -5 yıl 6- yıl 2-7 yıl 8 yıl ve üzeri 2 28 9 4 8.4 44.6 4.6 22.4 Evlenme Yaşı 8 yaş altı 8 yaş üzeri Kaçıncı Evlilik 2 İlk Gebelik Yaşı 8 yaşından küçük 8 yaş ve üzeri Toplam Gebelik Sayısı 2-3 4 ve üzeri Yaşayan Kişi Sayısı 2 3-6 7 ve üzeri Ölü Doğum Hiç yok ve üzeri En son gebeliğin süresi -3 yıl 4-6 yıl 7 yıl ve üzeri Son Gebeliğin Şekli Normal Sezaryen Kürtaj 30 33 6 2 7 46 4 27 32 2 39 2 55 8 45 9 9 49.0 5.0 96.8 3.2 27.0 73.0 6.3 42.9 50.8 9.0 62.0 9.0 87.3 2.7 69.8 5. 5. 43 5 5 68.3 7.9 23.8 TOPLAM 63 00.0

24 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) Tablo 4. Olguların Daha Önce Aile Planlaması Yöntemi Kullanma Durumları ve Aile Planlamasına İlişkin Görüşleri Aile Planlaması Yöntemi Kullanma Durumları Yöntem Kullanma Durumları Kullanan Kullanmayan 54 9 85.7 4.3 Kullanılan Yöntem (n=54) Hap 3 aylık iğne Kondom RİA Geri- çekme 2 2 0 4 6 9.0 3.2 5.9 22.2 25.4 Yöntem Başarısızlığı Evet Hayır 32 30 52.3 47.7 TOPLAM 63 00.0 Tablo 4 incelendiğinde olguları85.7 sinin aile planlaması yöntemi kullandığı, kullanılan yöntemlerin ise %9.0 ı hap, %3.2 si 3 aylık iğne, %5.9 u kondom, %22.2 si RİA, %25.4 ü ise geri çekme yönteminin oluşturduğu belirlenmiştir. Yöntem kullanmanıza rağmen istenmeyen gebelik oldu mu sorusuna kadınları52.3 ünün evet cevabı verdiği saptanmıştır. Tablo 5 incelendiğinde olguları49.2 sinin daha önce kürtaj olduğu, daha önce kürtaj olanları38. inin isteğe bağlı, %. inin ise tıbbi zorunluluktan kürtaj oldukları belirlenmiştir. Kadınların çoğunluğu (%79.4) kürtaj olma kararını eşi ile birlikte verdiğini ifade etmiştir.

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 25 Tablo 5. Olguların Daha Önce Kürtaj Olma Durumları Kürtaj Durumları Daha Önce Kürtaj Olma Durumu Evet Hayır Kürtaj nedenleri İsteğe bağlı Tıbbi zorunluluk Kürtajı kim istedi Kendim Eşim Her ikimiz Aile büyükleri Hekim 3 32 24 7 6 3 50 2 2 49.2 50.8 38.. 9.5 4.7 79.4 3.2 3.2 TOPLAM 63 00.0 Tablo 6 incelendiğinde olguların kürtaja yönelik düşünceleri sorulduğunda %6.9 u önlem alınmalı derken, %52.4 ü günahtır yanıtını vermişlerdir. Neden kürtaj oldunuz sorusuna ise %4.3 ünün ekonomik güçlüklerden, %34.9 unun son çocuklarının küçük olmasından, %33.3 ünün yeterli çocuğunun olmasından, %22.2 sinin bakım güçlüğünden dolayı kürtaj olduklarını belirtmişlerdir.

26 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) Tablo 6. Olguların Kürtaja İlişkin Düşünceleri ve Kürtaj Olma Nedenleri Kürtaja İlişkin Düşünceler * Kürtaja yönelik düşünceleri Onaylıyor Önlem Alınmalı Günah Sağlığa zararlı Cinayettir İlk gebelikte uygun değil * Kürtaj olma nedeni Yeterli çocuğu var Ekonomik güçlük Son çocuğun küçük olması Bakım güçlüğü Sağlık sorunu İleri yaş Eşinin istememesi Bilmeden ilaç kullanımı Doğacak çocuğa ilişkin endişeleri Neden belirtmeyen * birden fazla şık işaretlendi. 6 39 33 5 0 6 2 26 22 4 2 3 5 25.4 6.9 52.4 23.8 5.9 9.5 33.3 4.3 34.9 22.2 9 4.8 7.9.6.6.6 Tablo 7. Olguların Kürtaj Öncesi Olguların Duygularının Dağılımı Kürtajda Yaşanan Duygular Korku Heyecan Kızgınlık- öfke İfade edemiyor Hiç bir şey Suçluluk * birden fazla şık işaretlendi. 49 24 0 8 5 77.8 38. 5.9 2.7 7.9.6

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 27 Tablo 7 incelendiğinde olguların kürtaj öncesi duyguları sorulduğunda %77.8 inin korktuğu, %38. inin heyecanlandığı, %5.9 unun kızgınlık ve öfke duyduğu, %2.7 sinin duygularını ifade edemediği,, %7.9 unun hiç bir şey hissetmedikleri,%.6 sının suçluluk hissettiği saptanmıştır. Tablo 8. Olguların Kürtaj Süresince Hekimden ve Ebeden Beklentilerinin Dağılımı Ebeden Beklentiler - Psikolojik destek - Temizlik - Anlayış ve destek - Ağrıyı Azaltma - Fiziksel olarak işleme hazırlama - İşlem öncesi bilgi verme - İşlem sonrası bilgi verme - Mahremiyete saygı Tamamen karşılandı 47 49 50 29 55 44 52 5 74,6 77,8 79,4 46,0 87,3 69,8 82,5 8,0 Kısmen karşılandı 4 0 23 7 3 9 0 7,5 22,2 5,9 36,5, 20,6 4,3 5,9 Karşılanmadı 5 0 3 6 2 2 7,3 0 4,8 7,5,6 9,5 3,2 3,2 Hekimden Beklentiler - Psikolojik destek - Temizlik - Anlayış ve destek - Ağrıyı Azaltma - Fiziksel olarak işleme hazırlama - İşlem öncesi bilgi verme - İşlem sonrası bilgi verme - Mahremiyete saygı Tamamen karşılandı 48 52 53 35 52 44 50 54 76,2 82,5 84, 55,6 82,5 69,8 79,4 85,7 Kısmen karşılandı 9 9 2 3 8 7,5 7,5 4,3 30,2 7,5 9,0 20,6 2,7 Karşılanmadı 4 0 9 0 6 0 6,3 0,6 4,3 0 9,5 0,6 Tablo 8 de kadınların kürtaj sırasında ebeden beklentilerinin karşılanma durumları verilmiştir. Tabloda olguların çoğunluğunun psikolojik destek,

28 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) temizlik, anlayış ve destek, işleme hazırlamak, işlem öncesi ve sonrası bilgi verme, mahremiyetine saygı gösterilmesi beklentilerinin tamamen karşılandığı görülmektedir. Olgulara hekimden beklentileri sorulduğunda sırasıyla %76.2 sinin psikolojik desteği, %82.5 inin temizliği, %84. inin anlayış ve desteği, %55.6 sının acısının azaltıldığı, %82.5 inin fiziksel olarak işleme hazırlandığı, %69.8 inin işlem öncesi bilgilendirildiği, %79.4 ünün işlem sonrası bilgilendirildiği, %85.7 sinin mahremiyetine saygı gösterildiği beklentilerinin tamamen karşılandığı saptanmıştır. Bu bulgulara göre olguların ebe ve hekimden beklentilerinin genel anlamda tamamen karşılandığı belirlenmiştir. TARTIŞMA Türkiye 2003 verilerine bakıldığında 5-49 yaş grubundaki kadınlar nüfusu22 sini oluşturmaktadır. Toplam nüfusu9.3 ünü 5-24, %6.0 ını 25-34 ve %8.5 ini de 35-49 yaş grubundaki kadınlar meydana getirmektedir (TNSA, 2003). Çalışmamıza katılan kadınları37.0 ı 22-27 yaş, %45.0 ı 28-35 yaş grubundadır (Tablo ). Türkiye de 5-49 grubundaki kadınları9.4 ü okur-yazar değildir. Buna karşılık %80.6 sı okur-yazar, bunun da %46.6 sının ilkokul, %6 sının lise mezunu ve %.8 inin de üniversite mezunu olduğu ifade edilmektedir (TNSA, 2003). Bizim çalışmamıza katılan olguların büyük çoğunluğu %65. i okuryazar / ilkokul mezunu olup, %20.6 sı ortaokul / lise eğitimine sahiptir. Okuryazar olmayanların oranı düşüktür (%2.7 si). Bu rakamlar Türkiye geneli ile karşılaştırıldığı zaman benzerlik göstermektedir (Tablo ). Çalışmamızda olguları98.4 ünün gelir getiren bir işte çalışmadığı saptanmıştır. Türkiye de gebelik riski altına girmenin başlangıcı anlamına gelen ilk evlenme yaşı, önemli bir göstergedir. Evlilik yaşının yükselmesi toplam doğurganlığın azalmasını etkileyen önemli bir faktördür. Genç yaştaki evlilikler anne sağlığına yönelik gebelik, doğum ve lohusalık komplikasyonlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Araştırma kapsamına alınan kadınları5.0 ı 8 yaş üzeri evlendiği ve kadınları44.6 sının evlilik süresinin 6 - yıl olduğu belirlenmiştir (Tablo - 3). Türkiye genelinde kadınların ilk evlenme yaşı ortalama 9 olup, 35-39 yaş grubundaki kadınları66.5 inin 20 yaşından önce evlendiği belirlenmiştir. Çalışmamızda yer alan kadınların çoğunluğunun 28-35 yaş grubunda olduğu

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 29 düşünüldüğünde 9 yaş ve altı evlilik oranının Türkiye genelinden düşük olduğu görülmektedir (TNSA, 2003). Kürtaja başvuran kadınların daha önce kullandıkları aile planlaması yöntemlerine bakıldığında geri çekme yöntemi kullananların oranı %25.4, RİA kullananların oranı %22.2, doğum kontrol hapı kullananların oranı ise %9.0 dır. TNSA 2003 sonuçları da, kadınları29 unun herhangi bir korunma yöntemi kullanmadıklarını göstermektedir. Kadınları43 ü modern yöntem, %29 u geleneksel bir yöntem olmak üzere toplam %7 i gebeliği önleyici bir yöntem kullanmakta olduğunu ifade etmiştir. Geri çekme en yaygın (%26) geleneksel yöntem olmaya devam etmektedir. Dündar ve ark. yaptıkları çalışmada kadınları70.3 ü aile planlaması yöntemi kullanırken, %29.7 sinin aile planlaması yöntemi kullanmadıkları saptanmıştır. En sık kullanılan aile planlaması yöntemi geri çekme yöntemi olarak belirlenmiştir (Dündar ve ark., 2002). Taşkın ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada da geri çekme yöntemi %23.5 ile ilk sırada yer almaktadır (Taşkın ve ark., 985, TNSA, 2003). Demir ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada da geri çekme yöntemi %53. ile ilk sırada yer alırken, kondom %47.3 ile ikinci sırada yer almaktadır. Her iki çalışma bulgusu da bizim çalışmamızla benzerlik göstermektedir (Demir ve Saruhan, 998). Toplumdan topluma, kişiden kişiye değişen pek çok nedenlerden dolayı etkin yöntem kullanma oranı düşük olunca, kadınların istenmeyen gebelik oranları da buna bağlantılı olarak artmaktadır. Bu da kadınların istenmeyen gebeliklerini düşükle sonlandırmalarına yol açmaktadır (Demir ve Saruhan, 998). Araştırmaya alınan kadınları49.2 si daha önce kürtaj olduğunu belirtmiştir. Eryılmaz ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada da kadınların %59.0 ı daha önce kürtaj olurken, %4.0 ı daha önce kürtaj olmadığını belirtmiştir (Eryılmaz ve Ekizler, 992). Türkiye genelinde 00 gebelikten yalnızca biri ölü doğumla sonuçlanırken i isteyerek düşük olmak üzere toplam 2 i düşükle sonuçlanmaktadır. İstemli düşüklerin çalışmanın yapıldığı grupta yüksek olması istenmeyen gebeliklerin oranının yüksek olduğunu ve etkili gebeliği önleyici yöntemler kullanımının gerekliliğini düşündürmektedir (TNSA, 2003). Araştırma kapsamına alınan kadınların kürtaja ilişkin düşüncelerine bakıldığında ise %6.9 unun önlem alınmalı düşüncesi kadınların etkin bir aile planlaması yöntemine olan gereksinimlerini ortaya koyması yönünden ilgi

30 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) çekicidir. Taşkın ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada da %22.0 ı önlem alınmalıdır düşüncesini belirtmişlerdir. Bu da bizim çalışmamızla benzerlik göstermektedir (Taşkın ve ark., 985). Kadınları kürtaj olmaya iten iki önemli faktör ise ekonomik güçlük (%4.3) ve son çocuğun küçük olmasıdır (%34.9). Bu sonuçlar Taşkın ve Eryılmaz ın çalışmalarıyla da benzerlik göstermektedir (Taşkın ve ark., 985, Eryılmaz ve Ekizler, 992). Kadınların kürtaj öncesi duygularına bakıldığında %77.8 i korku, %38. i heyecan duygularını yoğun olarak yaşamaktadırlar. Taşkın ve arkadaşlarının çalışmasında kadınları35.8 inin korku duygusunu yoğun olarak yaşadığı saptanmıştır. (Taşkın ve ark., 985). Çalışmamızda olguların ebeden beklentileri içerisinde %87.3 le fiziksel olarak işleme hazırlama en çok karşılanan beklenti olurken; %79.4 ile anlayış ve destek bunu izlemiştir. Hekimden beklentileri içerisinde %87.5 ile mahremiyete saygı en çok karşılanan beklenti olurken; %84. ile anlayış ve destek ikinci sırada yer almıştır (Tablo -8). Taşkın ve arkadaşlarının çalışmasında da hekim ve hemşireden beklentiler içerisinde ilk sırada psikolojik destek yer alırken, anlayış ve destek ikinci sırada yer almaktadır (Taşkın ve ark., 985). SONUÇ VE ÖNERİLER Bizim çalışmamıza katılan olguların büyük çoğunluğu %65. i okuryazar/ilkokul mezunu olup, %20.6 sı ortaokul/lise eğitimine sahiptir. Okuryazar olmayanların oranı düşüktür (%2.7 si). Kürtaja başvuran kadınların daha önce kullandıkları aile planlaması yöntemlerine bakıldığında geri çekme yöntemi kullananların oranı %25.4, RİA kullananların oranı %22.2, doğum kontrol hapı kullananların oranı ise %9.0 dır. Araştırmaya alınan kadınları50.8 i daha önce kürtaj olmadığını, %49.2 si daha önce kürtaj olduğunu belirtmiştir. Araştırma kapsamına alınan kadınların kürtaja ilişkin düşüncelerine bakıldığında ise %6.9 unun önlem alınmalı düşüncesi kadınların etkin bir aile planlaması yöntemine olan gereksinimlerini ortaya koyması yönünden ilgi çekicidir.

Kürtaj İçin Başvuran Kadınların Değerlendirilmesi 3 Kadınları kürtaj olmaya iten iki önemli faktör ise ekonomik güçlük (%4.3) ve son çocuğun küçük olmasıdır (%34.9). Kadınların kürtaj öncesi duygularına bakıldığında %77.8 i korku, %38. i heyecan duygularını yoğun olarak yaşamaktadırlar. Çalışmamızda olguların ebeden beklentileri içerisinde %87.3 le fiziksel olarak işleme hazırlama en çok karşılanan beklenti olurken; %79.4 ile anlayış ve destek bunu izlemiştir. Hekimden beklentileri içerisinde %87.5 ile mahremiyete saygı en çok karşılanan beklenti olurken; %84. ile anlayış ve destek ikinci sırada yer almıştır. İsteyerek yapılan ve ana sağlığını tehlikeye sokan düşükler, etkin aile planlaması yöntemlerinin öğretilmesi ve kullanımının sağlanması ile önlenebilir. Etkin kontrasepsiyon gelecekteki düşükleri ve komplikasyonları önleyebileceğine göre kürtaja gelen vakalara kesin aile planlaması yöntemi seçmeleri için danışmanlık yaparak etkin bir yöntemde karar vermelerinin sağlanması gerekmektedir. Kürtaj süresince hemşirenin özel bir rolü vardır. Bu rol, karşılıklı etkileşim, eğitim (özellikle aile planlaması ve cinsel eğitim) ve danışmanlık becerilerini gerektirmektedir. Bu nedenle bu alanda çalışan hemşireler için özel eğitim programlarının uygulamaya konulması önerilir. Ayrıca hemşirelerin kürtaja ilişkin kendi duygu ve davranışları araştırılmalı ve onlara uygun yardım ve destek sağlanmalıdır. Aile planlaması hizmetlerinde aksayan yönün özellikle danışmanlık hizmetlerinde olması nedeniyle bu hizmetlerde önemli rolleri olan ve de yetersiz kalan hemşire ve ebelerin aktif rol almalarının sağlanması gerekmektedir. KAYNAKLAR (2003). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara. Coşkun, A., Tekin, N. (990). Doğum Sayısı, Gebelik Yaşı ve Aralığının Ana ve Çocuk Sağlığına Olan Etkisi II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildirileri, 2-4 Eylül, İzmir. Çalışkan ve ark. (2003); Eğitim Durumunun Doğurganlık ve İsteğe Bağlı Düşüklere Etkisi Kadın Doğum Dergisi, 9 (5) : -5, İstanbul.

32 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:, Sayı: (2006) Demir, Ü., Saruhan, A. (998); Kürtaja Başvuran Kadınların Eşlerinin Aile Planlamasına İlişkin Bilgi, Tutum ve Davranışlarının İncelenmesi, Şişli Etfal Hastanesi Hemşirelik Dergisi, (5) : 46-55. Dündar ve ark. (2002); Samsun İl Merkezinde 5-49 Yaş Evli Kadınlarda Aile Planlaması Yöntemi Kullanma Durumu ve Etkileyen Faktörler, VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Diyarbakır. Erdoğan ve ark. (992). Yüksekokul Öğrencilerinde Aile Planlaması Konusu İle İlgili Bir Araştırma III. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, Cumhuriyet Üniversitesi HYO, Sivas. Eryılmaz, Y.H., Ekizler, H. (992). Kürtaja Başvuran Vakaların Değerlendirilmesi ve Bu Hizmetin Etkinliği, III. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, Cumhuriyet Üniversitesi HYO, Sivas. Güçsavaş, N ve ark. (990). Sivas İli Kızılırmak ve Yeşilyurt Bölgelerindeki 5-49 Yaş Grubu Kadınların Aile Planlaması Yöntemlerini Kullanma Durumlarına İlişkin Bir Çalışma II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, 2-4 Eylül, İzmir. Katie, E., M.C.E.H.M Wolf. (990). Healt System. Role in Abortion Care: The Need for a Pro- Active Approach, IPAS. Issues in Abortion Care, October, p.. Kıran ve ark. (2002). Kahramanmaraş ta Üniversite, Devlet ve Sosyal Sigortalar Kurumu Hastaneleri Kadın Hastalıkları ve Doğum Polikliniklerine Başvuran 5-49 Yaş Evli Kadınların Aile Planlaması İle İlgili Bilgi Tutum ve Davranışları, I. Ulusal Tıp Mezunları Kongresi Kitabı, 2-6 Aralık, Çukurova. Mete, S., (992). Kadınların Doğum Öncesi Bakım Almama Nedenleri III. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, 24-26 Haziran, Sivas. Taşkın, L., Kömürcü, N., Güçsavaş, N.(985) Kürtaja Başvuran Kadınların Duygularının İncelenmesi, I. Ulusal Hemşirelik Kongresi, 3-4 Eylül, İzmir. Population Report Counseling Guide Sei J., November, Number: 36,990.