Kemerköy-Yeniköy Termik Santralleri varlık satışı yapıldı. Değerli Okurlarım, Bugün öncelikle tüm babaların "Babalar Gününü" kutluyorum. Baba olmak çok güzel birşey. Tüm babalara Allah, bakabilecekleri sayıda en az dört sağlıklı çocuk ihsan etsin diliyorum. Tüm babalara sağlık, mutluluk ve uzun ömürler diliyorum. *** Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından açılan Kemerköy ve Yeniköy termik santralleri için açılan ihaleyi 20-Nisan 2014 günü yapılan nihai pazarlık aşamasına en yüksek teklifi veren firma 2,671 milyar ABD dolar son fiyat ile kazandı. Yapılan varlık satışı (özelleştirme) ile, Kemerköy Termik Santrali ile taşınmazları, Yeniköy Termik Santrali ile Yeniköy Linyitleri İşletmesi tarafından kullanılan taşınır ve taşınmazları varlık satışı yöntemiyle; ilgili maden ruhsatları ve bu ruhsatların kapsadığı maden sahaları ile Kemerköy İskelesi ve geri sahasında bulunan taşınmazların ise işletme hakkı, kazanan yatırımcı gruba geçmiş oluyor. Bugün sizlere Muğla ilimiz Havzasında bulunan ve varlık satışı yeni yapılan Kemerköy ve Yeniköy Termik santrallerimizi anlatacağım. Muğla ilimiz içindeki Linyit Havzamızda halen linyit kömürü ile çalışan kayda değer üç ayrı termik santral vardır. Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri Muğla ilimiz sınırları içinde inşaa edilmişlerdir. Bizim konumuz Yeniköy ve Kemerköy'ün özet bilgileri şöyle; Yeniköy Termik Santrali; 2 Ünite Santral Kapasitesi: 2x 210 MWe (x 6,500 saat / yıl) Yüklenici Firma: Polonya Elektrim Zamech Dolmel Rafako ve Yerli Ortağı Ekonomik Çözüm Sayfa- 1
Ünitelerin Ticari İşletmeye Alınma Tarihleri; 1986-1987 Kullanılan Ana Yakıt- tasarım değeri, Linyit 1750 kcal/kg Alt Isıl Değer (LHV) Buhar kazanı tasarım parametreleri 660 t/h MCR,139bar/540C Tam Yükte Günlük Ana Yakıt ihtiyacı: 10,000 ton (azami) Yıllık Ana Yakıt ihtiyacı: 3,000,000 ton (azami) Linyit karakteristikleri: Kül %29, Nem %33, Kükürt % 4.0 Kemerköy Termik Santrali; 3 Ünite Santral Kapasitesi: 3x 210 MWe (x 6,500 saat/ yıl) Yüklenici Firma: Polonya Elektrim Zamech Dolmel Rafako ve Yerli Ortağı Ünitelerin Ticari İşletmeye Alınma Tarihleri; 1993 Kullanılan Ana Yakıt- tasarım değeri, Linyit 1600-1750 kcal/kg LHV Buhar kazanı tasarım parametreleri 660 t/h MCR,139bar/540C Tam Yükte Günlük Ana Yakıt ihtiyacı: 15,000 ton (azami) Yıllık Ana Yakıt ihtiyacı: 4,000,000 ton (azami) Linyit karakteristikleri: Kül %24-29, Nem %32-33, Kükürt % 3.2-4.0 Termik santrallerin elektrik enerjisi üretebilmesi için bir kimyasal enerji kaynağı gereklidir. Santrallerin ana yakıtı, düşük kalorifik değerde açık işletme ile üretilen Muğla Havzası Linyit kömürdür. Her iki santrali besleyen açık ocak kömür sahalarının toplam görünür rezervi yaklaşık 240 milyon ton'dur. Her iki santrali en az 35 yıl besleyecek rezerv vardır. Yeniköy termik santrali, madenağzı yakınındadır, santrale yerli linyit açık ocak kömür geliş fiyatı metrik ton başına 40 TL, veya 2.50 US Dolar/MMBtu olmaktadır. Kemerköy'de yakın mesafede maden yoktur, maden taşıma fiyatı eklendiği için fiyat 2.75 ABD Dolar/MMBtu civarına çıkmaktadır. Yakıt fiyatları biraz yüksektir, yeni ve daha modern mekanizasyon ile kömür maliyetleri düşürülebilir. Termik santrallerimizin 1-2 istisna dışında diğerleri, açık işletmede üretilen düşük kalorifik değerde linyit kömürü ile beslenirler. İthal kömür yakan termik santrallerin tasarımı farklıdır. İthal kömür deniz yoluyla gelir. Çatalağzı-B için Zonguldak taşkömürünün "lavuar" zenginleştirme sonrası kalan 3000 kcal/kg LHV kömür atığı kullanılır. Lavuar atığı zaten başka bir yerde kullanılamaz. Ekonomik Çözüm Sayfa- 2
İthal kömür santralinde linyit yakamazsınız, aynı şekilde linyit santralinde de taşkömürü- ithal kömür yakamazsınız., Zonguldak ve Soma yeraltı işletmelerinde üretilen yüksek kalorifik değerde kömür, endüstride kullanılır. Evlerde sobalarda ısınmada kullanılır. Yeraltından üretilen kömürler bizde termik santrallerde çok kullanılmaz. Soma yeraltı maden felaketi ile termik santral üretimi arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Bizim termik santrallerimizin çoğu, yakınlarındaki açık işletme linyit havzalarından gelen düşük kalorifik değerde linyit kömürlerini yakarlar. Elbistan, Soma Deniş, Yeniköy ve Kemerköy santrallerinde durum böyledir. İstisna olarak sadece Çayırhan'da yeni açılan ocaklar yeraltındadır, bunlar tam mekanize ve göçertme metodu (retrieve mining) ile çalışırlar, sadece burdaki yeraltı kömürü tam mekanize çıkartılır ve yandaki termik santrale verilir. Bizde termik santrallere kömür sağlayan diğer maden ocakları, açık işletmelerdir. Maden üstündeki toprağı hafriyatla kaldırırsınız, ortaya çıkan kömürü kepçe ve konveyörlerle santrale gönderirsiniz. Buralarda mekanize yöntemler daha kolay uygulanır. Açık işletme kömür madenlerinin problemleri farklıdır. Açık işletmelerde CO zehirlenmesi olmaz, şeyv açısı kayması, heyelan, göçük, yerüstü kömür yangınları benzeri yerüstü başka tehlikeler vardır. Daha farklı emniyet tedbirleri almak gerekir. Yanma için gerekli olan ilk ateşleme buhar kazanında bulunan fueloil (no.6) yakıcılar tarafından sağlanır. Mevcut kazanların tasarımları düşük kalorifik değerde linyit kömürünü yakmak üzere yapılmıştır. Bu kazanlarda yüksek kalorifik değerde ithal kömür yakamazsınız. Yedek ilave yakıt olarak fueloil (no.6) yerine doğalgaz kullanamazsınız. Kömür yanmayan maddelerden ayıklanır, ısıl değeri yükseltilir. Daha sonra kömür değirmenlerinde pülverize haline getirilmiş linyit buhar kazanı yanma odasında yakılır, yanma sonucu elde edilen ısıyla kazan çeperlerinde bulunan boru demetleri içerisinden geçirilen saf su, buhara dönüştürülür. Santrallerde soğutma suyu olarak yakındaki Yeniköy için baraj suyu, Kemerköy için deniz suyu kullanılır. Kazanda gerçekleşen yanma olayı sonucunda kül ve atık gaz açığa çıkmaktadır. Açığa çıkan atık gaz, elektro filter (electrostatic precipitator, E/P) adı verilen kül Ekonomik Çözüm Sayfa- 3
tutucu sistemden geçirilerek atmosfere atılır. E/P'lerin başta küçük ve yetersiz tasarımı sonucu uzun yıllar çevre hava kirliliği hat safada idi. Varlık satışı öncesinde rehab programıyla ünitelere daha büyük yeni E/P'ler konmuştur. Baca emisyonlarının son Avrupa Normlarına uyumluluğu tekrar kontrol edilmelidir. Kamu ve özelleşen termik santraller için 2018'e kadar çevre normlarına uyum muafiyeti, AYM tarafından kaldırıldı. Uyum konusuna çok dikkat etmek gerekir. Kullanılan linyite Kükürt oranı çok yüksek olduğu için termik santrallere BacaGazı Kükürtsüzleştirme (Flue Gas Desulphurisation, FGD) sistemi gerekmektedir. Kemerköy (2003), Yeniköy (2005) ve en son Yatağan (2007) santrallerine uygun kapasitelerde Baca Gazı Kükürtsüzleştirme tesisleri yapılmıştır, ancak her birinin mevcut geçerli Avrupa emisyon normlarına uygunluğu tekrar kontrol edilmelidir. Her iki santralin kül barajları dolmuştur, eski kül barajlarının üstü tarım toprağı ile örtülüp, üstlerinde tarım yapılabilir. Orman içine kontrolsüz yayılan kül barajı engellenmeli, yeni kül barajı yatırımları acilen yapılmalıdır. Hızlı, etkin ve kısa sürede yapılacak rehabilitasyonlar ile Muğla termik santralleri kapasite kullanım oranları ve emre amadelikleri daha yüksek olabilir. Yıl içinde rutin/ normal programlı bakım yapılmaktadır. Çok sık meydana gelen, buhar boru patlamalarını en aza indirebilmek için emniyet valferinin programlı bakımları yapılmalı, eskiyen/ çalışmayan emniyet valferi, iyi kalite kısa süreli cevap verebilen yenileriyle değiştirilmeli, bu alımlar için yeterli sarf bütçesi her zaman ayrılmalıdır. MMO Enerji kongreleri sırasında yörede bulunduğumuz sürelerde yaptığımız termik santral ziyaretlerinde, Kurum Üfeyicilerin yetersiz sayıda olduğunu ve her vardiyada düzenli olarak kullanılamadığını gözlemledik. Kullanılan kömürün elementer analizinin sonucu, daha çok sayıda kurum üfeme monte edilmesi, daha sık ve her vardiyada düzenli kurum üfeme yapılması şartır. Kemerköy de Termik Santral soğutması deniz suyu ile yapılıyor. Denize geri verilen çok sıcak dönüş suyu deniz canlıları için büyük tehlike arzediyor. Yeniköy Santralinde büyük miktarda taze su isteyen mevcut santral soğutma sistemlerinin aşırı su kullanımı, çevre tarım insanının barajlardaki tarım amaçlı su ihtiyacını tehdit ediyor. Yeniköy'de mevcut soğutma sistemi yenilenmeli, ilerde cebri hava soğutmalı soğutma kuleleri kullanımı ciddi olarak düşünülmelidir. Santraller, normal kullanım sürelerini doldurdular. Santrallerin randımanı düşük, emreamadeliği de düşük. Ekonomik Çözüm Sayfa- 4
Bu santralleri kesintisiz çalıştırmak zor. Ciddi rehabilitasyon yapılması lazım. Aslında en doğrusu, kısa zaman içinde tümüyle sökmek. Yerlerine yeni teknolojiye uygun yeni termik santraller yapmak daha doğru olur. Kemerköy mekanı için, yeni projeler gündemde. Burası deniz kıyısında. Çevre tarım ve turizm bölgesi. Burda kömür yok, kömür uzaktan geliyor. "Öyleyse santral yenilenebilir, yerine ithal kömür, nükleer santral, hata hata turistik tatil köyü yapılabilir", diyenler var. Mevcut çok geniş kömür stok sahası ve dolmaya yakın kül barajı alanı tarım amaçlı, zeytin- üzüm- asma üretimi için kullanabilir. Kemerköy dolu kül barajı ve mevcut kömür stok sahaları gelecekte güneş santrali olarak kullanılabilir. Yüksek rakımlı rüzgar alan bölgelere rüzgar santralleri yatırımı yapılabilir. Eğer yeni bir enerji yatırımı yapılacak ise, 6446 sayılı Enerji Piyasası kanuna uygun olarak yatırım ön lisansı, yatırım lisansı ve üretim lisansının alınması zorunludur. Lisansların alınması için 24-36 ay bir süre lazımdır. Lisans alımı bitimine kadar üretime devam etmek, nakit girdisini sağlamak gerekir. Bu yeni yatırım durumları, hem finansal risk, hem de daha çok yatırım fırsatı, daha çok kazanç anlamına gelir. Uzun süredir sürüncemede kalmış Kemerköy ve Yeniköy termik santrali varlık satışı özelleştirme ihalesinin sonuçlanmasını olumlu karşıladık. Hayırlı olsun. Özelleştirme sonrası finansman bulmak zordur. Proje finansmanı her zaman zordur. Finansman sorunlarını aşan yatırımcı, mülkiyetini tümüyle üstlendiği yerlerde istediği yeni enerji yatırımları yapabilir. Santralde iletim hatı hazır. Yüksek gerilim şalt tesisi hazır. Yer müsait. Her yeni yatırım çevre halkına istihdam yaratmalı, çevreye saygılı olmalı, çevre kirliliği, çalışma emniyeti konularında hassas davranmalıdır. Umarız- bekleriz özelleştirme toplum yararına olur, umarız yeni gelen yatırımcılar, yatırdıkları parayı makul sürede geri alırken, santrallerde gerekli rehabilitasyonları gecikmeden yaparlar, içinden çıktığı toplumun istihdam, emniyetli çalışma ve çevre hassasiyetlerine çok dikkat ederler. Soma yeraltı madeni faciasında yitirdiğimiz canlar için rahmet, milletimize başsağlığı, ve yaralılarımıza acil şifalar diliyoruz. Ekonomik Çözüm Sayfa- 5
Haluk Direskeneli, ODTÜ Makina Mühendisliği 1973 mezunu olup, mezuniyetinden itibaren, kamu, özel sektör ve ABD Türk yabancı ortaklıklarda (B&W, CSWI, AEP, Entergy) ağırlıklı olarak termik santral temel/ detay tasarım, imalat, pazarlama, teklif, satış ve proje yönetimi konularında çalışmış, bugüne kadar termik santral tasarım yazılımları konusunda yerli piyasaya, mühendislik frmalarına, yatırımcılara ve üniversitelere danışmanlık vermiştir. MMO ve ODTÜ Mezunları Derneği Enerji komisyonları üyesidir. http://www.ekonomik-cozum.com.tr/ 2014-06-12 Ekonomik Çözüm Sayfa- 6