ACIBADEM SAĞLIK GRUBU HEMŞİRELİK HİZMETLERİ DİREKTÖRLÜĞÜ

ACIBADEM SAĞLIK GRUBU HEMŞİRELİK HİZMETLERİ DİREKTÖRLÜĞÜ 14 MAYIS 2015, İSTANBUL

İÇİNDEKİLER Program İçeriği.. 1 Onur Konuğumuz Meliha ATALAY. 2-6 Konuşmacılarımız ve Sunum İçerikleri. 6-44 Sağlıkta Maliyet Deyince Ne Anlıyoruz? Burcu TANER. 10-15 Sağlık Hizmetlerinde Finansman Modelleri-Gökhan GÜRCAN. 15-18 Hemşireler Sağlık sistemi Verimliliğini İyileştirmek İçin Neler Yapabilir?-Saliha KOÇ 19-25 Bakım Maliyeti İle İlgili Dünyadan Örnek Çalışmalar-Ükke KARABACAK..... 28-34 Hemşirelerin Maliyetlerle İlgili Bilinçlendirilmesi-Nilgün GÖKTEPE.... 34-40 ASG de Hemşirelik Bakımında Etkin Maliyet ve Verimlilik Örnekleri- Evrim ŞAHİN 40-44 Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri

Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 1

ONUR KONUĞUMUZ Meliha ATALAY Prof. Dr. Meliha ATALAY Prof. Dr. ATALAY, 1955 yılında Uçhisar/Nevşehir (Kapadokya) da ilkokuldan mezun olduktan sonra, kasabada, ortaokul ardından lise ve yüksekokul okuyan İLK KIZ öğrenci oldu. 1962-1966 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nun ilk öğrencilerinden biri olan Prof. Dr. ATALAY, Türkiye de Hemşirelikte Yüksek Öğrenimde de ilkleri yaşayan grubun içinde yer aldı. 1966-1970 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nda Hemşireliğin Temel İlkeleri Dersi asistanı ve öğretim görevlisi olarak çalışan Prof. Dr. ATALAY, 1971-1972 tarihleri arasında A.B.D. Pennsylvania da Cerrahi Hemşireliği eğitimi aldı ve Cerrahi servisinde çalıştı. Daha sonra 1979 yılında Polonya-Varşova da, 8 ay süren Family Health-Family Planning Sertifika Programı içinde yer aldı. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi nde 1973-1977 tarihleri arasında Hemşirelikte Bilim Uzmanlığı, 1977-1979 tarihleri arasında Hemşirelikte Doktora (Cerrahi) eğitimini tamamlayan Prof. Dr. ATALAY, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nun kuruluşu ve gelişmesi için Hacettepe Üniversitesi nden Ankara nın doğusuna giden ilk Öğretim görevlisi oldu. C.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu adı altında 1982 yılında Üniversitenin dördüncü eğitim kurumu olarak kuruldu. Cumhuriyet Üniversitesi nde Akademik çalışma hayatına devam eden Prof. Dr. Meliha ATALAY 1982-1987 yılları arasında Yard. Doç. Dr. 1987-1993 yılları arasında Doç. Dr. ve 1993-2002 yılları arasında Prof. Dr. olarak görev yaptı. Cumhuriyet Üniversitesi nde görevine devam ederken 1994-1995 eğitim-öğretim döneminde Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nda Öğretim Üyesi olarak görev üstlendi. Prof. Dr. ATALAY, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu nun kuruluşundan sonra 1985-2002 tarihleri arasında 17 yılda Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı nda yürüttüğü yüksek lisans programında 26 ve diğer üniversitelerde de üç olmak üzere toplam 29 tez çalışması yönetti ve hemşirelik eğitimine sayısız öğretim üyesi ve elemanı kazandırdı. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 2

1985 yılında İngiltere-Londra da International Accident and Emergency Nursing Conference, 1987 yılında İskoçya-Edinburg da Clinical Excellence in Nursing International Networking, 1988 yılında Avusturya-Viyana da Türk Hemşireler Derneği Temsilcisi olarak 1988 European Conference on Nursing, 1989 yılında Ingiltere-Londra da Healthy City Project, 1991 yılında Italya-Florensa da European Conference on Clinical Oncology and Nursing 1994 yılında Malta da 3 hafta boyunca International Short Term Course in Geriatry başlıklı bilimsel etkinlikler içinde yer aldı ve 1999 yılında Ingiltere-Londra da ICN kuruluşunun 10. Yıl kutlamalarına Türkiye Temsilcisi olarak katıldı. Prof. Dr. ATALAY ın başkanlık yaptığı ve Türk hemşireliğinde büyük değeri olan etkinliklerin başında Sivas ta düzenlenen III. Ulusal Hemşirelik Kongresi (24-26 Haziran 1992), Türkiye de Hemşirelikte Lisans Eğitiminin İrdelenmesi, İyileştirilmesi Workshop u (29-31 Ocak 1997), Hemşirelik Yüksekokulları Müfredat Programının, Sağlık Yüksekokullarına Tanıtımı ve Tartışılması (11-13 Şubat 1998) konulu Workshop çalışması ve Antalya da düzenlenen Yapıcı Okul-Klinik İşbirliği Workshop I (4-5 Eylül 2002) gelmektedir. Hemşirelik camiasında ciddi bir farkındalık oluşmasını sağlayan Okul Klinik İşbirliği Workshopları ilk toplantı yeri olan Antalya dan sonra Aydın (2003) ve Isparta da (2004) olmak üzere üç kez gerçekleşti. 2002 yılında emekli olan Prof. Dr. Meliha ATALAY 15 Kasım 2005 tarihinde Harran Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu nda yeniden göreve başlamış, bitmeyen ve hiç bitmeyecek olan meslek aşkı ve heyecanı ile güzel ülkemizin doğusunda yer alan bu yüksekokulda gelişim kıvılcımını başlatmıştır. Başta hemşirelik mesleği olmak üzere tüm hemşirelerin ve etrafındaki herkesin kişisel güçlenmelerine de destek sağlayan Sn. Prof. Dr. Meliha Atalay ın bu yılki hemşirelik haftamızda onur konuğumuz olması bizleri de güçlü kılmaktadır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 3

ACIBADEM SAĞLIK GRUBU XV. HEMŞİRELİK HAFTASI HEMŞİRELER DEĞİŞİM İÇİN BİR GÜÇ: Etkili Bakım, Etkin Maliyet Prof. Dr. Meliha ATALAY Emekli Öğretim Üyesi Değerli arkadaşlarım, 12-18 Mayıs Hemşirelik Haftası kutlamaları kapsamında Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörü Sayın Saliha Koç tarafından buraya davet edilmekten büyük mutluluk duydum. Sayın Koç a ve tüm ekibine bu davetleri için çok teşekkür ederim. Biliyorsunuz ben, Türkiye de hemşirelikte yükseköğretim/lisans programına geçişinin ilk grup öğrencileri içinde yer aldım. Bu nedenle bu önemli gelişmenin tarihine tanık olmuş bir kişiyim. İlkleri yaşamak hem çok zor, hem öğretici, hem de gurur vericidir. Çünkü bizler mesleğimizin geleceğinin biçimlenmesinde öncülük görevlerini üstlendik. Hemşirelik eğitimine başladığım yıl olan 1962-63 eğitim öğretim yılından bugüne yarım yüzyıldan fazla zaman geçti. 2011 Yılından bu yana emekli olmama karşın, mesleğime olan ilgi, sevgi ve sorumluluk bağımı hiçbir zaman koparmadım. Şimdi uzun yıllar sonucunda hemşireliğin benim için anlamını, kavrayış ve izlerini sizlerle paylaşmak istiyorum. Bunlardan ilki, bizlerin güçlü bir mesleki kimlik, mesleki benlik bilinci geliştirmemiz, mesleğimizi içimize sindirip onunla özdeşleşmeyi başarabilmemizdir. Kendimize önce kendimizin değer vermesidir. Mesleğimizi icra edebilmemiz için yeterli bilgiye sahip olmak zorundayız. Hemşirelik bilgisi insan varlığını tanımamız, yaşamı anlamamız için gereklidir. Çünkü hemşirelik bakım ve koruma hizmetleri öncelikle insan biyolojisine uygun olmak zorundadır. Ve bildiğiniz gibi ilkemiz önce, zarar verme olarak özetlenmiştir (Dünya Hekimler Birliği 1. toplantısında alınan karar 1947). Hemşirelik bilgilerinin beceri ve insani değerlerle desteklenmesi ve bütünleşmesi gerekmektedir. Bilen hemşire Yapabilen hemşire Hümanistik /insani değerleri gözeten, koruyan hemşire Bu özellikler bize özgürlük, otonomi, kendi işimizin kararını verebilme ve yapabilme yetisi kazandırır. Hemşireler kararları başkası tarafından verilen işleri yapma konumundan çıkmalıdırlar. Hemşirelerin bakımla ilgili bilgiyi araştırma yolu ile kendilerinin üretmesi gerekiyor. Bizler bunu yapabilecek beyin gücüne, sistematik düşünme ve üretme gücüne sahibiz. Bilgi üretme yerel bir Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 4

durum olmayıp, evrenseldir. Üretilen bilgiyi tüm dünya hemşireliği kullanır. Ancak üretilen bilgi de bakım sorunlarına yanıt olan, uygulanan, kullanılan bilgi olmalıdır. Türkiye de çok sayıda tanımlayıcı araştırmalar yapılmakta, toplumun, öğrencilerin, hemşirelerin, hastaların belli konulardaki düşünce, görüş, tutum ve bilgileri sorgulanmaktadır. Ancak bu araştırmaların sonuçları meslektaşlarımız tarafından pek paylaşılmıyor ve uygulamada yer almıyor. Bu bir bakıma, araştırma için harcanan emeğin de israfı anlamına geliyor. Araştırma ile kazanılan bilgi hasta güvenliğinin korunması açısından gerekli ve önemlidir. Hemşirelerin hata yapma olasılığını önemli ölçüde azaltır. Ayrıca, araştırmalara katılmak hemşirelerin yaratıcı yeteneklerini geliştiren bir durumdur. Aynı zamanda çalışma ortamında hemşirelerin kendi güvenliğini sağlar. Hemşirelik ve sanat Sanat, insanlığın gelişmesinin öz bilincidir. Bir duygunun, tasarımın ya da güzelliğin anlatımında kullanılan yöntemlerin tümü, üstün yaratıcılıktır. Dünyayı güzelin bilgisiyle kavrayıp yansıtmanın yoludur. Hemşirelik uygulamaları da belirli bir duyarlılık, sevgi, saygı, hoşgörü ve empati gibi nitelikler gerektirdiğinden hemşirelik ile sanat birbiri ile örtüşen iki önemli alandır. Sanat eğitimi bireyin ruh ve beden sağlığı için vazgeçilmez bir araçtır. Bu nedenle hemşirelik eğitiminde sanatın öğretisi yer almalıdır. Evrenin en değerli varlığı olan insanın ruh ve beden sağlığını korumayı ve tedavi etmeyi kendilerine meslek edinmiş olan hemşireler aslında aynı sanatçı gibidirler. Düşüncede özgür, sorun çözmede duyarlı ve yaratıcı, iletişimde saygılı, uygulamada yetenekli ve beceriklidirler. Bir diğer önemli konu, hemşirelikte değerler sistemimizi geliştirmedir. İnsanı kendine özgü yapısı içinde değerli bir varlık olarak ele almamız gerekiyor. Ayrıca insanın çok boyutlu bir varlık olması (biyolojik, psikolojik, sosyal, kültürel) hemşirelerin insanı bütüncül yaklaşımla ele alıp, hemşirelik hizmetini bu anlayışla planlayıp-sunmalarını gerektiriyor. Hemşireler başkalarının yaşamının içinde yer alan profesyonellerdir. Florence Nightingale, Notes on Nursing kitabında, bu anlayışı, Being charge of somebody s health cümlesi ile ifade etmektedir. Bu çok ağır bir sorumluluktur. Hemşirelik uygulamalarında bilgi ve becerinin yanı sıra insani/hümanist değerleri de korumamız gereklidir. Bireyin; Yaşam hakkının korunması Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 5

Kişiliğine, kimliğine saygı Mahremiyetinin korunması Eşitlik (adalet) ilkesine uyulması Temel insan gereksinimlerinin örselenmeden ve yeterli düzeyde karşılanması Sonuç olarak bu nitelikler uygarlık dediğimiz bir değer yargıları sisteminin de gereğidir, bunu yaratan da insandır. Hemşirelik ve teknoloji kullanımı Bilginin ürünü olan insan yaratısı teknoloji, sayısız ürünlerle hemşirelik hizmet alanına da girmiştir. Hemşirelerin insan üzerinde doğrudan/bizzat yaptığı işleri bugün makineler yapmaktadır. Örneğin monitörler gibi. Böylece makineler hemşirelere epeyce bir artı zaman kazandırmaktadır. Uluslararası Hemşireler Birliği nin 100. kuruluş yıldönümünde(londra 1999) katılımcılara dağıtılan kongre kitabında şöyle bir ifade yer alıyor. Teknoloji kullanma hemşireler için boş zaman yaratmaktadır. Bu kazanılan zamanı hemşireler teknik işler dışında hastanın yanında bulunarak harcamalıdır. Ayrıca unutulmamalıdır ki teknoloji/makineler hemşirelerin, hastaya insani bir dokunuşunun yerini asla alamaz denilmektedir. Benim için önemli bir konu da 1985 yılından beri öncülüğünü yapmaya çalıştığım okul klinik işbirliğinin gerçekleşmesi ve tüm ülkemize genellenmesidir. Çünkü hemşireliğin iki vazgeçilmez unsuru eğitim ve çalışma alanıdır. Okul klinik işbirliği hem klinikte çalışan hem eğitimde çalışan meslektaşların birbirleri ile yakınlaşmasına, dayanışmasına, iletişimlerinin güçlenmesine, bilgilerinin gelişmesine, bakım niteliği ve kalitesinin gelişmesine katkı veren önemli bir etmendir. Son olarak hemşirelik benim için; Bilgi (beyin) Duyarlılık (kalp) Beceri (el) 3 H = Head+Heart+Hand ile gerçekleştirilen dünyada eşi benzeri olmayan, canlılığın/yaşamın sürdürülmesine en büyük katkıyı veren meslek olarak hayatımızdadır. Hemşirelik insanlık var oldukça var olacaktır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 6

PANEL I: SAĞLIKTA MALİYETE GENEL BAKIŞ Panel Başkanları: Tahsin GÜNEY, Dr. Demet DİNÇ Tahsin GÜNEY Acıbadem Sağlık Grubu Genel Müdür Yardımcısı (Bölgesel Operasyonlar) Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü nden 1989 yılında mezun olan Tahsin Güney, 1997 1999 yılları arasında Londra da City Üniversitesi nde Aktüeryal Bilimler ve İstatistik alanında yüksek lisansını tamamladı. Güney, yüksek lisans programından Türkiye de Emeklilik Sisteminin Modellenmesi (Modelling of Pension System in Turkey) konulu tez ile mezun oldu. Kariyerine 1990 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu nda müfettiş yardımcısı olarak başlayan Güney, aynı kurumda 1993 yılında müfettiş, 2000 yılında Finansman ve Aktüerya Daire Başkanı, 2005 yılında Başkan Yardımcısı, 2007 yılında da Başkan Vekili ve Yönetim Kurulu Başkan Vekili oldu. Tahsin Güney, 2008 yılında Planlama ve İş Geliştirme Direktörü olarak katıldığı Acıbadem Sağlık Grubu nda 2013 yılından beri Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapıyor. Dr. Demet DİNÇ Acıbadem Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Direktör ve Başhekimi İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi nden 1989 yılında mezun olan Demet Dinç, Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde yüksek lisansını tamamladı. Dinç, doktora programında Aile Hekimliği Uzmanlığı üzerine Kardiyak Üfürümü Olan Çocuklarda Tanılama konulu tez ile 1996 yılında mezun oldu. Kariyerine 1996 yılında Acıbadem Sağlık Grubu Kalite Güvence Müdürlüğünde başlayan Dinç, aynı kurumda 1998-1999 yılında Etiler Polikliniği Başhekimliği, 1999-2004 Acıbadem Hastanesi Acil Servis Direktörlüğü görevlerini yaptı. 2004 yılında Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Başhekimliği görevini üstlenen Dinç, 2007 yılında Hastane Direktörlüğü görevi ile kuruma hizmet etmektedir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 7

Banu Burcu TANER Acıbadem Fulya Hastanesi Direktörü 1984 Ankara Atatürk Anadolu Lisesi'ni bitiren Burcu Taner, 1988 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Farklı sağlık yatırım projelerinde ve hastane bilgilendirme projelerinde danışmanlık hizmeti veren Taner, 1986-90 yıllarında Aselsan Elektronik Sistemleri'nde Fiyatlandırma ve Maliyet Kontrol Proje Mühendisi olarak iş hayatına başladı. 1990-96 yıllarında Telesisi-Telekominikasyon Sistemleri'nde Üretim Planlama ve Sistem Kontrol Müdürü, 1996-99 yıllarında Bayındır Health Care Systems'da Planlama ve Bütçeleme Müdürü, 1999-2008 yıllarında Doğuş Sağlık Grubu'da çeşitli pozisyonlarda görev aldı. 2008-Mayıs ayından itibaren Acıbadem Sağlık Grubu bünyesinde hizmetlerine devam etmektedir. 2006 yılından bu yana Genel Sağlık Sigortaları, Fiyat Yönetimi ve Hastane Bilgilendirme Sistemleri üzerine pek çok seminer ve konferansa moderatör ve konuşmacı olarak katılmıştır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 8

Sağlıkta Maliyet Deyince Ne Anlıyoruz? Banu Burcu TANER Acıbadem Fulya Hastanesi Direktörü Hedef; Daha geniş kitleler için daha iyi sağlık hizmeti sağlamak. Bir sağlık sisteminde kalite, maliyet ve erişim olmak üzere üç temel boyut bulunmaktadır. İdeal olarak bu üç boyut eş dengeli olarak ön plana çıkmakta ve nihayetinde ideal bir sağlık sistemini oluşturmaktadır. Maliyet ve erişim kamu politikaları neticesinde belirlenmektedir. Kalite ise diğer iki etmenden etkilenmektedir. Bu doğrultuda, sistemdeki bireylerin en kaliteli sağlık hizmetini aldığı, maliyetlerin en düşük seviyede tutulduğu, şirketlerin yatırımlarına geri dönüş sağlayabildiği ve erişimin sınırsız olduğu sistem ideal olarak kabul edilmektedir. Ancak uygulamaya gelindiğinde, idealde belirlenen bu üç boyutun da eş zamanlı olarak sağlanması kısıtlı kaynaklar nedeniyle mümkün olamamaktadır. Örneğin, bir sistemde erişim ve kalite arttırıldığı zaman maliyetler de paralel olarak artmaktadır. Dolayısı ile sağlık sistemine ayrılan sınırlı kaynağın kişilere en etkin hizmeti verecek şekilde yönetilmesi oldukça zorlu ve kritik bir süreç olarak öne çıkmaktadır. Günümüzün değişen demografik ve ekonomik göstergeleri ışığında, sürdürülebilir ve kaliteli sağlığa erişim için maliyet odaklı bir sistemin işletilmesi, gerek toplum sağlığı gerekse de yatırım sürekliliği adına kaçınılmaz olmaktadır. Sağlık sistemi; Sağlık hizmetlerinin sınıflandırılması dört ana grupta toplanmaktadır. Koruyucu sağlık hizmetleri, tedavi edici sağlık hizmetleri, rehabilite edici sağlık hizmetleri ve sağlığın geliştirilmesi hizmetleridir(gemlik ve Şişman 2010,92). - İlaç Sektörü - Sağlık Hizmet Sunucuları - Sağlık Sigortası - Tıbbi Cihaz Global krize rağmen son10 yılda sağlık maliyetleri 2 katından fazla arttı. Hedef daha geniş kitlelere daha iyi sağlık hizmeti sağlamak ancak uygulaması ülkelerin sağlık politikalarınca farklılık gösterdi. Bazı ülkelerde böbrek transplantı bile ödeme kapsamına alınmazken bazı ülkelerde üreme sağlığı devletin sosyal sorumluluğuna dahil edildi. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 9

Sağlık maliyetlerinin artışı; yaşlanan toplum, artan bulaşıcı olmayan hastalıklar, Teknolojik gelişmeler, artan talep, İklim değişimi, düşük bilinçlenme sağlamaktadır. Ülkelerin bütçelerinden sağlık hizmetlerine ayrılan payların yüksek olması, ülkelerin gelişmişlik düzeyiyle doğru orantılıdır. Ancak bir yandan da tüm ülkeler, sağlık harcamalarını kontrol altına almak için yoğun bir çaba içerisindedirler. Sağlık hizmetlerindeki maliyet, üç aşamada incelenebilir; 1) maliyetlerin tanımı, 2) tanımlanan maliyetlerin ölçümü, 3) bunların parasal birime dönüştürülmesi. Ancak, fırsat maliyetlerinin her zaman parasal olarak ifade edilemeyebileceği de akıldan çıkarılmamalıdır. Maliyetlerin tanımı, sağlık hizmetinin sunulması sırasında kullanılan kaynakların sıralanması şeklinde yapılır. Öncelikle direkt maliyetler ele alınır. Direkt maliyetler içinde, doğrudan sağlık hizmetiyle ilgili maliyetler, bu hizmetin sunumu sırasında diğer kurumlar tarafından ortaya çıkan maliyetler ile hastalar ve ailelere yüklenen doğrudan maliyetler sayılabilir. Hastaların sağlık hizmeti alabilmek için harcadıkları zaman, sağlık kurumuna gidiş ve geliş için harcanan paralar, sağlığın düzelmesine yardım için hastanın kendi cebinden ödediği paralar, hatta diğer kişilerin hasta kişinin bakımı için harcadığı zaman ve paralar bu kapsamda ele alınır. İkinci olarak; indirekt veya dolaylı maliyetler ele alınmalıdır. Bunlar, sağlık sektörü dışında yer alır. Üretimde yer alan kayıplar, verimliliğin düşmesi, dinlenme zamanının hasta bakımı için harcanması gibi durumların maliyeti bu kapsamda değerlendirilir. Üçüncü olarak, ölçülmesi ve değerlendirilmesi en zor olan, ölçülemeyen maliyetler bulunur. Bunlar, hastalıkla veya tedaviyle ilgili olarak kişinin yaşadığı stres, acı, endişe ve hayat kalitesinin azalması olarak belirlenir. Bunların paraya dönüştürülmesi ve finansal olarak ifade edilmeleri mümkün değildir. Tedavi nedeniyle uykusuz kalan bir çocuğun okul başarısının düşmesi, bu nedenle annesinin sık sık işinden izin alarak okula gitmesi ve bu nedenle de bir gün işini kaybetmesinin maliyetini hesaplamak zordur. Maliyet; bir mal ve hizmetin elde edilmesi için harcanan üretim faktörleri (emek, sermaye, malzeme) Sabit maliyet: Üretim miktarından etkilenmeyen maliyetler (amortisman gideri) Değişken maliyet: Üretim miktarına paralel olarak değişen maliyetler (örn: ilaç gideri) Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 10

Sağlık profesyonellerinin yetiştirilmesi de bu maliyetlerin içinde yer alır. Doğrudan maliyetler bir hastalığın tedavi süreci ile ilgili olarak ortaya çıkan maliyetler olarak tanımlanmaktadır. Sağlık sektörü içinde gerçekleşen bu tür maliyetleri her bir hasta için hesaplanması gerektiğinden mikro maliyetler olarak tanımlamaktadır. Hizmet sektörünün temel özelliği işgücü yoğun olmasıdır. Sağlık sektöründe profesyonel işgücü ağırlığının da etkisi ile sağlık kuruluşunun gider dağılımı daha heterojen hale gelir. Personel %48-55. tüm dünyada aynı aralıkta. Sağlık profesyonelleri ve diğer personeli kapsıyor. Personele verilen yan faydalar da bu kaleme dahil. Yetiştirme ve mevcut personeli geliştirme maliyetleri yükseliyor. Potansiyel önemi bugünkü öneminden daha büyük olan gider kalemi. Yönetilmesi en zor ama fırsatı büyük olan giderler. Gider tipi sabit, esnekliği bulunan giderler. Hasta sayısı önemli. Personel planlamasını neyi baz alarak yapmalıyız? Maximum kapasite, mevcut kapasite, hedef kapasite Kapasite kullanım oranındaki İdeal kapasite için personel planlaması. Atıl kapasite maliyeti ve excess hasta durumunda ilave işgücünün yüksek birim maliyeti. Sağlık hizmetlerinde «ortalama» baz alarak planlama yapamazsınız. Sabah taburcuları Sabah yatışları Acil vakalar Personel giderleri kadro planlaması İşgücü planlaması, hastanenin ihtiyaç, öncelik ve hedefleri, mevcut profil, bakım ve tatmin hedefleri, ekonomik tahminler, noksanlık maliyeti, fazlalık maliyeti, market öngörüleri, kamu Malzeme & ilaç yönetimi Klinik ve finansal sonuçları etkiler. İlaç giderleri Hastane toplam giderleri içinde ilaç giderleri 1995de 3.3% den 2004de 4.5% e arttı. Daha sonra 2007de %4.1e düştü. Önemli değişim ise ilaç giderlerinin daha çok ayaktan hastada yoğunlaşması oldu. Bunda önemli eken gelişen teknoloji ile yüksek maliyetli/komplex tedavilerin ayaktan yapılabilmesi. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 11

İşletme giderleri; Hasta Yiyecek-İçecek Gideri Temizlik Gideri Teknik Bakım Onarım Giderleri Tıbbi Alet ve Cihaz Bakım Onarım Enerji Gideri İletişim Gideri Haberleşme Gideri Sigorta Gideri Yönetim giderleri; Lisans Gideri Danışmanlık Gideri Taşıt Aracı Gideri Kira Gideri Pazarlama Giderleri Amortisman Giderleri; Tıbbi cihazlara ilişkin amortisman gideri Tıbbi görüntüleme Ameliyathaneler Yoğun bakım üniteleri Sterilizasyon ünitesi Yatarak tedavi alanları Ayaktan tedavi alanları Hastane binasına ilişkin amortisman gideri Demirbaşlara ilişkin amortisman gideri Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 12

Bir sağlık sisteminde kalite, maliyet ve erişim olmak üzere üç temel boyut bulunmaktadır. İdeal olarak bu üç boyut eş dengeli olarak ön plana çıkmakta ve nihayetinde ideal bir sağlık sistemini oluşturmaktadır. Maliyet ve erişim kamu politikaları neticesinde belirlenmektedir. Kalite ise diğer iki etmenden etkilenmektedir. Bu doğrultuda, sistemdeki bireylerin en kaliteli sağlık hizmetini aldığı, maliyetlerin en düşük seviyede tutulduğu, şirketlerin yatırımlarına geri dönüş sağlayabildiği ve erişimin sınırsız olduğu sistem ideal olarak kabul edilmektedir. Ancak uygulamaya gelindiğinde, idealde belirlenen bu üç boyutun da eş zamanlı olarak sağlanması kısıtlı kaynaklar nedeniyle mümkün olamamaktadır. Örneğin, bir sistemde erişim ve kalite arttırıldığı zaman maliyetler de paralel olarak artmaktadır. Dolayısı ile sağlık sistemine ayrılan sınırlı kaynağın kişilere en etkin hizmeti verecek şekilde yönetilmesi oldukça zorlu ve kritik bir süreç olarak öne çıkmaktadır. Günümüzün değişen demografik ve ekonomik göstergeleri ışığında, sürdürülebilir ve kaliteli sağlığa erişim için maliyet odaklı bir sistemin işletilmesi, gerek toplum sağlığı gerekse de yatırım sürekliliği adına kaçınılmaz olmaktadır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 2

Gökhan GÜRCAN Acıbadem Sigorta Genel Müdürü 1972 doğumlu olan Gökhan Gürcan, Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü mezunu olup yine aynı üniversitenin Endüstri Mühendisliği bölümüne bağlı MIS ihtisas programını tamamladıktan sonra MBA eğitimini Yeditepe Üniversitesinde almış, Koç Üniversitesi nde Koç Holding işbirliği ile düzenlenen MDP programını da başarı ile tamamlamıştır. 1996-2008 yılları arasında Koç Allianz bünyesinde stratejik planlama, mali işler ve çok sayıda yapılanma projesinde yöneticilik görevlerini üstlenmiş; yine aynı dönemde Yapı Kredi Bankası nın satın alınması dahil olmak üzere çok sayıda özel projede Koç Holding adına görevler üstlenmiştir. 2008 yılında Ergo Grubu Holding in kurulması görevi için ERGO ya transfer olmuş, Holding in kurulması görevi sonrasında CRO ve ERGOİSVİÇRE Portföy Yönetimi A.Ş., ERGOİSVİÇRE Emeklilik ve Hayat A.Ş., ERGOİSVİÇRE Sigorta A.Ş Yönetim Kurulu Üyesi görevlerini yürütmüştür. 10.05.2010 tarihinden itibaren Acıbadem Sigorta Genel Müdürlük görevini yürütmektedir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 3

Sağlık Hizmetlerinde Finansman Modelleri Gökhan GÜRCAN Acıbadem Sigorta Genel Müdürü Türk Sağlık Sistemi ndeki Temel Mali Akışlar Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 4

Birey Hizmet Ödeme Sağlık Çalışanı Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 5

Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 6

Uzm. Saliha KOÇ Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörü 1986 Haseki Sağlık Meslek Lisesi, 1990 Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu mezunudur. 2006 yılında Maltepe Üniversitesi nden Felsefe, Psikoloji ve Davranış Bilimleri Yüksek Lisansını almıştır.1989 1991 yılları arasında devlet hastanelerinde farklı pozisyonlarda hemşirelik yaptıktan sonra 1992 2000 yılları arasında özel sektörde Sorumlu Hemşire, Hemşirelik Hizmetleri Müdür Yardımcılığı, Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü yapmıştır. 2000 yılından beri Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü görevini yürütmektedir. 1993 2005 yılları arasında 30 farklı kongre ve sertifika programına katılmış, 2001 2006 yılları arasında çeşitli ülkelerde sağlık sistemini tanımaya yönelik ziyaretler gerçekleştirmiştir. 1992 2013 yılları arasında 31 i ulusal, 9 u uluslar arası olmak üzere çeşitli kongre, sempozyum ve panellerde bildirileri, Hastane Palyaçolarının Ameliyat Öncesi Dönemdeki Çocuklar ve Ebeveynlerinin Anksiyete Düzeylerine Etkisinin Belirlenmesi başlığında 1 dergi makalesi, Uygulamalarımızı Geliştirebilmek İçin Bir Yöntem: IV Ekibi ismi ile 1 kitap bölümü ve İyileşme ve İyileştirmede Gülümsemenin Gücü: Hastane Palyaçoları ismi ile 1 kitap yazarlığı vardır. 2004 yılında İstanbul/Kadıköy Rotary Kulübü tarafından Meslek Başarı Sertifikası, 2007 yılında Hastane Dergisi Sağlık Yönetimi ödülleri, 2006 Hemşirelik Hizmetleri Yöneticiliği Ödülü, 2008 yılında Diyabet Eğitim Hemşireleri Derneği Yetiştiren ve Destekleyen Yönetici Ödülü, 2009 yılında Hospital manager, Yılın Başarılı Sağlık Girişimcisi ve Yöneticisi Ödüllerinde, Yılın En Başarılı Hemşirelik Hizmetleri Yöneticisi ödüllerini almıştır. 20 nin üzerinde Ulusal çalışma gruplarında görev almakla birlikte SKİD Yönetim Kurulu üyesi, Türk Hemşireler Derneği, Enfeksiyon Hemşireler Derneği, Yoğun Bakım Hemşireler Derneği, HEMARGE (Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Derneği), Tıp Bilişimi Derneği ve Hemşirelikte Etik Derneği üyesidir. Acıbademli Hemşireler Derneği Başkanıdır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 7

Hemşireler Sağlık Sistemi verimliliğini İyileştirmek İçin Ne Yapabilirler? Uzm. Saliha KOÇ Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörü İdeal Sistem Sistemdeki bireylerin; En kaliteli sağlık hizmetini aldığı Maliyetlerin en düşük seviyede tutulduğu Şirketlerin yatırımlarına geri dönüş sağlayabildiği Erişimin sınırsız olduğu sistem ideal olarak kabul edilmektedir. Ancak uygulamaya gelindiğinde, idealde belirlenen bu üç boyutun da eş zamanlı olarak sağlanması kısıtlı kaynaklar nedeniyle mümkün olamamaktadır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 8

*Health at a glance, OECD indicators, 2011 1000 kişiye düşen hemşire sayısı ABD de10,8 OECD ülkelerinde 8,4 ve Türkiye de ise 1,5 dir. Türkiye de 114.772 hemşire istihdam edilmektedir (Deloitte, Türkiye Sağlık Sektörü Raporu, 2012) Ülkemizin sağlık göstergeleri OECD verileri kıyaslandığında: 1000 kişiye düşen doktor ve hemşire sayılarının artırılması, Toplam harcama içerisindeki ilaç harcama oranının azaltılması çok önemlidir. Türkiye de sağlık sektörünün performansının iyileştirmesi, Güçlendirilmiş sağlık sistemlerinin oluşturulması ve Kaynaklarının boşa harcanmaması için gereken önlemlerin alınmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. Sağlık hizmetlerinin maliyeti ne kadardır? Sağlık hizmetine ne kadar yatırım yapılacağına karar vermek için, hizmetlerin maliyetinin ne kadar olduğunu bilmek önemlidir. Son dönemlerdeki kilit sağlık hizmetlerinin sağlanmasına ilişkin WHO tahmini, anket yapılan 49 düşük-gelirli ülkede ortalama kişi başına US$ 44 altında harcama yapılması gerekeceğini, bunun 2015 yılına kadar biraz artarak US$ 60 ın biraz üstüne çıkacağını öngörmektedir. Verimsizliğin ana nedenleri Sağlık sistemlerinde verimsizliğin ana nedenlerine aşağıdakiler dahildir (Chisholm & Evans 2010): marka ilaçların aşırı kullanımı ve jenerik ürünlerin yetersiz kullanımı standardın altında veya sahte ilaçların kullanımı malzeme ve ekipmanlar, tetkikler ve prosedürlerin aşırı kullanımı uygun olmayan veya yüksek maliyetli personel karışımı, motive olmamış çalışanlar uygun olmayan hastane yatışları ve yatış süresinin uzaması Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 9

tıbbi hatalar bakım kalitesinin zayıflığı israf, yolsuzluk ve sahtekarlık düşük-maliyetli, ve yüksek-etkili seçeneklere fon sağlanmazken, yüksel-maliyetli, düşük-etkili müdahaleler gibi, stratejilerin verimsiz karışımı veya uygun olmayan düzey Hemşirelikte Anlamı Nedir? Kendimizi hizmet sağlayan olarak görmeliyiz. Sunduğumuz hizmetin kurumun varlığına ve bakım kalitesine olan etkisinin farkında olmalıyız. Hemşirelik yetkinliklerimizin yanına finansal düşünme becerisi eklemeliyiz. Kaliteli hizmetin sağlık çıktılarını olumlu etkilediğinin ve aynı zamanda maliyeti azalttığının farkında olmalıyız. Hemşireler profesyonel bakım sağlar ve vakaları yönetir Dolayısıyla hastalar için kullanılacak olan kaynakların belirlenmesinde etkin rol oynarlar Kararlarının ve aksiyonlarının yarattığı maliyeti bilmek zorundadırlar Kullanılan her bir malzemenin maliyetini bilmelidirler böylelikle daha düşük maliyetli olan alternatif ürünleri seçebilirler Mobil sağlık veya evde bakım hizmeti gibi servislerde çalışan hemşirelerin genel sigorta kurallarına daha fazla aşina olmaları gerekmektedir. Her bir sigorta poliçesi ön onay gerektiren durumlar, kapsam dışı hizmetler gibi farklı detaylar içerebilir. Hastanın alınan hizmetin bir kısmını ödediği bu gibi durumları önceden bilmek önemlidir. Böylelikle hemşireler hastaları, yararlanabilecekleri maksimum kaynaklar hakkında bilgilendirebilir. Hemşirelik bakımının ayrı olarak faturalandırılmaması, her bir hastanın aynı derecede bakıma ihtiyacı olduğu gibi bir algı oluştururken, hastaların aldıkları bakımın maddi değerini görmelerine engel olmaktadır. Ayrıca organizasyonların hemşireliği gelir getiren bir hizmet olarak görmemesi bunun yerine gideri oluşturan etmenler arasında göstermesi de klinik bakımın yaşadığı problemler arasındadır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 10

Girişlerin Zamanında Yapılmasının Sağlanması ABD de büyük sağlık kuruluşları her yıl sarf malzemelerin girişlerinin doğru yapılmamasından dolayı 1 milyon $ kaybetmektedir. Hemşireler hangi sarfın hastaya, hangi sarfın birime girilmesi gerektiğini bilmelidir ve kayıtları doğru yönlendirmelidirler. Prosedürler ve kullanılan ekipmanların dokümantasyonu eksiksiz yapılmalıdır. Ürünlerin kodları her yıl değişebilmekte, bazı ürünlerin girişleri birlikte yapılırken bazılarının ki ayrı olarak yapılmaktadır. Zamanında yapılmayan girişler faturaların iptaline neden olmakta böylelikle nakit para akışını olumsuz etkilemektedir. Yeni Teknolojilerin Değerlendirilmesi Eskiden, kullanımı kolay olan yeni bir ekipman maliyeti yüksek olsa bile tüm hastalarda uygulanırdı. Ancak günümüzde hemşireler, yeni ekipmanın hangi hastalarda daha etkili olacağına ve iyi sonuçlar vereceğine karar vermelidir. Hemşireler, kısıtlı kaynaklar içerisinde bu yeni ekipmanların maliyet analizini farklı hastalar üzerinde yapmaktadır. Zamanı Etkin Kullanmak Hemşirelik bakımı etkin ve organize olduğu zaman Hasta bakım planlamaları düzenli olduğu zaman Hemşireler koordineli çalıştığı zaman Her bir hasta ziyaretinde maksimum bakımı sağlayıp, ziyaret tekrarı ve gereksiz hizmet alımı önlendiği zaman Hasta yatış günü azaldığı zaman (yeni hastalara oda imkanı sunulur böylelikle hasta hacmi artar) Hemşireler daha fazla vakit alan işlerini belirleyip, İş tekrarını önlediği zaman Klinik bilgi sistemlerini uygulama ile entegre ettikleri zaman Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 11

Kaynakların Kullanımı Hemşirelik Hizmetleri organizasyonların çalışan sayısı en fazla olan birimidir. Bu nedenle etkili kadroların oluşturulması maliyet yönetiminin en önemli halkasını oluşturmaktadır. Araştırma Yapmak Hemşireler, görevlerini yeniden yapılandırmak ve hastalara sundukları hizmetlere değer katmak için bilimsel araştırmaları kullanırlar. Yapılan çalışmalar taburculuk sırasında hastalara verilen eğitimin klinik bulguları iyileştirdiğini, kişisel bakım yönetimine olan farkındalığı arttırdığını ve bakım maliyetini azalttığını (hastaneye tekrardan yatış azaldığı için) göstermektedir. Böylelikle ABD de hasta başına 2823$ tasarruf yapılmıştır. Yapmanız Gerekenler En fazla kullanılan ekipmanı belirleyin ve maliyetini öğrenin. Böylelikle bakımın büyüklüğünü görebileceksiniz. Biriminizde en sık kullanılan 20 sarf malzemenin maliyetini ve ücretini öğrenin. Literatürde yer alan kadrolama çalışmalarını inceleyin. Bilimsel çalışmalardan faydalanarak hemşirelik uygulamalarında maliyetten nasıl tasarruf edilir öğrenin. Birkaç Öneri Etkin taburculuk eğitimi ve doğru hasta takibi ile hastaların tekrardan hastaneye yatışını engelleyin. Böylelikle maliyetler azalacaktır (Jack ve ark. 2009, Nickitas 2009). Kanıta dayalı uygulama programları kaliteyi arttırıp alternatif bakım metotları ile maliyeti dengeleyecektir (Wurmser 2009). Hemşireler kadrolama çalışmaları ve bakım modelleri için proaktif bir yaklaşım benimsemelidir. Kaliteli bakım sağlarken hemşirelik dışı görevler için yardımcı personellerden destek alınarak maliyet azaltılabilir (Hader 2009). Hemşireler uygun maliyetli alternatif malzemelerin seçiminde aktif rol oynamalıdır. Kaliteli hasta bakımının savunucusu olan hemşireler, komplikasyon oluşumunu ve hasta yatış gününü azaltarak genel maliyeti düşürüp aynı zamanda bakımın kalitesini arttırabilirler (Hader 2009). Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 12

Hasta güvenliğinin savunucusu olan hemşireler, sağlık bakımından kaynaklı enfeksiyonlar, hastanedeki yaralanmalı düşmeler, bası yarası gibi advers olay ve yaralanmaları engelleyerek maliyetleri azaltır. Günümüzde hemşireler sağlık bakımının değerini yükseltmek için-kaliteyi arttırıp maliyeti düşürerek- bakıma olan katkılarını ölçmeli ve belgelemelidir. Hemşireler ancak ve ancak bütçeleme ve maliyetin temel noktalarını anlayarak; hastaneye yeniden yatışı, komplikasyonları, advers olayları, hasta yatış günü, sarf malzeme maliyetini ve hasta başına düşen genel maliyeti düşürüp kaliteli bakıma olan katkılarını ispat edebilirler. Kaynaklar 1. Anderson, D.J., Shelton, W. (2006). Clarify your financial picture with staff management tools. Nursing Management, 37(7), 49-51. 2. Ersöz, F. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyleri ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi, 2, 95-104. 3. Hader, R. (2009). Tightening the belt in 2009. Nurs Manage, 40(1), 6. 4. Jack, B.W., Chetty, V.K., Anthony, D., Greenwald, J.L., Sanchez, G.M., Johnson, A.E., Forsythe, S.R., O Donnell, J.K., Paasche-Orlow, M.K., Manasseh, C., Martin, S., Culpepper, L. (2009). A reengineered hospital discharge program to decrease re-hospitalization: A randomized trial. Ann Intern Med,150(3), 178-187. 5. Koelling, T.M., Johnson, M.L., Cody, R.J., Aaronson, K.D. (2005). Discharge education improves clinical outcomes in patients with chronic heart failure. Circulation, 111(2), 179-185. 6. Nickitas, D.M. (2009). Nursing on the right side: Why nurses must step to the right. Nurs Econ 27(3), 141-168. 7. Wurmser, T. (2009). The financial case for EBP. Nurs Manage, 40(2), 12-14. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 13

PANEL 2: ETKİLİ BAKIM, ETKİN MALİYET Panel Başkanları: Prof. Dr. Fatma ETİ ASLAN, Uzm. Hem. İlknur YAYLA Prof. Dr. Fatma ETİ ASLAN Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölüm Başkanı Florance Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu ndan 1986 yılında mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü nde 1988 yılında Yüksek Lisansını, 1992 yılında Doktorasını tamamladı. 1999 yılında Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Doçenti, 2006 yılında ise Profesör oldu. Hemşirelik Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora programlarında program başkanlığı yanı sıra Cerrahi Hastalıkları, Acil Bakım, Ağrı Doğası ve Kontrolü, Ameliyathane ve Cerrahi Yoğun Bakım, Sağlığın Değerlendirilmesi ve Semptom Kontrolü derslerinin teori ve uygulamalarını sürdürmektedir. Otuzun üzerinde Doktora ve Yüksek Lisans tez ine danışmanlık yaptı. Halen 12 uluslararası/ulusal mesleki derginin danışma kurulu üyesi olan Eti Aslan ın, 19 u uluslararası, yüzün üzerinde yayımlanmış bilimsel makalesi bulunmakta olup, beş kitap yazarlığı, yedi kitapta bölüm yazarlığı ve üç kitap editörlüğü bulunmaktadır. On ikisi uluslararası olmak üzere 100 ün üzerinde bilimsel toplantıda oturum başkanı, dokuzu uluslararası olmak üzere 60 ın üzerinde bilimsel toplantıda ise konuşmacı olarak bulunmuştur. Prof. Dr. Fatma Eti Aslan halen Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hemşirelik Bölüm Başkanı olarak görev yapmaktadır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 14

Uzm. Hem. İlknur YAYLA ASG Hemşirelik Hizmetleri Ameliyathaneler ve MSÜ Koordinatörü Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürü İlknur YAYLA 1987 Zeynep Kamil Sağlık Meslek Lisesi ve 1997 Anadolu Üniversitesi AÖF Hemşirelik Yüksek Okulunu, 2011 yılında da Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümünden mezun olarak lisans eğitimini tamamladı. İsviçre, Zurich Üniversitesi Hastanesinde 1991 yılında Nöroşirurji Kliniğinde Hemşirelik, 2004 yılında Almanya da Cerrahi Aletlerin Kullanımı, Bakımı ve Sterilizasyonu na ilişkin eğitim aldı. Bugüne kadar ulusal ve uluslararası birçok kongre, seminer ve kurs programlarını yürüten, ulusal ve uluslar arası birçok bilimsel makalesi ve bir kitapta bölüm yazarlığı bulunan Sayın Yayla, ameliyathane hemşireliğinde yetkinlik geliştirme programları, nöroşirurji hemşireliği, ameliyathanede hasta güvenliği ve hastane enfeksiyonlarının önlenmesi konularında çalışmalarını sürdürmektedir. 12 farklı dalda ödülü bulunan Sayın Yayla, 28 yıllık profesyonel mesleki yaşantısında Ameliyathane Hemşireliği, Ameliyathane Sorumlu Hemşireliği, M.Ü. Nörolojik Bilimler Enstitüsü Başhemşireliği yaptı. 2007 yılından itibaren Acıbadem Sağlık Grubu Ameliyathane Hizmetleri Müdürlüğü ve aynı zamanda 2009 yılından itibaren Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü görevini yapmaktadır. Mevcut görevlerine ilaveten 2010 yılı itibariyle Acıbadem Sağlık Grubu Ameliyathaneler ve Sterilizasyon Üniteleri Koordinatörlüğü görevini de yürütmektedir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 15

Doç. Dr. Ükke KARABACAK Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekan Yardımcısı 1966 yılında Bulgaristan da doğdu. 1985 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Sağlık Lisesi nden, 1992 yılında İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu ndan mezun oldu. İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı nda Meme Kanserli Hastaların Kemoterapötik Ajanları Tolere Edebilmelerinde Eğitimin Etkisi konulu tez çalışması ile Yüksek Lisans eğitimini 1995 yılında tamamladı. İ.Ü.Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu, Hemşirelik Anabilim Dalında Meme Kanserli Hastalarda Konforu Destekleyici Hemşirelik Bakımının ve Eğitimin Radyoterapi Uygulaması ile Etkileşimi konulu tez çalışması ile doktora eğitimini 2004 yılında tamamladı. 1985 yılında İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalında da hemşire, 1988-1994 yılları arasında aynı fakültede Meme Hastalıkları Araştırma ve Tedavi Ünitesinde Servis Sorumlu Hemşiresi olarak görev yaptı. 1994-2009 yılları arasında Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu/Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalında görev yaptı.halen Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümünde öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. Yayınları arasında hemşirelik süreci, hemşirelikte beceri eğitimi ve uygulamaları, konfor kuramı, sağlıklı yaşam biçimi davranışları, teknolojik gelişmelerin sağlıklı/hasta bireyin bakımına yansımaları ile ilgili çalışmaları ile Hemşirelik Esasları Temel Beceriler Rehberi, "Beslenme problemi olan hastanın bakım ve takibi. Sabuncu N, Ay FA.(Ed).Klinik Beceriler: Sağlığın Değerlendirilmesi ve Takibi", "Radyoterapiye bağlı cilt değişiklikleri. Can G.(Ed). Onkoloji Hemşireliğinde Kanıta Dayalı Bakım", Enfeksiyonu önleme ve kontrol. Aştı TA., Karadağ A. (Ed). Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı kitaplarında bölümü vardır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 16

BAKIM MALİYETİ; Dünyadan Örnek Çalışmalar Doç. Dr. Ükke KARABACAK Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Bakım Maliyetinde Mevcut Durumda Ekonomik büyüme, demografik değişiklikler, küresel ekonomi entegrasyonu, tüketici kültüründe değişme, sağlık politikaları, hemşireliğin de içinde yer aldığı hizmet sektöründe büyüme, EĞİTİM ve SAĞLIK hizmetlerinde gelişmeyi sağlamaktadır. Sağlık hizmetindeki yetersizlik, kaynak israfı, düşük kaliteli bakım; tıbbi hataların, hastane kaynaklı enfeksiyonların, basınç yaralarının ve hastanede kalış sürelerinde uzamalara neden olmaktadır. ABD, IOM un «Kalite Boşluğunu Aşma» raporu (2001) na göre Bakım; Kanıta Dayalı Kaliteli Güvenli olmalıdır. Tıp Enstitüsü (IOM), Sağlık Hizmet Sunumu için altı temel amaç belirlemiştir. 1. Güvenli 2. Etkili 3. Hasta Merkezli 4. Zamanında 5. Etkin 6. Eşit Etkili demek; Sunulan sağlık hizmetinden yararlanabilecek, bilimsel temele dayalı, yararı olmayacak hizmet vermekten kaçınmak demektir. Etkin demek; Ekipman, sarf malzeme, fikirler ve enerjiyi de içeren kaynakların boşa harcanmasından kaçınmak demektir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 17

Instıtute of Medicine (IOM) Amerika Tıp Enstitüsü Hemşirelik Girişimi Platformu Hemşireliğin Geleceği İle İlgili Dört Anahtar Mesaj İçermektedir. 1. Hemşireler aldıkları eğitim ve öğretimin tamamını kullanarak uygulamalarını yürütmelidirler 2. Hemşireler sağlık bakım sisteminin geliştirilmesinde hekimler ve diğer sağlık ekibi ile tam bir işbirliği içinde olmalıdır 3. Hemşireler akademik gelişmelerini destekleyen en üst eğitim sistemleri ile en iler düzeydeki eğitim ve öğrenime ulaşmalıdırlar. 4. Etkili işgücü planı yapabilmek ve politika oluşturabilmek için daha iyi veri toplanmasına ve bilgi alt yapısına gereksinim vardır Özetle; sürekli eğitim, en iyi bakım ve düşük maliyet.. 2015 ICN Temel Mesajı; Hemşirelerin herkes için daha iyi sağlığı elde etmede maliyet etkin ve etkili bakım sağlayarak çözümün bir parçası olmalarıdır. Maliyeti Etkin Bakım Planı Sezgilerimiz bize hemşirelerin etkili olduklarını söylemektedir. Aynı zamanda hemşireler maliyet etkilidir. Yeniden yatış, Basınç ülseri, Enfeksiyon oranları gibi örneklere ilişkin çalışmalarda bunlara yer verilmektedir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 18

Hemşireler, daha fazla insana daha düşük maliyetle kaliteli bakım sunabilecek pozisyon ve güçtedirler. Hemşirelerin verdikleri bakım ve eğitim ile; tıbbi hata, ölüm oranı, hastane enfeksiyonları ve hastanede yatış süresinde ivme hareketinde azalmayı sağlayacak güçtedirler. Hemşirenin bakım vermede seviyesinin yeterli olması yetersiz olmasından daha iyi olduğu ve bu iyi donanımlı hemşirelerin daha az donanımlılardan daha iyi olduğu, daha iyi nin anlamının daha iyi hasta bakımı ve maliyet azaltmak olduğu açıkça görülmektedir. Bakımın kalitesinin arttırılmasında sürekli eğitim ve gelişimin gerekliliği vurgulanmaktadır. Sürekli öğrenmeyi zorunlu kılan ve daha düşük maliyetle en iyi bakımı sağlayan sistem; Giderek artan karmaşık yapıyı yönetme, Sağlık bakımında daha büyük değer elde etme ve politika, Endüstri ve teknolojinin faydalarından yararlanma zorunludur. Araştırma sonuçlarından birçok bilgi elde edilebilir ancak araştırmaların planlanması pahalı, tamamlanması zaman almakta ve bakım sürecinin karmaşık yapısına sınırlı ölçüde genellenebilmektedir. İhtiyacımız olan güvenilir hasta deneyimleri ve çıktılarıdır bunları da Elektronik Sağlık kayıtlarından (EHR) elde edebiliriz. İyi düzenlenmiş çalışma sonuçlarından en iyi ve en yeni kanıtların kullanımı ile bakım uygulanan hastalarda daha iyi sonuçlara ulaşıldığı bildirilmektedir. %28 oranında sonuçları olumlu etkilemektedir. Yeterince bilgiye sahip olmadan karar verme hemşirelik bakımının kaliteli ve etkili olmasını engeller. Kanıtlar, Maliyet ve Bakım Kalitesi döngüsü mutlaktır. Ancak en iyi veriler kanıt temelli uygulamaların kullanılması ile elde edilecektir bu nedenle sadece yönetici hemşirelerin değil tüm hemşirelerin kanıtı nasıl kullanacaklarını bilmeleri gerekmektedir. Örnekler vermek gerekirse; Hemşirelerin verdikleri bakım ve eğitim ile basınç yaraları azalmaktadır. Basınç yaraları bir hasta güvenliği ve bakım kalitesi sorunudur. İngiltere de yapılan tedavi maliyet analizi; 1,214 (1. Düzey) ile 14,108 (4. Düzey) değişim saptanmıştır. Basınç yaralarının tedavisinin İngiltere de, hem hastalar hem de sağlık hizmeti sağlayıcılar için ciddi bir maliyet yükü temsil ettiği açıktır. ABD de, yılda 2.5 milyon hastada basınç yarası mali kayıp yılda US$ 9.1-11.6 milyar. Bireysel hasta bakımının maliyeti basınç yarası olan hasta başına US$ 20,900 ila US$151,700 arasında değişmektedir. Basınç yarası olan hastaların ortalama yatış uzunluğu 14.1 gün iken olmayanlar için bu süre 5 gündür. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 19

Hemşirelerin verdikleri bakım ve eğitim ile hastane kaynaklı enfeksiyon azalmaktadır. Avrupa da, 16 milyon ekstra hastane yatışı ve 37 bin ölüme neden olmaktadır, yıllık mali kaybın 7 milyar olduğu tahmin edilmektedir. ABD de, Hastane ilişkili enfeksiyonlar yılda 99,000 ölüme yol açmaktadır, 2004 yılındaki mali kayıp US$ 6.5 milyar olmuştur. Bakım paketlerinin kullanımı maliyeti düşürmektedir. Örneğin; Damar Yolu Erişimi PAKETİ; El hijyeni, Yüksek düzey bariyer önlemleri, Klorheksidinle cilt antisepsisi, Uygun kateter seçimi (santral kateter için femoral kateterden kaçınılmalı), Günlük izlem yapılarak gereksiz hatların kaldırılması 1000 kateter gününde %50-80 arasında gelişme belirlenmiştir. Vantilatör İlişkili Pnömoni PAKETİ; 30 ila 45 derece yatağın başını yükseltme, Günlük sedasyon değerlendirilmesi ve ekstübasyon için hazırlık, Peptik ülser profilaksisi, Derin ven trombozu profilaksi Sonucunda retrospektif olarak VAP; %45 azalma gözlenmiştir. Günümüzde sağlık alanındaki teknolojik gelişmeler hemşirelik uygulamalarında değişim yapma gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Hemşireler, sağlık hizmetlerinde özellikle bakım kalitesini artıracak, sağlık bakım kaynaklarının etkin kullanımını ve bakımın sürekliliğini sağlayacak alanlara yönelmektedir. Hemşireler sağlık hizmetlerine erişimi, sonuçlarını ve bakım maliyetini iyileştirmek için teknolojiyi kullanmaktadırlar. Telefon; maliyeti düşük, hastane başvurularını azaltan, hasta memnuniyetini artıran ve hasta eğitiminde kullanılabilen bir yöntemdir. Hemşire telefon danışmanlık programları ile kanser, hipertansiyon ve diyabet gibi kronik hastalıkların yönetiminde yarar sağlanmaktadır. Ülkemizde telefon ile sağlık hizmeti sunumu ile ilgili nitelikli insan gücüne, yasal düzenlemelere ve sağlık politikalarına gereksinim vardır. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 20

Örnek vermek gerekirse; Vaka yönetim modeli Onkoloji hemşirelerinin sürdürmüş olduğu kanser destek programı kapsamında hemşireler telefonla vaka yönetimini gerçekleştirmiş, Kanser ilişkili tedavi maliyetinde 6 aylık süreçte %9.8, son bir ay içerisinde %28.2 düşüş sağlanmıştır. Kanada da, kayıtlı hemşireler tarafından verilen 24 saatlik sağlık bilgisi ve danışma hizmetleri gereksiz acil servis ziyaretlerini %32 oranında azaltmış maliyetleri düşürmüş memnuniyeti oldukça arttırmıştır. New Brunswick telefonla ev bakımı programına katılanlarda yapılan bir araştırma, hastane yatışlarının %85, acil servis ziyaretlerinin %55 azaltmıştır. Hemşirelerin verdikleri bakım ve eğitim ile ölüm oranı azalmaktadır. Sağlık hizmetleri sunumunda en önemli kaynak HEMŞİRE İNSAN GÜCÜDÜR. Hemşirelerin bir yandan etkin ve verimli çalışması, diğer yandan yüksek kalitede sağlık hizmeti verilmesi, ancak etkin bir kaynak yönetim sistemi ile gerçekleştirilebilir. Araştırma kanıtları daha yüksek hemşire hasta oranına sahip hastanelerde ölüm oranının daha düşük olduğunu göstermektedir. Benzer şekilde, düşük hemşire istihdamı, artan iş yükü ve stabil olmayan birim ortamlarının, düşmeler ve ilaç hataları dahil olmak üzere, olumsuz hasta sonuçları ile bağlantılı olduğu görülmektedir. Dokuz Avrupa ülkesinde; hemşire dağılımı, eğitimi, ve mortalite oranları retrospektif ve gözlemsel bir çalışmada incelenmiş; %60 lisans mezunu çalışan ve ortalama 6 hastaya bir hemşirenin bakım verdiği alanlarda %30 lisans mezunu ve 8 hastaya bir hemşirenin bakım verdiği alanlara göre mortalite oranının %30 azaldığı bildirilmiştir. Hemşire sayısı %4-6 oranında arttırıldığında komplikasyon nedeniyle ölen her 100 hastanın 7 sinin hayatta kalabileceği belirtilmiştir. Tıbbi hatalar hasta güvenliği için ciddi bir tehdittir. Tıbbi hatalar daha uzun hastanede yatışlara yol açabilir ve böylelikle sağlık hizmetinin maliyetinin yanı sıra ağrı ve ıstırap veya hatta ölüm nedeni ile hastaya ve aileye maliyeti de arttırırlar. Olumsuz vakaların raporlanması; cezalandırıcı olmamalı,hataları raporlayanlar utandırılmamalı ve suçlanmamalı, hataların öğrenilmesi ve uygulamanın değiştirilmesi için bilgiler paylaşılmalıdır. Sonuç olarak; Çalışan hemşire istihdamında etkili bir planlama yapılmalı Hastalara iyi (yüksek) eğitim almış hemşireler tarafından bakım verilmeli Hastalara deneyimli hemşireler tarafından bakım verilmeli Araştırma sonuçlarının kullanılması ve güçlü kanıtlar oluşturmak adına politika ve hemşire kadroları oluşturulmalı Kurumlar hasta-hemşire-sistem sonuçlarını değerlendirmelidir. Acıbadem Sağlık Grubu Hemşirelik Hizmetleri Direktörlüğü XV. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri 21