ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ ERZURUM
Prof.Dr. Ahmet Nezih KÖK Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dekanı Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Yüksek Sağlık Şurası Üyesi
Yeni Türk Ceza Kanunu ve Sağlık Personelinin Meslek Uygulaması ile İlgili Cezai Sorumluluğu 24 Eylül 2005 Ankara
HEKİMİN SORUMLULUĞU İdari Sorumluluk Hukuki Sorumluluk * Haksız fiil sorumluluğu * Sözleşme sorumluluğu Cezai Sorumluluk
HEKİMİN SORUMLULUĞU Ülkemizde mevcut yasalarda hekim sorumluluğu ile ilgili olarak özel düzenlemeler yoktur. Hekim sorumluluğu genel düzenlemelere göre belirlenmektedir. Kök Ahmet Nezih
Hekimin Cezai Sorumluluğu Türk Ceza Kanunu * 765 sayılı yasa / madde 455 ve 459 * 5237 sayılı yasa / madde 85-89
Hekimin Cezai Sorumluluğu Ceza Hukukunda Genel İlkeler * Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi M2 * Cezaların şahsiliği ilkesi M20
Tarihsel süreç İnsan Sağlık Tıp Hekim Toplum Düzen Hukuk Hakim
İnsan Haklarının Tanımı İnsanın, salt insan olarak dünyaya gelmesi nedeni ile kazandığı vazgeçilemez, devredilemez ve dokunulamaz olan, kişiliğe sıkı sıkıya bağlı haklarıdır. Kök Ahmet Nezih
İnsan Haklarının Sınıflaması * Negatif Statü Hakları * Pozitif Statü Hakları * Aktif Statü Hakları Kök Ahmet Nezih
Yaşam Hakkı İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Md. 3 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Md. 2 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Md. 17 Kök Ahmet Nezih
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Madde 17) (Nasıl bir yaşama hakkı?) Herkes, yaşama,maddi ve manevi varlığını korumavegeliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında,kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz. Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz,kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz. Kök Ahmet Nezih
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 1 Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenlğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kök Ahmet Nezih
Sağlık Hakkı Hem iyi işleyen bir organizmanın devamının sağlanmasını hem de hastalığa uğrayan kişinin tedavisinin yapılmasını isteme hakkı * Bayraktar K. Ekonomik,Sosyal ve Kültürel Haklar sözleşmesine taraf devletler herkesin erişilebilir ve en yüksek bedensel ve ruhsal sağlık standartlarından yararlanma hakkını tanır. Hastalık durumunda herkese tıbbi hizmet ve bakım sağlayacak koşulların yaratılması için gerekli önlemleri alır. Yaşama Hakkının temel unsurlarından birisi olan sağlık hakkı negatif statü hakkı olduğu kadar niteliği itibarı ile aynı zamanda pozitif bir statü hakkıdır. Kök Ahmet Nezih
Hekimin Görevleri Tıbbi Görevleri * Koruyucu hekimlik * Tedavi edici hekimlik * Rehabilitasyon Adli Görevleri: Kök Ahmet Nezih
Hekimin Tıbbi Görevleri Hekimin Tıp Sanatını Uygulaması Hak-Yetki-Sorumluluk Kavramlarını Doğurur Kök Ahmet Nezih
Hekim-Hasta İlişkisinin Etik Boyutu Sağlık uğraşları sırasında, hekimin hastasına yararlı olmasını öngören bir ilke olup Hipokrat bu ilkeyi Primum utilis esse olarak belirtmiştir. Kök Ahmet Nezih
Primum nihil nocere HİPOKRAT
Hasta Hakları Yönetmeliği 1 Ağustos 1998 Sayı 23420 Bu yönetmelik, temel insan haklarının sağlık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nda ve milletlerarası hukuki metinlerde kabul edilen hasta haklarını somut olarak göstermek, sağlık hizmeti verilen tüm yerlerde ve hallerde insan haysiyetine yakışır şekilde herkesin hasta haklarından faydalanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair usul ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır. Kök Ahmet Nezih
Hekimliğin Kötü Uygulanması* Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle hastanın zarar görmesi *Türk Tabipleri Birliği
Ceza Hukuku Bakımından Tıbbi Personelin Sorumluluğu Kasten Sorumluluk Taksirli Sorumluluk
Tıbbi Personelin Taksirli Sorumluluğunun Doğabilmesi İçin Gerekli Şartlar Taksirle işlenilebilen bir suç olması, Hareketin (iradi) istenmiş olması, Neticenin istenmemiş olması, Neden-sonuç ilişkisinin (illiyet bağı) olması,
Suçun Unsurları Yasal unsur (Tipiklik / Kanunilik) Hukuka aykırılık unsuru Maddi unsur (Hareket / Sonuç / İlliyet bağı) Manevi unsur (Kusurlu irade)
Yasal Unsur Türk Ceza Kanunu 765 sayılı yasa / madde 455 ve 459 5237 sayılı yasa / madde 85-89
Hukuka Aykırılık Unsuru Aydınlatılmış Onam (Bilgilendirilmiş Rıza)
Maddi Unsur (Hareket) İcrai veya ihmali bir hareket Tanı veya tedavi amacı taşımayan hareket Tanı veya tedavi için gerekli olan hareketin yapılmaması
Maddi Unsur (ZARAR) Hukuken korunan maddi ve manevi değerlerin, bir eylemden önceki ve sonraki durumları arasındaki eksilmedir.
Maddi Unsur (İlliyet Bağı) Zararla kusurlu davranış arasındaki neden-sonuç ilişkisi.
Manevi Unsur (KUSUR) Hukuk düzenince kınanan davranıştır. Kınamanın nedeni, başka türlü davranma olanağı varken ve zorunlu iken o şekilde davranmayıp sorumluluğun söz konusu olduğu olaydaki gibi davranmış olmaktır.
Kusur Çeşitleri Tanı kusurları Tedavi kusurları
Kusuru belirlemede ölçü Zararlı sonucu önleme olanağı olan, yapılması gereken ideal davranış ile somut olaydaki davranışın karşılaştırılmasıdır. Yaşam ve meslek deneyimlerine göre normal,orta nitelik ve düzeydeki insanların davranışı temel alınır.
Taksir; dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. 5237 sayılı T.C.K madde 22 / 2
Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır. 5237 sayılı T.C.K madde 22 / 3
Taksir Kalıpları Dikkatsizlik Tedbirsizlik Meslek ve sanatta acemilik Nizamat ve evamir ve talimata riayetsizlik Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık
Bilirkişilik Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Madde 66 Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 63
Ülkemizde Bilirkişilik Kurumları Yüksek Sağlık Şurası Adli Tıp Kurumu Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Üniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dalları ve Enstitüleri
Yüksek Sağlık Şurası 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 181 sayılı Sağlık Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun Yüksek Sağlık Şurası Çalışma Yönergesi
Yüksek Sağlık Şurası (Görev) Sağlık Bakanlığının sürekli kurulu olup *Önemli sağlık konuları hakkında Sağlık Bakanlığı na tavsiyelerde bulunmak, * Tababet ve şubeleri sanatlarının ifasından doğan adli konular hakkında adli mercilere görüş bildirmektir.
Yüksek Sağlık Şurası ( Üye seçimi) Sağlık Bakanı, Ülkede insan sağlığı ile ilgili alanlardaki hizmetleri veya eserleri ile tanınmış kişiler arasından bir yıl süre ile görev yapmak üzere 11 üye seçer. * Bakan, Müsteşar, 1.Hukuk Müşaviri, APK Kurulu Başkanı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü ve Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü tabii üyedir.
Yüksek Sağlık Şurası (Toplantı) * Şura üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır. * Şura nın başkanı Sağlık Bakanı dır. Bakan ın bulunmadığı sürelerde toplantıya Sağlık Bakanlığı Müsteşarı başkanlık eder. * Şura, yılda en az bir defa olmak üzere olağan olarak toplanır. Bakan ın daveti ile olağanüstü toplantılar yapılabilir. * Müzakereler yazılı ve sesli olarak kaydedilir. Kararlar bütün üyelerce imzalanıncaya kadar saklanır. * Tutuklu olan meslek mensupları ile ilgili veya daha önce Şura ca görüşülmüş olup tekrar görüşe sunulan dosyalara öncelik verilir.
Yüksek Sağlık Şurası (Karar) Kararlar açık oylamayla oy çokluğu ile alınır. Oyların eşitliği halinde Başkan ın taraf olduğu görüş kabul edilmiş sayılır. Üyeler çekimser kalamazlar. Kararlara muhalif kalan üyeler muhalefet şerhi yazarlar.
Yüksek Sağlık Şurası Kararları Bilirkişi görüşü niteliğinde olduğundan yargıç bu görüşle bağlı değildir.
İncelenen İlk 100 Dosya Verileri
Gönderen Mercii Ceza Mahkemesi Hukuk Mahkemesi 79 % 79 21 % 21
79 Olgunun Meydana Geldiği Kurumlara Göre Dağılımı Devlet Hastanesi SSK Hastanesi Özel Kuruluşlar Sağlık Ocağı Askeri Hastane Fakülte Hastanesi 29 % 36.70 24 % 30.38 15 % 18.99 7 % 8.87 3 % 3.80 1 % 1.26 --------------------------- 79 % 100.00
79 Olgunun Tıp Dallarına Göre Dağılımı Kadın H. ve Doğum Genel Cerrahi Pediatri Ortopedi Beyin Cerrahisi Anesteziyoloji Dahiliye Diğerleri TOPLAM 27 % 34.17 9 % 11.40 8 % 10.12 7 % 8.87 7 % 8.87 6 % 7.59 4 % 5.06 11 % 13.92 79 % 100.00
Tıbbi Metodoloji Anamnez Fizik muayene Ön tanı Laboratuar Kesin tanı Tedavi
79 Olguda Sağlık Personelinin Meslek Unvanlarına Göre Dağılımı Uzman Pratisyen Ebe Hemşire Asistan Teknisyen Diş hekimi Hastabakıcı Eczacı TOPLAM 76 % 55.48 22 % 16.06 15 % 10.95 8 % 5.84 6 % 4.38 4 % 2.91 2 % 1.46 2 % 1.46 2 % 1.46 137 % 100.00
İddia Edilen Suç Ölüme sebebiyet Yaralanmaya sebebiyet Görevi suiistimal Adli görevi savsaklama -------------------------------- Toplam 51 % 64.55 18 % 22.79 6 % 7.60 4 % 5.06 --------------------- 79 %100.00
Ölüme Sebebiyet Vermekle Suçlanan 51 Olguda Yapılan Adli Tıbbi İşlemlerin Dağılımı Otopsi Var Ölü Muayenesi ve Otopsi Yok Ölü Muayenesi Var Fethi Kabir --------------------------------------------- Toplam 31 % 60.79 11 % 21.57 7 % 13.72 2 % 3.92 --------------------- 51 %100.00
79 Olguda Suçlanan Sağlık Personelinin Kusur Durumuna Göre Dağılımı Kusurlu Kusursuz Görüş Belirtilmeyen 39 % 28.46 78 % 56.93 20 % 14.59 --------------------------- 137 % 100.00
Dosya İncelemeleri Sonucu Tespit Edilen Genel sorunlar Sağlık personelinin eğitimine yönelik (Tıpta uzmanlık sınavı,uzmanlık eğitimi gibi) Sağlık hizmetlerinin işleyişine yönelik (İcapçı hekim kavramı, ebenin görev tanımı, özellikle özel sağlık kuruluşlarının denetimi gibi) Adli hekimlik hizmetlerinin işleyişine yönelik
Kasten Suçlar Resmi belgede sahtecilik 204 ve Resmi belge hükmünde belgeler 210 / 2 Gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık 276 Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi 280
Meslek ve Sürekli Uğraşıları Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme 5271 s. CMK md 46 / 1b - 1412 s. CMUK md 48 Hekimler,diş hekimleri,eczacılar,ebeler ve bunların yardımcıları ve diğer bütün tıp meslek veya sanatları mensuplarının, bu sıfatları dolayısıyla hastaları ve bunların yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler. 5271 s. CMK md 46 / 2-1412 s. CMUK md 48 Yukarıdaki fıkranın (a) bendinde belirtilenler dışında kalan kişiler,ilgilinin rızasının varlığı halinde tanıklıktan çekinemez.
Her insan hekim olamaz, Ancak; hekim de dahil her insan hasta olabilir.