ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER
DÜNYA & TÜRKİYE ENERJİ TALEBİ Dünya Enerji Talebi Değişimi (02-14) Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 76% 33% 1% -8% 77 61% 124 OECD Dışı Dünya OECD Avrupa Birliği Dünyada 2002 yılında 9,7 milyar TEP olan birincil enerji talebi %33 artışla 2014 yılında 12,9 milyar 2002 2014 Birincil Enerji Talebi Değişimi (02-14) 61% 58% 8% 0% TEP seviyesine çıkmıştır. -2% -7% -7% -15% -15% 2
DÜNYA ENERJİ ARZI & DIŞA BAĞIMLILIK En Büyük 10 Doğal Gaz Üreticisi (bcm) Ülkemizde Dışa Bağımlılık 728 579 En büyük 10 üreticinin payı %67,2 99% 91% 177 173 162 134 109 108 83 73 ABD Rusya Katar İran Kanada Çin Norveç S. Arabistan Cezayir Endonezya Doğal Gaz Petrol En büyük 10 üreticinin payı %66,2 %75 dışa bağımlılık 33 milyar $ net ithalat 3
ELEKTRİK ARZI Elektrik Enerjisi Üretimi (Twh) Elektrik Enerjisi Kurulu Güç (GW) Kurulu Güç Yakıt Kırılımı 260 73 Kömür 21% Rüzgar 6% Diğer 9% Hidrolik 35% 129 2002 2015 32 2002 2015 Doğal Gaz 29% Elektrik enerjisi talebinde toplamda %101 yıllık bazda %5,5 artış Elektrik enerjisi kurulu gücünde toplamda %130 yıllık bazda %6,6 artış Kurulu güçteki %29 pay ile doğal gaz santralleri baz yük santralleri içerisinde en büyük paya sahiptir 4
ÖZEL SEKTÖR ELEKTRİK ÜRETİM YATIRIMLARI Kurulu Güç Kamu/Özel Sektör Özel Sektör Elektrik Üretim Yatırımları (son 3 yıl) 34% 72% Doğal Gaz 31% Rüzgar 13% 66% Kamu Özel Sektör 28% Hidro 35% Diğer 21% 2002 2015 2013, 2014 ve 2015 yıllarını kapsayan dönemde özel sektör tarafından toplam 17,6 GW kurulu güce sahip 662 santral yatırımı yapılmıştır. 5
DOĞAL GAZ ARZI Doğal Gaz İthalatı (milyar m3) 48 Depolama Kapasitesinin Tüketime Oranı 17 2002 2015 Doğal Gaz İthalatı Kırılımı Azerbayc an; 12,7% İran; 16,2% LNG; 15,8% Rusya; 55,3% 49% 30% 27% 20% 19% 18% 5% Ukrayna İtalya Rusya Fransa Almanya ABD Türkiye 6
DOĞAL GAZ GİRİŞ NOKTALARI Rusya Batı Hattı 14 bcm yıllık 41 mcm günlük LNG Kontratları Cezayir - 4,4 bcm Nijerya 1,3 bcm Silivri Depolama 25 mcm günlük M. Ereğlisi LNG 18-22 mcm günlük Rusya Mavi Akım 16 bcm yıllık 47 mcm günlük Azerbaycan 6.6 bcm yıllık 19 mcm günlük Egegaz Aliağa LNG 16 mcm günlük Toplam Giriş Kapasitesi: Günlük 195 mcm Pik Gün Tüketimi: 245 mcm İran 9,6 bcm yıllık 29 mcm günlük 7
DOĞAL GAZ KAPASİTE ARTIŞ PROJELERİ Planlanmış Projeler Tuzgölü Depolama Tesisi: Toplam 60 mcm kapasite 2017 Faz 1-20 mcm, 2020 Faz 2 40 mcm, 2023 Faz 3 60 mcm Silivri Depo İlave Yatırım: Toplam 50 mcm kapasite 2021-35 mcm, 2022 40 mcm, 2023 45 mcm, 2024 50 mcm Yeni Geliştirilen ve Hızlandırılan Projeler Aliağa LNG Kapasite Artışı: Toplam 28 mcm 2016 yılında 8 mcm kapasite artışı + 20 mcm FSRU M. Ereğli LNG Kapasite Artışı:, Toplam 9 mcm 1 yıl erkene çekilerek 2017 kışında devreye alınacaktır 2. FSRU Projesi: Toplam 20 mcm kapasite - 2018 8
DOĞAL GAZ / ELEKTRİK TALEBİ milyon abone Doğal Gaz Abone Sayısı 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 6,2 6,5 6,8 6,9 7,1 7,6 Son 5 yılda her yıl 1milyon yeni abone Gelecek 10 yıl içerisinde 10 milyona yakın yeni abone 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 T 8,4 9,5 10,8 11,8 Doğal Gaz Tüketimi Kırılımı Konut; 23% Sanayi; 28% Diğer; 10% Elektrik Üretimi; 40% Artan refah ve şebeke yatırımları ile beraber doğal gaz konut abone sayısında ve tüketiminde artış Doğal gaz ve elektrik arz güvenliği arasındaki yakın etkileşim. Elektrik Üretimi Yakıt Kırılımı Hidrolik; 26% Rüzgar; 4% Diğer; 4% Doğal Gaz; 38% Kömür; 28% 9
TRAKYA ARZ GÜVENLİĞİ Doğal Gaz Santrallerinin Bölgesel Dağılımı 8% 92% 34% 66% 79% 21% Trakya Kuzey Batı Anadolu Diğer Bölgeler Doğal Gaz Diğer Yakıtlar Trakya ve Kuzey Batı Anadolu bölgelerinin elektrik arzı büyük ölçüde doğalgaz santrallerinden sağlanmaktadır Doğal gaz arzındaki sıkıntılar doğrudan bu bölgelerdeki elektrik arzını etkilemektedir. 10
TRANSİT PETROL BORU HATLARI VE PROJELERİ
TRANSİT DOĞAL GAZ BORU HATLARI VE PROJELERİ
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİR VE POLİTİKALARI Elektrik üretiminde yerli ve yenilebilir kapasitenin arttırılması Elektrik üretiminde nükleer santrallerin faaliyete geçirilmesi Doğal gaz tedariğinde optimum portföyün oluşturulması Doğal gaz yeni altyapı yatırımları ile tedarik esnekliği sağlanması 13
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ Dünyada Nükleer Enerji Kullanımı Nükleer Enerjinin Elektrik Üretimindeki Payı Dünya genelinde elektrik üretiminin %11 i nükleer enerjiden sağlanmaktadır. 74% 51% 43% 26% 20% 19% 16% 15% Dünyada 442 adet işletmede, 66 adet inşaa halinde nükleer santral bulunmaktadır. Fransa Belçika İsveç G. Kore İngiltere ABD Kanada Almanya İnşaa halinde nükleer santral yatırımlarında 24 adet ile Çin ve 8 adet ile Rusya başı çekmektedirler. 14
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ Akkuyu NGS 4 ünite 4.800 MW kurulu güç Yap-Sahip Ol-İşlet Modeli İnşaat Öncesi NGS İnşaatı NGS İşletme Mayıs 2010 İşbirliği Anlaşması 2022 Aralık 2010 Proje firmasının kurulması Aralık 2014 ÇED olumlu kararı 2022 İlk ünitenin devreye girişi Şehirlere ve Okullara Göre Öğrenci Sayısı Öğrenci Sayısı Moskova (MEPHI) 191 Obninsk (MEPHI) 86 St. Petersburg (St. Petersburg Politeknik Devlet Ünv.) 30 Proje Şirketi Kuruldu IGA İmzalandı ÇED ve Elektrik Üretim Lisansı Başvurusu ÇED Nihai Kararı İnşaat Lisansı Başvurusu ESA nın Temel Prensiplerine İlişkin Tutanak İmzalandı Elektrik Üretim Lisansı Alımı ESA İmzalanması İnşaat Lisansı Alımı Ünite 1 2023 Ünite 2 2024 Ünite 3 Ünite 4 2025 Toplam 307 15
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ Akkuyu NGS Türk Tarafının Sorumlulukları: o Santralin elektrik iletim şebeke bağlantısının gerçekleştirilmesi; o Akkuyu sahasının, santralin işletmeden çıkarılmasına kadar, bedelsiz olarak Proje Şirketi ne tahsis edilmesi; o Elektrik Satınalma Anlaşması (ESA) uyarınca santralde üretilecek elektriğin yarısının 15 yıl süre ile satın alınması; Rus Tarafının Sorumlulukları: o Santralin inşaatı, işletmeye alınması, güvenli ve emniyetli işletilmesi, modernizasyonu ve bakımı, işletme ömrü sonunda işletmeden çıkarılması; o Projenin yatırım ve işletme dönemlerini kapsayan risklerin sigortalanması; o Santralin işletme personelinin eğitimi ve yeniden eğitimi; o Santral işletme personelinin eğitimi için simülatörlerde dâhil olmak üzere teknik eğitim tesislerinin kurulması ve işletilmesi; o Santral için gerekli nükleer yakıtların uzun dönemli sözleşmeler ile temini; o Atıkların güvenli yönetimi; o Kullanılmış nükleer yakıtların Rusya ya taşınması; o Projeye Türk firmalarının maksimum düzeyde katılımının sağlanması; o Halkın bilgilendirilmesi. 16
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ SİNOP NGS 4 ünite 4.480 MW kurulu güç Kamu-Özel Ortaklığı (%49 Kamu) Mayıs 2013 Japonya ile anlaşma imzalanması 2023 İlk ünitenin devreye girişi Akkuyu ve Sinop NGS Ülkemizin 2015 yılı elektrik tüketiminin dörtte birinden daha fazla (%26) üretim potansiyeli Ülkemizin 2015 yılı doğal gaz tüketiminde dörtte birden fazla tasarruf (%27) potansiyeli Türk firmalarına 16 milyar USD lık iş imkanı. 17
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ 3. NGS Ülke seçimi: Siyasi ilişkileri uzun süre iyi olabilecek ülke seçimi (Japonya, Güney Kore, Çin, Rusya, Fransa, ABD, Kanada) Reaktör seçimi: Teknolojik süreklilik (yerli sanayi, teknoloji transferi, yetişmiş insan kaynakları) Yer seçimi: Depremsellik, Su kaynaklarına yakınlık, Topoğrafya, Elektrik tüketim merkezlerine yakınlık, Ulaşım altyapısı, Sınıraşırı etkiler Yapılan çalışmalar 19 değişik parametreye ait veri seti altında incelendi. Depremsellik Hidrografi Nüfus 18
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ TANAP Taraf Ülkeler: Türkiye ve Azerbaycan Yatırımcı Şirketler: BOTAŞ (%30), SOCAR (%58), BP (%12) 1.850 km uzunluk, 48-56 inç boru çapı, % 80 Türk çeliği Maksimum Kapasite: 16-32 bcm/yıl İlk aşamada 16 bcm gaz taşınacak, bunun 6 bcm i Türkiye de kalacak 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 TASARIM - PROJELENDİRME İNŞAAT BOTAŞ AB 2018 yılında Ülkemize, 2019 yılında Avrupa ya ilk gaz arzı 19
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ DOĞAL GAZ ALT YAPI PROJELERİ Tuz Gölü Yeraltı Depolama Projesi 2017-1. Faz, 2020 2. Faz devreye alma KARA LNG/ FSU/FSRU PROJELERİ 1. Faz 0,5 bcm kapasite, 20 mcm geri üretim 2. Faz 1 bcm kapasite, 40 mcm geri üretim Kuzey Marmara Doğal Gaz Depolama Kapasite Artışı Projesi Kapasite 2,66 bcm den 4,3 bcm e Günlük geri üretim 20 mcm den 75 mcm e Marmara Ereğlisi LNG Terminali Genişletme Projesi Depolama kapasitesi %62, LNG Projelerinin Avantajları: Artan uluslararası hacim dolayısıyla tedarik kaynak çeşitliliği Fiyat ve zaman olarak esnek tedarik Hızlı inşaat ve devreye alma süreleri Günlük doğal gaz sevkiyat kapasitesi % 50 arttırılacaktır 20
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ KAMUYA AİT YERLİ LİNYİT REZERVLERİ Rezerv Türü (milyar ton) Taş Kömürü; 1,3; 8% Kurum Bazında Linyit (mlr ton) EÜAŞ; 8,5; 63% TKİ; 3,7; 27% Linyit; 14,5; 92% MTA,; 1,3; 10% EÜAŞ ve TKİ tarafından yıllık 29,5 milyon ton linyit, TTK tarafından yıllık 1 milyon ton taşkömürü üretimi yapılmaktadır. 21
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ Yerli Kömürün Elektrik Üretimi İçindeki Payı 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 30% 30% 24% 19% 17% YERLİ LİNYİT SAHALARINDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ 20% 20% 22% 23% 22% 19% 18% 16% 14% 16% 13% Büyük Yerli Linyit Sahalarında 7 milyar ton kömür 15 bin MW kapasite potansiyeli Kamunun Elinde Bulunan Temel Linyit Sahaları Saha 2015 kurulu kapasitesinin %20 si Düşük kalorifik değer yüksek yatırım bedelleri 20 30 milyar $ yatırım tutarı Kalorifik Değer (kcal/kg) Görünür Rezerv (milyon ton) Tahmini Kapasite (MW) 0% Afşin C-D-E 1.166 2.734 6.000 Çayırhan II 2.640 213 750 Konya Karapınar 1.374 1.832 3.000 Afyon - Dinar 1.855 942 1.500 Eskişehir Alpu 2.050 1.300 3.345 Toplam 1.521 7.021 14.595 22
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ ÜLKEMİZ GÜNEŞ POTANSİYELİ VE BÜYÜK GÜNEŞ PROJELERİ Konya Karapınar I ve II Enerji İhtisas Endüstri Bölgeleri Konya Karapınar I: 2.719 Hektar 1.400 MW Konya Karapınar II: 3.240 Hektar 1.600 MW Niğde Bor Enerji İhtisas Bölgesi 2.539 Hektar 1.300 MW 23