19. İMKB YABANCI MENKUL KIYMETLER PİYASASI ULUSLARARASI TAHVİL PAZARI 19.1. Genel Esaslar 19.1.1. İşlem Görecek Menkul Kıymetler Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen dış borçlanma araçları ( Eurotahvil ) İMKB Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası ( Piyasa ) Uluslararası Tahvil Pazarı nda ( Pazar veya UTP ) işlem görür. 19.1.2. İşlem Saatleri İşlemler her iş günü saat 09:30-12:00 ile 13:00-17:00 arasında yapılır. 19.1.3. Para Birimi Eurotahvillere ilişkin alım-satım emirleri menkul kıymetin ihraç edildiği döviz cinsi üzerinden verilir. Her bir döviz cinsinden ihraç edilen tahvillerde emirler aynı döviz cinsi ve 100 birim üzerinden fiyatlandırılır ve tüm ödemelerde kullanılan döviz cinsi işlem yapılan döviz cinsindendir. 19.1.4. İşlem Valörü Eurotahvil alım satım işlemleri en az üç iş günü, en fazla onbeş gün (takvim günü) valörle yapılabilir. 19.1.5. Emir Büyüklükleri Emirler işleme konu menkul kıymetin nominal değerleri itibarıyla minimum emir büyüklüğü ve katları şeklinde iletilir. Esas olarak minimum nominal emir büyüklüğü 10.000 USD/EUR ve maksimum nominal emir büyüklüğü 5 Milyon USD/EUR tutarında olup, emirler 10.000 ve katları şeklinde verilir (USD: Amerikan doları, EUR: Euro). Kupür büyüklüklerinin asgari tutarı 10.000 in üzerinde olan Eurotahviller için minimum emir büyüklükleri ayrıca belirlenerek işleme açılma bilgisi ile birlikte Bülten de ilan edilerek duyurulur. 19.1.6. Fiyat Tabanı Alım satım emirleri Eurotahvilin ihraç edildiği para birimleri cinsinden 100 nominal üzerinden fiyatlandırılarak iletilir. 19.1.7. Fiyat ve Fiyat Adımı Emirler sadece fiyat üzerinden iletilebilmektedir. Fiyat tahakkuk etmiş kupon faizini içermeyen temiz fiyattır (clean price). Emirlerde fiyat virgülden sonra 4 hane girilebilecek (ör.102,2222) şekilde verilebilir. 19.1.8. Emir Tipleri Limitli Emir: Limitli emirler fiyat ve nominal tutar belirtilerek, minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilir. Emrin gerçekleşmeden kalan kısmı pasif olarak bekler. Piyasa Emri: Bu tür emirlerde fiyat belirtilmez. Minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilen emir pasif emirlerle kısmi veya tamamen karşılaşır, emrin gerçekleşmeden kalan kısmı iptal edilir. 19.1.9. Özel Koşullu Emirler Yukarıdaki emir tipleri ile birlikte kullanılmak üzere aşağıdaki özel koşullu emirler de verilebilir. 439
Kalanı İptal Et Emri: Kısmen gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girildiği anda bekleyen karşıt emirler ile eşleşir, gerçekleşmeyen kısmı otomatik olarak iptal edilir. Limitli Emir veya Piyasa Emri şeklinde verilebilir. Gerçekleşmezse İptal Et Emri: Tamamı gerçekleşme koşulu ile verilen aktif emir tipidir. Emir girilir girilmez bu koşul sağlanmadığı takdirde iptal edilir. Limitli Emir veya Piyasa Emri şeklinde verilebilir. 19.1.10. Menkul Kıymet Tanımı Piyasa da Eurotahvillerin tanımı olarak uluslararası menkul kıymet tanımlaması olan ISIN kullanılacaktır. Yeni ihraç edilen veya işleme yeni açılan menkul kıymetler için ISIN Borsa Günlük Bülteni nde yayınlanır. İlave ihraçlarda, sözkonusu ilave ihraca ilk ihraçtan farklı bir ISIN veriliyorsa sistemde ilave ihraç ilk ihraçtan farklı ISIN ile ayrı bir sırada işlem görecektir. Sözkonusu ISIN ın yanısıra aşağıdaki esaslara göre oluşturulmuş ihraçcı, itfa tarihi ve ihraç para birimini içeren bir açıklama da alım-satım sisteminde ayrı bir sütunda yer alacaktır. Bu kısaltmada sırasıyla TR ihraçcı Türkiye Cumhuriyeti ni, altı hane (ggaayy) itfa tarihini, U ya da E para biriminin baş harflerini (U-USD, E-EUR) temsil etmektedir. Örnekler: UTP Tahvil İtfa Para Tanımı (ISIN) Açıklama Notu İhraçcı Tarihi Birimi US900123AY60 TR170336U TR 17.03.2036 USD US900123AT75 TR140234U TR 14.02.2034 USD US900123AL40 TR150130U TR 15.01.2030 USD XS0212694920 TR160217E TR 16.02.2017 EUR XS0245387450 TR010316E TR 01.03.2016 EUR DE000A0AU933 TR100214E TR 10.02.2014 EUR 19.1.11. Emirlerin Borsaya İletilmesi Pazar da işlem yapan aracı kuruluşların temsilcileri üye merkez ofislerinden emirlerini iletirler. Üye merkez ofisindeki terminaller kanalıyla emirlerin iletilemediği durumlarda ise Borsa binası üye ofisindeki terminalleri kanalıyla veya Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü'nü (212) 298 23 60 nolu telefondan arayarak emirlerini iletirler. Telefonla işlem yapan aracı kuruluşun yetkili temsilcisi, kendisine verilen kodu piyasa eksperlerine söyledikten sonra, işlem yapmak istediği menkul kıymetin sırasıyla, 1. 1. Tanımını 2. İşlem türünü (alım-satım) 3. Valörünü 4. Müşteri/Fon emri ise hesap kodunu 5. Nominal tutarını 6. Fiyatını 7. Emir Tipini bildirir. Telefonla yapılan işlemlerde, emir Piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir ve sistem tarafından üretilen "emir no"su yetkili temsilciye bildirilir. Temsilci verdiği emirle ilgili yapmak istediği değişikliklerde kendisine verilen "emir no"sunu eksperlere söylemek zorundadır. Bu nedenle emir numarası mutlaka dikkatli bir şekilde not edilmelidir. 440
19.1.12. Emirlerin İşleme Sokulması Pazar a iletilen talep ve teklifler üye temsilcileri veya piyasa eksperleri tarafından sisteme girilir. Pazar da yer alan emirler piyasa izleme ekranlarından takip edilir. Ayrıca Pazar da yer alan emirler içerisinden alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı emirler bilgi dağıtım firmalarının veri dağıtım kanalları aracılığıyla anında piyasa katılımcılarına iletilir. Sistemde Pazar da yer alan iki karşıt emrin eşleşmesi, Pazar a verilmiş emirler arasında fiyat ve zaman öncelikleri göz önünde bulundurularak alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı emirlere öncelik verilerek sağlanır. Başka bir ifadeyle, fiyat eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan alış emrinin fiyatından daha düşük fiyatlı satış emri geldiğinde veya var olan satış emrinin fiyatından daha yüksek fiyatlı alım emri geldiğinde iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Pazar da bir alım veya bir satım emriyle birden fazla karşıt emri aynı anda karşılamak mümkündür. Pazar da iletilen emirler içerisinde en iyi talep veya tekliften işlem olması durumunda sonraki bekleyen en iyi teklif veya talep otomatik olarak ekrana gelir. Daha kötü fiyatlı emirler fiyat ve zaman önceliğine göre sistemde yer alır ve derinlik ekranlarından izlenebilir. Telefonla işlem yapan üyeler istedikleri takdirde, ekranda yer alan en iyi emir dışındaki geçerli emirleri öğrenebilirler. Pazar a iletilen aynı fiyatlı alım ve satım emirleri ekranlarda kümülatif olarak görünür. 19.1.13. Emir Eşleşme Kuralları Pazar da emirler çok fiyat-sürekli müzayede yöntemiyle eşleşmektedir. İki karşıt emrin eşleşmesi, alımda en yüksek fiyatlı, satımda en düşük fiyatlı emirlere öncelik verilerek sağlanır. Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceliği uygulanır. Fiyat eşitliği olan emirlerin gerçekleşmesinin yanısıra, var olan alış emrinin fiyatından daha düşük fiyatlı satış emri geldiğinde veya var olan satış emrinin fiyatından daha yüksek fiyatlı alış emri geldiğinde iki karşıt emrin eşleşmesi mümkündür. Fiyat eşitliğinin olmadığı durumda, sistemde öncelikle varolan emrin fiyatı işlem fiyatıdır. 19.1.14. Emirlerin Geçerliliği Bütün emirler, emrin verildiği gün saat 17:00 ye kadar geçerlidir. Üyeler Pazar a verdikleri emirlerden karşılanmamış olanları istedikleri an iptal edebilir veya değiştirebilirler. 19.1.15. Emirlerin Gerçekleştiğinin Bildirimi Pazar da işlem yapan banka ve aracı kurumlar işlem sırasında birbirlerini bilmezler. İşlem teyidi ve karşı taraf bilgisi işlem gerçekleştikten sonra üyelere iletilir. Telefonla iletilen ve aktif olarak yapılan işlemlerde işlemin teyidi ve karşı tarafı üyeye telefonda anında bildirilir ve işleme ait döküm her iki üyeye de en kısa sürede fakslanır. Sözkonusu dökümde işlem numarası, menkul kıymetin tanımı (ISIN), valör tarihi, fiyat, miktar, tutar ve karşı üye bilgileri yer alır. Üye merkez ofisi kanalıyla yapılan işlemlere ilişkin bilgiler ve dökümler üye tarafından sistemden alınır. 19.1.16. Teşekkül Eden Fiyatların İlanı Pazar da yapılan işlemler sonucunda kayda alınan fiyatlar izleyen işgünü Borsa bülteninde ilan edilir. Bültenlerde, seansta menkul kıymet bazında kayda alınan en düşük, en yüksek ve ağırlıklı ortalama 441
fiyat, işlemiş faiz, takas fiyatı, işlem hacimleri ve sözleşme sayıları yer alır. Ancak, tek üyenin taraf olduğu işlemler gerçekleştirilmekle beraber oluşan fiyatlar Borsa Kaydına alınmaz. 19.1.17. Tek Üyenin Taraf Olduğu İşlemler Pazar da aracı kuruluş tarafından kendi portföyüne, yatırım fonu/yatırım ortaklığı hesabına veya müşterileri hesabına iletilen emirlerin yine aynı kuruluş tarafından karşılanması ile ilgili bekleme süresi 30 saniyedir. Emri ileten aracı kuruluş, iletilen emir başka bir aracı kuruluş tarafından karşılanmadığı takdirde söz konusu emre karşıt emir girerek işlemi gerçekleştirebilir. Ancak, emir ekranda göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden aracı kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez. 19.1.18. Emir Değişikliği Pazar a iletilen emirlerden karşılanmamış olanlar ile kısmen karşılanmış emirlerin karşılanmadan kalan kısımları değiştirilebilir. Emrin fiyatındaki değişiklik, nominal tutarındaki artış ve işlem hesap sahibinin değişimi zaman önceliğinin kaybedilmesine neden olurken, temsilci referansı ile nominal tutarın azaltılması emrin önceliğinin kaybedilmesi sonucunu doğurmaz. 19.1.19. Emir İptali Pazar a iletilen emirlerden karşılanmamış olanlar ile kısmen karşılanmış emirlerin karşılanmadan kalan kısımları iptal edilebilir. 19.1.20. İşlemlerin İptali 19.1.20.1 Üye Hatası Sonucunda Gerçekleşen İşlemlerin İptali Üye hatası sonucunda gerçekleşen işlemler prensip olarak iptal edilmez. Ancak alıcı ve satıcı üyeler tarafından yazılı olarak onaylanan ve Borsa tarafından kabul edilebilir bir gerekçeye dayanan iptal talepleri değerlendirilerek işlem iptali yapılabilir. Bu değerlendirmede kabul edilebilecek gerekçeler aşağıda sıralanmıştır: a) Sehven alış emri yerine satış emri veya satış emri yerine alış emri girmek, b) Emir girerken fiyat veya miktar girişlerinde maddi hata yapmak, c) Portföyünde veya müşterisinde olmayan kıymeti sehven satmak. Yukarıdaki gerekçelerden en az biri nedeniyle iptal talebinde bulunan ve işlem veya işlemlerin karşı taraflarının yazılı onaylarını alan üyenin işlem/leri, kendi talebi ve karşı üyelerin onaylarının Borsaya yazılı olarak iletilmesini takiben hazırlanacak olan İşlem İptal Formu kullanılarak İMKB Yönetmeliği nin 23 üncü maddesi hükümleri uyarınca Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürü tarafından iptal edilebilir. İşlem İptal Formu taraflara faks yoluyla gönderilir. 19.1.20.2 Eksper Hatası Sonucu Gerçekleşen İşlemlerin İptali 19.1.20.2.1 Genel Esaslar Hatalı işlemlere itiraz süresi, işlem teyidinin üyeye iletilmesinden itibaren 15 dakikadır. Üyeler itirazlarını Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü ne yukarıda belirtilen süre içerisinde telefonla iletmelerini takiben en geç 15 dakika içinde yazılı olarak da fakslarlar. Yapılan itirazlar Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü tarafından aşağıdaki esaslar göz önünde bulundurularak değerlendirilir. 442
1. Üyelerin iletişim araçlarında meydana gelen teknik arızalar veya bildirimi yapılmayan değişiklikler (faks numarası, vb.) itirazlarda dikkate alınmaz. 2. Üye temsilcileri tarafından Pazar a iletilen emirler Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası eksperi tarafından tekrar edilip üye temsilcisinin onayı alındıktan sonra sisteme girilmektedir. Eksper tarafından yapılan tekrarda herhangi bir hata yapılmış ise üye temsilcilerinin anında düzeltmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, yanlış yapılmış tekrarın üye temsilcisi tarafından onaylanması söz konusu olur ve işleme itiraz kabul edilmeyerek işlem geçerli sayılır. Yukarıda belirtilen eksper tekrarı, işlemlerin yoğunluğu nedeniyle yapılamadığı takdirde, üye temsilcisinin ilettiği emir geçerli olup itirazın değerlendirilmesinde esas olarak alınır. 3. İşlemin sadece eksper hatası sonucu gerçekleşmiş olması esastır. Bunun tespitinde telefon kayıtları ile Borsa bilgisayar sistemindeki bilgiler esas alınır. 4. İtirazın geçerli bulunması halinde işlem iptal edilerek, bu durum taraflara teyid edilir. Üyenin/üyelerin iptal edilen işleme ilişkin telafi edici işlem talepleri olması halinde, telafi edici işlem Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü tarafından, hakkaniyet ve piyasa kuralları çerçevesinde ilgili kuruluşlar ile koordineli olarak sonuçlandırılır. 5. Bu işlemlerin öncelikle Uluslararası Tahvil Pazarı nda söz konusu üye/ler adına ilgili valörle yaptırılmasına çalışılır. Emirler eksper tarafından sisteme girilir ve alım-satım işlemleri gerçekleştirilir. 6. Üyenin/üyelerin alınan karara itiraz hakkı saklı olup, itirazlar işlem iptalini takiben en geç 1 iş günü içinde Borsa Başkanlığı na yazılı olarak yapılır. 7. Eksper hatası nedeniyle farklı üye adına gerçekleştirilmiş işlemler için Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü tarafından telafi edici işlem yapılmaz, sadece üye kodu değişikliği yapılarak işlem sonuçlandırılır. 19.1.20.2.2 Mağduriyetin Oluşması Mağduriyet, eksper hatası sonucu yanlış olarak gerçekleşen işlemin iptal edilerek, Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü tarafından yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda telafi edici işlemin yapılması halinde, üyenin iptal edilen işlemindeki koşullar ile Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü nün gerçekleştirdiği işlem/işlemlerin koşulları arasında varsa, üye aleyhine oluşan farktır. Telafi edici işlem talebinde bulunmayan üye, herhangi bir mağduriyet ve hak iddiasında bulunamaz. 19.1.20.2.3 Tazmin Edilecek Tutar Verilmiş emirdeki koşullarla, daha sonra gerçekleşen telafi edici işlem/işlemlerdeki koşullar arasında varsa üye aleyhine oluşmuş olan fark, yani mağduriyet miktarı tazmine konu tutarın bazını oluşturur. Ancak, işlem başına her bir üyeye ödenecek tutar her durumda 100 ABD dolarını geçemez. Mağduriyet tutarı 100 ABD dolarını aştığı takdirde konu olay bazında Borsa Yönetim Kurulu nca değerlendirilir. Tazmine konu tutar ancak üyenin Borsa ya ibraname vermesinden sonra kendisine ödenir. Ödemeler üyelerin T. İş Bankası A.Ş. Borsa Şubesi nezdindeki hesaplarına yapılır. 19.1.21. Teminat Pazar da işlemler İMKB Tahvil ve Bono Piyasası işlem limitleri kapsamında yapılacak olup, ilave bir teminat istenmez. 443
19.1.22. Borsa Payı Pazar da yapılan işlemler için tarafların her birinden ayrı ayrı işlem tutarı üzerinden %0,001 (yüzbinde 1) oranında borsa payı alınacaktır. Ancak, Pazar ın rekabetçi kılınması ve geliştirilmesi amacıyla Borsa Yönetim Kurulu tarafından alınan karar ve SPK tarafından verilen onay doğrultusunda 2010 yılının sonuna dek alıcı ve satıcı taraflardan 0 sıfır borsa payı alınması kararlaştırılmıştır. Üyeler borsa payı borçlarını Üyelerimiz Tarafından Borsamıza Ödenmesi Gereken Ücretler ve Sözkonusu Ücretlerin Tahsil Süresi ve Şekli Hk. 28.03.2002 tarih ve 174 nolu Genelge çerçevesinde ödemekle yükümlüdürler. 19.1.23. Piyasa İzleme Bilgileri Otomatik Alım Satım Sisteminde Yer Alan Bilgiler Veri Alan Adı Açıklama Dağıtım Valör 1 İlgili satırdaki emirlerin valörü Tanım Menkul kıymetin UTP kodu. VKG Vadeye kalan gün sayısı İlgili menkul kıymet ilgili valör tarihi için bekleyen tüm alım Alış Derinliği Toplam emirlerinin toplam miktarı Alış Derinliği İlgili menkul kıymet ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi fiyatlı alım emrinin/ emirlerinin toplam miktarı Alış İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi alış emrinin fiyatı. Satış İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi satış emrinin fiyatı. Satış Derinliği İlgili menkul kıymet ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi fiyat satım emrinin/ emirlerinin toplam miktarı Satış Derinliği (Toplam) İlgili menkul kıymet ilgili valör tarihi için bekleyen tüm satım emirlerinin toplam miktarı Son Fiyat İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin fiyatı. Son İşlem Miktarı İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin miktarı Son İşlem Tutarı İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin tutarı (FiyatxMiktar) En Yüksek Fiyat İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en yüksek Fiyat. En Düşük Fiyat İlgili valör tarihi için gün içerisinde gerçekleşen en düşük Fiyat. Ağr. Ort. Fiyat İlgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatı. Bugünkü Miktar İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen toplam işlem miktarı. İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gün içinde gerçekleşen Bugünkü İşlem Hacmi işlem hacmi tutarı. İşlem Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için gerçekleşen işlem adedi Toplam Emir Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için verilen toplam emir sayısı Açık Emir Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen açık emirlerin toplam adedi Birikimli Miktar Kıymetin işlem görmeye başladığı tarihten itibaren gerçekleşen toplam işlem miktarı. Birikimli İşlem Hacmi Kıymetin işlem görmeye başladığı tarihten itibaren gerçekleşen toplam işlem hacmi tutarı. Alış Emri Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen alım emirlerinin toplam adedi Satış Emri Sayısı İlgili menkul kıymette ilgili valör tarihi için bekleyen satım emirlerinin toplam adedi Önceki Seans Bir önceki işlem günü tarihi. Önceki Fiyat Bir önceki işlem gününde gerçekleşen son işlemin fiyatı. 444
Önceki Ort. Fiyat Bir önceki işlem gününde gerçekleşen ağırlıklı ortalama fiyat Son İşlem Saati Gerçekleşen son işlemin saati Saat:Dakika:Saniye Seans İlgili menkul kıymette işlemlerin gerçekleştiği seans. Pazar Menkul kıymetin işlem gördüğü pazar. İlgili satırdaki menkul kıymette bulunan en iyi alım/satım emirlerinin geçerli olduğu pazar. Tür,Estrüman Menkul kıymetin türü. (eurobond gibi..) İtibari Değer Kıymetin birim nominal değerleme tutarı (100 USD/EUR ) Durum Menkul kıymetin geçerlilik durumu. A:aktif,D: durdurulmuş Notlar İlgili menkul kıymete ait açıklayıcı kod Kupon Faizi Kuponlu menkul kıymetlerde ödenecek ilk kupon faizi (%, dönemsel) İşlemiş Faiz Dönemsel kupon faizinin; ilk kupon döneminde ihraç tarihinden, diğer kupon dönemlerinde son kupon ödeme tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısına isabet eden tutarı Son İşlem Takas Fiyatı İlgili valör tarihi için gerçekleşen son işlemin takas fiyatı Alış Takas Fiyatı İlgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi alış emrinin takas fiyatı Satış Takas Fiyatı İlgili menkul kıymette, ilgili valör tarihi için bekleyen en iyi satış emrinin takas fiyatı 19.2. Yatırım Fonları ve Ortaklıklarının İşlemlerine İlişkin Esaslar Yatırım Ortaklıklarına ilişkin Seri VI, No:4 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:III, Madde:18 (e) bendi Borsada ve borsa dışında teşkilatlanmış piyasalarda işlem gören kıymetlerin portföye alımlarının ve satımlarının borsa veya bu piyasalar kanalıyla yapılması zorunluluğu hükmü gereğince, Yatırım Fonlarına ilişkin Seri VII, No:10 sayılı Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğinin Bölüm:VI, Madde:41 (c) bendi Borsada işlem gören varlıkların alım satımlarının borsa kanalıyla yapılması zorunludur hükmü gereğince ve Emeklilik Yatırım Fonlarına ilişkin Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu na dayanılarak SPK tarafından çıkarılan Emeklilik Yatırım Fonlarının Kuruluş ve Faaliyetlerine ilişkin Yönetmeliğin 20. Maddesinin d bendinde yer alan Portföy yöneticisi, Borsada işlem gören varlıkların alım satımlarını borsa kanalıyla yapmak ve fon portföyüne alım satım işlemlerinde, işlemi gerçekleştiren aracı kuruluşun, fonu temsil eden fon kodu ile borsalarda işlem yapmasını temin etmek zorundadır. hükmü gereğince Pazar da gerçekleştirecekleri Eurotahvil işlemlerinde Pazar da uygulanan kurallara ek olarak aşağıdaki kurallar esas alınır: 1. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyüne alım veya satım emirlerini Pazar'da işlem yapmaya yetkili bir kuruluşun yetkili elemanları Borsa'ya iletir. Emir verilirken, emrin hangi yatırım ortaklığı veya yatırım fonu için olduğu mutlaka belirtilir. Bu emirleri verirken, Borsa tarafından her bir yatırım fonu ve ortaklığı için geliştirilen standart kodlar kullanılır. Yetkili aracı kuruluşların aynı anda sadece tek bir yatırım fonu ve ortaklığı adına emir iletmesi gerektiğinden tek bir işlemle birden fazla fon/ortaklık adına işlem yapılması mümkün değildir. 2. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyünden satış yapılıyorsa, önce satış emri Borsa'ya iletilir ve sisteme girilir. Yatırım ortaklığı veya yatırım fonu portföyüne alım yapılıyorsa önce alım emri Borsa'ya iletilir. 3. Emri ileten yetkili kuruluş (örneğin fon yöneticisi Banka), başka bir alıcı veya satıcı çıkmadığı takdirde söz konusu menkul kıymeti kendisi alabilir veya satabilir. Ancak, emir ekranda göründükten sonra 30 saniye (yarım dakika) geçmeden, yetkili kuruluş karşıt emrini Borsa'ya iletemez. 4. Gerçekleşen yatırım fonu işlemlerinde yapılan fon kodu hatalarına ilişkin düzeltme talebi Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü ne yazılı olarak iletilir. Müdürlüğün değerlendirmesi sonucunda geçerli sebebe dayanan değişiklik talepleri kabul edilerek gerekli düzeltme Müdürlük tarafından yapılır. 445
5. İşlem aynı yetkili üye ile gerçekleştiği takdirde, alım-satım aynı üye tarafından yapılmış olacağından takas gerekmeyecektir. Aksi takdirde, normal prosedüre uygun şekilde takas yapılır. 6. Üyelerin Pazar da adına işlem yapacakları yatırım fonu ve yatırım ortaklıkları Borsa işlem kodlarını bildirmeleri; bu bildirimlerinde daha sonra meydana gelebilecek değişiklikleri de yine yazılı olarak yatırım fonu ya da ortaklık adına işlemlere başlamadan en az bir gün önce Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası Müdürlüğü ne iletmeleri gerekir. 19.3. Takas Esasları 19.3.1. Genel Esaslar 1. Eurotahvillerin menkul kıymet ve nakit takas işlemleri İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından yapılır. Ancak, Pazar da işlem görecek menkul kıymetlerin yurtdışında bulunması ve işlemlerin döviz cinsinden yapılması nedeniyle Takasbank sözkonusu işlemleri muhabir bankaları aracılığı ile sonuçlandırır. 2. Menkul kıymet takas işlemleri Takasbank ın Euroclear Bank nezdinde açtırdığı 97325 nolu hesap üzerinden sonuçlandırılır ve Pazar da işlem yapan üyeler menkul kıymet yükümlülüklerini bu hesaba yatırarak yerine getirirler. 3. Takas süresi en az üç iş günüdür. İş günü Türkiye, Euroclear Bank ve işlem yapılan döviz cinsinin yerel piyasalarının resmi olarak açık olduğu gündür. ABD doları cinsinden işlemlerde iş günleri Türkiye, Euroclear Bank ve Citibank/New York un, Euro cinsinden işlemlerde iş günleri Türkiye, Euroclear Bank ve Citibank/Frankfurt un resmi olarak açık olduğu günlerdir. 4. İşlemlerin nakit takası menkul kıymetlerin ihraç edildikleri döviz birimi cinsinden yapılır. 5. Yükümlülükler netleştirilmiş tutarlar üzerinden yerine getirilir. Menkul kıymet tanımı, valör ve döviz birimi bazında netleştirme yapılır. Değişik döviz cinsleri arasında netleştirme yapılmaz. 6. Pazar da işlem yapacak üyeler, işlem konusu menkul kıymetlerini Euroclear Bank nezdinde veya herhangi bir saklama kuruluşunda saklatabilecekleri gibi Takasbank ın menkul kıymet muhabiri nezdinde açtırdığı saklama hesabında saklatabilirler. Esas olan üyelerin menkul kıymet yükümlülüklerini Takasbank ın Euroclear Bank nezdinde açtırdığı 97325 nolu hesaba belirtilen takas süreleri içinde devrederek yerine getirmeleridir. 7. Üyeler, nakit yükümlülüklerini Takasbank ın muhabir bankası olan Citibank nezdinde Takasbank ın açtırdığı hesaplara (ABD doları için Citibank/New York nezdindeki 36125331 nolu hesap; Euro için Citibank/Frankfurt nezdindeki 4115556016 nolu hesap) yatırmak sureti ile yerine getirirler. 8. Üyeler, işlem yaptıkları her bir döviz cinsine göre nakit alacaklarının gönderilmesini istedikleri bankayı ve hesap numarasını genel bir talimatla Takasbank a bildirirler. Bankayı veya hesap numarasını değiştirmek isteyen üyeler, bu değişikliği en az 1 işgünü önce Takasbank a bildirmekle yükümlüdürler. 9. Üyeler, menkul kıymet alacaklarının gönderilmesini istedikleri saklama kuruluşu ve hesap numarasını genel bir talimatla Takasbank a bildirirler. Sözkonusu kuruluşu veya hesap numarasını değiştirmek isteyen üyeler, bu değişikliği en az 1 işgünü önce Takasbank a bildirmekle yükümlüdürler. 10. Takas işlemlerinde riski en aza indirmek için, karşılığını almadan teslim etmeme veya ödememe prensibi esas alınmaktadır. Yükümlülüklerini yerine getirmiş üyelere nakit ve/veya menkul kıymet alacaklarının ödenmesi/aktarılması, diğer üyelerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri sonucunda ilgili nakit ve menkul kıymetlerin takas havuzunda mevcut olmasına bağlıdır. 446
19.3.2. ABD Doları Cinsinden Gerçekleştirilen İşlemler 19.3.2.1.Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi Alıcı üye, (nakit borçlu, kıymet alacaklı) kendi muhabir bankasına Takasbank ın Citibank/New York nezdindeki 36125331 nolu hesabına V günü valörü ile ödeme yapılması için talimat gönderir. Nakit yükümlülükleri V gününde yerine getirilmiş olmalıdır. Aksi halde üye temerrüde düşmüş sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır. Satıcı üye (nakit alacaklı, kıymet borçlu) V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar menkul kıymet borçlarını Takasbank ın Euroclear Bank nezdindeki 97325 nolu hesabına aktarır. Menkul kıymet yükümlülüklerini V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar yerine getirmeyen üye temerrüde düşmüş sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır. 19.3.2.2.Alacakların Ödenmesi Menkul kıymet yükümlülüklerini V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar yerine getiren üyelerin nakit alacaklarının, V günü valörüyle ilgili hesaplara ödenmesi için Takasbank tarafından Citibank/New York a talimat gönderilir. Nakit yükümlülüğünü V günü saat 16:30 a kadar (Türkiye saati ile) yerine getiren üyelerin menkul kıymet alacaklarının aktarılması için Takasbank tarafından V günü Euroclear Bank a talimat gönderilir. Ancak, nakit yükümlülüğünü V günü saat 16:30 dan sonra (Türkiye saati ile) yerine getiren üyelerin menkul kıymet alacakları ilgili hesaplarına V+1 günü aktarılabilir. 19.3.3. Euro Cinsinden Gerçekleştirilen İşlemler 19.3.3.1.Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi Alıcı üye, (nakit borçlu, kıymet alacaklı) kendi muhabir bankasına Takasbank ın Citibank/Frankfurt nezdinde açtırdığı 4115556016 nolu hesaba V günü valörü ile ödeme yapılması için talimat gönderir. Nakit yükümlülükleri V gününde yerine getirilmiş olmalıdır. Aksi halde üye temerrüde düşmüş sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır. Satıcı üye (nakit alacaklı, kıymet borçlu) V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar menkul kıymet borçlarının Takasbank ın Euroclear Bank nezdindeki 97325 nolu hesabına aktarır. Menkul kıymet yükümlülüklerini V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar yerine getirmeyen üye temerrüde düşmüş sayılır ve temerrüt hükümleri uygulanır. 19.3.3.2. Alacakların Ödenmesi Menkul kıymet yükümlülüklerini V günü saat 16:30 a (Türkiye saati) kadar yerine getiren üyelerin nakit alacaklarının, V günü valörüyle ilgili hesaplara ödenmesi için Takasbank tarafından Citibank/Frankfurt a talimat gönderilir. Nakit yükümlülüğünü V günü saat 16:30 a kadar (Türkiye saati ile) yerine getiren üyelerin menkul kıymet alacaklarının aktarılması için Takasbank tarafından V günü Euroclear Bank a talimat gönderilir. Ancak, nakit yükümlülüğünü V günü 16:30 dan sonra (Türkiye saati ile) yerine getiren üyelerin menkul kıymet alacakları ilgili hesaplarına V+1 günü aktarılabilir. 447
19.4. Temerrüt ve Disiplin Esasları 19.4.1. Genel Esaslar Eurotahvillere ilişkin olarak gerçekleşen işlemlere ait nakit ve menkul kıymet yükümlülüğünü yukarıda belirtilen sürelerde yerine getirmeyen üyeye uygulanacak temerrüt faizine, mağdur üyelere ödenecek tutarlara ve disiplin hükümlerine ilişkin esaslar aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Üyelerin kesinleşen alım-satım işlemlerine ait yükümlülükleri, işlemin kesinleşmesini takip eden ve yukarıda belirtilen süreler içerisinde yükümlülüğünü yerine getirmeyen üyeden temerrüde düştüğü tarihten itibaren taahhüdünü yerine getirdiği tarihe kadar; i) temerrüde düşülen menkul kıymetler için, ilgili menkul kıymetlerin işlem günlerindeki ağırlıklı ortalama fiyatlarından hesaplanan toplam Borsa değerleri, ii) temerrüde düşülen nakit için, toplam nakit değeri, esas alınarak temerrüt faizi hesaplanır. Temerrüde düşülen nakit veya menkul kıymetin Türk Lirası değeri T.C. Merkez Bankası tarafından ilan edilen ilgili valördeki döviz alış kuru esas alınarak bulunur. 19.4.2. Uygulanacak Temerrüt Faizleri Üyeler, i) menkul kıymet yükümlülüğünü aynı gün valörüyle saat 16:31-17:30 arasında yerine getirirse, İMKB Repo Ters Repo Pazarı nda veya TCMB İnterbank Para Piyasası nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanın 0,50 katı ön temerrüt faizi, ii) menkul kıymet yükümlülüğünü valör günü saat 17:30'dan sonra yerine getirirse veya valör günü yükümlülüğünü yerine getirmezse, İMKB Repo Ters Repo Pazarı nda veya TCMB İnterbank Para Piyasası nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanın 3 katı temerrüt faizi iii) nakit yükümlülüğünü valör günü yerine getirmezse, İMKB Repo Ters Repo Pazarı nda veya TCMB İnterbank Para Piyasası nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanın 3 katı temerrüt faizi uygulanır. Menkul kıymet yükümlülüğünü (i) fıkrasında belirtilen saat içinde yerine getiren üyelere uygulanacak en az ve en yüksek ön temerrüt faizi yeniden değerleme oranı dikkate alınarak bu oranı geçmeyecek şekilde her takvim yılı için Borsa Başkanlığı nın teklifi üzerine Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üye menkul kıymet ve/veya nakit yükümlülüğünü (ii ve iii) fıkralarında belirtilen çerçevede yerine getirirse üst sınır uygulanmaz. Temerrüde düşülen tarih ile yükümlülüklerin yerine getirildiği tarih arasındaki takvim günleri esas alınarak her bir gün için oluşan referans faiz oranına göre temerrüt faizi hesaplanır. Aynı gün içinde bir defadan fazla nakit ve/veya birden fazla menkul kıymette temerrüde düşülmesi halinde bu durum tek bir temerrüt hali olarak değerlendirilir. (ii ve iii) fıkraları çerçevesinde temerrüde düşen üyelere ayrıca disiplin cezası uygulanır. Menkul kıymet veya nakit yükümlülüğünün yukarıda belirtilen sürelerde yerine getirilememesi Borsa, Takasbank veya üyenin kendi iradesi dışında gelişen teknik ve benzeri nedenlerden kaynaklandığı takdirde, bu hususların Takasbank Temerrüt Komitesi tarafından geçerli bilgi veya belgeler ile tespit edilmesi halinde temerrüt faizi alınmayacağı gibi, söz konusu temerrüdü nedeniyle işlem limitinin hesaplamasında kullanılan katsayı da düşürülmez. 448
Nakit veya menkul kıymet alacaklı üyelere, valör gününde yapılamayan ödeme veya teslimler için valör günü ile ödeme veya teslimlerin yapıldığı tarih arasındaki takvim günleri esas alınarak herbir gün için İMKB Repo Ters Repo Pazarı nda veya TCMB İnterbank Para Piyasası nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanın 2 katının %100 ü ödenir. Bu ödemenin yapılabilmesi için, valör günü yapılamayan teslim ya da ödemenin İMKB, Takasbank veya Takasbank ın muhabir bankalarının sisteminde meydana gelen sorunlardan kaynaklanmaması, nakit veya menkul kıymet alacaklı üyenin nakit veya menkul kıymet yükümlülüğünü zamanında yerine getirmesi, nakit veya menkul kıymet temerrüdüne düşen üyenin yazılı itirazının geçersiz kabul edilerek temerrüt faizinin tahsili gerekmektedir. Öntemerrüt ve temerrüt faizleri, tahakkuk tarihinden itibaren bir iş günü içerisinde ödenir. Valör günü nakit veya menkul kıymet yükümlülüklerini yerine getirmeyen üyeler ve temerrüde konu işlemler ertesi iş günü sabahı Takasbank tarafından Borsa Başkanlığı na bildirilir. Temerrüde düşen üye temerrüt halini Borsa Başkanlığı nca belirlenen ve kendisine tebliğ edilen zamanda sona erdirmek zorundadır. Temerrüt durumunu sona erdirmeyen üyeye ait menkul kıymetlerde İMKB Yönetmeliği nin 35. Maddesi hükümleri çerçevesinde işlem yapılır. Pazar da gerçekleştirdiği işlemler nedeniyle 3 aylık dönemde 2 den fazla sayıda ertesi gün valörlü temerrüde düşen üyenin işlem limitinin hesaplanmasında kullanılan katsayı (katsayı = işlem limiti / net işlem limiti karşılığı) dönem içerisindeki 3 üncü ve takip eden her bir temerrüt hali için 1 puan azaltılır. Örneğin, 3 aylık dönem içerisinde 3 kez temerrüde düşen üyenin katsayısı içinde bulunulan dönem için mevcut katsayı olan 20 den 19 a, 4 kez temerrüde düşen üye için katsayı 19 dan 18 e indirilir. Üç aylık süre dolması ile beraber üye için esas alınacak katsayı ilk haline getirilir. Üçer aylık dönemler 1 Ocak 31 Mart, 1 Nisan 30 Haziran, 1 Temmuz 30 Eylül, 1 Ekim 31 Aralık olarak uygulanır. Temerrüt haline ilişkin itirazlar Takasbank a yapılır. 19.4.3. Disiplin Cezaları İMKB Yönetmeliği nin 35 inci maddesi çerçevesinde, Pazar da oluşacak temerrüdüne bağlı olarak ortaya çıkan yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle, bu yükümlülükleri işlem limiti karşılıklarından karşılanan üyeler için söz konusu temerrüt tarihini takip eden bir yıllık süre içerisinde aynı durumun tekerrürü halinde İMKB Yönetmeliği nin 53 üncü maddesi uyarınca disiplin cezası uygulanır. 19.5. İşlem Yapacak Aracı Kuruluşlar Pazar da, İMKB Tahvil ve Bono Piyasası kesin alım-satım işlem yapma yetkisi verilen banka ve aracı kurumlar işlem yapabilirler. Söz konusu yetkili banka ve aracı kurumlar işlemlerini İMKB Tahvil ve Bono Piyasası nda işlem yapma yetkisi olan temsilcileri ile gerçekleştirirler. 449