Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması

Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014-2015

2015, Amerikan Şirketler Derneği Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun 52. maddesine uygun olarak eser sahibinin önceden izni alınmaksızın hiçbir şekil ve yöntemle işlenemez, çoğaltılamaz, çoğaltılmış nüshaları yayılamaz, satılmaz, kiralanmaz, ödünç verilemez, temsil edilemez, umuma arz edilemez, hiçbir teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemle iletmek suretiyle kullanılamaz.

Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014-2015 Sponsorlarımız 1

Genel Direktör ün Mesajı 2004 yılında kurulduğundan bu yana Amerikan Şirketler Derneği, Türkiye deki iş ve yatırım ortamının güçlendirilmesi ve Türkiye ve ABD arasındaki ikili ticaretin, yatırımın ve ilişkilerin geliştirilmesi misyonuyla Türkiye de faaliyet gösteren Amerikan iş dünyasının sesi olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Geçtiğimiz 8 yıl boyunca karşılaştırmalı olarak yürüttüğümüz ve Amerikan şirketleri yöneticilerinin görüşlerinin paylaşıldığı Türkiye de İş ve Yatırım İklimi araştırmasının 2014-2015 sonuçlarını paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz. Araştırmamız, hem Türkiye ve bölgesine daha çok yatırımın çekilmesini sağlamak amacıyla önemli bir iletişim aracı hem de AmCham Türkiye/ ABFT üyesi olan ve olmayan Amerikan şirketlerinin Türkiye deki iş ortamı hakkındaki görüşlerini paylaşabildikleri önemli bir platform görevi üstleniyor. Araştırma kapsamında yöneticilere, genel yatırım iklimi, makroekonomik durum, altyapı, vergi sistemi, eğitim sistemi ve iş gücü piyasası gibi konularda bugüne ve geleceğe dair görüşlerini sorarak Türkiye deki iş iklimini karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi amaçladık. Araştırma çalışmamız ve araştırma raporlarımız her yıl yayımlanmakta ve araştırma sonuçları iki ülkedeki en üst düzeyde paydaşlarla paylaşılmaktadır. Araştırma çalışmamıza katılan Amerikan şirketlerindeki yöneticilere ve desteklerinden ötürü sponsorlarımıza teşekkürlerimizi sunarız. Elif Demircan AmCham Türkiye/ABFT Genel Direktör 2

AmCham Türkiye/ABFT Hakkında Amerikan Şirketler Derneği (AmCham Türkiye/ABFT), Türkiye de faaliyet gösteren ABD şirketlerinden oluşan bir ticaret birliği ve sivil toplum kuruluşudur. Türkiye de toplamda 50 milyar doların üstünde yatırımları olan ve 60.000 den fazla istihdam yaratan 125 i aşkın Amerikan şirketini temsil eden AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye deki iş ve yatırım ortamının güçlendirilmesini ve Türkiye ve ABD arasındaki ikili ticaretin, yatırımların ve ilişkilerin geliştirilmesini hedeflemektedir. AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye de gerçekleştirilen reformlar da dahil olmak üzere, Türkiye deki kurumlar ile Amerikan iş dünyasının diyalog ve işbirliği içinde çalışarak mevcut ilişkilerini geliştirmesini desteklemektedir. AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye ve ABD deki kamu ve özel sektör arasında güvenilir, saygın ve etkili bir iş ortağı ve köprü olmaya çaba göstermektedir. A.B.D. Ticaret Odası nın bir iştiraki olarak üyelerini temsil etmek ve ikili ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmek bakımından güçlü bir pozisyonda bulunmaktadır. AmCham Türkiye/ABFT, kuruluşundan bu yana geçen on bir yıl süresince pek çok etkinliğe imza atmış, ABD ve Türkiye den sayısız yetkiliyi konuk etmiş, ikili ilişkileri geliştirmek ve bir üst seviyeye çıkarmak amacıyla üyeleri adına araştırmalar gerçekleştirmiştir. Aynı şekilde, üye görüş ve önceliklerini temsilen çalışmalar ortaya koymaktadır. Bu çalışma 2007 yılından bu yana her yıl Amerikan Şirketler Derneği ne üye olan ve olmayan Amerikan şirketleri üst düzey yöneticilerinin Türkiye deki iş ve yatırım ortamı ile ilgili görüşlerini almaya yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. 2014 yılı araştırma çalışması Nielsen tarafından yürütülmüştür. Bu doküman, AmCham Türkiye/ABFT 2012, 2013 ve 2014 Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması sonuçlarını özetlemektedir. Nielsen Hakkında Nielsen (NYSE: NLSN), ölçümleme ve bilgide global bir lider olarak, tüketici ve pazar araştırmalarında, televizyon ve farklı mecraların ölçümlenmesinde, online araştırma ve mobil ölçüm alanlarında öncü bir firmadır. Nielsen dünyada 100 ülkede, müşterilerine tüketicilerin ne izlediği ve satın aldığı konusunda kapsamlı bir anlayış bütünlüğü sunmaktadır. Merkez ofisi New York, ABD de bulunmaktadır. (www.nielsen.com) 3

İÇİNDEKİLER SAYFA 1. Genel Bulgular 2. Yöntem ve Amaçlar 3. Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014-2015 3.1. Genel İş Ortamı 3.2. Makroekonomik Koşullar 3.3. Altyapı 3.4. Vergilendirme Sistemi 3.5. Eğitim ve İşgücü 3.6. Yatırım Trendleri Üzerine Gelecek Beklentileri 4. AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu 5. AmCham Türkiye/ABFT Üyeleri 5 6 7 7 9 10 11 12 14 16 18 4

1. GENEL BULGULAR AmCham Türkiye/ABFT Türkiye de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014-2015 bulgularının özeti şu şekildedir: Katılımcı şirketlerin Türkiye de faaliyetlerini sürdürme potansiyeli ve yatırım yapma eğilimi yüksektir. Katılımcıların %60 a yakını İstanbul un bölgesel finans merkezi olma potansiyeline katıldıklarını ve %65 i bunun gerçekleşmesi halinde şirketlerinin yatırım yapma eğilimlerinin olumlu yönde etkileneceğini belirtmiştir. Katılımcıların Türkiye deki genel iş ortamı ve pazar avantajlarına ilişkin olumlu görüşleri 2012 yılından bu yana korunmuş ve bu alanlarda önemli bir değişiklik yaşanmamıştır. r En güçlü yönler olarak, pazar potansiyelinin büyüklüğü ile birlikte Türkiye nin şirketlerin bölgesel operasyonları için önemli bir merkez olması ve dolayısıyla şirketlerin ana merkezleri için öncelikli bir pazar olması belirtilmiştir. r Karşılaştırmalı yıllık skorlar incelendiğinde, katılımcıların istikrarlı bir biçimde Türkiye deki iş ve yatırım ortamının benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında daha cazip olduğunu ifade ettikleri görülmektedir. r Katılımcılar, yatırım teşvik oranları ile kredi maliyetleri ve büyüme sermayesine erişim olanaklarını iyileştirilmesi gereken alanlar arasında göstermektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, Türkiye deki makroekonomik koşullardan memnuniyet seviyesi orta derecededir. r Türkiye deki mevcut faiz ortamı, döviz kurları ve enflasyon oranları iyileştirilmesi gereken alanlar arasında belirtilmiştir. Altyapı kalitesine ilişkin karşılaştırmalı veriler, 2012 yılından itibaren bu alandaki görüşlerin istikrarlı olarak olumlu yönde ilerlediğini göstermektedir. r Türkiye nin en güçlü yönleri olarak, havaalanı, karayolları ve otoban altyapısı ve aynı zamanda internet hızı ve kalitesi ortaya çıkmaktadır. r Katılımcıların yarısından fazlası, Türkiye deki elektrik güç altyapısı ve demiryolları ağı gelişmişlik düzeyinin şirket ihtiyaçları ve operasyonları açısından yeterli seviyede olduğunu belirtmiştir. r Katılımcıların %55 i uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarıyla gerçekleştirileceğine olan inancını belirtirken, iyileştirilmesi gereken bileşen olarak liman altyapısını belirtmiştir. Genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye deki vergilendirme sistemi ile ilgili görüşler orta derecede bir skor yakalamıştır. r Kişisel ve kurumsal vergilerin miktarı, hesaplama ve ödeme süreci birincil öncelikli iyileştirilmesi gerekli alanlar olarak belirtilmiştir. r İyileştirilmesi gereken alanlar arasında listelenmesine rağmen, karşılaştırmalı olarak incelendiğinde, katılımcılar, vergi kanunlarının tüm işletmelere artan bir şekilde eşit oranda uygulandığı görüşüne sahiptir. Eğitim ve işgücü alanına ilişkin karşılaştırmalı veriler, bu alandaki olumlu görüşlerin 2012 yılından bu yana istikrarlı olarak olumlu yönde ilerlemekte olduğunu göstermektedir. r Türkiye iş piyasasının güçlü yönleri olarak işgücü verimlilik seviyesi, işletmelerin ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı beyaz yakalı ve ofis elemanlarının kolaylıkla bulunması ve çalışanların yeterli hizmet anlayışına ve iletişim yeteneğine sahip olması belirtilmiştir. r Katılımcıların %52 si lise eğitim düzeyinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmadığını belirtmiş, %53 ü ise mavi yakalı personel sayısının yeterli düzeyde olmadığını belirterek bu alanı iyileştirilmesi gereken bir diğer alan olarak belirtmiştir. 5 5

2. YÖNTEM VE AMAÇLAR AmCham Türkiye/ABFT İş ve Yatırım İklimi Araştırması nın temel amacı, Amerikan şirketleri yöneticilerinin Türkiye deki iş ve yatırım ortamına ilişkin 6 alandaki güncel görüşlerini bir araya getirmektir: Genel İş Ortamı, Makroekonomi, Altyapı, Vergilendirme Sistemi, Eğitim ve İşgücü ve Yatırım Trendleri üzerine Gelecek Beklentileri. Araştırma, iki ana bölümden oluşmaktadır: Türkiye deki iş ve yatırım ortamına ilişkin soruların yer aldığı Anket ve yıllar bazında karşılaştırmalı olarak anket sonuçlarının analiz edilerek sunulduğu Rapor. Nielsen tarafından hazırlanan soru formu AmCham tarafından onaylandıktan sonra çevrimiçi anket platformuna aktarılmış ve katılımcılar ankete bu platform üzerinden davet edilmiştir. Kasım 2014 - Ocak 2015 tarihleri arasında yürütülen anket çalışması, Şubat ayı itibariyle sona ermiş ve sonuçların analiz aşamasına geçilmiştir. AmCham Türkiye/ABFT üyesi olan ve olmayan 90 Amerikan şirketi ile gerçekleştirilen anket çalışması kapsamında, katılımcılara Türkiye deki iş ve yatırım ortamına ilişkin geçen yıla dair görüşleri (2014) ve bu yıla dair tahmin ve beklentileri (2015) sorulmuştur. Soru formu tamamen katılıyorum dan hiç katılmıyorum a doğru dört adımda derecelendirilmiştir. Bu rapordaki skorlar ağırlıklı ortalamaların 100 lük bir bareme çevrilmesi ile oluşturulmuştur. Bu skorun 100 e yaklaşması belirtilen ifadeye katılımı, 100 den uzaklaşması ise reddi belirtmektedir. Pembe barlar, her bölümün ortalamasını belirtmektedir ve bölümü oluşturan soruların eşit ağırlıklı oldukları varsayımıyla hesaplanmıştır. Katılım Oranı ve Katılımcı Profili AmCham Türkiye/ABFT İş ve Yatırım İklimi anket çalışmasına, AmCham üyesi olan ve olmayan 90 şirket katılım göstermiştir. Anket, Türkiye de faaliyet gösteren Amerikan şirketleri üst düzey CEO/Genel Müdür ve iş ve yatırım ortamına ilişkin doğrudan deneyim ve bilgi birikimine sahip olan Direktör seviyesi kişilerin katılımına açılmıştır. Katılımcı Şirket Profilleri 6

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.1. Genel İş Ortamı Şekil 1. İş Ortamı Bileşenleri %75 %70 %62 %62 %52 %54 %59 %46 %41 %31 Yukarıdaki grafik iş ortamı ile ilgili sorulara verilen olumlu yanıtları göstermektedir. Genel bölüm ortalaması ile kıyaslandığında, çoğu iş ortamı bileşeninin ortalamadan yüksek bir skor elde ettiği gözlemlenmektedir. Buna göre, Türkiye deki iş ortamının en güçlü öğeleri aşağıdaki gibidir: Türkiye nin sahip olduğu pazar potansiyeli (%75) ve şirketlerin bölgesel operasyonlarını kolaylıkla gerçekleştirebilecekleri bir merkez olması özelliği (%70) en yüksek skorları almıştır. Genel İş Ortamı bölümündeki en yüksek puanı, Türkiye nin pazar potansiyeli almıştır. Katılımcıların %62 si, şirketlerinin ana merkezi için Türkiye yi öncelikli bir pazar olarak gördüklerini belirtmiştir. Türkiye nin uluslararası yükümlülüklerine olan bağlılık düzeyi (%62) ve kayıt dışı ekonomide yaşanan düşüşler (%59), regülasyonlar alanında belirtilen olumlu faktörler olarak yansımıştır. Katılımcıların %50 sinden fazlası Türkiye deki ekonomik ortamın işlerini geliştirmekte yardımcı olduğunu ve mevcut iş ve yatırım ortamının, benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında Türkiye yi daha cazip bir merkez olarak konumlandırdığını belirtmişlerdir. Diğer yandan, aşağıda belirtilen hususlar bölüm ortalamasının altında yer alarak iyileştirilmesi gereken alanlar olarak ortaya çıkmaktadır: Katılımcıların %59 u doğrudan yabancı yatırımları çekme ve kalıcılığını sağlama konularında yatırım teşviklerinin artırılması gerektiğini ve %54 ü ise kredi maliyetlerinin ve büyüme sermayesine erişim konularında kolaylaştırmaların gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Kamu-özel sektör işbirliğindeki skor göz önüne alındığında, yapısaldan ziyade kurumsal kaynaklı zorlukların giderilmesinin önemli olduğu görülmektedir. 7

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 Şekil 2. İş Ortamı Bileşenleri Karşılaştırmalı Sonuçlar %52 %58 %64 %75 %77 %81 %62 %68 %70 %67 %46 %59 %58 %41 %46 %43 %54 %60 %54 %62 %70 %67 %59 %62 %31 %42 %40 Yukarıdaki grafik, Amerikan şirketleri yönetici görüşlerinin son üç yılda ne yönde değiştiğini skorlar üzerinden göstermektedir. Buna göre; Ülkenin pazar avantajlarına ilişkin son üç yılda önemli bir görüş değişikliği bulunmamaktadır. En güçlü yönler olarak, pazar potansiyeli ile birlikte Türkiye nin şirketlerin bölgesel operasyonları için önemli bir merkez olması ve şirketlerin ana merkezleri için öncelikli bir pazar olması belirtilmiştir. 2012, 2013 ve 2014 yılları karşılaştırmalı skorları, katılımcıların yarısından fazlasının Türkiye deki ekonomik ortamın işlerini geliştirebilmeleri için olumlu olduğunu belirttiklerini ve bu özellik sayesinde Türkiye deki iş ve yatırım ortamının benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında daha cazip olduğu görüşünü paylaştıklarını göstermektedir. Katılımcılar, Türkiye nin uluslararası yükümlülüklerine olan bağlılık düzeyinin artmasının ve kayıt dışı ekonomideki düşüşlerin şirketlerin yatırım kararlarını olumlu yönde etkilediğini belirtmişlerdir. 8

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.2. Makroekonomik Koşullar Şekil 3. Makroekonomik Koşullar ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %53 %45 %45 %43 %33 Yukarıdaki grafik, katılımcıların Türkiye deki makroekonomik koşullar ile ilgili görüşlerini yansıtmaktadır. Genel bölüm ortalaması dikkate alındığında, makroekonomik koşullardan memnuniyet derecesinin orta düzeyde bir skor yakaladığı görülmektedir. Katılımcıların yarısından fazlası Türkiye deki mevcut makroekonomik koşullardan memnun olduğunu belirtirken, yarıya yakını ise Türkiye nin 2023 te dünyanın en gelişmiş 10 ekonomisinden biri olacak potansiyele sahip olduğunu belirtmişlerdir. Türkiye nin gelecek sene makroekonomik olarak dengede olacağına ve enflasyonun kontrol altında olduğuna dair inançlar, %45 lik bir skor yakalamıştır. İyileştirilmesi gereken alanlar olarak döviz kurları ve faiz ortamı belirtilmiş, ayrıca enflasyonun kontrol altına alınması gerekliliği öne çıkmıştır. Şekil 4. Makroekonomik Ortam Bileşenleri Karşılaştırmalı Sonuçlar %49 %53 %55 %45 %50 %59 %43 %53 %57 %33 %38 %56 %45 %50 %58 %49 %51 Yukarıdaki grafik, Türkiye deki makroekonomik ortam ile ilgili görüşlerde gerçekleşen değişimi yıllar bazında göstermektedir. Makroekonomik koşullardan memnuniyet oranı geçen yılın sonuçları ile karşılaştırıldığında %2 lik küçük bir düşüş göstermekte iken, makroekonomik istikrarın yaratılabileceğine dair güvenin 2013 sonuçları ile karşılaştırıldığında %5 lik bir düşüş yaşadığı görülmektedir. 2012 yılından bu yana bu alanda iyileştirilmesi gereken konular olarak Türkiye deki faiz ortamı, enflasyon seviyesi ve döviz kurları belirtilmektedir. 9

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.3. Altyapı Şekil 5. Altyapı ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %55 %63 %46 %59 %62 %67 Yukarıdaki grafik, Türkiye deki altyapı kalitesi hakkındaki görüşlerin bileşenlerini göstermektedir. Bileşenlere katılım oranları incelendiğinde, Türkiye nin güçlü yönleri havaalanı, karayolları ve otoban altyapısı ve aynı zamanda internet hızı ve kalitesi olarak ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların yarısından fazlası, Türkiye deki elektrik güç altyapısı ve demiryolları ağı gelişmişlik düzeyinin şirket ihtiyaçları ve operasyonları açısından yeterli seviyede olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %55 i uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarıyla gerçekleştirileceğine olan inancını belirtirken, bu bölümdeki iyileştirilmesi gereken alan olarak liman altyapısını belirtmiştir. Şekil 6. Karşılaştırmalı olarak Altyapı ile İlgili Görüşler %41 %59 %60 %61 %55 %50 %63 %65 %46 %63 %62 %50 %60 %67 %63 %66 %41 %64 %63 Yukarıdaki grafik, Türkiye deki altyapı kalitesi üzerine karşılaştırmalı görüşleri yansıtmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde, liman altyapısı hariç, 2012 yılından bu yana altyapı bileşenleri üzerine görüşlerin istikrarlı bir biçimde olumlu yönde ilerlediği görülmektedir. Aynı zamanda, uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarılı bir şekilde gerçekleştirileceğine olan inanç 2013 yılına kıyasla %5 lik bir artış yaşamıştır. Altyapı kalitesi üzerine görüşlerde en büyük ve olumlu yükselişler, havaalanı, demiryolları, karayolları ve otoban altyapısı alanlarında gerçekleşmiştir. Karayolları ve otoban altyapısı, bahsi geçen bileşenler arasında en büyük sıçramayı yakalamış ve geçen yıla kıyasla %12 lik bir artış göstermiştir. 10

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.4. Vergilendirme Sistemi Şekil 7. Vergilendirme Sistemi ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %44 %61 %61 %77 %57 %63 Yukarıdaki grafiğe göre, kişisel ve kurumsal vergilerin miktarı ve özellikle kişisel vergilerin hesaplama ve ödeme süreci öncelikli iyileştirilmesi gereken alanlar olarak belirtilmiştir. Vergi oranlarındaki öngörülebilirlik seviyesi ve vergi kanunlarının tüm işletmelere eşit uygulanabilmesi de iyileştirilmesi gerekli alanlar arasında gösterilmiştir. Şekil 8. Karşılaştırmalı olarak Vergilendirme Sistemi ile İlgili Görüşler %44 %36 %44 %61 %61 %61 %68 %57 %77 %79 %76 %57 %66 %55 %63 %67 %65 Yukarıdaki grafik, Türkiye deki vergilendirme sistemi üzerine görüş değişikliklerini yansıtmaktadır. İyileştirilmesi gereken alanlar arasında listelenmesine rağmen, karşılaştırmalı olarak incelendiğinde katılımcılar vergi kanunlarının tüm işletmelere artan bir şekilde eşit oranda uygulandığı görüşüne sahiptir. 2013 yılında bu görüşe katılım oranı %36 lık bir seviyede iken, bu rakam 2014 yılında %44 e ulaşmıştır. 2013 yılı sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, katılımcılar kişisel gelir ve kurum vergilerinin hesaplama ve ödeme süreçlerinin kolaylaştığını belirtmişlerdir. Bu alanlarda sırasıyla %7 ve %9 luk artışlar gözlemlenmektedir. Kurum vergileri ve kişisel gelir vergi oranlarında ayrıca iyileşmeler gözlemlenmektedir. Bu alanlarda sırasıyla %2 ve %4 lük olumlu görüş artışları yaşanmıştır. 11

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.5. Eğitim ve İşgücü Şekil 9. Eğitim ve İşgücü ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %53 %59 %53 %54 %62 %58 %60 %56 %47 %57 %48 Türkiye iş piyasasının en güçlü yönleri olarak işgücü verimlilik seviyesi, işletmelerin ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı beyaz yakalı ve ofis elemanlarının kolaylıkla bulunabilmesi ve çalışanların yeterli hizmet anlayışına ve iletişim yeteneğine sahip olması belirtilmiştir. Katılımcılar, üniversite düzeyi eğitim seviyesinin işletmelerin ihtiyaçlarını yeterli düzeyde karşıladığını belirtmiş ve bu bileşen genel bölüm ortalaması olan %56 nın üzerinde bir skor yakalamıştır. Girişimcilik yeteneğine sahip yeterli sayıda çalışanın varlığı, işgücünün İngilizce yeterlilik seviyesi ve çalışanların son teknolojik gelişmeleri ve araştırmaları destekleyebilme bileşenleri, ortalama bir skor yakalamıştır. Katılımcıların %52 si lise eğitim düzeyinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmadığını belirtmiş, %53 ü ise mavi yakalı personel sayısının yeterli düzeyde olmadığını belirterek bu alanı iyileştirilmesi gereken bir diğer alan olarak belirtmiştir. 12

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 Şekil 10. Karşılaştırmalı olarak Eğitim ve İşgücü Üzerine Görüşler %58 %61 %62 %59 %53 %53 %41 %53 %57 %54 %50 %62 %67 %60 %54 %61 %56 %57 %64 %47 %51 %60 %57 %46 %58 %48 %33 %42 Yukarıdaki grafik eğitim sistemi ve işgücü ile ilgili son üç yıl içerisinde gerçekleşen görüş değişikliklerini göstermektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, bileşenlerin tamamı geçmiş yıllara kıyasla olumlu yönde değişiklikler yaşamıştır. En büyük ve olumlu değişiklikler, üniversite ve lise düzeyi eğitim seviyelerinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterliliği üzerine olmuştur. Bu alanlarda sırasıyla %11 ve %15 lik artışlar yaşanmıştır. 2013 yılı sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, Türkiye deki işgücü kalitesi üzerine değerlendirmelerde olumlu sıçrayışlar yaşanmıştır. Buna göre, çalışanların yeterli hizmet anlayışı ve iletişim yeteneğine sahip oluşu görüşüne katılım oranı %6 lık bir artış, İngilizce yeterliliği üzerine %12 lik bir artış ve işgücünün son teknolojik gelişmeleri ve araştırmaları destekleyebilme kapasitesi konusunda ise %4 lük bir artış yaşanmıştır. Kalifiye beyaz yakalı personelin kolay bulunuşu üzerine görüşlerde %6 lık bir artış yaşanmasına rağmen, kalifiye ofis elemanlarının kolayca bulunuşuna dair gözlemler geçen yıla kıyasla bir değişim göstermemiştir. 13

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 3.6. Yatırım Trendleri Üzerine Gelecek Beklentileri Şekil 11. Yatırım Eğilimleri Bileşenleri %79 %64 %57 %65 %58 Yukarıdaki grafiğe göre, katılımcıların %79 u gelecek yıllarda Türkiye de kalmayı planladıklarını ve %64 ü Türkiye ye daha çok yatırım yapma eğiliminde olduğunu belirtmişlerdir. Katılımcıların yaklaşık %60 ı İstanbul un bölgesel bir finans merkezi olabilme potansiyelini belirtmiş ve %65 i bunun gerçekleşmesi halinde, Türkiye ye yönelik yatırım kararlarının olumlu yönde etkileneceğini belirtmiştir. Şekil 12. Karşılaştırmalı Olarak Yatırım Eğilimleri üzerine Görüşler %64 %71 %70 %79 %81 %80 %57 %56 %65 %65 %60 %58 %66 Yukarıdaki grafik katılımcıların yatırım trendleri üzerine gelecek beklentilerini karşılaştırmalı olarak yansıtmaktadır. Karşılaştırmalar, katılımcıların Türkiye de faaliyetlerini sürdürme ve yatırımlarını derinleştirmeleri ve genişletmeleri açısından olumlu görüşlerini koruduklarını göstermektedir. 14

3. TÜRKİYE DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014-2015 Şekil 13. Gelecek Beklentiler üzerine Görüşler %48 %41 %38 %26 Yukarıdaki grafik, katılımcıların yatırım trendleri üzerine gelecek beklentilerini göstermektedir. Buna göre, katılımcıların %41 i 2015 te Türkiye de yabancı yatırımcılar açısından daha cazip bir genel ortam yaratılacağına, %48 i ise daha istikrarlı bir makroekonomik ortamın muhafaza edilebileceğine dair görüşlerini belirtmiştir. Şekil 14. Karşılaştırmalı olarak Gelecek Beklentileri üzerine Görüşler %48 %58 %58 %41 %52 %56 %38 %45 %46 %26 %34 %32 Yukarıdaki grafik, yıllar bazında katılımcıların gelecek beklentilerine ilişkin görüş değişikliklerini yansıtmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde, tüm bileşenlerde ortalama %9 luk düşüşlerin yaşandığı gözlemlenmektedir. 2015 te Türkiye de yabancı yatırımlar için daha cazip bir genel ortam yaratılabileceğine ve daha istikrarlı bir makroekonomik ortamın muhafaza edilebileceğine olan güven, ortalama skorlar yakalamıştır. 15

AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu Serra Akçaoğlu Amerikan Şirketler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Citibank Türkiye Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Tankut Turnaoğlu Procter & Gamble Yönetim Kurulu Başkanı Türkiye ve Kafkasya Canan Özsoy GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Genel Müdür Tamer Özmen Microsoft Türkiye Genel Müdürü İhsan Necipoğlu Dow Türkiye ve Orta Asya Cumhuriyetleri Genel Müdürü Mine Öztürk Baxter Türkiye Genel Müdürü Neil Pryor PepsiCo Genel Müdür Daniel R. Matthews Baker & McKenzie Yönetici Ortağı Haluk Yalçın PwC Türkiye Başkanı Dilek Mutuş Wells Fargo İdari Başkan Yardımcısı TRAMS Bölge Müdürü 16

AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu Bernard J. Dunn Boeing Türkiye, Orta Doğu ve Kuzey Afrika Başkanı Andrei Holban 3M Türkiye Genel Müdürü Çiğdem Ertem Intel Türkiye, Orta Doğu ve Afrika Bölge Başkanı Hüseyin Gürer Deloitte Türkiye CEO Christophe Merkel Nike Türkiye Genel Müdürü Asgar Rangoonwala Janssen Türkiye Genel Müdürü Nilgün Langenberg Korn Ferry Genel Müdürü Ufku Akaltan UPS Türkiye Genel Müdürü Roberto Pedretti Nielsen Türkiye Genel Müdürü Gökhan Toğrul Hay Group Türkiye Genel Müdürü 17

AmCham Türkiye/ABFT Üyeleri 18 OTOMOTİV/ULAŞTIRMA Ford Goodyear Hertz ENDÜSTRİYEL ÜRETİM 3M Amec Foster Wheeler Bimaş Axalta Coating Systems Boeing International Borusan Makina Crown Bevcan DuPont ESBAŞ General Electric Honeywell Lockheed Martin McCormick Kütaş Miyamoto International Sikorsky FİGES The Dow Chemical Company BANKACILIK/FİNANSAL HİZMETLER / SİGORTA AIG Bank of America Merrill Lynch Citibank Dubai Starr Sigorta JPMorgan Chase Liberty Sigorta Marsh MetLife Wells Fargo Bank Ulusal Faktoring BİLGİ TEKNOLOJİLERİ / E-TİCARET Apple Brightstar Cisco Systems ebay HP IBM Intel Microsoft PayPal Qualcomm Telcotank Xerox TÜKETİM MALLARI & HİZMETLERİ Amway Cargill Coca Cola Estee Lauder Kimberly Clark Mondelez International Nike PepsiCo Philip Morris / Sabancı Procter&Gamble DAĞITIM HİZMETLERİ / LOJİSTİK Brink s CEVA Lojistik CHEP UPS EĞİTİM ELS Educational Services ETS Global İstanbul Bilgi Üniversitesi Laureate Wall Street English ENERJİ Aladdin Middle East BP MÜHENDİSLİK / İNŞAAT / GAYRİMENKUL City s Property Development Corp. Cushman & Wakefield Jones Lang LaSalle Kolin Opalit Stearns International Tishman Speyer Turner International SAĞLIK Amgen Baxter International Beckman Coulter Bristol Myers Squibb Boston Scientific Celgene Forever Living Herbalife Janssen Johnson & Johnson Lilly Medtronic Pfizer Sandoz SC Johnson Smith & Nephew EV ÜRÜNLERİ / EŞYA BMS-Herman Miller Steelcase KONAKLAMA / EĞLENCE / YİYECEK & İÇECEK Conrad Grand Hyatt İstanbul Hilton Worldwide Hilton Istanbul Bomonti Hotel İstanbul Marriott Hotel Şişli Yum! Brands SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI Genç Başarı Eğitim Vakfı Bir Dilek Tut Derneği PROFESYONEL / HUKUK / DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Baker & McKenzie BTS & Partners Chadbourne & Parke Curtis Mallet-Prevost Colt & Mosle LLP Deloitte. EY Hay Group Herrick, Feinstein LLP Kinstellar Korn & Ferry KPMG Locke Lord Edwards Moroğlu Arseven Nielsen Pera International PwC Serap Zuvin Hukuk Bürosu Spencer Stuart TBWA İstanbul