Sağlık Hizmetlerinde Medeni Hukuk Sorumluluğu

Transkript

1 Sağlık Hizmetlerinde Medeni Hukuk Sorumluluğu Yrd.Doç.Dr.Zeynep ŞİŞLİ SKY 505(2)

2 Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluk Koşulları Tıbbi zorunluluk (endikasyon) olması, Müdahalede bulunan kişinin yetkili olması Hastanın Aydınlatılması ve Rızasının Alınması Müdahalenin mesleğin gereklerine uygun yürütülmesi

3 Tıbbi Uygulamadan Hukuki Sorumluluk Tıbbi Uygulamadan doğan davalarda dört ana unsur: Aydınlatma ve Rıza Endikasyon Komplikasyon Komplikasyon Yönetimi* *Av.Sunay Akyıldız,»Aydınlatma ve Rıza», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.9

4 Aydınlatma ve Rıza 1219 sayılı yasa 70.maddesi Hasta Hakları Yönetmeliği 22.maddesi Hekimlik Meslek Etiği Kuralları 26.maddesi başta olmak üzere bir çok yasa ve uluslararası sözleşme

5 Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları, Madde 26: Aydınlatılmış onam: Hekim hastasını, hastanın sağlık durumu ve konulan tanı, önerilen tedavi yönteminin türü, başarı şansı ve süresi, tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler, verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri, hastanın önerilen tedaviyi kabul etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçlar, olası tedavi seçenekleri ve riskleri konularında aydınlatır. Yapılacak aydınlatma hastanın toplumsal ve ruhsal durumuna uygun olmalıdır. Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek biçimde verilmelidir. Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri, hasta kendisi belirler. Sağlıkla ilgili her türlü girişim, kişinin özgür ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir. Alınan onam, baskı, tehdit, eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geçersizdir. Acil durumlar ile hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır. Hekim, temsilcinin onay ya da ret kararının kötü niyete dayandığını düşünüyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit ediyorsa, durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır. Bunun mümkün olmaması durumunda, hekim başka bir meslektaşına danışmaya çalışır ya da yalnızca yaşamı kurtarmaya yönelik girişimlerde bulunur. Acil durumlarda müdahale etmek hekimin takdirindedir. Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği için hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır. Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir. erişim

6 Endikasyon Tıbbi Müdahalenin Zorunlu Olması Bir hastalık durumunda teşhis ve tedavi sürecinin uygulanabilmesi için gerekli neden..* Anayasa Md.17/2;Tıbbi zorunluluklar dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz. *Hakan Hakeri,»Tıbbi Müdahalelerde Endikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.61-63

7 Hastalık durumunda teşhis ve tedavi sürecinin uygulanabilmesi için gerekli neden tanımı açısından bakıldığında; Estetik müdahaleler Cinsiyet değişikliği Kan verme, organ nakli gibi üçüncü kişi lehine tıbbi müdahaleler Sünnet Kürtaj???????????????? Tıbbi endikasyon, hastalık dışında sosyal ve psikolojik zorunlulukları da kapsar mı? Rıza yeterli mi?sınırı?* *Hakan Hakeri,»Tıbbi Müdahalelerde Endikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.73

8 Komplikasyon Tıp uygulamasının kötü sonuçlar doğursa da, -hastaya maddi ve/ya manevi zarar veren, hekimi üzen-ancak tıbben kabul edilebilir sapma ve riskleri.* * Faik Çelik,»Komplikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.78

9 Malpraktis Tıbbi Uygulama Hatası Dünya Tabipleri Birliği 1992 yılında 44.Genel Kurulu nda kabul edilen «Tıpta Yanlış Uygulama» konulu duyurusunda: «Hekimin tedavi sırasında standart uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi ile oluşan zarar» Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları Hekimliğin Kötü Uygulanması (Malpractice)-Madde 13 Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar görmesi "hekimliğin kötü uygulaması" anlamına gelir.* * cle&id=65:hekl-meslek-etkurallari&catid=4:t&itemid=31

10 Malpraktis Tıbbi Uygulama Hatası Sağlık personelinin, tıbbi müdahalede standart uygulamayı yapmaması, bilgi ve beceri eksikliği ile yanlış veya eksik teşhiste bulunması, yanlış tedavi uygulaması veya hiç tedavi uygulamaması, hukuki ve etik zorunlulukları yerine getirmemesi ile oluşan, kişide zarar meydana getiren basit yaralanmadan kişinin ölümüne kadar uzanan geniş bir yelpazede yer alan fiil ve durumlardır. Faik Çelik,»Komplikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.80

11 Faik Çelik in 4Y Kuralı: Hekimin hukuksal bakımdan hastaya bakmaya «Yetkili«olması, Hekimin mesleki ve bilimsel bakımdan hastaya bakmaya «Yeterli» olması, Hekimin tıbbi müdahalelerde tıbbi, etik ve hukuksal olarak «Yerinde» hareket etmesi, Her türlü müdahale için hastasının «Yazılı«aydınlatılmış onamını almış olması* * Faik Çelik,»Komplikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.99

12 Komplikasyon Yönetimi Bilimsel olarak gelişmesi öngörülen komplikasyonların doğru yönetilmemesi durumu da, malpraktis; tıbbi uygulama hatasıdır.* *Pervin Somer,»Komplikasyon Yönetimi», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.113

13 Tıbbi Uygulama Sebebi ile Sorumluluk halleri; Tablo, Pervin Somer,»Komplikasyon Yönetimi», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.112 deki açıklamalar çerçevesinde yapılmıştır. Tıbbi Hata Zarar Sebep-Sonuç İlişkisi Sorumluluk var var var doğar var var yok doğmaz var yok - doğmaz yok yok yok var? komplikasyon: a)iyi yönetilmişse doğmaz b)iyi yönetilmemişse doğar

14 Tıbbi Uygulama Sonucu Hukuki Sorumluluk Alanları Ceza Hukuku Medeni Hukuk-Borçlar Hukuku Disiplin

15 Tıbbi Uygulama Sonucu Medeni Hukuk Sorumluluğunun Kaynakları Sözleşme Haksız Fiil

16 Sözleşme Sorumluluğunun Koşulları/Unsurları Sözleşme Kusur/Sözleşmenin İhlali *üçüncü kişilerin verdiği zarar Zarar İlliyet bağı

17 Sözleşme Türü? Vekalet Hizmet Eser

18 Haksız Fiil Sorumluluğu Hukuka aykırılık Kusur Zarar İlliyet bağı

19 Tıbbi Müdahale(Uygulama) sebebi ile kimler sorumlu olabilir? Kamu/Özel Sağlık Kuruluşu Hekim Sağlık personeli

20 Kamu/Devlet Sorumluluğu Hizmeti Veren Hizmet Kusuru? (Anayasa ile Devlet Memurları Yasası gereğince memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken kusurlu eylemleri nedeniyle oluşan zararlardan doğan tazminat davalarının, kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve yasada gösterilen biçim ve koşullara uygun olarak idare aleyhine açılabileceğine, kamu görevlisi hakkında adli yargı yerinde dava açılamayacağına göre; kamu görevlisi hakkında adli yargıda açılan tazminat davasında kast ve kusur aranmaksızın husumet nedeni ile davanın reddine karar verilmesi gerekir. YARGITAY 4.Hukuk Dairesi Esas: 2010/12219, Karar: 2012/836 ve Karar Tarihi: ) (Sabahleyin aracı ile kamu hizmetini yapmak için çalıştığı hastaneye gelen doktorun, aracını park ederken kendisinden önce tedavi olmak için hastaneye gelmiş olan bir hastanın aracına çarpıp zarar vermesi halinde bu, doktorun kamu hizmetiyle alakalı olmayan kişisel kusurudur. Aynı doktorun aracını park ettikten, hastanedeki poliklinik odasına girdikten sonra görevi olan sağlık hizmeti ile ilgili yaptığı (teşhis, tedavi ve ameliyat gibi)eylemlerde bir kusur olursa bu kusur hizmet kusurudur. YARGITAY Hukuk Genel Kurulu Esas: 2012/4-379, Karar: 2012/912 ve Karar Tarihi: ) Denetleyen

21 Özel Kuruluş Sorumluluğu HGK 2014/13-291,2004/370, Olayda davacılar ölenin eşi, çocukları ve kardeşleri konumundaki kişilerdir. Ölenin şikayetleri yaşamsal öneme sahip şikayetler olmadığı gibi, ameliyatın yüksek risk içerdiği konusunda bir saptama da uzmanlarınca yapılmamıştır. Durum böyle iken ölümle sonuçlanması pek muhtemel olmayan bir ameliyat sonucunda ölüm gerçekleşmiş ve bu durum davacılarda büyük ölçüde elem ve ızdıraba sebebiyet vermiştir. Davacılarda uyandırılan güvene uygun bir dikkat ve özenin gösterilmesi halinde ölüm riskinin olmayacağı bir ameliyatta hastanın kaybının onun yakınlarında manevi yıkım oluşturması olağandır. Olayın meydana gelmesinde ameliyat sırasında zarar gören arteri zamanında fark edip onaramayan ameliyat ekip sorumlusu Dr. B. Y. in 4/8 oranında kusurlu bulunmuş, kalan 4/8 kusur oranı ise kötü tesadüf olarak nitelendirilmiştir. Bu sorumlulukta B. Y. ile birlikte diğer davalı şirkete ait hastanenin de adam kullanan ve işleten sıfatıyla müştereken ve müteselsilen sorumluluğunun bulunduğu açıktır. Zira, Özel Hastahane işleteni, öncelikle tacir sıfatıyla basiretli bir tacir gibi davranması gereği yanında, yaptığı hizmetin yaşama hakkını yakından ilgilendiren kamusal nitelik taşıyan sağlık hizmeti olması nedeniyle de hastanın ve özel durumlarda yakınlarının zarar görmemesi için gerekli olan sadakat ve özeni göstermek durumundadır. Bu özen, başta doktor ve diğer yardımcı personeli seçme ve denetleme açısından yüksek oranda gösterilmeli, diğer şartların hazırlanmasında da aynı ilke unutulmamalıdır. Davacılardan ölenin eşi H. Y. ın emekli kamu görevlisi olduğu dosya kapsamı ile belirgindir. Eşinin diğer davacıların da anne ve kardeşlerinin sağlığını riske atmamak, daha iyi ve özenle bakılmasını sağlamak adına ve bu saikle getireceği mali yüke rağmen özel hastaneyi tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Bu güvene layık olunmaması da hasta sahipleri açısından yaralayıcı olacaktır. Manevi tazminat, gelişmiş ülkelerde artık eski kalıplarından çıkarılarak caydırıcılık unsuruna da ağırlık verilmektedir. Gelişen hukukta bu yaklaşım, kişilerin bedenine ve ruhuna karşı yöneltilen haksız eylemlerde veya taksirli davranışlarda tatmin duygusu yanında caydırıcılık uyandıran oranlarda manevi tazminat takdir edilmesi gereğini ortaya koymakta; kişi haklarının her şeyin önünde geldiğini önemle vurgulamaktadır. Bu ilkeler gözetildiğinde; aslolan insan yaşamıdır ve bu yaşamın yitirilmesinin yakınlarında açtığı derin ızdırabı hiçbir değerin telafi etmesi olanaklı değildir. Burada amaçlanan sadece bir nebze olsun rahatlama duygusu vermek; öte yandan da zarar veren yanı da dikkat ve özen göstermek konusunda etkileyecek bir yaptırımla, caydırıcı olabilmektir. Mahkemece, ülkenin ekonomik koşulları, paranın alım gücü, tarafların mali ve içtimai durumları, davalıların eyleminin niteliği ve atfedilen kusur oranı, davacılarda yaratılan elem ve ızdırabın ağırlığı ve manevi tazminatın belirlenmesine ilişkin tüm ilke ve kurallar nazara alınarak davacılar lehine hükmedilen tazminat miktarları yerindedir.

22 Özel Kuruluş Sorumluluğu (HGK 2014/13-291,2004/370, devamı) Davacıların desteğinin ölüm olayının meydana gelmesinde onun dışında işlem yürütenlerin müşterek ve müteselsil sorumlulukları söz konusu olduğunda bu aşamada sorumlu olanların kendi aralarında hangi oranda kusurlu bulunduklarının esasa etkili olmadığı açıktır. Bu ancak davalı yanlar arasında davaya konu olması halinde rücu davasında araştırılması gereken ve manevi tazminatın takdirinde ise sonuca etkili olmayan bir husustur. Manevi tazminat isteminin temelinde davalıların haksız eylemi yatmaktadır. Bilindiği üzere, haksız eylemin unsurları zarar, zarar ile fiil arasında illiyet bağı, fiilin hukuka aykırı olmasından ibarettir. Bu şartlardan en önemlisi zarar ile fiil arasında illiyet bağıdır. Eğer olayda zarar ile fiil arasında illiyet bağı kurulamıyorsa sorumlulukta doğmamaktadır. (Sinerji, )

23 Hekim Sorumluluğu Hekim, tababeti yerine getirirken, tıbbı uygularken kişinin yaşamasını düzenlemek, sağlığını sağlıyabilmek amaciyle çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. Bu faaliyetler hastalığın teşhisi, gerekli ilaçların verilmesi, cerrahi müdahalelerin yapılması, hastalığın devamlı olarak gözetilmesi, gerektiğinde yan etkili tedavi yollarına, yeni usullere başvurulması gibi çeşitli konuları kapsamaktadır. İşte hekim bu faaliyetlerde bulunurken bazı mesleki şartları yerine getirmek hastanın durumuna değer vermek ve geniş bir deyimle tıp biliminin kurallarını gözetip uygulamak zorundadır. Aksi halde hekim tıp biliminin verilerini yanlış ya da eksik uygulamışsa, mesleğine gerektirdiği özel görevlere gereği ve yeteri kadar uymamışsa mesleki kusuru var demektir ki, bu eylem ve davranışı da hukuka aykırılık nedeniyle sorumluluğunu gerektirecektir. Hekim ile hasta arasında sözleşme ilişkisi bulunması ve tıbbi müdahaleye hastanın rıza göstermesi ya da ıstırar hali asla durumu etkilemeyecektir. Çünkü, rızanın ya da ıstırar halin varlığı halinde hekimin davranışının bütün sonuçlarının meşru sayılması, hukuka uygun addedilmesi düşünülemez. Davranışın ve illiyet bağının meşruluğu ancak kullanılan araç ve uygulanan metodun gerektirdiği bütün tedbirlerin alınmasında söz konusu olabilir. Tebabette de aynı kural geçerlidir. Sorumsuzluktan yararlanabilmek için tıp sanatının kurallarına, gereken tedbirlere uymak ve bu sınırlar içinde hareket etmek gereklidir. YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİ E. 1976/6297 K. 1977/2541 T

24 Sorumluluğun Sonucu: Tazminat Maddi Tazminat Tedavi Giderleri Destekten Yoksun Kalma İşgücü kaybı Manevi tazminat

25 KAYNAKLAR Av.Sunay Akyıldız,»Aydınlatma ve Rıza», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.9-58 Faik Çelik,»Komplikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s.99 Hakan Hakeri,»Tıbbi Müdahalelerde Endikasyon», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s Pervin Somer,»Komplikasyon Yönetimi», Tıp Hukuku Atölyesi I, Seçkin 2013, Ankara, s Kazancı karar bankası. Sinerji karar bankası.