SEDA ÇAYIR - FUNDA GÖREN
Sosyal güvenlik, Herkesin gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, konut, tıbbi bakım, gerekli toplumsal hizmetler dahil olmak üzere sağlık ve refahını teminat altına alacak uygun bir yaşam düzeyine, İşsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık veya geçim olanaklarından iradesi dışında yoksun bırakacak diğer hallerde güvenlik hakkına sahip olduğunu, Evlilik içinden veya dışından doğsun bütün çocukların aynı toplumsal korunmadan yararlanmaları gerektiğini ifade eden sistemdir.
Sosyal güvenlik terimi resmi olarak ilk defa, 1935 tarihli Sosyal Güvenlik Kanunu başlıklı Amerika Birleşik Devletleri (ABD) mevzuatında kullanılmış ve kapsamına; yaşlılık,ölüm ve işsizlik risklerini almıştır.
1789 Fransız Devrimi, devlet ile birey arasındaki ilişkiye yeni bir bakış açısı kazandırmış, giderek değişik bir yardım anlayışı ortaya çıkmıştır. Tüm dikkatler yoksulluk kavramı üzerinde toplanmış, tam istihdam, tıbbi yardım vb. konularda yeni düşünceler ortaya atılmıştır. Kamu yardımlarından yararlanmanın bir hak olduğu 1793 tarihli İnsan Hakları Bildirisi yle de onaylanmıştır. Ne var ki düşüncelerin yaşama geçirilmesi mümkün olmamış ve 19. yüzyılın başlarına kadar somut bir ilerleme sağlanamamıştır (Güzel ve Okur, 2004:20).
Fransa'da sosyal güvenliği sağlamaya yönelik olarak 1893 tarihli tıbbi yardım yasası, 1893 tarihli iş kazası sigortası, 1894 tarihli maden işçilerini kapsayan yasa uygulamaya girmiştir.
GÜNÜMÜZDE FRANSA DAKİ SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ
Yaşlılar ile bakıma muhtaçların tamamı sosyal yardım kapsamında olup, sanayi ve ticaret sektörlerinde çalışan işçiler (diğerleri için farklı sistemler öngörülmüştür) ve ev hanımları sosyal sigorta kapsamındadır. İsteğe bağlı sigortalılık mümkündür.
Sosyal güvenlik Genel Rejimi esas olarak, ücretler üzerinden alınan prim ve katkılarla finanse edilmektedir. Primler ulusal düzeyde belirlenen bir orana göre hesaplanmakta, işçi ve işveren paylarının ödenmesi işverenin yükümlülüğünde bulunmaktadır.
Rejim aynı zamanda vergilerle de finanse edilmekte olup, bunlar Genel Sosyal Katkı (CSG) ve Sosyal Borçların Ödenmesi Katkısı (CRDS) olarak adlandırılmıştır. Bu vergiler; ücretler, yatırım araçları ve şans oyunlarından kesilmektedir. Vergi bakımından Fransa da ikamet eden ve hangi unvanla olursa olsun zorunlu bir Fransız hastalık sigortası sandığının yükümlülüğünde olan kişiler, çalışma karşılığı aldıkları ücretlerden ve tasarruflarından elde ettikleri gelirler üzerinden %7,5 oranında Genel Sosyal Katkısı ve %0,5 oranında Sosyal Borçların Ödenmesi Katkısı ödemekle mükelleftirler.
YAŞLILIK SİGORTASI Yaşlılık aylığına hak kazanma yaşı 60 tır. 65 yaşını doldurup da aldığı aylığın yetmediğini ispat edenlere ek bir yardım söz konusudur. 14 yaşında çalışmaya başlamış olan ve sigortalılık süresi ile prim ödeme şartlarını yerine getiren sigortalılar için 55 yaşından itibaren emekli olmak mümkündür. Ağır özürlü kimseler de 55 yaşında emekliliklerini talep edebilmektedirler. MALULİYET SİGORTASI Asgari iş göremezlik derecesi %66,6 dır. Genel olarak riskin meydana geldiği tarihten önceki 12 ayda prim ödeme şartı aranmaktadır. Sistemden, ücretli çalışanlar yararlanmaktadır. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASI İş kazalarında olayın mesleki niteliğinin kabul edilmesi gerekmektedir. Yol kazaları kanıtlama şartına bağlıdır. Meslek hastalıklarında, işle ilgili hastalıklar için öngörülmüş olan bir riske maruz kalma kriteri bulunmamaktadır.
Hastalık ve Analık Sigortası Hastalık yardımları için üç günlük bekleme süresi bulunmaktadır. İş göremezlik halinin tespiti için hekim kontrolü gerekmektedir. Analık halinden doğan sağlık yardımlarından yararlanmak için asgari ücretin en az 1 katı tutarında prim ödeme şartı mevcuttur. Aile Yardımları Yerleşiklerin tamamı yararlanabilmektedir. Aile ödenekleri ülkedeki her çocuk içindir ve ödeneğe hak kazanmak için 2 çocuk geçindirme şartı bulunmaktadır. Çocuk sayısı arttıkça ödenen yardım miktarı artmaktadır. Sağlık Sigortası Fransa da çalışan veya düzenli olarak Fransa da oturan nüfus, ücretli çalışanların hastalık sigortası Genel Rejim kapsamındaki eş, çocuklar, alt ve üst soy, müşterek 100 hısımlar, sigortalı ile evlilik hayatı yaşayan veya dayanışma anlaşması yapan kimseler, 12 aydan beri sigortalı ile birlikte yaşayan kimseler sağlık sigortası kapsamına dahildirler.
İşsizlik Sigortası Fransa da işsizlik sigortası zorunludur. Sigortalılık süresine, yaşa, asgari prim ödeme süresine bağlı olarak işsizlik aylığı alma süresi 7 ay ila 42 ay arasında değişmektedir. İşsizlik aylığı 730 günlüktür. Dul ve Yetim Aylıkları 55 yaşında veya daha yukarı yaşta boşanmış eş, 55 yaşın altındaki malul eş, dul aylığı kapsamındadır. Ek sigorta sisteminde ise 21 25 yaş arası çocuklara (özürlü çocuklara yaş şartı aranmaz) yetim aylığı bağlanmaktadır.