TÜRKİYE DE ÇOCUK HEKİMİNİN YETKİ VE SORUMLULUKLARI DR.MAHMUT GÖKÇE ADANA KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESĠ
MÖ 1700-1500 yıllarındaki tıp uygulamalarına ilişkin kurallar ve yasalarıda içeren Hammurabi Kanunları nda 282 maddeden 10 tanesi cerrahların alacakları ücretler ve uygulamada hata yaptıklarında çarptırılacakları cezalara ilişkindir
HAMMURABİ KANUNLARI Bir doktor, operatör bıçağı ile derin bir yarık açarsa ve onu tedavi ederse ya da bıçağı ile gözünün üstünde bir tümörü açarsa ve gözü kurtarırsa on Ģikel alır Hasta eğer azat edilmiģ bir adamsa; beģ Ģikel alır BaĢka birinin kölesi ise; sahibi doktora iki Ģikel verir
HAMMURABİ KANUNLARI Bir doktor, operatör bıçağı ile derin bir yarık açarsa ve hastayı öldürürse ya da bıçak ile bir tümörü açıp gözü keser ise doktorun elleri kesilir Bir doktor, operatör bıçağı ile azat edilmiģ bir adamın kölesinde derin bir yarık açarsa ve onu öldürürse; o köleyi baģka bir köle ile ikame etmelidir Bir doktor, operatör bıçağı ile bir tümörü açıp kölenin gözünü keser ise kölenin değerinin yarısını öder
HEKİMLİK MESLEĞİ Tababet ve Ģuabatı sanatlarının tarzı icrasına dair kanun (1928) Türk tabiplar birliği kanunu (1953) Tıbbi deontoloji tüzüğü (1960) Sağlık hizmetleri temel kanunu (1987) Hasta hakları yönetmeliği (1998) TTB hekimlik meslek etiği kuralları yönetmeliği(1999) Uluslararası sözleģmeler Dünya tabipler birliği bildirgeleri Sağlıkta dönüģüm programı (Tam gün yasası,tıbbi kötü uygulamaya iliģkin zorunlu mali sorumluluk sigortası) 657 sayılı devlet memurları kanunu,tüzük ve yönetmeliği Hususi hastaneler kanunu Türk ceza kanunu
HEKİM HAKLARI I Yeterli eğitim alma ve sürekli mesleki geliģim hakkı Yeterli ücret alma ve yeterli gelir düzeyi talep etme hakkı Mesleğini serbestçe, baskı altında olmadan icra etme hakkı Modern teknoloji ve bilimi kullanma hakkı Yönetimsel kararlara katılma hakkı Hastayı reddetme hakkı Konsültasyon isteme hakkı Sağlığını koruma ve mesleki risklerden korunma hakkı
HEKİM HAKLARI II ĠyileĢme garantisi vermeme hakkı Etik ilkelere bağlı olma hakkı Hastasına yeterli zaman ayırma hakkı Tanıklıktan kaçınma hakkı Tedavi yöntemini belirleme hakkı Bilgi alma-tavsiye ve tedavisine uyumu isteme hakkı Cezalandırma eylemlerinde bulunmama hakkı Kendi değerlerine ters düģen durumlardan kaçınma hakkı
HEKİMLİK ETİK KURALLARI I Hekimin öncelikli görevi: Hastalıkları önlemeye ve bilimsel gerekleri yerine getirerek hastaları iyileģtirmeye çalıģarak, insanın yaģamını ve sağlığını korumak ve bunu yaparken insan onurunu gözetmektir. Hekimin yansızlığı Vicdani ve mesleki kanı Sır saklama yükümlülüğü Acil yardım MeĢru ve yasak yöntemler
HEKİMLİK ETİK KURALLARI II Hekimliğin kötü uygulaması(malpraktis) Aracılık etme ve aracıdan yararlanma yasağı Endüstri ile iliģkilerde çıkar sağlama yasağı Yetkinlik dıģı faliyet yasağı MeslektaĢlar arası saygı Mesleki dayanıģma DanıĢım (konsültasyon) ve ekip çalıģması Odaya bildirme yükümlülüğü Hasta haklarına saygı Hekim seçme özgürlüğü
HEKİMLİK ETİK KURALLARI III Hasta üzerindeki etkinin kullanımı Muayenesiz tedavi yasağı Tedaviyi üstlenmeme ve yarıda bırakma AydınlatılmıĢ onam Bilgilendirilmeme hakkı Terminal hastalara yardım Ücret Gereksiz harcama yaptırma yasağı Hastayla ilgili bilgilerin hastaya verilmesi ve kullanımı Rapor düzenleme
HEKİMLİK ETİK KURALLARI IV Uluslar arası sözleģmelere uyma zorunluluğu ĠĢkenceye yardım yasağı Tutuklu ve hükümlülere verilecek tıbbi yardım Ölüm cezasına etkin katılım yasağı Olağanüstü durumlar ve savaģ Cinsel iliģki muayeneleri Ġnsan üzerinde araģtırma ve denek onamı
TEMEL TANIMLAR I HUKUK: Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen kurallar (yasalar) bütünüdür ETĠK (ethicus - ethica) : Ahlakın temellerini inceleyen felsefe dalı olarak tanımlanır.bir kimsenin davranıģlarına temel olan ahlak, gelenek, töre, alıģkanlık kavramlarını içerir DEONTOLOJĠ (deonta-logos) : Bir mesleği belirleyen ve onu icra edenlerin uymaları gereken kurallardır TIBBĠ DEONTOLOJĠ: Hekimin mesleki etkinlikleri sırasında uymak zorunda olduğu yasal ve ahlaki yükümlülüklerdir
TEMEL TANIMLAR II YÜKÜMLÜLÜK: Bir emir ya da yasağa uyma zorunluluğunun kiģiye yüklenmesi demektir. SORUMLULUK: Uyulması gerekli hukuk (davranıģ) kurallarına aykırı düģmenin hesabını verme durumudur KUSUR : Olması gereken davranıģta gösterilen irade eksikliğidir DĠKKATSĠZLĠK: Bir tıbbi giriģim sırasında yapılmaması gerekeni yapmaktır TEDBĠRSĠZLĠK: Önlenebilir bir tehlikeyi önlemede yetersiz kalmak, geç kalmak, unutmaktır
TEMEL TANIMLAR III MESLEKTE ACEMĠLĠK-YETERSĠZLĠK: Meslek ve sanatın esaslarını ve optimal klasik bilgilerini bilmemek, temel beceriden yoksun olmaktır ÖZEN EKSĠKLĠĞĠ: Dikkatsizlik ve tedbirsizlik dıģında evrensel tıp değerlerini uygulamamaktır EMĠR VE YÖNETMELĠKLERE UYMAMAK: Kanun, tüzük ve yönetmelikler ile yetkili idari ve mülki amirin verdiği emirlere uymamaktır
HEKİM SORUMLULUĞU Eğitim hastanelerinde Asistan Hekim, uzmanlık aldığı alanda kıdemli bile olsa ancak bir pratisyen hekim kadar yetki ve sorumluluğa sahiptir. Uzman tam yetkili kiģidir. Kabul edilebilir zorunlu bir neden olmadıkça yetkisini devredemez. Konsültan uzmanın sorumluluğu, müdavi hekimden daha az değildir
HEKİM SORUMLULUĞU Cezai sorumluluk davası) (adli yargı-ceza Hukuki sorumluluk (adli yargı-hukuk davası) Ġdari sorumluluk (kurum içi soruģturma) Mesleki sorumluluk (Tabip Odası Onur Kurulu-6023 sayılı TTB yasası)
KUSUR Hekim herhangi bir hata sonucu hastaya zarar vermiģse kusurlu sayılır Kusur sorumluluk getirir Kusur yoksa sorumluluk da yoktur Kusursuz suç olmaz BağıĢlanabilir kusur söz konusu değildir Zarar ile kusur sayılan eylem arasında illiyet (nedensellik) bağı olmalıdır
KOMPLİKASYON (İZİN VERİLEN RİSK) Yapılan tıbbi müdahale, klasik tıp bilgilerinde (uluslararası kitaplarda ve yayınlarda ) komplikasyon olarak adlandırılıyorsa ve bu müdahale, tıbbın kabul ettiği normal risk ve sapmalar çerçevesinde yapılmıģsa, kötü sonuçlar meydana gelse bile, hekime sorumluluk yükletilmeyen olumsuzluklardır.
HEKİMLİĞİN KÖTÜ UYGULANMASI: MALPRAKTİS Hekimin, kasıt veya kusur veya ihmal ile standart uygulamayı yapmaması, bilgi ve beceri eksikliği ile yanlıģ veya eksik teģhiste bulunması veya yanlıģ tedavi uygulaması veya hastaya tedavi verilmemesi ile oluģan ve zarar meydana getiren fiil ve durumdur(dünya Tabipler Birliği) Hekimin tıbbi giriģim sırasında bilgisizlik, deneyimsizlik yada ilgisizlik nedeniyle hastaya zarar vermesi Hekimliğin kötü uygulanması ( tıbbi malpraktis ) dır (TTB Hekimlik Meslek Etiği Kuralları 13. Maddesi)
MALPRAKTİS Komplikasyon Zamanında fark edilmez ise Fark edilmesine rağmen gerekli önlemler alınmaz ise Fark edilip önlem alınmasına rağmen, bu önlemler yerleģmiģ standart tıbbi giriģim olarak değerlendirilmez ise Hekim tarafından yapılan tedavi veya tıbbi giriģimler beklenen sonucu vermemiģ olsa bile, tıp bilimi kurallarına uygun olarak yapılmıģsa, kiģiye kusur yüklenemez, tıbbi malpraktisten söz edilemez
MALPRAKTİS Tıbbi bilgi yetersizliği (tıp eğitimi, STE) Beceri sorunu (yetenek, deneyim ) Karar verebilme yeteneğinde eksiklik Kendini yenilememe ve değerlendirmeme Çevreyle iletiģimde baģarısızlık Karakter (sorumluluk duygusu,vicdan) Altyapı ve fiziki koģulların yetersizliği Nitelikli insan gücü yetiģmemesi Ekipman/araç-gereç hatası ve eksikliği
MALPRAKTİSTEN KORUNMA Düzgün kayıt tutmak ve saklamak AydınlatılmıĢ onam almak Tıpta benimsenmiģ klasik bilgilere sahip olmak ve buna uygun davranmak Diğer hekimler ile iģbirliği içinde çalıģmak Olası komplikasyon veya olumsuzluğun üstesinden gelinemiyorsa konsültasyon veya ileri merkeze sevk mekanizmasını kullanmak Hasta haklarına saygı göstermek ĠletiĢimde baģarılı olmak Mevzuatı, yasaları asgari ölçüde bilmek
MALPRAKTİS DAVALARI ABD de 1991-2005 yılları arasında 25 uzmanlık alanında 40916 hekimin değerlendirilmesinde Malpraktis iddiası yıllık %7.4 Tazminat ödenme oranı yıllık %1.6 Ġddiaların %78 in de ödemeye neden yok Pediatri düģük riskli uzmanlık alanı Ġstanbul Tabip Odası ve Adli Tıp Ġhtisas Kurulunun kararların da dünya literatürüyle uyumlu olarak %20 civarında bir oranla malpraktis iddiaları sabit bulunmuģtur
MALPRAKTİS DAVALARI Ülkemizde 2000 li yıllardan itibaren malpraktis davalarında progresif bir artıģ var Uluslararası literatürdeki bilgiler sıklıkla tıbbi mesuliyet sigortası yapan Ģirketlere ait Ülkemizde Sağlık Bakanlığı verileri Yüksek Sağlık ġurası kaynaklı Ceza davalarında artık Yüksek Sağlık ġurası baģvurulması zorunlu bilirkiģilik kurumu değil Türkiye Sigorta ve Reasürans ġirketleri birliği 23.06.2011 tarihinde bazı verileri bildirdi
AYDINLATILMIŞ ONAM I Standartları olan bir prosedür Anayasa 17.madde ve TCK 26. madde nedeniyle yasal olarak zorunluluk açıkça görülmektedir. Hastadan çok hekimi korur Hekimin sorumluluk alanını daraltır Ancak AO alındığında hekimin yasalar karģısındaki sorumlulukları mutlak koruma altına alınmıģ demek değildir. Tıbbi uygulama hatalarından korumaz Hastaneye giriģte alınan matbu onam belgesi hukuki olarak geçerli değil Acil olgularda da aydınlatılmıģ onam
AYDINLATILMIŞ ONAM II Sağlıkla ilgili her türlü giriģim, kiģinin özgür ve aydınlatılmıģ onamı ile yapılır Baskı, tehdit, eksik aydınlatma ve kandırma yoluyla alındıysa geçersizdir Hasta istediği zaman geri alabilir Yasal temsilci ReĢit değil Bilinci kapalı Karar veremeyeceği durumlar Adli merci Üçüncü kiģi lehine haklı savunma ya da Üçüncü kiģi lehine zorda kalma Acil durumlarda müdahale etmek hekimin takdirindedir (Hekimlik meslek etiği kuralları madde 26) Toplum sağlığını tehdit ettiği için tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklarda onam alınmasa da gerekli tedavi yapılır
AYDINLATILMIŞ ONAM III Hastanın sağlık durumu ve konulan tanı Önerilen tedavi yönteminin türü BaĢarı Ģansı ve süresi Tedavi yönteminin hasta için taģıdığı riskler Verilen ilaçların kullanıģı ve olası yan etkiler Tedavinin kabul edilmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçlar Olası tedavi seçenekleri ve riskleri
VEKALET SÖZLEŞMESİ Hasta ile hekim arasında doğal bir sözleģme vardır. Bu sözleģme vekalet sözleģmesi olup burada hekim, tıp ilkeleri ve kurallarına göre gereken tedaviyi yapma sözü vermiģ kabul edilir.
ŞİFA GARANTİSİ Hasta ile Tıp biliminin sınırları haricinde sözlü veya yazılı anlaģmalar yapılamaz, güvenceler verilemez Hekim yöneldiği sonucun elde edilememesinden değil, bu sonuca ulaģmak için yaptığı uğraģların özenle görülmemesinden sorumludur Ġstisna Eser sözleģmesi
HASTA KAYITLARI VE SAKLANMASI Hukuksal bir yükümlülük Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği, Ayakta TeĢhis Ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık KuruluĢları Hakkında Yönetmelik: Bu kayıtlar, sağlık kuruluģunun arģivinde 5 (beģ) yıl süre ile saklanır. Özel Hastaneler Yönetmeliği: Ġlgili diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, özel hastanede tutulan hasta dosyaları, en az 20 (yirmi) yıl süre ile saklanır.
HEKİMLER NEDEN ŞİKAYET EDİLİYORLAR? Önemsenmeme-kötü davranıģ-iletiģimsizlik Beklentilerin yüksek olması ya da yükseltilmesi Yapılabileceklerin ya da mevcut güçlüklerin iyi tanımlanmaması Yönlendirilme Tazminat beklentisi Hak arama ve doğruyu öğrenme isteği Medyatik ve ilgi çeken davranıģ
SAĞLIK HUKUKUNDA DÖNÜŞÜM Tıp hukukunda hızlı geliģmeler Hasta hakları kavramı Hasta-Hekim iliģkilerine hukukun ilgisi Tıpta Paternalizmin sonu (Hastanın sağlığı/ Hastanın iradesi) Beklentilerine uygun olmayan her türlü sonucun malpraktisten kaynaklandığı inancı Tıbbın bir endüstri haline gelmesi ve tazminat miktarının artması Risk hukukunun ortaya çıkması ve Tıp ceza hukuku 2005 yılında kabul edilen 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
SAĞLIK HUKUKU HASTA KADAR HEKİMİ KORUR MU? Tam bir malpraktis yasası yok Sağlık hukuku ilgili mevzuat bütünsellikten uzak ve birbiri ile çeliģen hükümleri var Hukuki zorunluluklar tıp uygulamasının gerçekleri ile örtüģmüyor Hukuki metinler hazırlanırken hekim hakları ve etik kurallar gözardı edilebiliyor Sorumluluk sigortalarının kapsamı yeterince tanımlı değil Meslek örgütünün etki ve yetkisi Hasta Ģikayetinde uzlaģma komisyonu (Hasta-Hekim- Sigorta Ģirketi temsilcisi)
HEKİMİN HUKUK KARŞISINDAKİ KONUMU Hekim Hakları Özen yükümlülüğüne uygun davranıģ Ġzin verilen risk ve güven ilkesi Aydınlatma yükümlülüğünün koruyucu etkisi