Bölüm 5 Ay ve Güneş Tutulmaları
Ay ın evreleri Güneş e doğru
Ay, daima aynı yüzünü gösterir. Hem Yer etrafında dolanır hem de kendi ekseni etrafında döner. Dönme hızı dolanma hızına eşittir. Buna eşdönme (synchronous) denir.
Ay ın Evreleri Đlkdördün Dolunay Yeniay Sondördün
Ay ın gerçek yörünge dönemi bir yıldızıl ay dır (sideral month). Tüm evreleri tamamlaması için geçen zaman, bir kavuşum ayı dır (synodic month) ve daha uzundur. (Yıldızıl Ay: 27.322 gün; Kavuşum Ayı: 29.531 gün) Güneş Yer in yörüngesi Yeniay Yeniay Ay buradayken yıldızıl ay tamamlanır
Ay Tutulması (Lunar Eclipse) Geometrisi (Yarı gölge) (Tam gölge) Güneş Yer Ay Ay, Yer in gölgesi içinden geçerken bir ay tutulması oluşur.
Yer gölgesinin ve Ay ın göreli boyutları
Yarı gölgeli ay tutulması Ay, yarı gölge içinden geçer. Parçalı Ay tutulması Ay ın bir kısmı tam gölge içinden geçer. Tam ay tutulması Ay, tamamen tam gölge içinden geçer. Ay Tutulması Türleri
Tam Ay Tutulması
Ay Tutulması
Tam tutulma sırasında Ay, neden kırmızı görünür? Mavi ışık saçılır Ay Kırmızı ışık Ay a çarpar Yer Yer atmosferi Beyaz ışık Güneş
Yer in yörünge düzlemi (= tutulum düzlemi) Ay ın yörünge düzlemi tutuluma göre 5 eğiktir. Đki düzlem düğümler (nodes) çizgisinde kesişir. Đniş Düğümü Yer Ay Çıkış Düğümü Düğümler çizgisi Ay ın yörünge düzlemi
Dolunay Düğüm Tutulum Ay ın yörüngesi Yer in tam gölgesi Dolunay evresi, bir düğüm noktası yakınında oluşuyorsa, Ay tutulması görürüz.
Tam Ay Tutulması http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/lemono/tle2004oct28/tle2004oct28.html 27/28 Ekim 2004 Tutulma Ortası 03:04 GMT (GMT)
Tam Ay Tutulması Chapter 6 The Moon 27/28 Ekim 2004 Yer in Umbrası Yer in Penumbrası
Parçalı Ay Tutulması 17 Ekim 2005 Tutulma ortasındaki görüntü Yarı gölge Tam gölge
Güneş Tutulması (Solar Eclipse) Geometrisi Güneş Yer Ay Tam gölge Yarı gölge Tam Tutulma yolu
Güneş Tutulması Güneş ışığı Tam tutulmanın yolu Ay
Yer üzerinde Ay ın gölgesi
Güneş Tutulması Güneş Ay Ay ın gölgesi Yer e düşer
Bir Tam Güneş Tutulması
Diğer Bir Tam Güneş Tutulması (daha az poz süresi)
Tam Güneş Tutulması 11 Ağustos 1999 Elazığ
Ay ve Yer in yörüngeleri eliptik olduğundan, Ay ın ve Güneş in açısal boyutları değişir. Ay ın açısal boyutu Güneş in açısal boyutu En yakın En uzak En yakın En uzak
Bu bölgede bir tam tutulma oluşur. Ay Tam tutulma alanını çevreleyen yarı aydınlık bölgede bir parçalı tutulma oluşur. Tam tutulma yolu Güneş Tutulması Türleri Parçalı tutulma yolu Ay Eğer Ay ın tam gölge konisi Yer e ulaşamıyorsa, bu bölgede bir halkalı tutulma oluşur.
Parçalı ve Halkalı Güneş Tutulması
Halkalı Güneş Tutulması, 3 Ekim 2005, Đspanya http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap051005.html
Parçalı Güneş Tutulması 3 Ekim 2005, Đzmir
Başlangıcından sonuna kadar bir güneş tutulması Tam tutulma (totality) yalnız birkaç dakika sürer. Güneş koronası görünür.
Tutulmalar için uygun konumlar Tutulma için uygun Dolunay Ay yörüngesi Yer yörüngesi Tutulma için uygun değil Dolunay Yeniay Ay ın yörünge düzlemi 5 e ğik Düğümler çizgisi Düğümler çizgisi Güneş e doğru Güneş e doğru Yeniay Düğümler çizgisi Düğümler çizgisi Yeniay Güneş Yeniay Dolunay Tutulma için uygun değil Dolunay Tutulma için uygun
Güneş ve Ay ın her ikisi de bir düğüm noktası yakınında olduğu zaman, bir güneş tutulması oluşur. 5 Düğüm Yeniay Güneş Ay yörüngesi Tutulum
Tutulmalar ne kadar sıklıkla görülür? Ay yörüngesi düğümleri yılda iki kere Güneş ile aynı doğrultuya gelir. Buna tutulma mevsimi denir. Tutulma mevsimlerinin ve 29.5 günlük ay çevriminin değişen tarihlerinin birleşik etkisinden dolayı, tutulmalar yaklaşık 18 yılda bir tekrarlanır. Bu 18 yıllık çevrime Saros Çevrimi (Saros Cycle) denir.
Tam Güneş Tutulmalarının 2001-2025 yılları arasında dünya üzerinden görülebileceği yerler Enlem Boylam
29 Mart 2006 Antalya
Tutulma henüz başlamadı Tutulma yeni başladı (önce Parçalı Tutulma) 29 Mart 2006 Tam Güneş Tutulması Titreyen Göl-Side-Antalya
Tutulma yeni başladı (önce Parçalı Tutulma) Tutulma ortasına doğru gökyüzü kararırken Tam Tutulma ortası
Tam Tutulmadan çıkarken gökyüzü aydınlanıyor Tam Tutulma sonrası Parçalı Tutulma anı Parçalı Tutulma sonu
Gölgeler Đçinde Güneş Tutulması, 29 Mart 2006, Side