AVRUPA BÝRLÝÐÝ SOLVENCY II PROJESÝ HAZIRLAYAN ONUR ACAR
Sunuþ Bilindiði üzere, Avrupa Birliði Tek Sigorta Piyasasýna uyum sürecinde olan sektörümüz için son derece önemli konulardan biri de Avrupa Birliði'nde çalýþmalarý hala devam eden ve Solvency II olarak adlandýrýlan yeni, modern ve risk bazlý sermaye yeterliliði düzenlemeleridir. Birliðimizin de üyesi olduðu Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA) aracýlýðý ile oluþturulma çalýþmalarýna aktif þekilde katýldýðý Solvency II düzenlemeleri, Türk sigorta þirketlerini de önemli ölçüde etkileyecektir. Bu çerçevede, sektörümüzün Solvency II Projesiyle ilgili geliþmeleri takip edebilmesi ve yeni düzenlemelere þimdiden hazýrlanabilmesi amacýyla Birliðimizce bugüne kadar çok sayýda yayýn, toplantý ve seminer gerçekleþtirilmiþtir. Bu kapsamda, Temmuz 2007 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafýndan Solvency II Direktif Taslaðýnýn yayýnlanmasýnýn ardýndan, Birliðimizce Solvency II Projesine iliþkin temel sorulara açýklýk getirmek ve geliþmelere iliþkin sektörümüzü bilgilendirmek üzere soru cevap þeklinde bir kitapçýk hazýrlanmýþtýr. Kitapçýðýn sektörümüz için faydalý olmasýný diliyorum. Saygýlarýmla, TÜRKÝYE SÝGORTA VE REASÜRANS ÞÝRKETLERÝ BÝRLÝÐÝ Erhan TUNÇAY Genel Sekreter
Editörün Notu Avrupa Birliði sigorta sektöründe Solvency I olarak adlandýrýlan mevcut sermaye yeterliliði düzenlemelerini temelden deðiþtirerek yerine kapsamlý düzenlemeler getiren ve çalýþmalarý halen devam eden yeni sermaye yeterliliði sistemine Solvency II denilmektedir. Solvency II, risk bazlý sermaye yeterliliði hesaplamasýna iliþkin nicel düzenlemeler, denetim ve kurumsal yönetime iliþkin nitel düzenlemeler ile kamuya ve denetçilere yapýlacak açýklamalarý kapsayan üç sütunlu bir sistemdir. Solvency II Direktif Taslaðý Avrupa Komisyonu tarafýndan 10 Temmuz 2007 tarihinde yayýmlanmýþ olup, uygulamanýn 2012 yýlýnda baþlamasý beklenmektedir. Avrupa Birliði müktesebatýna uyum süreci içindeki ülkemizde, önümüzdeki dönemde Solvency II gerekliliklerinin Türk sigorta þirketleri için de uygulanmasý beklendiðinden, Solvency II Projesi konusunda þirketlerimizin bilgilendirilmesi ve uyum çalýþmalarýna þimdiden baþlanmasý büyük önem taþýmaktadýr. Bu çerçevede, Birliðimizce, Solvency II Projesinde gelinen son duruma iliþkin olarak, soru cevap þeklinde ve kolay anlaþýlabilir bir dille Avrupa Birliði Solvency II Projesi isimli bir kitapçýk hazýrlanmýþtýr. Kitapçýkta, Solvency II düzenlemelerinin amacý, faydalarý, her üç sütunda düzenlenen konular, Avrupa sigorta þirketlerine ve Türk sigorta sektörüne etkileri açýklanmaktadýr. Çalýþmamýzýn ilgili tüm çevrelere faydalý olmasýný dilerim. Saygýlarýmla, TÜRKÝYE SÝGORTA VE REASÜRANS ÞÝRKETLERÝ BÝRLÝÐÝ Erdinç YURTSEVEN Genel Sekreter Yardýmcýsý
ÝÇÝNDEKÝLER 1. Solvency Nedir?...6 2. AB Sigorta Þirketlerinde Sermaye Yeterliliði Nasýl Hesaplanmaktadýr?...6 3. Solvency II Projesi Nedir?...7 4. Solvency II'ye Neden Ýhtiyaç Duyulmuþtur?... 7 5. Solvency II Projesinin Amaçlarý Nelerdir?...9 6. Avrupa Sigorta Sektörünün Solvency II'den Temel Beklentileri Nelerdir?...9 7. Solvency II'nin Faydalarý Nelerdir?... 10 a) Sigorta Þirketlerine Faydalarý...10 b) Sigortalýlara Faydalarý...10 c) Denetçilere Faydalarý...10 d) Genel Olarak Ekonomiye Faydalarý... 11 8. Solvency II'nin Kýsa Vadede Olasý Olumsuz Etkileri Nelerdir?...12 9. Solvency II Hangi Þirketler Ýçin Uygulanacaktýr?...13 10. Solvency II Düzenlemeleri Nasýl ve Kimler Tarafýndan Yapýlacaktýr?...13 11. Solvency II Projesi Hangi Aþamadadýr?... 14 12. Solvency II Direktif Taslaðý Hangi Direktifleri Yürürlükten Kaldýrmaktadýr?... 15 13. Solvency II Direktif Taslaðý Hangi Konularý Kapsamaktadýr?...16 14. Solvency II Nasýl Bir Sistem Öngörmektedir?...18 15. Risk Bazlý Ekonomik Model Nedir?... 19 a) Bütünlükçü Bilanço Yaklaþýmý...19 b) Risk Çeþitlendirme...19 c) Risk Azaltma...20
16. SCR Nedir? Nasýl Hesaplanacaktýr?...20 a) Standart Formül...21 b) Ýç Model... 22 17. MCR Nedir? Nasýl Hesaplanacaktýr?...23 18. Özsermayeye Ýliþkin Kurallar Nelerdir?... 24 19. Teknik Karþýlýklara Ýliþkin Kurallar Nelerdir?...26 20. Solvency II Þirketlerin Bulunduracaklarý Varlýk Türlerine Limit Getirecek mi?... 26 21. Denetim Süreci Nedir?...27 22. Denetim Kurumlarý Þirketlere Ek Sermaye Zorunluluðu Getirebilir mi?..27 23. Sigorta ve Reasürans Gruplarýnýn Denetimi Nasýl Gerçekleþtirilecektir?... 28 24. Kurumsal Yönetim Sistemi Hangi Konularý Ýçermektedir?...29 25. Açýklama Gereklilikleri Neleri Ýçermektedir?...30 26. CEA'nýn Solvency II Direktif Taslaðý ile ilgili Çekinceleri Nelerdir?... 31 27. Solvency II Þirketlerin Bulundurmasý Gereken Sermaye Miktarýný Etkileyecek mi?...32 28. Solvency II Þirketlerin Kredi Notunu Etkileyecek mi?... 32 29. Solvency II Þirketlerin Organizasyon Yapýsýný Etkileyecek mi?...33 30. Solvency II'nin Þirketlere Ýdari Maliyeti Olacak mý?...33 31. Solvency II Þirketlerin Ürün Arzýný ve Fiyatlandýrmasýný Etkileyecek mi?...34 32. Solvency II Þirket Baþarýsýzlýklarýný Tamamen Önleyebilecek mi?... 35 33. Solvency II Merkezi Avrupa Birliði Dýþýnda Bulunan Üçüncü Ülke Sigorta Þirketlerini Etkileyecek mi?...35 34. Solvency II Türkiye'yi Nasýl Etkileyecek?...36 35. Solvency II ile Ýlgili Faydalý Linkler Hangileridir?... 38 Kaynakça... 39
1. Solvency Nedir? Türkçeye sermaye yeterliliði, mali yeterlilik veya yükümlülük karþýlama yeterliliði olarak çevrilen solvency, bir sigorta veya reasürans þirketinin varlýk deðerinin yükümlülüklerini karþýlayabilecek yeterlilikte olduðunu gösteren, diðer bir ifadeyle þirketin mali yapýsýnýn sigortalýlara karþý yükümlülüklerini karþýlayabilecek ölçüde güçlü olup olmadýðý hakkýnda bilgi sunan bir sistemdir. Bu itibarla, þirketlerin üstlendiði yükümlülüklerle orantýlý olarak sermaye bulundurma þartý getiren bir uygulama olup, bu uygulamayla þirketlerin borçlarýný karþýlama kabiliyetine sahip olup olmadýðý ölçülmektedir. Solvency sisteminin amacý sigorta ve reasürans þirketlerinin finansal açýdan güçlü olmasýný saðlamak ve özellikle zor dönemlerde (örneðin büyük kayýplara yol açan olaylarýn veya ekonomik krizlerin meydana geldiði zamanlarda) saðlýklý þekilde faaliyetlerini yürütebilmelerini saðlamaktýr. Böylece hem tüketiciler hem de þirketler korunmuþ ve bir bütün olarak finansal sistemin istikrarý saðlanmýþ olacaktýr. 2. AB Sigorta Þirketlerinde Sermaye Yeterliliði Nasýl Hesaplanmaktadýr? düzenlemeler, 2002 yýlýnda yayýnlanan ve hayat branþýyla ilgili tüm direktifleri tek bir Direktifte toplayan 2002/83/EC sayýlý Hayat Sigortasý Direktifine dahil edilmiþtir. Buna göre, AB hayat þirketlerinde sermaye yeterliliði, matematik karþýlýklar ve risk sermayesi üzerinden yapýlan hesaplamalarýn toplamýna eþittir. 6 Avrupa Birliði sigorta sektöründe sermaye yeterliliði, hayat ve hayat-dýþý þirketler için farklý yöntemlerle hesaplanmaktadýr. Hayat sigortasý þirketleri: Avrupa Birliði'nde hayat branþýnda sermaye yeterliliði ile ilgili ilk düzenleme, hayat sigortacýlýðýna iliþkin 1979 yýlýnda çýkartýlan 79/267/EEC sayýlý Direktif çerçevesinde yapýlmýþ olup, söz konusu Direktifte yer alan sermaye yeterliliðine iliþkin düzenlemeler, 2002/12/EC sayýlý Direktifle deðiþtirilmiþtir. Daha sonra söz konusu Hayat dýþý sigorta þirketleri: Avrupa Birliði'nde hayat dýþý branþlarda sermaye yeterliliði ile ilgili ilk düzenleme, hayat dýþý sigortacýlýða iliþkin 1973 yýlýnda çýkarýlan 73/239/EEC sayýlý Direktifle yapýlmýþtýr. Söz konusu Direktifte yer alan sermaye yeterliliðine iliþkin düzenlemeler, 2002 yýlýnda yayýnlanan hayat dýþý sigorta þirketlerinin sermaye yeterliliðine iliþkin 2002/13/EC sayýlý Direktifle deðiþtirilmiþtir. Buna göre, Avrupa Birliði'nde hayat dýþý þirketlerde sermaye yeterliliði, prim esasýna ve hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar sonucunda elde edilen sonuçlarýn yüksek olanýna eþittir.
3. Solvency II Projesi Nedir? Avrupa Birliði sigorta sektöründe halen uygulanmakta olan sermaye yeterliliði düzenlemeleri Solvency I olarak adlandýrýlmakta olup, bu düzenlemelerin zayýf noktalarýný dikkate almak suretiyle sistemi temelden deðiþtirerek yerine daha kapsamlý düzenlemeler getirecek olan yeni sisteme ise Solvency II denilmektedir. Mesleki Emeklilik Denetçileri Komisyonu (CEIOPS) tarafýndan yayýnlanacak rehberlerden ve tüm bu kurallarla uyumlu olmak koþuluyla sermaye yeterliliði hesaplamasýna iliþkin olarak bizzat þirketler tarafýndan belirlenebilecek modellerden (tam veya kýsmi iç model) oluþmaktadýr. Yeni sistem, risk bazlý sermaye yeterliliði hesaplamasý, denetim ve piyasa disiplini konularýný kapsayan 3 sütunlu bir yapýdan oluþacaktýr. Solvency II, sistemin ana çerçevesini belirleyen ve kural bazlý deðil ilke bazlý düzenlemeler öngören bir Direktifin yaný sýra, uygulamaya iliþkin teknik detaylarla ilgili olarak Avrupa Komisyonu tarafýndan yayýnlanacak düzenlemelerden, denetimle ilgili olarak Avrupa Sigorta ve 4. Solvency II'ye Neden Ýhtiyaç Duyulmuþtur? Avrupa Birliði'nde mevcut sermaye yeterliliði düzenlemelerinin aþaðýda belirtilen zayýf noktalarý nedeniyle yetersiz kalmasý üzerine Solvency II olarak adlandýrýlan yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuþtur: Riskleri dikkate almamasý: Avrupa Birliði'nde ilk sermaye yeterliliði düzenlemelerinin yürürlüðe girdiði 1970'lerin baþýndan bu yana risk yönetimi önemli bir ilerleme kaydetmiþ ve birçok büyük þirket sofistike risk yönetimi sistemleri geliþtirmiþtir. Ayrýca, bir yandan yeni ürünlerin doðmasý ile yeni riskler ortaya çýkarken bir yandan da risk azaltýcý tedbirler geliþtirilmeye baþlanmýþtýr. Ancak, yürürlükteki sistem risk bazlý olmayýp, piyasa, kredi ve faaliyet riski gibi bazý önemli riskleri hesaba katmamaktadýr. Mevcut sistem, geçmiþ verileri kullanan statik hesaplamalara dayalý olup, gelecekte oluþmasý muhtemel riskleri dikkate almamaktadýr. Sigortalýlarý yeterince koruyamamasý: Mevcut sistemde risklerin dikkate alýnmamasý, sigorta þirketlerinin kendi risklerini yeterli derecede yönetmelerini ve risk yönetimlerini geliþtirmelerini teþvik etmemektedir. Mevcut sistem, þirketlerin mali bünye zafiyetine düþmeksizin yükümlülükleriyle uyumlu sermaye miktarýnýn belirlenmesini saðlayamadýðý gibi, denetçilerin þirketlere zamanýnda müdahalesine de imkan vermemektedir. Bu nedenle, yürürlükteki sistem þirket baþarýsýzlýklarýný önlemede yetersiz kalmakta ve sigortalýlarý yeterince koruyamamaktadýr. 7
Tek sigorta piyasasýnýn düzgün iþlemesini saðlayamamasý: Birçok üye ülke AB çapýnda uygulanan sermaye yeterliliðine iliþkin mevcut asgari gereklilikleri yetersiz bularak kendi reformlarýný gerçekleþtirmiþ ve böylece her üye ülkede hem sermaye yeterliliði hesaplamasýna hem de denetime iliþkin birbirinden farklý kurallar ortaya çýkmýþtýr. Bu durum, gerek AB sigorta þirketleri gerekse sigortalýlar için maliyetleri önemli ölçüde artýrmakta, AB içindeki rekabeti engellemekte, gruplarýn etkin ve zamanýnda denetlenmesini saðlayamamakta ve Tek Pazarýn düzgün ve saðlýklý þekilde iþlemesinin önünde önemli bir engel teþkil etmektedir. 8 Uluslararasý düzenlemeler ve diðer sektörlerdeki düzenlemelerle uyumlu olmamasý: Kredi derecelendirme kuruluþlarý ile Uluslararasý Sigorta Denetçileri Birliði (IAIS) ve Uluslararasý Aktüerya Birliði (IIA) gibi uluslararasý kuruluþlarýn sermaye yeterliliði sisteminin güncellenmesine iliþkin çalýþmalarý risk bazlý ekonomik yaklaþým öngörmekte olup, AB nin mevcut sermaye yeterliliði sistemi güncel yaklaþýmlarýn gerisinde kalmýþtýr. Ayrýca, Basel II yürürlüðe girmiþ ve 2006/48/EC ve 2006/49/EC sayýlý Direktiflerle bankalar için risk bazlý sermaye yeterliliði sistemine geçilmiþtir. Uluslararasý ve sektörler arasý bu uyum eksikliði AB sigorta þirketlerinin rekabet gücüne zarar vermektedir.
5. Solvency II Projesinin Amaçlarý Nelerdir? Genel Amaçlar Özel Amaçlar Operasyonel Amaçlar AB sigorta piyasalarýnýn bütünleþmesini artýrmak Sigortalýlarýn daha fazla korunmasýný saðlamak AB sigorta þirketlerinin rekabet gücünü artýrmak Daha iyi düzenlemeyi teþvik etmek Risk yönetimini geliþtirmek Denetim alanýnda uyumu artýrmak Sektörler arasý uyumu saðlamak Sermayenin daha iyi daðýlýmýný saðlamak Uluslararasý düzenlemelere uyum saðlamak Þeffaflýðý artýrmak Sigorta Direktiflerini tek çatý altýnda toplamak Teknik karþýlýklarýn hesaplamasýný uyumlaþtýrmak Küçük ve orta ölçekli þirketler için orantýlý düzenlemeler getirmek Raporlama alanýnda uyumu artýrmak Deðerleme ve raporlama kurallarýný IASB, IAIS ve IAA kurallarýyla uyumlu hale getirmek 6. Avrupa Sigorta Sektörünün Solvency II'den Temel Beklentileri Nelerdir? Avrupa sigorta sektörünü temsil eden ve Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði dahil 33 ulusal sigorta birliðinin üyesi olduðu Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA), sektörün Solvency II düzenlemelerine iliþkin temel beklentilerini þu þekilde sýralamaktadýr: Sigorta þirketlerinin karþý karþýya kaldýðý temel riskleri dikkate almasý Sigortalýlarý güçlü ve etkin þekilde korumasý Tam ve kýsmi iç modeller geliþtirerek ve risk azaltma ve risk transfer metotlarýný daha çok kullanarak, sigorta þirketlerinin daha iyi bir risk yönetimi yapmasýný saðlamasý Risk bazlý ekonomik yaklaþým çerçevesinde tüm varlýklarýn ve yükümlülüklerin mümkün olduðunca gerçek ekonomik deðerleriyle ölçülmesi Hem küçük þirketlere hem de büyük gruplara uyacak þekilde, orantýlý ve risk bazlý bir denetim sistemi öngörmesi 9
Sigorta þirketlerinin yasal þekli, büyüklüðü veya kurulduðu ülkeye bakýlmaksýzýn tüm tüketicileri korumak üzere AB Tek Sigorta Piyasasýnda daha fazla uyumlaþtýrýlmýþ bir denetim sistemi öngörmesi Gereksiz düzenlemeleri ortadan kaldýrarak ve büyük sigorta gruplarý için ana denetçi uygulamasý getirerek AB sigorta þirketlerinin küresel piyasalarda rekabet gücünü artýrmasý 7. Solvency II'nin Faydalarý Nelerdir? a) Sigorta Þirketlerine Faydalarý: Risk bazlý sermaye yaklaþýmý sayesinde en uygun sermaye yeterliliðinin belirlenmesi Sermaye yeterliliði hesaplamasýna iliþkin belirlenecek standart formül sayesinde sermaye yeterliliðinin çok az ekstra maliyetle hesaplanabilmesi Etkin risk yönetimi uygulamalarýnýn benimsenmesi Baþta yatýrýmlara iliþkin kýsýtlamalar olmak üzere gereksiz yasal kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý Karþýlanabilir risk özelliklerine sahip ve kiþiye özel yeni ürünler yaratýlmasý Sigorta ürünlerinin riske uygun þekilde fiyatlandýrýlmasý Mali zayýflýklara karþý erken müdahale yapýlabilmesi Þeffaflýðýn artmasý Daha profesyonel ve rekabetçi bir yapýnýn oluþmasý b) Sigortalýlara Faydalarý: Sigorta þirketlerinin mali bünye zafiyetine düþme olasýlýðýnýn azaltýlmasý sayesinde sigortalýlarýn daha fazla korunmasý Daha iyi risk yönetimi, düzgün fiyatlandýrma, etkin denetim ve risk bazlý ekonomik model sayesinde sigortalýlarýn sigorta ürünlerine olan güveninin artmasý Ürün çeþitliliði ve fiyatlandýrmada yaþanan iyileþmeler sayesinde sigortalýlarýn daha fazla ürüne daha ucuz fiyatlarla eriþebilmesi c) Denetçilere Faydalarý: Daha iyi denetim yapabilecek araçlara kavuþmalarý ve þirketlerin karþýlaþtýklarý risklerin tümünü kapsamlý bir þekilde inceleyebilmeleri Zamanýnda harekete geçerek etkin denetim yapabilmeleri Sigorta gruplarýnýn daha etkin þekilde denetlenmesi Denetim kurumlarý arasýnda iþbirliði ve uyumun artmasý 10
d) Genel Olarak Ekonomiye Faydalarý: Sigorta sektörünün kurumsal bir yatýrýmcý gibi davranmasý sonucunda, sektörün ve genel olarak AB ekonomisinin sermaye edinme maliyetlerinin düþmesi Düzenlemelerin ekonomik gerçeklerle uyumlu hale getirilmesi sayesinde genel olarak AB ekonomisinde daha iyi bir sermaye daðýlýmýna katkýda bulunulmasý Ekonomide riskin ve sermayenin daha verimli daðýlmasý sayesinde orta ve uzun vadede mali istikrarýn saðlanmasýna katkýda bulunulmasý %10 %5 %10 %8 %25 %17 %25 Diðer Daha Ýyi Risk Yönetimi Daha Fazla Risk Odaklý Ýhtiyat Kurallarýnýn ve Denetim Uygulamalarýnýn Daha Fazla Uyumlaþtýrýlmasý Finansal Kaynaklarýn Daha Ýyi Daðýtýlmasý Sigorta Gruplarýnýn Daha Ýyi Denetlenmesi Sigortalýlarýn Daha Fazla Korunmasý Kaynak: Avrupa Komisyonu anketi, Solvency II nin Getirdikleri, Haziran 2006 11
8. Solvency II'nin Kýsa Vadede Olasý Olumsuz Etkileri Nelerdir? Ýlk uygulama maliyetleri: Modern risk yönetim sistemlerini ve risk bazlý sermaye yeterliliði hesaplamasýný henüz uygulamaya baþlamayan þirketler için bazý maliyetler ortaya çýkacaktýr. Ancak uzun vadede beklenen faydalar, bu maliyetleri aþacaktýr. Bazý sigorta ürünlerinin sunulamamasý: Riskler gerçek ekonomik maliyetlerini yansýtacaðýndan, hasar oluþma ihtimali uzun vadede devam eden sigorta branþlarýnda (long tail) daha fazla sermaye bulundurmak gerekecektir. Bu durum, kýsa vadede bazý sigorta türlerinin sigortalanabilirliðini azaltacaktýr. Ancak, sigorta þirketleri uzun vadede risk azaltma teknikleri kullanarak, yenilikçi ürünler sunarak veya fiyatlarda ayarlamaya giderek bu durumu aþacaktýr. Bazý sigorta ürünlerinde fiyat artýþý: Þirketler fiyatlandýrmada þeffaflýk ve kamuya daha fazla açýklama gerekliliði nedeniyle, bir ürün veya ürün grubundaki zararýn diðer ürün veya ürün grubundaki karla dengelenmesi (cross-subsidisation) uygulamasýný sýnýrlayabilirler. Bu nedenle özellikle zarar eden bazý sigorta ürünlerinin fiyatlarýnýn artmasý beklenebilir. Yatýrýmlarýn etkilenmesi: Piyasa riskleriyle orantýlý olarak sermaye bulundurulmasý gerekeceðinden, yeni sistem þirketlerin yatýrým stratejilerini etkileyebilir. Þirketler, aktif ve pasiflerini daha iyi eþleþtirmek için portföylerini yeniden düzenlemeye karar verebilir ve daha fazla sermaye gerektiren hisse senetleri gibi varlýklarýn yerine devlet iç borçlanma senetlerine yönelebilirler. Bu durum kýsa vadede AB hisse senedi piyasalarýný etkileyebilir. Aþýrý Konsolidasyon: Yatýrýmlarda çeþitlendirmeyi etkin þekilde uygulayan þirketler veya gruplar, çeþitlendirmeyi çok fazla uygulamayan þirketlere oranla daha az sermaye bulundurabilecektir. Bu durum, Solvency II sisteminin temel ilkeleriyle uyumlu olmasýna ve sigortalýlarýn daha az korunmasý anlamýna gelmemesine karþýn, AB sigorta piyasalarýndaki konsolidasyon eðilimini hýzlandýrabilir ve küçük ve orta ölçekli sigorta þirketlerinin üzerinde zaten var olan rekabet baskýsýný daha da artýrabilir. %9 %12 %26 %9 %8 %8 %10 %9 %9 Küçük þirketler için maliyetlerin artýþý Sigorta sektöründe aþýrý konsolidasyon Bazý sigorta ürünlerinin sunulamamasý Ýþlerin AB dýþýna kaçýþý Diðer Büyük þirketler için maliyetlerin artýþý Sigorta ürünlerinin fiyatlarýnýn artmasý Sigortalama iþlemlerinin azalmasý Þirketlerin daha az sermaye yatýrýmý yapmasý 12 Kaynak: Avrupa Komisyonu anketi, Solvency II nin Olumsuzluklarý, Haziran 2006
9. Solvency II Hangi Þirketler Ýçin Uygulanacaktýr? Solvency II, ne þekilde kurulduðuna bakýlmaksýzýn, yýllýk prim büyüklüðü 5 milyon Euro'nun üzerinde olan tüm sigorta ve reasürans þirketleri için uygulanacaktýr. Yýllýk prim büyüklüðü 5 milyon Euro'nun altýnda kalan þirketler ise istedikleri takdirde yeni düzenlemeleri uygulayabilecektir. Ancak, bir þirket üst üste üç yýl 5 milyon Euro'luk sýnýrý geçerse, dördüncü yýldan itibaren Direktif hükümlerini zorunlu olarak uygulamaya baþlayacaktýr. Solvency II, 2003/41/EC sayýlý mesleki emeklilik fonlarý Direktifi kapsamýndaki emeklilik fonlarý için uygulanmayacaktýr. 10. Solvency II Düzenlemeleri Nasýl ve Kimler Tarafýndan Yapýlacaktýr? Solvency II'ye iliþkin yasal düzenlemeler, Finansal Hizmetler Eylem Planý (FSAP) çerçevesinde yasal düzenlemelerin daha hýzlý ve etkin þekilde çýkarýlmasý amacýyla oluþturulan ve Lamfalussy Süreci olarak bilinen yönteme göre yapýlacaktýr. Buna göre Solvency II'ye iliþkin yasal mevzuat sýrasýyla þu 4 aþamada tamamlanacaktýr: Aþama 1: Ana çerçeveyi çizen ve ilke bazlý düzenlemeler içeren Solvency II Direktif Taslaðý Avrupa Komisyonu tarafýndan ilgili tüm taraflarýn görüþleri alýnarak önerilmiþtir. Avrupa Parlamentosu ile Avrupa Konseyi ortak karar alma prosedürüyle (codecision) Direktifi yasalaþtýracaktýr. Aþama 2: Taslak Direktifin Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyine sunulmasýnýn hemen ardýndan, Avrupa Komisyonu, ilgili tüm taraflarýn görüþlerini toplayarak ve Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi'nin (EIOPC) onayýný alarak Direktifin uygulanmasýyla ilgili ayrýntýlý teknik düzenlemelere baþlamýþtýr. Aþama 3: Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetçileri Komitesi (CEIOPS), denetim süreciyle ilgili rehberler geliþtirerek, yeni sistemin tüm üye ülkelerde yeknesak þekilde uygulanmasýný saðlayacaktýr. Aþama 4: Avrupa Komisyonu yasal düzenlemelerin ulusal mevzuatlara düzgün þekilde aktarýlýp aktarýlmadýðýný ve üye devletlerin uygulamalarýnýn Direktife uygun olup olmadýðýný sürekli olarak denetleyecektir. 13
Aþama 1 Aþama 2 Solvency II - Lamfalussy Süreci Nedir? Neyi Kapsýyor? Kim Oluþturuyor? Kim Karar Alýyor? Avrupa Genel ilkeler Avrupa Komisyonu Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Solvency II Çerçeve Direktif Uygulamaya iliþkin düzenlemeler Ayrýntýlý teknik düzenlemeler Avrupa Komisyonu Denetim süreci Denetim Aþama 3 için rehberler, yol CEIOPS Standartlarý gösterici ilkeler Düzenlemelere Aþama 4 Deðerlendirme Avrupa Komisyonu uyumun izlenmesi Avrupa Komisyonu (EIOPC onayýyla) CEIOPS Avrupa Komisyonu 11. Solvency II Projesi Hangi Aþamadadýr? Avrupa Birliði'nde 2004 yýlýndan bu yana, sektördeki ilgili kurum ve kuruluþlarýn da katkýlarýyla devam eden çalýþmalar neticesinde, Projenin en önemli aþamasý sayýlan Direktif Taslaðý Avrupa Komisyonu tarafýndan 10 Temmuz 2007 tarihinde yayýmlanmýþtýr. Sigorta ve Reasürans Faaliyetlerine Baþlanmasýna ve Bu Faaliyetlerin Yürütülmesine Ýliþkin COM (2007) 361 sayýlý Direktif Taslaðý, ortak karar alma prosedürüyle onaylanmak üzere Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu'na sunulmuþtur. Solvency II Direktifi olarak bilinen Taslaða tüm Avrupa Birliði dillerinde aþaðýda yer alan linkten ulaþýlabilmektedir: http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuris erv.do?uri=celex:52007pc0361:en:not Taslaðýn Konseyde ve Parlamentoda gerekli görülen deðiþikliklerin yapýlmasýndan sonra onaylanarak, 2012 yýlýndan itibaren uygulanmaya baþlanmasý öngörülmektedir. Bu süre zarfýnda, uygulamaya iliþkin teknik ve ayrýntýlý düzenlemeler ise (aþama 2 ve aþama 3 düzenlemeler) Avrupa Komisyonu ve CEIOPS tarafýndan önümüzdeki yýllarda belirlenecektir. 14
12. Solvency II Direktif Taslaðý Hangi Direktifleri Yürürlükten Kaldýrmaktadýr? Solvency II Direktifi olarak bilinen Sigorta ve Reasürans Faaliyetlerine Baþlanmasý ve Bu Faaliyetlerin Yürütülmesi isimli Direktif Taslaðýnda, isminden de anlaþýlacaðý üzere sadece sermaye yeterliliðine iliþkin düzenlemeler bulunmamakta, ayný zamanda birçok Direktifte konsolidasyona gidilmektedir. Taslak, sermaye yeterliliðine iliþkin yeni düzenlemelere gitmenin yaný sýra, bugüne kadar hayat ve hayat-dýþý sigortacýlýk, reasürans, sigorta gruplarý ve tasfiye ile ilgili 13 adet Direktifi ve bu Direktifleri deðiþtiren çok sayýda Direktifi yürürlükten kaldýrarak tek çatý altýnda toplamaktadýr. Bugüne kadar çok sayýda deðiþikliðe de uðramak suretiyle farklý farklý Direktiflerle düzenlenen birçok konunun daha sade ve birbiriyle uyumlu bir þekilde tek bir Direktifte toplanmasý okumayý ve anlamayý kolaylaþtýracaktýr. Sermaye yeterliliði düzenlemeleriyle ilgili olanlar hariç olmak üzere özüne dokunmadan Solvency II Direktif Taslaðýna aktarýlan 13 adet Direktif þunlardýr: 64/225/EEC sayýlý Direktif: Reasürans ve retrosesyon alanlarýnda yerleþme ve hizmet sunma serbestisine yönelik kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýna iliþkin 25 Þubat 1964 tarih ve 64/225/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi P 056, 04.04.1964, s. 878-883) 73/239/EEC sayýlý Direktif: Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 16.08.1973, s. 3-19) 73/240/EEC sayýlý Direktif: Hayat dýþý sigorta iþlerinde þirket kurma serbestisine konulan kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/240/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 16.08.1973, s. 20-22) 76/580/EEC sayýlý Direktif: Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinde deðiþiklik yapan 29 Haziran 1976 tarih ve 76/580/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 189, 13.07.1976, s. 13-14) 78/473/EEC sayýlý Direktif: Topluluk düzeyinde koasürans alanýndaki kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 30 Mayýs 1978 tarih ve 78/473/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 151, 07.06.1978, s. 25-27) 84/641/EEC sayýlý Direktif: Hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifini, özellikle seyahat sigortasýna yönelik olarak tadil eden 84/641/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 339, 27.12.1984, s. 21-25) 87/344/EEC sayýlý Direktif: Hukuksal koruma sigortasýna iliþkin 22 Haziran 1987 tarih ve 87/344/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 185, 04.07.1987, s. 77-80) 15
88/357/EEC sayýlý Direktif: 73/239/EEC sayýlý Konsey Direktifinde, hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda hizmet sunma serbestisinin etkin kullanýmýnýn saðlanmasýna iliþkin deðiþiklik yapan 22 Haziran 1988 tarih ve 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 172, 04.07.1988, s. 1-14) 92/49/EEC sayýlý Direktif: Hayat dýþý sigortacýlýk iþlemlerine iliþkin kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu ve 73/239/EEC ile 88/357/EEC sayýlý Direktiflerde deðiþiklik yapýlmasý hakkýnda 18 Haziran 1992 tarih ve 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 11.08.1992, s. 1-23) 98/78/EC sayýlý Direktif: Bir sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin tamamlayýcý denetimi hakkýnda 27 Ekim 1998 tarih ve 98/78/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 330, 05.12.1998, s. 1-12) 2001/17/EC sayýlý Direktif: Sigorta þirketlerinin yeniden yapýlandýrýlmasý ve tasfiyesine iliþkin 19 Mart 2001 tarih ve 2001/17/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 110, 20.04.2001, s. 28-39) 2002/83/EC sayýlý Direktif: Hayat sigortasý ile ilgili 5 Kasým 2002 tarih ve 2002/83/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 345, 19.12.2002, s. 1-51) 2005/68/EC sayýlý Direktif: Reasürans ile ilgili 16 Kasým 2005 tarih ve 2005/68/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 323, 9.12.2005, s.1-50) 13. Solvency II Direktif Taslaðý Hangi Konularý Kapsamaktadýr? Direktif Taslaðý 6 baþlýk, 321 madde ve 7 Ekten oluþmaktadýr: 1. Baþlýk: Sigorta ve Reasürans Faaliyetlerine Baþlanmasý ve Bu Faaliyetlerin Yürütülmesine Ýliþkin Genel Kurallar (Md. 1-174) - 1. Bölüm: Konu, Amaç ve Tanýmlar (Md.1-13) - 2. Bölüm: Faaliyete Baþlama (Md. 14-26) - 3. Bölüm: Denetim Kurumlarý ve Genel Kurallar (Md. 27-39) - 4. Bölüm: Faaliyetlerin Sürdürülmesine Ýliþkin Koþullar (Md. 40-70) - 5. Bölüm: Hayat ve Hayat Dýþý Faaliyetlerin Sürdürülmesi (Md. 71-72) - 6. Bölüm: Varlýklarýn ve Yükümlülüklerin Deðerlemesine Ýliþkin Kurallar, Teknik Karþýlýklar, Özsermaye, SCR, MCR ve Yatýrým Kurallarý (Md. 73-132) 16
- 7. Bölüm: Zor Durumdaki veya Düzensizlik Ýçindeki Sigorta ve Reasürans Þirketleri (Md. 133-141) - 8. Bölüm: Yerleþme Hakký ve Hizmetlerin Serbest Sunumu (Md 142-158) - 9. Bölüm: Topluluk Sýnýrlarý Dahilinde Kurulu Olan Ancak Merkezi Topluluk Sýnýrlarý Dýþýnda Bulunan Sigorta ve Reasürans Þirketlerine Baðlý Þubeler (Md. 159-172) - 10. Bölüm: Üçüncü Ülke Kanunlarýna Tabi Olarak Yönetilen Ana Sigorta ve Reasürans Þirketlerinin Baðlý Þirketleri ve Satýn Aldýklarý Holdingler (Md. 173-174) 2. Baþlýk: Sigorta ve Reasüransa Ýliþkin Hükümler (Md. 175-218) - 1. Bölüm: Doðrudan Sigorta Sözleþmelerinde Uygulanacak Kurallar (Md. 175-193) - 2. Bölüm: Hayat Dýþý Sigortalara Ýliþkin Kurallar (Md. 194-214) - 3. Bölüm: Hayat Sigortasýna Ýliþkin Kurallar (Md. 215-216) - 4. Bölüm: Reasüransa Ýliþkin Kurallar (Md. 217-218) 3. Baþlýk: Bir Grubun Ýçinde Yer Alan Sigorta ve Reasürans Þirketlerinin Denetimi (Md. 219-277) - 1. Bölüm: Gruplarýn Denetimi: Tanýmlar, Kimlere Uygulanacaðý, Kapsamý ve Hangi Düzeyde Uygulanacaðý (Md. 219-224) - 2. Bölüm: Finansal Durum (Md. 225-259) - 3. Bölüm: Grup Denetimini Kolaylaþtýracak Önlemler (Md. 260-271) - 4. Bölüm: Üçüncü Ülkeler (Md. 272-275) - 5. Bölüm: Karma Faaliyette Bulunan Sigorta Gruplarý (Md. 276-277) 4. Baþlýk: Sigorta Þirketlerinin Tasfiyesi (Md. 278-307) - 1. Bölüm: Kapsam ve Tanýmlar (Md. 278-279) - 2. Bölüm: Yeniden Yapýlanma Önlemleri (Md. 280-283) - 3. Bölüm: Tasfiye Davalarý (Md. 284-295) - 4. Bölüm: Ortak Hükümler (Md. 296-307) 5. Baþlýk: Diðer Hükümler (Md. 308-313) 6. Baþlýk: Geçici ve Son Hükümler (Md. 314-321) - 1. Bölüm: Geçici Hükümler (Md. 314-317) - 2. Bölüm: Son Hükümler (Md. 318-321) Ekler - Ek 1: Hayat Dýþý Sigorta Branþlarý - Ek 2: Hayat Sigortasý Branþlarý - Ek 3: Þirketlerin Hukuki Yapýlarý - Ek 4: SCR Standart Formül - Ek 5: Hayat Dýþý Sigorta Branþlarýnýn Sýnýflandýrýlmasý - Ek 6: Yürürlükten Kaldýrýlan Direktifler ve Bunlarý Deðiþtiren Direktifler - Ek 7: Korelasyon Tablosu 17
14. Solvency II Nasýl Bir Sistem Öngörmektedir? Solvency II: 3 Sütunlu Sistem SOLVENCY II 1. SÜTUN Nicel düzenlemeler Sermaye yeterliliði hesaplamasý (MCR,SCR) Teknik karþýlýklar Özkaynaklar Yatýrýmlar 2. SÜTUN Nitel Düzenlemeler Denetim Kurumsal Yönetim ORSA 3. SÜTUN Piyasa Disiplini Kamuya açýklama Denetçilere raporlama GRUP DENETÝMÝ Solvency II Direktif Taslaðýnda Her 3 Sütunda Düzenlenen Konular Taslakta Düzenlenen Konu Madde no. Taslakta Düzenlenen Konu Madde no. Sütun 2: Denetim ve Kurumsal Yönetim Sütun 3: Denetçilere Raporlama ve Kamuya Açýklama Denetimin amacý ve ana ilkesi 27 ve 28 Denetim amaçlý bilgi 35 Seffaflýk ve hesap verilebilirlik 30 Kamuya açýklama 50-55 Denetim yetkileri 34 Sütun 1: Nicel Gereklilikler Denetim inceleme süreci 36 Varlýk ve yükümlülük deðerlemesi 73 Sermaye ilavesi 37 Teknik karþýlýklar 74-84 Yönetim organýnýn sorumluluðu 40 Özkaynaklar 85-98 Kurumsal yönetim gereklilikleri 41 ve 42 SCR 99-101 Risk Yönetimi 43 Standart formül 102-108 Þirketin riskleriyle uyumlu sermaye 44 Ýç modeller 109-124 yeterliliði deðerlendirmesi (ORSA) Dýþ kaynak kullanýmý 38 ve 48 MCR 125-128 Portföy transferi 39 Yatýrýmlar 129-132 Ýç kontrol 45 Mali bünye zafiyetindeki þirketler 133-141 Ýç denetim 46 Gruplarýn Denetimi 219-277 18
15. Risk Bazlý Ekonomik Model Nedir? I. Sütunda düzenlenen risk bazlý ekonomik model (risk based economic model) sigorta þirketlerinin gerçek risk profillerini dikkate alarak daha doðru bir sermaye yeterliliði öngören bir modeldir. Bu modelde risk yönetiminin kalitesi ve her bir branþýn kendine has risk özellikleri de dikkate alýnacaktýr. Risk bazlý ekonomik modelde, bütünlükçü bilanço yaklaþýmý, risk azaltma, risk çeþitlendirme ve yükümlülüklerin risk azaltma kapasitesi (risk absorption capacity of the liabilities) dikkate alýnmaktadýr. özellikle finansal raporlarda yer alan yükümlülüklere odaklanýrken, Solvency II bilanço kalemlerinin tamamýnýn gerçek ekonomik deðerlerini yakalamayý hedefler. Böylece, Solvency II ile sadece yükümlülükler deðil bilançonun varlýk tarafý da dikkate alýnmaktadýr. a) Bütünlükçü Bilanço Yaklaþýmý: Bütünlükçü bilanço yaklaþýmý (total balance sheet approach), sigorta ve reasürans þirketlerinin sermaye yeterliliði sistemi çerçevesinde bulundurmasý gereken sermaye düzeyini belirlerken, bilançosunda yer alan tüm varlýk ve yükümlülüklerle bunlarýn etkileþimlerini dikkate almasýný öngörmektedir. Bilançoda yer alan tüm varlýklarýn ve yükümlülüklerin piyasa deðerleriyle tutulmasý esas olup, bunun mümkün olmadýðý durumlarda, bu varlýklara ve yükümlülüklere benzer baþka varlýklarýn ve yükümlülüklerin deðerleri veya piyasaya uyumlu deðerleme teknikleri kullanýlacaktýr. b) Risk Çeþitlendirme: Çeþitlendirme (diversification), risk artýran ya da tetikleyen olaylarýn birbirlerinden baðýmsýz olduðu varsayýmýyla, bütün risklerin ayný anda gerçekleþmesinin mümkün olmadýðý ilkesine dayanmaktadýr. Çok sayýda riski üstlenen bir sigorta þirketinden tüm risklerin ayný anda talep edilmesi imkansýzdýr. Bu nedenle þirketler, Solvency II sisteminde tüm riskler ayný anda gerçekleþecekmiþ gibi sermaye tutmaya gerek duymayacaklardýr. Bu yaklaþýma göre sermaye yeterliliði, varlýklarýn ve yükümlülüklerin piyasa deðerlerinin farkýdýr. Bu hesaplama yapýlýrken varlýklarýn ve yükümlülüklerin arasýndaki etkileþim, diðer bir ifadeyle varlýklarýn yükümlülükleri karþýlama kabiliyeti, risk azaltma ve risk çeþitlendirme dikkate alýnýr. Hem Solvency I hem de Solvency II, sermaye yeterliliðinin belirlenmesinde baþlangýç noktasý olarak sigorta þirketinin bilançosunu kullanýr. Ancak Solvency I 19
Risklerin çeþitlendirilmesi, ayný risk içinde çeþitlendirme, farklý riskler arasýnda çeþitlendirme, farklý branþlar arasýnda çeþitlendirme, farklý þirketler arasýnda çeþitlendirme ve farklý ülkeler arasýnda çeþitlendirme ile mümkün olabilir. Örneðin; motorlu taþýt ve gemi sigortalayan bir sigorta þirketi, motorlu taþýt ve gemi kazalarýndan sonra gelen tazminat taleplerinin birbiriyle baðlantýlý olmamasýný bekler. Ayný þekilde, büyük bir otomobil kazasý (sigortacýlýk riski) mali piyasalardaki bir çalkantýyla (finansal risk) ayný anda olmayacaktýr. c) Risk Azaltma: Her risk türü için kullanýlabilen risk azaltma (risk mitigation) teknikleri, etkin ve verimli bir risk yönetimi stratejisinin en önemli unsurlarýndan biridir. Solvency II sisteminde sermaye yeterliliði hesaplanýrken bu unsur da dikkate alýnacaktýr. En çok rastlanan risk azaltma yöntemi bir risk portföyünün kýsmen ya da tamamen bir reasürans þirketine devredilmesidir (retrosesyon). Sýkça kullanýlan baþka bir risk azaltma çeþidi finansal piyasa riskine karþý, mesela tahvil fiyatlarýndaki muhtemel bir düþüþe karþý, genelde büyük yatýrým bankalarýnýn saðladýðý hedging araçlarýyla yapýlan korumadýr. 16. SCR Nedir? Nasýl Hesaplanacaktýr? Son dönemlerde alternatif risk transferi (ART) yöntemleri olarak bilinen menkul kýymetleþtirme (risklerin bonolar vasýtasýyla sermaye piyasasýna aktarýlmasý) veya swaps (risk portföylerinin iki sigorta þirketi arasýnda deðiþ tokuþ edilmesi) gibi yeni ve yaratýcý risk azaltma yöntemleri de ortaya çýkmýþtýr. 20 Hedef sermaye olarak da tanýmlanan SCR (Solvency Capital Requirement), bir sigorta þirketinin beklenmedik ancak önemli boyuttaki kayýplarýnýn karþýlanmasýna yardýmcý olacak ve poliçe sahipleriyle lehtarlara makul bir güvence saðlayacak düzeydeki sermaye miktarýný ifade eder. SCR, Solvency II sisteminde sermaye yeterliliði hesaplamasý için belirlenen iki seviyeden (SCR ve MCR) yüksek olanýdýr. Þirketler SCR'yi karþýlamak üzere, seçilmesine izin verilen oranda özsermaye kalemi (eligible own funds) bulundurmalýdýr. SCR, Direktif Taslaðýnda genel çerçevesi çizilen ve daha sonra Avrupa Komisyonu tarafýndan ayrýntýlý olarak belirlenecek olan standart formül veya þirketin denetim kurumuna onaylatmak suretiyle kendisinin belirleyeceði iç model kullanýlarak hesaplanýr. SCR hesaplamasýnda þu temel ilkeler dikkate alýnacaktýr: Þirketin faaliyetlerini devamlý þekilde sürdüreceði varsayýlmalýdýr. Þirketin maruz kaldýðý rakamsal olarak ölçülebilir tüm risklerle mevcut iþlere iliþkin beklenmedik zararlar dikkate alýnmalýdýr.