Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 33 Volume: 7 Issue: 33 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 NECP FAZIL KISAKÜREK N OTEL ODALARI RN PSKANALTK EDEBYAT KURAMI BALAMINDA OKUMA DENEMES NECIP FAZIL KISAKÜREK THE HOTEL ROOMS IN THE POETRY OF THE PSYCHOANALYTIC THEORY OF LITERATURE IN THE CONTEXT OF THE ATTEMPT TO READ M. Halil SALAM Öz Psikanaliz verilerden yararlanarak sanatçı ve sanat eseri analizlerinin popülaritesi akademik alanlarda gün geçtikçe artmaktadır. Edebiyatımızda psikanalitik edebiyat kuramı balamında eletirilecek eser ve sanatçı sayısının zenginlii bu yöntemdeki cazibeyi artırmaktadır. Necip Fazıl Kısakürek in özellikle iirlerindeki mana derinliine nüfûz edebilmek için yetitii sosyal hayatın kültürel deerlerinden hususî mizacına kadar birçok alanlardaki kimlik bilgilerini göz önünde bulundurmak gerekir. Çünkü Necip Fazıl ın iirlerinde Tevfik Fikret, Ahmet Haim ve Cahit Sıtkı Tarancı gibi airlerin manzumelerinde olduu gibi airin bilinçaltı dünyası ile kozmik dünyasının örtütüü kuvvetli bir yapı vardır. Necip Fazıl Kısakürek in biyografisi psikanaliz kriterler balamında incelendiinde airin hayatındaki radikal dönülere paralel olarak metafizik dünyasının kozmik âlemde yansıması olan iirlerinde önemli tematik deiikliklerle karılaırız. Yaptıımız analiz çalımasında öncelikle psikanalitik edebiyat kuramı ve insan-mekân ilikisi hakkında teorik bilgiler verilmi olup iirin yazıldıı dönem ve öncesinde Otel Odaları iiri üzerinde yansıdıını düündüümüz airin otobiyografisinin sınırlı bir bölümü üzerinde durulmutur. Çalımanın son bölümünde ise elde edilen bilgiler dorultusunda iir yedi birime ayrılarak yorumlanmıtır. Otel Odaları iiri, airin Abdülhâkim Arvasî Hazretleri ile tanımadan önceki bohem hayatının bir yansıması ve kaotik söyleminin karılıı olarak önemlidir. Anahtar Kelimeler: Psikanaliz,Necip Fazıl Kısakürek, Otel Odaları. Abstract The popularity of analysis of artist and literature work by using psychoanalysis data have been increasing day by day in academic fields. The richness in Turkish literature to criticize in the context of literary work and artist have had increased attraction of this methods. To be able to penetrate Necip Fazıl s poems depth mean it has to be considered situation in many areas as cultural values of social life where he grew up to personal temperament. Because, there is a strong structure in Necip Fazıl s poems that the poet's subconscious world overlap with the cosmic world like other poets poem s such as Tevfik Fikret, Ahmet Haim and Cahit Sıtkı Tarancı. When Necip Fazıl s biography analyzed in the context of psychoanalysis criteria we are faced significance thematic changes in his poems which metaphysical world reflected cosmic realm parallel to radical turn in the life of the poet. Theoretical knowledge on psychoanalytic literary theory and human-place relationship have given in our analysis primarily and we have focused on limited portion of the poet's autobiography that we thought reflected on the poem Hotel Rooms. In the final part of the work, the poem has analyzed by dividing seven units based on the obtained information. The poem Hotel Rooms is significant as reflection of previous bohemian life of poet before met Abdulhakim Arvasi and in return for chaotic discourse. Keywords: Hotel Rooms, Necip Fazıl Kısakürek, Analysis. Siirt Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Türkçe Eitimi Bölümü Öretim Görevlisi.
1.GR 1.1. RE BAKAN YÖNÜYLE PSKANALZ VE PSKANALATK EDEBYAT KURAMI Psikanalitik edebiyat kuramı balamında eser tahlili yapanlar için airin yaadıı zaman, çevre, sanatçının aldıı eitim, dönemin sosyal ve siyasî tarihi, sanatçının psikolojisine sanatçıyı yazmaya götüren etmenler.(özbek, 2007:4) özel aratırma konusudur. Özellikle Freud'un psikanalitik çözümlemelerde sadece bilinçaltını ön plana almasını bir eksiklik olarak deerlendiren Jung ve Adler'in kii üzerinde çevre ve ailenin etkisini de dikkate alarak gelitirdikleri kuramlar bu sahada daha olumlu sonuçların alınmasına önemli katkısı olmutur.(karabulut, 2013:82). Psikanalitik edebiyat kuramına göre sanatçılar arasında hayata bedbin ruh haliyle bakan ve algılarını rüya atmosferinin diliyle somutlatıran airler bir nevi "nevroz hali" yaarlar. lginç olan u ki, airin bu ruhsal hastalıının sanatına yansımaları psikanaliz algı gücü aksiyonel okuyucu kitlesinde hayranlık uyandırabilmektedir. "Sanatçının marazîlii ona dâhi gözüyle bakılmasını salar. Özellikle romantikler genel olarak bu görütedirler. Freud'un sanat anlayıında, sanatçının aırı hayal kurma eylemi ile onun ruh hastası oluu arasında paralellik görülür.(karabulut, 2013:82). Yaadıı olumsuz olayların etkisiyle psikolojik sorunlar yaayan airlerde mevcut durumun sanat eserlerinin ilham kaynaı olabilecei konusunda Yusuf Alperen de u ifadeleri kullanır: "Narsisistlik örselemeler yaamı bir çok insan nevroz ya da narsisistik kiilik vb. sorunlar yaamını ve çevresindekilerin yaamlarını alt üst ederken bazı narsisistikler de o kabuu kırıp gerçek air olabiliyorlar"(alperen, 2010:17). Psikanalitik Edebiyat Kuramı yazarı Ouz Cebeci, yeni birey bulmaktan çok mevcut benzerlik ve ilikilerin kullanılması anlamında yaratıcılıı sanatçının nevrotik çatımasının var olmasına balar. Cebeci, konu ile ilgili açıklamalarında: "Çatımasını kaybeden kiinin yaratıcılıını da kaybetmesinden korkması yaygın olarak görülen bir durumdur." ifadelerini kullanır. (Cebeci, 2004:146-147). Bizim edebiyatımızda Namık Kemal devlet yönetimine karı aleyhte duruunun karılıı olarak Magosa'ya sürgün edilmesinin; Recaîzâde Mahmut Ekrem olu Nijad'ın ve Abdülhak Hamit Tarhan'ın ei Fatma Hanım'ın ölümlerinin; Tevfik Fikret yaadıı dönemin sosyal baskısının psikolojik etkisi sonucunda yaadıkları depresif ruh haliyle kaleme aldıkları iirleriyle kalıcı deer ve saygınlık kazanmılardır. Aynı durum dünya edebiyatının en güçlü kalemleri arasında yer alan Dostoyevski için de geçerli olmutur. Dostoyevski, Sibirya'ya sürgün edildii yıllarda psikolojik sorunlar yaamı ve bu duygu atmosferinde kaleme aldıı eserleri ile ölümsüzlemitir. airin nevroz haliyle kurduu hayalleri, söz oyunları, metafor ve imgeleri çou zaman okuyucuda hayranlık duygusu uyandırdıı halde okuyucu, iirin asıl hedefledii göndergeleri tespit ve yorumlama konusunda daralma hisseder. Çünkü sanatçının deprasyon halinde izofren semptomu olarak deerlendirilebilecek ifadeleri okuyucunun gerçek dünyasıyla örtümeyebilir. Burada okuyucuyu aire karı hayranlık uyandıran yönü daha çok özgün ve müzikalitesi olan üslûbundan kaynaklandıını düüncesindeyiz. Özellikle melankolik airlerin iç monolog, iç diyalog ve ûûrakıı anlatım teknikleriyle kullandıkları sözcüklerde ve söz öbeklerinde anlam derinlii gücü dikkat çekicidir. Yalnızlık, modernlemeyle deien ve duygu karmaası yaayan airlerin en temel özelliidir. "Mutsuz, kaygılı, çevresiyle olan ilikilerde etkisiz ve suçluluk duygularıyla yaayan birey iç dünyasına ve yapıtlarına yönelir. (Özodaık, 2001:100) airin bu içe dönük yöneliinde duygu younluu artar buna balı olarak iirinin mana derinlii ve karmaası arasında tam anlamıyla bir paralellik söz konusu olur. iir çözümlemelerinde psikanaliz tekniinin en önemli amaçlarından biri airin yalnızlık ve ölüm kaygısından kaynaklanan duygularını ifade etmek üzere kullandıı imgeleri, sembolleri, motifleri ve metaforları airin özgeçmii ve psikolojik yapısıyla ilikilendirerek açıa çıkarmak ve anlamlandırmaktır. - 241 -
1.2. ARDE MEKÂN VE OBJE ALGISI Yalnızlık, ıstırap ve ölüm korkusunu veya lirik ve halden memnun duygu younluunu yaayan airin mekân algısı psikanalitik edebiyat kuramı balamında incelenen iir için önemli veri kaynaı niteliindedir. nsan psikolojisi dar ve geni mekânı veya bu mekândaki nesneleri o anki iç dünyasına göre farklı içerikte ve nitelikte algılama özelliine sahiptir. Hayatla barıık ve halden memnun bir insan için dar mekân ve bu mekândaki eskimi, yıpranmı eyanın algısı pozitif olabilecei gibi geni ve konforlu bir mekânın algısı bedbin bir ruh halini yaayan insan için pesimist olabilir. Burada açıklamaya çalıtıımız mekânın insan psikolojisine göre olumlu veya olumsuz yansımasının airin o an için bilinçaltını harekete geçiren ruh haline göre deiebileceidir. Bu konuda Ramazan Korkmaz tespitlerini u ekilde ifade etmitir: "Mekânın darlıı, fiziksel anlamda küçüklüünden deil, karakterin imkânsızlıından ve kendini orada sıkıtırılmı duyumsamasından kaynaklanır." (Korkmaz,2007:403). air nevroz halinde ne kadar geni olursa olsun yine de mekânı darlatıkça darlaan bir cendere haliyle algılar ve bu mekândan uzaklama arzusu kendisi için kaçınılmaz bir hal alır. "Mekânın darlaması neticesinde birey, hayalleri ve çeitli objeleri merkeze yerletirerek bu dar mekândan kaçı, varlıında darlık olan yaamdan kurtulmak, bir nebze olsun rahatlamak arzusunu yaar. Bu kaçı psikolojisi bazen dı dünyaya yönelik olurken bazen de bireyin bedenine yönelir.(özcan, 2013:260). Bu konuda Fecr-i Âti airlerinden Ahmet Haim'in O Belde; Servet-i Fünûn Edebiyatı temsilcisi Tevfik Fikret'in Ömr-ü Mühayyel iirlerinin sosyal ve bireysel buhranlardan dolayı bir kaçı psikolojisyle kaleme alınmı önemli iki iir örnei olduklarını hatırlamanın faydalı olduuna inanıyoruz. Özellikle modern yaamda, "yüksek idealleri olan, bir ideolojinin geleceine inananların ya da maddenin ötesindeki sonsuz evrene sürgün olan insanların hayatlarındaki gerilim ya da tevekkülüne benzemeyen bir can sıkıntısı, bir kasılma ve bir kararsızlık" (Narlı 2007:265) bireyi sarmakta ve mekânsal darlıı yaatmaktadır. Mekânın baskısını ve bunaltıcı psikolojisini yaayan bireyde, hayalleri ve çeitli objeleri merkeze yerletirerek bu dar mekândan kaçmak, varlıında darlık olan yaamdan kurtulmak, bir nebze olsun rahatlamak arzusu ortaya çıkar. Psikolojik açıdan bakıldıında dar mekân, bireyin kendisini çıkmazda hissettii 'an'lar olarak tanımlanabilir. (Özcan,2013:168). Bunun yanında tabiat gibi en geni mekânın da sanatkarın his ve fikir dünyasını önemli ölçüde etkilediini ve bu tesirin fikir dünyasını ördüünü söyleyen Özaslan, mekân-insan ilikisi konusunda: "Mekân,insan ve duyguları barındıran özelliinin yanında,insana ilham kaynaı olması bakımından da oldukça önemlidir. nsanda his veya fikrin domasına vesile olduu gibi, hissin ve fikrin açıklanmasında hareket noktası veya aracılık ilevi görür. nsanın intibalarının büyük bir kısmı mekâna balıdır."tespitin bulunur. (Özaslan,2010:20) Kozmik dünyada birçok mekân türleri içerisinde insanın sosyal ve bireysel hayatını en iyi standartlarda geçirecei tek mekân hiç üphesiz evidir. Modern hayatın cenderesi içerisinde boulan, daralan ve sıkıan insan için evi en güvenilir ve huzurlu mekân algısını sembolize eder. Çünkü ev "hayallerimizin dülerimizin, ruhumuzun barınaıdır. Hem fiziksel hem de ruhsak olarak rahatladıımız, huzuru, güveni, mutluluu bulduumuz ev, varolmanın/varoluun insana verdii, kazandırdıı bütün kutsal deerleri bünyesinde bulundurur." (Eliuz, 2001:651). kincil mekânlar otel odası, misafirhane, kou, sıınak ve maara gibi geçici süreyle barınak olarak kullanılabilen kapalı mekânlar kiide gerçek anlamda evin saladıı sempati ve güveni vermekten uzak mekânlardır. Bu gibi mekânlarda air youn bir ekilde yalnızlık ve sahipsizlik hislerinden kaynaklanan bir iç çatıma ve melankoli hisseder. Yine aynı ekilde depresif air bu mekânlarda kendisini evsiz ve ainasız bir psikolojinin bedbinliiyle ifade etmeye çalıır. air dipsiz bir kuyuda boazı sıkılan ve acıyla can çekien bir ruh haliyle nevrotik ve izofreni hastalıklarının pençesinde kıvranıp durmaktadır. Mekânın reel görüntüsünü olduu gibi tasvir etme iirin mevzuu deildir. air aslında birçok insanın bilip de fark edemedii veya fark etse de söyleme dökmekte yetersiz kaldıı sezgi ve tespitleri somutlatırma bilgi ve potansiyeline sahiptir. Çünkü air iç katmanlarına yönelerek eya ve mekân algısını farkındalık oluturarak ifade eder. "Çevremizde bizleri sarmalayan görünen gerçekler aslında görünmeyen dünyanın sembollerdir. Yaantınızın her - 242 -
dakikasında sizler semboller ormanında yürümektesiniz kendi ııınızın yansıması altında. Bunu anlamak için altta yatan dinamikleri bilmek önemlidir."(vatansever, 2001:13) Açıklamalarda görüldüü gibi nesne ve mekân algısını yorumlamada kiinin kendi içine yönelmesi önem arz etmektedir. Bir edebî metine balı olarak mekân-insan arasındaki ilikinin analizi yapılırken belirleyici unsurun öncelikle insan psikolojisi olması gerektiini fikrini savunan Ramazan Korkmazda konuyla ilgili olarak u tespitlerde bulunur: "Mekânsal algı daha çok bireyin iç dünyasıyla balantılıdır. Eer içler gözlenebilseydi, mekân (kii) çözümlemelerine gerek kalmazdı.(korkmaz,2007:407). Mekân tahlilinde bireyin psikolojisi oldukça önemlidir. Onun için mekânı çözümlerken bireyin psikolojik durumu çıkı noktası olmalıdır. Psikolojik ve deneysel anlamda yaadıı metafizik olayları özgün bir dille tanımlayan sanatçılarda sezgiler, kefedici nitelie sahiptir. Birçok sanat erbabında sıklıkla görülen bu sezgi, airlerde düünmeden, muhâkeme yapmadan bilmek, bir nevi kefetmektir. (Topçu, 2006: 66). Söz konusu kefedilen unsurun realitesi tabiatla benliin kaynamasından ortaya çıkmaktadır. air mekânda yer edinmi olan objektif eyleri subjektif olan zeka ve benliiyle kaynatırarak üslûbunu özgünletirir. airde zihnî sezginin objesi dıarıda deil, kendi kendisidir. Bütün akın (transcendantal) düüncelerin organı zihinsel sezgidir. (Topçu, 2006: 67). Bergson un bu tespitinden hareketle mekân algısında iç dünyamızın çıkı noktası ve üslûbun belirleyicisi olduunu söyleyebiliriz. Nitekim kendisi de sezgi her eyden önce iç realitenin bilgisidir. Onun dorudan doruya yakaladıı, ûûra ait verileridir. (Topçu, 2006: 90) ifadeleriyle mekân-insan ilikisinde belirleyici öncelikli unsurun iç dünyamız olduuna vurgu yapar. 2. OTEL ODALARI RNN YAZILDII DÖNEMDE VE ÖNCESNDE NECP FAZIL KISAKÜREK Türk edebiyatında edebî nitelie sahip birçok eser üzerinde analiz çalıması yapan Mehmet Kaplan, eletirilerinde özellikle airlerin hayat maceralarının verilerinden yararlanmayı tercih etmekte, metin incelemelerinde bu verilere ulamanın gerekliliine dikkat çekmektedir. Kaplan, eserinde konuyla ilgili olarak u ifadeleri kullanır: Edebî eseri itibariden kurtaran ey, sanatçının dorudan doruya dünya ve hayatla temasa gelmesi, baka bir deyimle yaantısıdır. Yaantı edebî esere gerçeklik vehmi veren canlı ve müahhas unsurların kaynaıdır." (Kaplan, 1990:11). Bu genel deerlendirmeyi özele indirgediimizde Otel Odaları (1927) iiri üzerinde yapmaya çalıacaımız analizde iirin yazıldıı dönem veya öncesinde sanatçının metafizik dünyasında tesir alanları oluturmu reel hayatından kesitler sunmanın faydalı olacaına inanıyoruz. Necip Fazıl'ın çocukluk ve gençlik dönemine bakıldıında ailesinin ekonomik açıdan iyi artlara sahip olduunu ve buna paralel olarak çocuklarına tahsili için yeterli imkânlar sunduunu biliyoruz. airin yüksek tahsilli ve nüfuz sahibi dedesi Hilmi Efendi, torunu Necip Fazıl ın da içine bulunduu geni aile çevresiyle konakta varlıklı bir hayat sürdürüyordu. Hilmi Efendi in konaktan baka çiftlii, kökü, yalı ve Kapalıçarı'da i yerleri bulunmaktaydı. (Kısakürek, 1998:59 ). Hilmi Bey in Necip Fazıl ın anıları üzerinde önemli tesiri vardır. Dedesi Hilmi Bey, olu Fazıl ın ei ve çocuu Necip Fazıl ı ihmal etmesinde dolayı üzüntü hissediyor bu ilgi ve efkat boluunu telafi etmeye çalııyordu. Düzensiz ve daınık bir hayat yaayan Abdülbâki Fazıl, evlilik sonrası gençlik döneminin uçarılıını bırakır ümidiyle Mediha Hanım la evlendirilmi, fakat Necip Fazıl ın doumu bile bu evlilii kurtaramamıtır. Bu boanma olayının ve buna balı olarak daılan bir ailede yetimenin travması airin bilinçaltı dünyasında önemli yer edinmitir. Bu sebeple Necip Fazıl babasına karı kırgın ve mesafelidir. Sanatçının eserlerinde anneye duyulan özlem ve efkati baba için göremeyiz. airin otobiyografi türünde kaleme aldıı eserlerinde konuyla ilgili olan bazı ifadeleri bu bölümde belirmenin faydalı olacaını düünüyoruz: Beylerbeyi nde oturuyorduk hayatım boyunca bana fazla alaka göstermeyen babam, ben daima annem ve küçük dayımla beraberim. Bir de malum mübarek anneannem..." ( Kısakürek, 2013:59) - 243 -
Öyle ki, babamın tavrı, anneme tahammül edemedii zamanlar götürün! diyor, çocuk kadını, konaa yakın bir tarafta tuttukları bir evcie taıyorlar. Sonra getirin! diyor, yaka-paça konaa döndürüyorlar, çocuk kadını Kıskardeim Selma öldü. Annem, ikinci kattaki salon sofada, orta yerdeki sedirin üstünde, yüzünü tırnaklarıyla gererek çılık çılıa alamakta Yanında onu sükunete getirmeye çalıan, mahzun tavırlı iki erkek Dayılarım Anneme gelince, yirmi küsur yaında babamdan dul kaldıktan sonra top yekün küsen, bütün ömrü uultulu konaktan balayarak bir beslenme halinde ezilmekle geçen, nihayet hastalanan, kurtulan, çocuunu(beni) dilerinde taıyarak büyüten, bu defa da kendini erkek kardelerinin hizmetinde harcayan, Müslümanlıkta ve derinlikte annesine e büyük kadın, bazı iirlerimde tüttüü gibi en köklü za fım. ( Kısakürek, 2013:75-76). Necip Fazıl ın kendi ifadelerinden aktardıımız bu bölümleri psikanalitik edebiyat balamında incelediimizde hayat macerasının Çile si üzerinde birinci derecede etkili olduunu söyleyebiliriz. Necip Fazıl Bey in bilinçaltı dünyasıyla örtüen bir kavram olarak çilenin iir kitabının adıyla da örtümesinin simgesel bir deerinin olduuna inanıyoruz. Nitekim iir kitabında Ruh, Dipsiz Kuyu, Bo Dünya, Ayrılık, Gurbet, Bo Ufuklar ve Kâbus gibi üst balıklarla airin bilinçaltı dünyasını karılayan birçok iir bulunmaktadır. Necip Fazıl ın çocukluk yıllarını geçirdii dedesinin konaının anılarındaki tasviri de ruh dünyasındaki med cezirleri ortaya koyması açısından önemlidir. Kendi iç benliinin derinliine daha küçük yalarda nüfuz eden ve reel dünyayı sürekli kendi hayat penceresinden algılayıp sorgulayan air bu yönüyle de ilginç bir kiilik sergilemektedir. Dedesinin ilk erkek torunu olarak ayrıcalıklı imkânlara sahip olan Necip Fazıl kıvrak zekası ve hafıza kuvvetiyle çevrede ilgi odaıdır. Fakat air yaratılıtan gelen yeteneklerine ve dedesinin kendisine sunduu maddi desteklere ramen sosyal hayatta etkin bir yer edinme noktasında mücadeleci ve istikrarlı bir kiilik sergilemez. Hayata karı sürekli korkulu ve endieli bekleyii ruh dünyasında marazîlie sebep olmaktadır. Sanatçı, Otel Odaları iirinin kaleme alındıı dönem öncesinde yaadıı nevrozu ve farklılıını açık ve samimi duygularla u ekilde dile getirmitir: Marazî bir hassasiyet Acıtan bir hayal kuvveti Ve bu arada dehetli bir korku O yata bile anlıyordum ki, ben baka türlü, ayrı yaratılıta bir insanım ve hissettiklerimle öbür insanların duydukları arasında müthi bir fark "( Kısakürek, 2013:25-26) Necip Fazıl ın Otel Odaları iirini kaleme aldıı dönemin hemen öncesinde (1925) bohem hayatını bütün derinliiyle yaadıı Paris, uzun yıllar pimanlık duygularını yaayacaı eylemlerinin merkezi mekânıdır. "Kâbus ehirdeki hayatımı anlatmaya hicabım ve slamî edebîm manidir." ( Kısakürek, 2013:64) eklindeki itirafı meselenin vehametini ve airin pimanlıını ortaya koyması açısından yeterlidir. Sanatçının bu ülkede bulunduu yılda ve sonrasında yaadıı nevrotik hayatı, psikanalizin verilerinden yararlanarak yapılacak iir analizi çalımalarında önemli ifreler içermektedir. Otel Odaları iirinin temasını ve iirde kullanılan metaforları yorumlamamızda önemli veriler sunması açısından Necip Fazıl ın kaleme aldıı u itirafları burada aktarmanın önemli olduuna inanıyoruz: Paris hayatı, benim de kendi kendimi arayıımın müthi helezonlar ve korkunç girinti ve çıkıntıları arasında, nefs cesareti bakımdan hayal yakıcı bir tablo çizdi... htilaç, rae, takallüs, hafakan üfleyici ve zamanın bütün yıldızlarını maskeleyen ııkları ve canavar binaları ile bir eyi, büyük bir eyi peçeleyici kâbus ehri peçeleyici kâbus ehri kadını, kumarı, içkisi, (bohem) hayatı, üpheci felsefesi, sara nöbetleri içinde sanat; çözmeye çalıtıkça dolaan ve büsbütün düümlenen meseleleriyle Paris Susadıkça gaz içmenin ve gaz içtikçe susamanın ve pırıltılı kadeh içinde ebedi bir su hasreti çekmenin hali Her türlü madde alayii ve nefsanî sââdet cümbüü içinde, hissi iptal edilmi ruhun ilk bakıta arı ve sızısı göstermeyen kıvranılarına yataklık, hüsran beldesi... Aylarca ehrin gündüzünden habersiz bir gece yaayıı... Oteldeki odamın aynası karısında, yanaklarımı tırmalayarak döktüüm gözyaları Çok defa otelin sabah kahvaltısından ibaret günlük gıda ( Kısakürek, 2013:63-64) - 244 -
Kendisini bohem hayatının girdabından kurtaramayan ve psikolojisi her geçen sürede daha kötüye giden Necip Fazıl, Milli Sorbon Üniversitesi Felsefe Bölümü bitiremeden Eitim Bakanlıı müfettilerinin aldıı birtakım tedbirlerle yurda geri dönme mecburiyetinde kalır. Fakat bu dönü kendisini bu girdabın cenderesinden kurtarmaya yetmeyecektir. Necip Fazıl, Paris dönüü Beyolu'nun tünel tarafında, Asmalımescit sokaındaki pansiyon odasında kalıyor; bohem hayatına bu mekânda devam ediyordu." Bu ev bohem hayatı yaadıı arkada çevresinin de merkeziydi adeta. Eski bir binanın tavan arası olan eve Babıali'nin bütün isimleri uruyordu... Necip Fazıl'ın onlardan bir farkı vardı; bohem hayatı, onun için bir yaama tarzı, hayatına bir renk katma çabası, sanatçı olma imtiyazını kullanma kolaycılıı deil,hayatın vaat ettiklerini sonuna kadar görme, elde etme, tatma ve kefetme, daha fazlasına sahip olma, herkesten ileriye gitme, herkesten fazlasını yaama, kendini kavrama için gösterdii yakıcı çabalardan bir süreliine de olsa kaçıp kurtulma demektir." (Çetin, 2008:33) Necip Fazıl ın bohem hayatı da sanatının icrasında en uygun zemini oluturmu; iir dili bu anlarda uçsuz bucaksız mana derinliine ve müzikaliteye ulamıtır. airin Paris hayatı sonrasında sık sık ziyaret ettii pansiyonun adına anı türünde eser kaleme alan Fikret Adil, Necip Fazıl'la ilgili olarak u tespitlerde bulunur: Hakiki bohem, her eyden evvel çalıır ve sanat eseri meydana getirir. Eer bu eserde devrin ilerisine geçerse, anlaılmazsa bu onun kabahati deildir. Ve bohem karamsar bütün kazancını bir günde bitirir. Onun zaman telakkisi yoktur. Necip Fazıl bohemdir. (Adil, 1988: 70). Sonuç itibariyle Necip Fazıl'ın Otel Odaları iirini kaleme aldıı dönemde bohem hayatından ve hususî mizacından kaynaklanan bireysel krizleri iirlerinin ortak temasını oluturduunu söyleyebiliriz. Psikanalitik edebiyat kuramında yaptıımız genel deerlendirmeleri özenle uyguladıımızda Necip Fazıl'ın, Otel Odaları ve Kaldırımlar (1927) iiri gibi Çile'de yer alan birçok metne bakıldıında nevroz halindeki bunalımın aırlıını hafifletmek için iir dünyasına sıındıını sanat deeri yüksek eserlerin önemli bir kısmını bu anlarda kaleme aldıını görüyoruz. 3. OTEL ODALARI RNN TAHLL OTEL ODALARI Bir merhamettir yanan, daracık odaların, sli lâmbalarında, isli lâmbalarında. Gelip geçen her yüzden gizli bir akis kalmı, Küflü aynalarında, küflü aynalarında. Atılan elbiseler, boazlanmı bir adam, Kırık masalarında, kırık masalarında. Bir sırrı sürüklüyor, terlikler tıpır tıpır, zbe sofalarında, izbe sofalarında. Atıyor sızıların, çıplak duvarda nabzı, Çivi yaralarında, çivi yaralarında. Kulak verin ki, zaman, tahtayı kemiriyor, Tavan aralarında, tavan aralarında. Alayın, âinasız, sessiz, can verenlere, Otel odalarında, otel odalarında!...(kısakürek, 2012: 161) - 245 -
3.1. DI YAPI iiri dı yapı itibariyle deerlendirecek olursak Otel Odalar nın ilk dikkati çeken yönü kafiye dizilii ve nazım ekli bakımından divan edebiyatında çok sık kullanılan gazel nazım eklini andırmasıdır. iir her biri kendi içinde anlam bütünlüüne sahip yedi ayrı birimden olumutur. iirde özellikle ikinci dizelerin sonlarında kullanılan a tam kafiyesi ve -larında redifi; iirin son dizelerindeki isli lâmbalarında, küflü aynalarında, kırık masalarında, izbe sofalarında, çivi yaralarında, tavan aralarında, otel odalarında sözcük gruplarının tekrarı iirdeki dı yapı disiplinine verilen önemi göstermektedir. iirin birinci biriminde yüklem isim cümlesi (bir merhamettir) olup airin duraan ve kendi üzerine kapanmı ruh halini göstermektedir. Bu durgunluk ikinci birimden itibaren eylem cümleleriyle hareketlilik kazanmaya balamıtır. kinci birimde kalmı ; üçüncü birimde atılan, boazlanmı ; dördüncü birimde sürüklüyor; beinci birimde atıyor altıncı birimde kulak verin ve kemiriyor ; son birimde alayın fiillerini ve fiilimsilerini airin otel odası mekânında youn bir ekilde yaadıı iç çatımanın dı dünyaya yansıyan görüntüleri olarak deerlendirebiliriz. iirde mekân algısının dı yapıya yansıyan bir baka yönü yer tamlayıcı görevinde sözcük gruplarının da,-de bulunma hali ekleri balamında son dizelerde kullanılmasıdır. Kaldırımlar airleri, kimsesiz ve sokak ortasındaki dramatik ve kaotik psikolojik ruh halinden fiziksel kaçı alanı otel odası olmutur. Öznenin gerilimli ortamdan güvenli bir limana sıınma arzusu o derece youn olmutur ki iirin ana mekânı olarak otel odasının içinde, isli lâmba, küflü ayna, kırık masa, izbe sofa, çivi yarası eklinde reel objeler da,-de yer tamlayıcısı eklerini alarak imgesel mekânlara dönütürülmütür. iire pitoresk bir görüntü hâkimdir. Bu görüntüde kırık masa, küflü ayna, izbe sofa, daracık oda, atılan elbiseler, isli lamba, tavan arası, sıfat tamlaması grubu sözcükler nesnel bir izlenimle kullanılmıken; boazlanmı bir adam, duvarda nabız atması, çivi yaraları, zamanı kemirmek, can vermek gibi göstergeler ise metaforik gönderge deerinde de kullanılmılardır. iirde ritmik unsurlar olarak kelime tekrarları, hem mekânik hareketi, hem de iç gerginlii ve sıkıntısının kesafetini verir. Muhteva ve dı yapı arasındaki bu münasebet iirin en kuvvetli yönüdür. Otel Odaları iirinde sıkça kullanılan /r/,/l/,/n/ gibi ötümlü sesler airin mekân algısını ve bilinçaltı gizemini dı yapıya yansıtan bilinçli olarak kullanılan sesler olduu düüncesindeyiz. Doan Aksan da iir Dili ve Türk iir Dili eserinde ötümlü ünsüzlerin kimi yazarlar tarafından mekânın sessizliini göstermek için kullanıldıı görüünün yadsınamayacaını söyler.(aksan, 1995: 209) Bu açıdan iirde ötümlü ve ötümsüz ünsülerden bazılarının kullanım sayısını ortaya koyduumuzda otel odasındaki sessizliin dı yapıda da karılıını bulduu sonucuna ulaabiliriz. Ötümlü Ünsüzler Sayısı Ötümsüz Ünsüzler Sayısı n:31 f:4 l:36 p:4 r:41 k:10 iirde ötümlü ünsüzlerin sık kullanılması ve ikinci dizelerdeki sözcük tekrarları iirin müzikalitesini güçlendirmitir. iirdeki sözdizimsel bir yineleme bulunmaktadır. Bu iirde hem aynı söz öbeinin ikinci dizelerde yinelenmesi biçiminde bir ön yineleme, hem de ikinci dizelerin, ilk dizelerin,ilk dizelerdeki önermelerin dolaylı tümleci oluturması,ayrıca biçim eliklerine yer vermesi nedeniyle söz dizimsel yineleme söz konusudur. (Aksan, 1995: 227). iirde ilk birimden itibaren 7+7 hece ölçüsü kullanılmı, daha önce de ifade ettiimiz gibi dı yapı disiplinini bozmamaya özellikle dikkat edilmitir. Bir merhamettir yanan/ daracık odaların, Yedi hece Yedi hece sli lâmbalarında/ isli lâmbalarında. Yedi hece Yedi hece - 246 -
Dı yapı ile ilgili yaptıımız incelememizde çıkardıımız önemli sonuçları Metin Cengiz'in u ifadeleriyle belirtmenin faydalı olacaına inanıyoruz: "Gerçekten de bize özgü bir yenilii Kısakürek'te duyumsamamak olanak dııdır. Uyak, vezin, durak, iç ses benzerlikleri gibi eski iir biçimlerine özgü klasik sanatlar hiç göze batmayacak biçimde iirin akıında, sarıp sarmalayan büyüleyici atmosferinde erir gider. ( Cengiz, 2011:84) Ahenkli iir, yeni ve özel bir sese sahip olan iirdir. Onun için baarılı air, yeni bir ses getiren kiidir. iirde ahenk (harmonie) genellikle ses tekrarları, kelime tekrarları, mısra tekrarları ve ses dalgalanması ile salanmaktadır." (Çetin, 2013:238) Bu açıdan baktıımızda Otel Odaları iirin güçlü bir harmonik yapıya sahip olduunu görmekteyiz. iirin iç dünyasını göz önünde bulundurarak dı yapı üzerine yaptıımız tespitlerden hareketle Mehmet Kaplan ın aynı airin Kaldırımlar iirini analiz ederken kullandıı: Maharetle kullanılan tekrarlar, hem mekânik hareketi, hem de iç gerginliini ve sıkıntısının kesafetini veriyor. Muhteva ile yapı arasındaki bu münasebet iirin en baarılı taraflarından biridir. (Kaplan, 1990:11). fadelerinin Otel Odaları iirinin analizi için geçerli olduunu düünüyoruz. iirin dı yapısındaki kompozisyon bütünlüü en az tema ve izlekler kadar sanat deeri taır. Otel Odaları nın aslında airin bu dönemde daınık ve karmaık görünen yaantısının aksine temelde bilinçaltı dünyasındaki disiplinli ve pozitif deer yargılarını istikrarını ve disiplinini sembolize ettiini söyleyebiliriz. 3.2. Ç YAPI Psikanalitik edebiyat kuramı konusunda verilen teorik bilgilerin ııında Otel Odaları iirini birimlere ayırarak analiz etmenin daha tutarlı ve salıklı sonuçlar vereceini düünüyoruz. iir bedbin ve tedirgin bir ruh halinin odaında yedi ana birimden olumaktadır. Bütün birimlerin merkezî izlek alanını bireyin parçalanmı benlii ve paradoksları igal etmitir. Özne dı dünyadan çok iç dünyasını öteleyerek esiri olduu ve sürekliliinden panikledii otel odası imgesinde karılık bulan trajik yaantısını kendi benliide sorgulamaktadır 3.2.1. Birinci birim Bir merhamettir yanan, daracık odaların, sli lâmbalarında, isli lâmbalarında. Otel Odaları iiriyle aynı dönemde ve aynı ruh haliyle kaleme alınan Kaldırımlar (Kısakürek, 2012: 156-158)) iirinde Sokaktayım kimsesiz bir sokak ortasında dizeleriyle bireysel trajedisini iç monolog tarzında anlatmaya balayan air bu duygu kesafetinden kaynaklanan gerginliini aynı iirin sonunda Ölse kaldırımların kara sevdalı ei dizeleriyle sonlandırmaya çalıır. Bohem hayatını sokaktaki kaldırımlarla özdeletiren air ölüm arzusuna ulaamayınca insanî ihtiyaçlarının gerei olarak otel odasına sıınmıtır. Otel odasında air, geçmiinden getirdii, bedeninde ve zihnînde biriktirdii anılarla ve düüncelere mekânı ve mekândaki nesneleri süzmektedir. iirde "merhamet" sözcüünün yüklemletirilerek kullanılması airin sıınmayı arzu ettii mistik ve metafizik atmosferin sınırlılıını gösterdiini düünüyoruz. Merhamet sözcüü inanç kültürümüzde insanın Allah'ın ilgi ve sevgisini iç dünyasında hissetmesi ve ona ulama arzusunu çarıtırır. air kimsesiz ve yalnız olduu bu souk mekânda sıcaklıı ve huzuru merhamet kavramının bütün deerlerine sıınarak bulmaya çalıır. Dar mekânın kasveti ve bouculuu bu ekilde aılacaktır. Yanan isli lambaların ııı, airin bohemliinde hayata karı bir derece ümit telkin etmektedir. iirin bu biriminde özne, dı tehlikelere karı sıındıı otel odasında mekâna karı pozitiftir. Mekân dar ve az da olsa aydınlıktır. Özne bu darlıı ve loluu pozitif bakı açısıyla geniletmeye ve aydınlatmaya çalımaktadır. Öznenin daralan ruhuyla özdeleen "daracık odalar" algısal anlamda labirent tema olarak belirmitir."labirent teması dünyada tam olarak yerini bulamamı insanlardaki sıkıntıyı ifade etmektedir."(bourneur, Quellet, 1989:117). Bu tanımlamaya göre youn kaotik ruh halini yaayan Necip Fazıl için otel odasının iir dilinde olgusal bir deeri olduu ortaya çıkmaktadır. - 247 -
"Olgusal mekânlar, kii yer ilikisini sorunsal açıdan yansıtan dönütürülmü, anılatırılmı yerlerdir; yalnızca topografik bir yer deil, anlam üreten, anıları barındıran, kiinin iç dünyasını yansıtan bir deerdir."(korkmaz, 2007:403) 3.2.2. kinci Birim: Gelip geçen her yüzden gizli bir akis kalmı, Küflü aynalarında, küflü aynalarında. Bu birimde "küflü ayna" söz öbei, dı dünyaya bakan obje olmanın özelliinden çok airin bilinçaltı çarıımlarıyla bireysel duyarlılıını, felsefî ve metafizik algısını karılayan bir imge olarak karımıza çıkmaktadır. Çünkü iire konudan çok özgün bir lirizm hâkimdir. iirde kullanılan bu tür imgelerin sıklıına bakılacak olursa airin objeleri gerçeküstücü akımına mensup sanatçıların tarzında algıladıını ve iç dünyasının süzgecinden eledikten sonra yorumladıını görüyoruz. Çünkü gerçeküstücülerde "dı dünya, olduu ve görüldüü gibi tasvir edilmez, bunun yerine varlıkların biçimleri, özellikleri, nitelikleri, çizgileri ve konumları deitirilir. Olgular, objeler ve olaylar, olduu gibi verilmekten çok bilinçaltı dünyasının karmaık yapısına uygun bir biçimde verilir. (Çetin, 2013:222). Otel Odaları iirinde geçen ayna objesinin de Necip Fazıl'ın iç dünyasının en karmaık katmanlarını yansıtan bir nesne olarak deerlendirebiliriz. Bu birimde airin ayna nesnesinin eskimiliini ve yıpranmılıını küf sıfatıyla nitelemesini bireysel trajedisinin yanında; sosyal hayattaki gerginliinin ve çöküünün metaforu olarak düünebiliriz. iirlerinde ayna imgesini sıklıkla kullanan air bu ekilde sözcük kalıplarına sımayan duygusal anlamlara görsel ifade özellii kazandırır. Otel odalarını kısa süreliine yaam alanı olarak kullanan nice insanlar vardır. Bu insanların her birinin gizemi ve hayat macerası birbirinden farklıdır. iirin yazıldıı dönem itibariyle (1927) ülke insanı uzun yıllar süren baımsızlık savalarının etkisiyle özellikle ekonomik alanda büyük sıkıntı ve gelecek endiesi hissetmektedir. iirde bireysel ve sosyal travmanın bir görüntüsü olarak kullanılan küflü ayna imgesinde aynı zamanda yoklukta kaybolma korkusu, tedirginlii ve çaresizlii vardır. iirlerinde ayna imgesine dikkat çekici sıklıkla farklı anlamlarda yer veren air, bu iirinde "küflü aynalarında, gelip geçen her yüzden gizli bir akis kalmı ifadesiyle" daha önce hiç karılamadıı kendi hayat tarzını paylaan insanlarla empati yapmıtır. air her ne kadar sosyal hayattan kaçıp yalnız yaamayı tercih etse de toplumun dier fertlerinin duygu dünyasından kopamamaktadır. Sanki bu küflü aynalarda gelip geçen herkesten bir yüz kalmıtır. Aynaya baktıkça o yüzler ortaya çıkacakmı gibi bir küfün arkasında saklanmı hissi vermektedir. Eyanın doasından öteye bakıın resmidir bu.(kolcu, 2009:210). Otel odasını bir süreliine daha önce kullanan kimlii silik insanların görüntüsü imgesel anlamda küflü aynalara sinmitir. 3.2.3.Üçüncü Birim Atılan elbiseler, boazlanmı bir adam, Kırık masalarında, kırık masalarında. Psikanaliz tespite göre nevroz halini yaayan kii, eylem ve nesne algısını alıılagelmi sözcük kalıplarıyla ifade etme yeterliliine ve bilincine sahip olamayabilir. Soyut kavramlarla yüklenmi iirlerin iç dokusuyla rüya atmosferi arasında yakın iliki vardır. Kiinin rüya atmosferinde duyumsamaları sayıklama eklinde kozmik ortama aktarıldıında bunları reel ve rasyonel ölçülerle anlamlandırmada doal olarak mantıksal zorluklar yaarız. Rüya gören kiinin ûûrakıından akıp gelen bu sayıklamalar, aslında metafizik dünyada görülen eylem ve objelerin birer somut karılıı olarak kendi özünde bir deer taırlar. Rüya atmosferinden reel dünyaya deforme edilerek aktarılan bu seslerin bize göre birer anlamsal deeri olmasa da rüyayı gören özne açısından derin ve nitelikli anlamları vardır. Otel Odaları iirini de öznenin rüya atmosferinden süzülen bir iç monologu olarak deerlendirebiliriz. iirin terennüm edildii bireysel mekânın derinliine ne derece nüfuz edebilirsek iirde kullanılan imgeleri, metaforları ve soyutlamaları yorumlama noktasında kolaylık salamı oluruz. Temel konumuzun dıında kalan iir ve rüya arasındaki yakın iliki - 248 -
hakkında ayrıntılı bilgi için Ahmet Hamdi Tanpınar ın iir ve Rüya I ve iir ve Rüya II makalelerinin incelenmesinin faydalı olacaına inanıyoruz.(tanpınar, 1977:30-34). Birimde geçen boazlanmı bir adam ilk bakıta otel odasında bir cinayet ilendii intibaını uyandırabilir. Fakat psikanalizin teorik bilgilerini görüntü üzerinde uygularsak aslında burada izofreni hastalıının önemli bir septomu olan halüsilasyon yani varsanıdan söz edebiliriz. air, otel odasında psikanalitik açıdan izoid yapı gösterir. Anılara gömülmü bir ruh haliyle özne yabancılamı, yalnızlık duygusuna boulmu, iç ve dı çatımalar yaayan bir ruh hali yaamaktadır. Bu mekânda bohemlii bütün younluuyla yaayan özne, kasvetli odanın kırık masalarında daınık bir ekilde duran elbiseleri boazlanmı bir adam görüntüsüyle algılamıtır. iirin bu bölümünde Necip Fazıl ın empiryonist üslûbu kullanmadaki ustalıını açıkça görebiliyoruz. iirde izlenimcilik (intiba, impressioniste üslûp) esas itibariyle bir soyutlamadır. zlenimcilikte dı dünya, varlık, tabiat iirde olduu ve görüldüü gibi deil airin iç dünyasında, ruhunda, kalbinde,beyninde aldıı deitirilmi,dönütürülmü ekliyle düsel ve hayali mahiyetiyle yansıtılır.(çetin, 2013:222). air atılan elbiselerin görüntüsünü ruh süzgecinden geçirdikten sonra algısını boazlanmı bir adam söz öbei ile imgeletirmitir. Otel odasındaki isli lambaların lo ıııyla nesnelerin algıda soyut belirsizlie zemin oluturduunu da göz önünde bulundurursak gösterge ve gönderge arasındaki ilikinin algı psikolojisiyle birlikte fizikî artlara göre de deiebilecei sonucuna ulaabiliriz. iirin özellikle bu biriminde sinematografik bakı açısıyla yapılan etkileyici sahneleme teknii, airin yıllar sonra somutlaacak tiyatro yeteneinin habercisi olmutur. 3.2.4. Dördüncü Birim Bir sırrı sürüklüyor, terlikler tıpır tıpır, zbe sofalarında, izbe sofalarında. Otelin daracık odasında kendi üstüne kapan air bir an için mekândaki görsel öelerin tesirinden kurtularak dı mekâna iitsel düzeyde açılır. Otelin sofasında terliklerle yürüyen insanların gizemi, iitsel algıda gerçeküstü vehmi andıran manzarada yerlerini alırlar. Öznenin iirin geneline yayılan eyayı dı görüntüsüne göre deil de onunla ilgili intibalarını yorumlayarak tanımlama arzusunu bu birimde de görmekteyiz. Empresyonist (izlenimci) algıda olduu gibi burada da nesne ve eylem, öznenin iç gözlemine göre bir deer ve ekil kazanmaktadır. airin geçmiinden getirdii, bedeninde ve zihnînde biriktirdii anıların ve düüncelerin, sürüklenen bu sırlarda farklı yeri vardır. Otelin ortak yaam alanını kullanan insanların tıpkı airin kendisi gibi bize göre mechûl sırları ve gizemleri vardır. Bu ifreli metafizik dünyayı çözümleyebilmek ancak bu mekânı aynı ruh haliyle paylaan melankolik insanlar için mümkün olacaktır. Özne duyumsadıı bu gizemin sihirli büyüsünü bozmamaya özen göstermektedir. Otel Odaları iirinin bu gizemli ve büyülü yönünün iirin tema ve izlek derinliini arttıran en önemli unsurlar olduunu söyleyebiliriz. 3.2.5. Beinci Birim Atıyor sızıların, çıplak duvarda nabzı, Çivi yaralarında, çivi yaralarında. Otel odasında yalnız kalan ba karakter iç monologunda batan sona depresif, umutsuz, tedirgin, tereddütlü, kendine ve topluma yabancı, yer yer izofreni hastası bir kiiliktir. Böyle durumda mekan, insanı ezmek için üzerine yürüyen karı güçlerin simgesel bir göstergesidir.(korkmaz, 2007: 403). Söz konusu bu simgesel göstergeler öznenin iir dilinde kullanacaı temel malzemeyi oluturur. airi, aynı ortamı paylatıı dier otel sakinlerinden ayıran yönü sanatçı kimliidir. Nevrotik hâl, usta sanatçılar için bulunmaz bir fırsattır. Bu birimde de nevrotik haldeki airin mekân ve nesne algısını özgün iir dilini kullanarak yansıttıını görüyoruz. Çıplak duvarda nabzın atması metaforu ve çivi yarası imgesi acıdan iddetle inleyen airin ruh halini yansıtır. airin bilinçaltında yer edinmi kimi zaman bilinç düzeyine çıkan bütün ayrılıklar, kırgınlıklar, sarsıntılar ve hatta inanç krizleri dı oda duvarlarındaki çivi izleri gibi iç dünyasının görsel imajı olmutur. Dı mekânın görüntüsündeki perianlıkla airin iç dünyasındaki görüntü örtümektedir. Bilindii gibi sezgi, bir varlıın veya dıımızdaki bir - 249 -
objenin bizi içine sürükleyen zihnî sempatidir. Sezgilerimizle bilinçaltı dünyamız ve dıımızdaki eya arasında bir iliki kurarız. iir dilinde bu iliki yorumlandıktan sonra birtakım imgelere veya farklı söz oyunlarına döner. te bu dizelerde de daha önce sokakta kaldırımların yalnızlııyla özleen air Necip Fazıl, sıındıı otel odasında yine aynı ruh haliyle "Atıyor sızıların, çıplak duvarda nabzı" yorumuyla eyaya ruh verip o ruhla âdeta aynileiyor. iirdeki pesimist ruh halinin dorua ulatıı bu birimde airin geçmie dair bütün eylemleri ve duyumsamaları gerilime ve psikolojik krize sebep olmutur. Bu kaotik mekândan kurtulup ruh dinginliine eriilecek farklı bir mekânın olmayıı iirin sonunda görülecei gibi airde iddetli bir ölüm kokusuna dönüecektir. nsanın bilinçaltına ittii istekleri dı dünya gerçekleri ve onlara göre çalıan bilinç tarafından aırı ekilde bastırılırsa bu istekler rüya, hayal, sanrı, kâbus, delilik gibi ekillerle bilinç yüzeyine yansır. (Çetin, 2013:200) 3.2.6. Altıncı Birim Kulak verin ki, zaman, tahtayı kemiriyor, Tavan aralarında, tavan aralarında. Tavan aralarından gelen hıırtı gibi yansıma türü sesler airin bilinçaltı dünyasına tedirgin edici duyumsamalar göndermitir. itsel duyumsamanın hâkim olduu bu birimde kuvvetli bir gözlemden sonra felsefi sezgilerin imgeletiini görüyoruz. airin zihnî eyleminde dıın sezgisi ile için sezgisi birbirlerini tamamlıyor. (Topçu, 2006: 95). Bu bütünlemede öncelikle dı mekândan gelen fiziksel uyarıcı öznenin ûûruna doru ilerleyerek yorum deeri kazandıktan sonra ritmik unsurlara dönümütür. Çile eserinde Tavan balıklı iirini (Kısakürek,2012:326); O ve Ben otobiyografisinde Siyah Kadife Tavan balıklı anılarını(kısakürek, 2012: 17) okuduumuzda Necip Fazıl ın bilinçaltı dünyasında çok faklı bir tavan algısının bulunduunu öreniyoruz. Halamın gelinlik odası diye süslenen, yaldızlı çıtaların çerçeveledii siyah kadife tavanlı salonda domuum. ifadeleri bu algının merkezi çıkı noktasını belirlemesi açısından önemlidir. Tavan arasında fare, kunduz ve tahtakurusu gibi kemirgenlerin bulunduu mekânlar olabilir. airin kaldıı bu eski otelin tavan arasında yaayan haerelerin çıkardıkları kemirme sesleri airde saat sesi algısına dönümütür. Kemirilen nesne nasıl parçalanıp tükeniyorsa saatin dönen çarklarının çıkardıı ses de ömür dakikalarını tüketmektedir. Zamanın geçiciliini imgeletiren Duyuluyor zamanın tahtayı kemirdii mısraında yine metafizik bir endie söz konusudur. Necip Fazıl ilk dönem iirlerinde bu endieden kaynaklanan korkusunu içmolog tekniiyle itiraf etmekten de çekinmez. Niçin küçülüyor eya uzakta? Gözsüz görüyorum rüyada nasıl? Zamanın raksı ne bir yuvarlakta? Sonum varmı onu örensem asıl (Kısakürek, 2012: 17) air, geçen zaman algısından duyduu sorumluluu ve pimanlıı yıllar sonra yine iir diliyle öyle itiraf eder: Tam otuz yıl saatim ilemi,ben durmuum; Gökyüzünden habersiz, uçurtma uçurmuum. (Kısakürek, 2012: 35) Otel Odaları iiri balamında da deerlendirdiimizde Necip Fazıl da zaman algısının metafizik bir endie taıdıını tespit ediyoruz. 3.2.7. Yedinci Birim Alayın, âinasız, sessiz, can verenlere, Otel odalarında, otel odalarında!... iirin son biriminde ortak dilin simgesel unsurlarından yararlanılarak trajik ve dramatik bir sahneleme yapılmıtır. Öznenin kimsesiz ve sessiz bir ekilde ölüm endiesi ve korkusu can verme gibi trajik bir eyleme dönümütür. Otel ve pansiyon gibi geçici süreliine barınma ihtiyacımızı gideren ve aidiyet duygusunu pek fazla hissetmediimiz mekânlar aslında ideal düünce perspektifinde kozmik dünyanın bir karılıı olarak düünülebilir. O ana kadar reel dünyasında istikrarsız ve baarısız bir hayat macerası yaayan air, daralan ve daılan - 250 -
ruhunun bir karılıı olarak otelin daracık odasında kuatılmıtır. Otel odası bütün akları ve umutları tüketen monoton ve dümdüz bir yaam göndergesi çarıımında özneyi depresif bir metafizik alana hapseden tehlikeli bir alandır. Gerçek hayatında da dönem itibariyle ev ve aile ortamının teselli verici sıcak atmosferinden uzak olan bu sancılı ruh, yalnız ve dostsuz kaldıı otel odasında alayın istek cümlesiyle insanların merhamet duygusuna sıınmaktadır. air dramatik kurgusunda mekânı sadece toporafik bir yer olarak deil sezgi gücünü kullanarak sentezci bir üslupla tasvir etmitir. Bireyin iç dünyasının sınırsızlıını ve gizemini yansıtmak üzere kullanılan batık ve yayılgan imgeler iirin geneline felsefî bir üslûbu hâkim kılmıtır. Bu tür üslûpta kullanılan imgeler tam görünürlüün aaısında bir yerde durur; somut duyu nesnesini kesin çizgilerle yansıtmaksızın ve açıa çıkarmaksızın gösterir. (Wellek- Warren 2011:234). Otel Odaları iirinde öznenin sonsuzlua açılan iç mekânının kodları büyük ölçüde iirde kullanılan batık ve yaygın imgelerin duyu alanına yönelik göndergelerle örtümektedir. iirdeki imge ve metaforlarla ilgi yaptıımız yorumlamalarda Eliot'un: "Bir iir farklı kiilere farklı anlamlar ifade ettii gibi, bu anlamlar airin kastettiinden çok farklı da olabilir."(eliot, 1990:130) tespitlerini göz önünde bulundurmanın gerekliliine inanıyoruz. SONUÇ Otel Odaları iiri içerdii imge, metafor, mecaz ve soyutlama gibi söz sanatları ve üslûp özelliiyle çözümlemesi psikanaliz,felsefe ve eletiri kuramı bilgisi gerektiren estetik deeri yüksek nitelikte bir manzûmedir. Anlatımın geneline pitoresk ve müzikal bir üslûp hâkimdir. air kullandıı bu özgün üslûpla algı ve duygularını sese ve iire dönütürebilmitir. iirin yazıldıı döneme kadar Necip Fazıl ın bütün hayat macerası ve buna balı olarak geçirdii psikanaliz evreleri iirin iç dünyasına ustalıkla sindirilmitir. air Otel Odaları eserinde batan sona kadar marazî bir ruh halinin tazyikiyle mekânı ve mekândaki objeleri empresyonizm ve ekspresyonizm edebî akımlarının yöntemlerini kullanarak yorumlamıtır. Bu yorumlarda mekânın poetikası bilinçaltı ve bilinç düzeyi çarıımlarıyla birlikte verilir. Bireyin kendi öz benliinin dipsiz derinliklerinde sorguladıı sosyo-psiik yönü özellikle batık imgeler kullanılarak iirsel bir tragedyaya dönütürülmütür. Daılan bir imparatorluun son kalıntıları üzerinde yeni deer yargılarıyla kurulan bir ülkede kaderin bir tecellisidir ki yine daılan bir ailede yeni bir hayat kurma özlem ve idealiyle hayat mücadelesi veren üstün meziyetli bir insanın roman konusu olabilecek psikososyal dramı bu sefer iirin bir konusu olmutur. KAYNAKÇA ADL, Fikret (1988). Asmalımescit 74 Intermezzo (Bohem Hayatı),stanbul: letiim Yayınları. ALPEREN, Yusuf (2010). Psikodinamik Açıdan Haydar Ergülen ve iir,stanbul:özgür Yayınları. AKSAN, Doan (1995). iir Dili ve Türk iir Dili, Ankara: Engin Yayınevi. BAYRAK, Özcan (2013). Tevfik Fikret'in iirlerinde Mekân ve Algı, stanbul: Kesit Yayınları. BECK, Aaron (1967). Depression: Clinical, Experimental and the Theoritical Aspects,Philadelphia: Puplished by University of Pennsylvania Press. BOURNER,ROLAND-Quellet,Real (1989).Roman Dünyası ve nclemesi (Çev:Doç.Dr.Hüseyin Gümü).Ankara: Kültür Bakanlıı Yayınları. CEBEC, Ouz (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı, stanbul: thaki Yayınları. CENGZ, Metin (2009). mge Nedir, stanbul: iirden Yayınları. CENGZ, Metin (2011).Modernleme ve Modern Türk iiristanbul: Digram Yayıncılık. ÇETN, Nurullah, (2013).iir Çözümleme Yöntemleri, Ankara: Öncü Kitap. ELUZ, Ülkü (2001). Attila lhan'ın iirlerinde Mekânın Postmodernist Açıdan Yorumu", Türk Dili, Haziran, C:2001/I,S.594, s.177. ELOT,T.S.(1990).Edebiyat Üzerine Düünceler,Çev.:Sevim Kantarcıolu,Ankara:T.C. Kültür ve Turizm Bakanlıı Yayınları. FUNK, Rainer (2009).Ben ve Biz -Postmodern nsanın Psikanalizi, (Çev.Çalar Tanyeri).stanbul: Yapı Kredi Yayınları. GEÇTAN, Engin (1996). Psikanaliz ve Sonrası, stanbul: Remzi Kitapevi GÖRGEL, Melek (2013).Çevre Psikolojisi nsan Mekân likileri, stanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. JUNG, Carl Gustav (1997).Analitik Psikoloji(Çev. Ender Gürol).stanbul: Payel Yayınevi. KARABULUT, Mustafa (2013).Edip Cansever iiri Psikanalatik Bir inceleme, Ankara: Öncü Kitap. KAPLAN Mehmet (1990).Cumhuriyet Devri Türk iiri, Ankara: Kültür Bakanlıı Yayınları. - 251 -
KISAKÜREK, Necip Fazıl (1998).Kafa Kâıdı,stanbul:Büyük Dou Yayınları. KISAKÜREK, Necip Fazıl (2012).Çile, stanbul: Büyük Dou Yayınları. KISAKÜREK Necip Fazıl (2013) O ve Ben,stanbul: Büyük Dou Yayınları. KOHUT, Heinz (2004).Psikanalizin Öteki Yüzü, stanbul: thaki. KOLCU, Ali hsan (2009).Cumhuriyet Edebiyatı I iir, Erzurum:Sakımsöüt Yayınları: KOLCU, Ali hsan Kolcu (2011).Edebiyat Kuramları, Erzurum: Salkımsöüt Yayınevi KORKMAZ, Ramazan (2007). Romanda Mekânın Poetii, Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa sen e Armaan, (Editör:Ayenur Külahlıolu slam-süer Eker).Ankara. MORAN, Berna (2001).Edebiyat Kuramları ve Eletiri, stanbul: letiim Yayıncılık. NARLI, Mehmet (2007).iir ve Mekân, Ankara: Hece Yayınları. OKAY, Orhan 1990, Necip Fazıl Kısakürek Kendi Sesinin Yankısı, stanbul:etkileim Yayınları. ÖZBEK, Yılmaz (2007).Edebiyat ve Psikanaliz, Konya: Çizgi Kitabevi. ÖZGEN, Ahmet Burhanettin (2006). Karanlıın Aydınlıı:Melankolinin Tarihsel, Psikanalatik,Sosyolojik ve Felsefe Boyutları Üzerine Bir Aratırma, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÖZODAIK, Mustafa (2001).Modern insanın yalnızlıı, Konya: Çizgi Kitapevi. AHN, Mehmet Nuri; ÇETN, Mehmet (2008).Necip Fazıl Kısakürek,Ankara: Kültür Bakanlıı Yayınları. TANPINAR, Ahmet Hamdi (1977).Edebiyat Üzerine makaleler, Ankara:Degah Yayınları. TEBER, Serol (2004).Melankoli,stanbul: Say Yayınları. TOPÇU, Nurettin (2006).Bergson, stanbul: Dergah Yayınları. TURA, Saffet Murat (2005). Freud dan Lacan a Psikanaliz, stanbul: Kanat Kitap. UÇ, Himmet (2008).Psikanalitik Edebiyat,Ankara: Bizim Büro Basımevi. VATANSEVER, Perin (2011).Ruhumuzun Sıınaı Evinizi Mekân Enerji Temizlii, stanbul: Markiz Yayınları. WELLEK Rene-WARREN Austin (2011).Edebiyat Teorisi (Çeviren: Ö. Faruk Huyugüzel).stanbul: Dergâh yayınları. YALOW, rvin (1999).Varoluçu Psikoterapi,stanbul: Kabalcı. http://www.e-psikiyatri.com/category/sizofreni-teshis-tedavi http://www.varoluscuterapi.com/sizofreni/700) - 252 -