EĞİTİM EKONOMİSİ Yrd. Doç. Dr. Yüksel GÜNDÜZ

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 Eğitim Yönetimi Teftişi Ve Planlaması Tezsiz Yüksek Lisans Programı EĞİTİM EKONOMİSİ Yrd. Doç. Dr. Yüksel GÜNDÜZ 1

Ünite 6 İNSAN KAYNAKLARINI GELİŞTİRME SORUNLARI VE POLİTİKALARI Yrd. Doç. Dr. Yüksel GÜNDÜZ İçindekiler 6.1. EĞITIMIN KAZANÇ GÜCÜ ÜZERINDEKI ETKILERI... 5 6.2. EĞITIMDE YATIRIM ÖNCELIKLERI... 7 6.2.1. Ortaöğretim ve Yükseköğretim... 8 6.2.2. Mesleki Eğitim ve Yetiştirme... 8 6.2.3. Yetişkin Eğitimi... 8 6.2.4. Yatırım Önceliklerinin Yerine Getirilmesi... 9 6.3. KAYNAKÇA...11 2

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 Örgütlerde eğitim en genel anlamda çalışanlara bilgi ve beceriler kazandırma sürecidir. Eğitimde neyi, nasıl öğretmeli ve davranış nasıl olumlu olarak değiştirilmelidir? sorusuna yanıt aranmalıdır. Eğer hava durumunda çok yağmur yağacağı tahmini yapıldıysa, evden çıkmadan önce şemsiye alır ya da su geçirmez yağmurluk vb. giyersiniz. Eğitim işinde de yaptığınız işin berbat olmaması ve elbiselerinizin ıslanmaması için önlemler almaya çalışırsınız. Aynı şekilde işletmede de öncelikle çözülmesi gereken sorunun ne olduğu ortaya konulmaya çalışılır. Açıkça işteki sorun, zaman, maliyet, imaj, strateji ve rekabet konularından hangisi ile ilişkili ise bunu ortaya koymak gerekir. Daha sonra da eğitimin bu sorunları çözüp çözmeyeceği düşünülmelidir. Etkili eğitim, eğitime alınan çalışanların gereksinimlerini karşılayabilmelidir. Nitelikli bir eğitim, işletmenin amaç ve hedeflerini desteklemelidir ve mutlaka her işletmeye uygun, özel eğitim programları tasarlanmalıdır. Eğitim, çalışanların yeterlik ve uzmanlıklarını en üst düzeye çıkarmalarını sağlar. Uzmanlığa önem verme ve eğitim çağdaş örgütlerin en önemli özelliklerinden birisidir. Yüksek performanslı ve başarılı örgütler karmaşık görevleri yerine getiren örneğin problem çözebilen ve karar verebilen insanlardan oluşur. Bu yüzden eğer çalışanlar bireysel olarak yüksek düzeyde yeterliliğe sahip olurlarsa ancak örgütler rekabete karşı yanıt verebilirler. Rekabet ancak sürekli değişim ile olanaklıdır. Eğitim ile çalışanların şu anki pozisyonlarında kullandığı bilgi ve becerilerin daha ileriye götürülmesi söz konusudur. Çalışanların şu anki işlerini yerine getirirlerken, daha ne kadar süre bu işlerini aynı performansla yerine getirebileceklerini bilemeyiz. Oysaki insanlar yaşamlarından memnun olduğunda işlerinde performansın en iyisini gerçekleştirmeye çalışırlar. Bu memnun olma durumu onların gerçekten performanslarını en iyi biçimde gerçekleştirdiklerini bize göstermez çünkü onlar performansı iyi gerçekleştiremediklerinin farkında olmayabilirler. Bu açıdan insan kaynakalrını sürekli gelişriemek bir elzemdir. Geliştirme, çalışanların daha çok gelecekteki işlere hazırlanması yerine kullanılabilmektedir çünkü çalışanların bilgi ve beceri düzeyleri bugünkü işleri yerine getirebilmek için yeterlidir ancak gelecekte yapılabilecek olası işler için de hazırlıklı olmaları gerekir. İşte bu durumlar için genelde geliştirme kavramını kullanmaktayız. İyi bir eğitimi gerçekleştiremeyen bir örgüt çalışanlarının geleceğini de düşünemez, öyleyse geliştirme için iyi bir eğitimin olması gerekmektedir. İyi geliştirilmiş işgücü sadece değişime tepki vermez, değişimin kendisini de yaratır. Eğitim daha çok bireyin bir işe yönelik bilgi, beceri ve tutumlarının geliştirilmesi iken, geliştirme bireyin pek çok yönde geliştirilmesini de sağlar. Eğitim yönetici konumunda olmayan bireyler için teknik bilgi ve beceri kazanmasını sağlarken, geliştirme daha çok yönetim pozisyonlarındaki bireyler için de kullanılır. Geliştirme dört etmene bağlıdır. Bunlar; örgüt, insan kaynakları bölümü, işveren ve bireyin kendisidir. Bu etmenlerden birisi konu ile ilgili olumsuzluk yaşar, düşünür ya da gereksiz görürse, geliştirmenin yararı azalabilir. Eğitim ve geliştirme, işletmeler için 1920 lerden itibaren kullanılmaya başlayan bir kavram olmakla birlikte ancak 1940 larda profesyonel bir alan olmuştur. 1940 larda uygun eğitim içeriğinin ne olması gerektiği ve eğitimin değerlendirilmesinde hangi yöntemlerin kullanılacağı üzerinde durulmaya başlanmıştır. 1970 ler ile birlikte de literatürde eğitim ve geliştirmenin ayrımı üzerinde çalışılmaya başlandığı görülmüştür. Bazı yazarlar ise gelişimin ancak eğitime bağlı olduğunu söylemektedir. Bir başka deyişle, geliştirmenin eğitimi kap- 3

Eğitim Ekonomisi sadığını, eğitim olmadan geliştirmenin gerçekleşme olanağının olmadığını düşünmektedirler. Bu yüzden eğitim ve geliştirmeyi aynı anlamda kullandıkları görülmüştür. Herkesin okur-yazarlığı, pekçok ülkede siyasal bir hedefti. Ancak, ilköğretimde para harcamanın, ilgiyi, ekonomik büyümeye daha çok katkıda bulunan faaliyetlerden başka yöne saptırdığı konusuna sık sık dikkat çekiliyordu. Planlar, modem sektörün insangücü gereksinimini doğrudan karşılayan yükseköğretimin ve çeşitli ortaöğretim türlerine daha sıcak bakıyorlardı. Elleriyle çalışan insanların, örgün eğitime pek fazla ihtiyaç duymadıkları düşünülüyordu. Son yıllarda görüşler önemli ölçüde değişime uğradı. Yükseköğretim ve ortaöğretim önceliğini korumakla beraber, ilköğretim kademesindeki genel eğitimin değeri günümüzde daha geniş bir kabul görmektedir. Bu anlamda gözlenen iyileşmeler, gelişmekte olan ülkelerin eğitim sektörüne ilişkin önemli yatırımları yansıtır. Bu ülkelerde, eğitimle ilgili kamu harcamaları reel olarak (1976 yılı doları) 1960 yılında yaklaşık 9 milyar dolar iken (Toplam GSMH nın % 2.4 ü), 1976 yılında 38 milyar dolara (GSMH nın % 4 ü) yükselmiştir. Farklı kademelerdeki kayıtlı öğrenci sayısındaki büyüme oranları, doğal olarak, maliyetleri oldukça etkilemektedir. Bölge Yükseköğretim İlköğretim Yükseköğretimin İlköğretime Oranı Orta Afrika 3.819 38 100.5 Güney Asya 117 13 9.0 Doğu Asya 471 54 8.7 Orta Doğu ve Kuzey Afrika 3.106 181 17.2 Latin Amerika 733 91 8.1 End. Ülkeler 2.278 1.157 2.0 SSCB ve Doğu Avrupa 957 539 1.8 İlköğretim ve Yükseköğretimle İlgili Öğrenci Başına Kamu Harcamaları (1976) Tablo incelendiğinde Dünyanın bazı bölgelerinde okullaşma oranlarının düşük olduğu görülmektedir. Bu durum özellikle, fakirler, kırsal alanlar ve kadınlar arasında yaygındır. Dahası, gelişmekte olan ülkelerde kayıtlı öğrencilerin ortalama % 40 ı dördüncü yıla gelmeden önce okuldan ayrılmaktadır. Örneğin, Brezilya nın kuzeydoğusundaki fakir kırsal bölgede (1974), okullaşma oranı % 46 gibi düşük bir oranda olmasına rağmen, öğrencilerin hemen hemen 2/3 ü ikinci yıla geçmeden önce okulu terk etmişlerdir. 4 yılı tamamlayanların oranı ise yaklaşık % 4 olarak tahmin edilmiştir. Bununla birlikte, okullaşma oranlarındaki çok büyük artışlar, eğitim alanındaki önemli gelişmenin bir işaretidir. 4

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 6.1. EĞITIMIN KAZANÇ GÜCÜ ÜZERINDEKI ETKILERI Eğitimin bilişsel ve bilişsel olmayan olmak üzere iki etkisinden söz edilebilir. Eğitim, belirli bir konuda bilgi sağlayarak ve genel muhakeme becerilerini geliştirerek bilişsel; inanç ve değerler ile iş ve topluma karşı tutumların değişimine neden olurak ta bilişsel olmayan etkide bulunur. Bilişsel alanda, düşünme ve öğrenme için bir genel kapasitenin geliştirilmesi, belirli konulardaki öğrenmeden daha önemli bulunmalıdır. Diğer taraftan eğitimin bilişsel olmayan etkilerinin çoğu (yeni fikirleri kabule açıklık, yarışmacılık, disiplini kabule isteklilik) üretken ekonomik etkinliklerle doğrudan ilişkilidir. Diğerleri ise (hoşgörü, kendine güven, toplumsal sorumluluk gibi) daha çok kişisel ve siyasal bir nitelik taşır, ancak yine de ekonomik performansı etkiler. Eğitimin, bireyin verimlilik ve kazancı üzerinde doğrudan etkilerini ortaya koyan çalışmalar vardır. Bunlar, iki ana başlık altında incelenmektedir. Kendi Hesabına Çalışanlar: Varsayımlar, ilköğretimin insanlara diğer değişkenlere göre daha fazla yardım ettiğini göstermektedir. Bu konudaki kanıtların çoğu tarım alanından gelmekte ve eğitim gören ve görmeyen çiftçilerin yenilikçi etkinlikleri, üretim miktarları ve verimlilik mukayeselerini içermektedir. Gelişmiş tarım teknikleri için gerekli tamamlayıcı girdilerin temin edilebildiği yerde, dört yıllık temel eğitim görmüş bir çiftçinin yıllık çıktısı, hiç eğitim görmemiş birisinden ortalama olarak % 13.2 daha fazladır. Bu artışların küçük veya büyük olarak görülüp görülemeyeceği konusu, bu artışları başarmanın maliyetine bağlıdır. Bu nedenle, eğitimden kaynaklanan üretim artışını, eğitimin maliyetleriyle karşılaştıran çalışmalar, eğitimin getiri oranlarıyla diğer sektörlerdeki yatırımların getiri oranlarını oldukça iyi bir biçimde karşılaştırması bakımından anlamlıdır. 5

Eğitim Ekonomisi Çalışma Tamamlayıcı Girdilerle Hiç eğitim görmeyenlerin aksine, 4 yıllık temel eğitim almış çiftçilerin tarımsal çıktılarında bu eğitmden kaynaklanan yıllık artış tahminleri (%) Brezilya (Garibaldi), 1970 18.4 Brezilya (Resende), 1969 4.0 Brezilya (Taquari), 1970 22.1 Breziyla (Viccsa), 1969 9.3 Koloınbiya Chinchina), 1969-0.8 Kolombiya (Espinal), 1969 24.4 Kenya, 1971-72 6.9 Malezya, 1973 20.4 Nepal, 1968-69 20.4 Güney Kore, 1973 9.1 Ortalama (Ağırlıklandırılmamış) tamamlayıcı girdiler olmaksızın 13.2 Brezilya (Candelaria), 1970 10.8 Brezilya (Conceicao de Castelo), 1969-3.6 Brezilya (Guarani), 1970 6.0 Brezilya (Paracatu), 1969-7.2 Kolombiya (Malaga), 1969 12.4 Kolombiya (Moniquina), 1969 12.5 Yunanistan, 1963 25.9 Ortalama (Ağırlıklandırılmamış) 8.1 Çiftçi Eğitimi ve Çiftçi Verimliliği Tarımsal araştırmaların ortaya koyduğu son gelişmelerin ışığı altında, eski teknolojiye sahip bazı yerler şimdilerde büyük ölçüde gelişmiş olanaklar sunacaktır. Bu nedenle, çiftçilerin gelecek kuşağının büyük bir bölümünü cahil bırakmak, eşitlik alanında olduğu gibi büyüme alanında da ileriyi görememe olacaktır. İşgörenler. İkinci tip çalışmalar, bireylerin eğitim düzeylerine göre almış oldukları maaş ve ücretlerle ilişkilidir. Eğer eğitim, öğrenme, yenilik ve uyum kapasitesini etkiliyorsa, bu etki özellikle, işgörenler için rutin olmayan veya değişen görevleri yapmada önemli olmalıdır. Temel eğitim, modern işletmelerdeki işgörenler için okuma-yazma ve hesap yapma avantajları sağladığı gibi disiplinli iş alışkanlıkları ve daha ileri eğitime heveslilik de kazandırır. Bazı küçük işletme ve tarım çalışanlarının da yer aldığı ancak, daha çok şehirlerdeki büyük işletmelerde çalışanların kazançlarına dayalı getiri oranlarıyla ilgili tüm çalışmalar, daha çok 6

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 eğitim görenlerin daha yüksek kazanç elde ettiğini göstermektedir. Maliyetlere karşı temel eğitim sonucunda elde edilen ek kazançların tutarlı bir biçimde yüksek olduğu göülmektedir. Aynı çalışmaların, orta ve yükseköğretimle ilgili bulguları da önemli olmakla birlikte daha düşük görünmektedir. Ülke Grubu İlköretim Ortaöğretim Yükseköğretim Ülke Sayısı Gelişmekte olan ülkeler 24.2 15.4 12.3 30 --Düşük gelirliler % 50 nin altında okur-yazarlık --Orta gelirliler % 50 nin üzerinde okur-yazarlık 27.3 17.2 12.1 11 22.2 14.3 12.4 19 Endüstrileşmiş ülkeler --- 10.0 9.1 14 Çiftçi Eğitimi ve Çiftçi Verimliliği Not: Tüm durumlarda rakamlar toplumsal getiri oranlandır. Maliyetlere kamu ve özel harcamalar gibi vazgeçilen kazançlar da dahildir (öğrenci okula devam etmeseydi ne kadar kazanç elde ederdi). Faydalar, vergi öncesi gelirlere göre ölçülmüştür: (Kişisel getirilere, kamu maliyetleri ve vergiler dahil olmadığından, bu getiriler genellikle daha büyüklür). Çalışmalar 1957.ve 1978 yılları arasındaki değişik yıllara ai11ir. 6.2. EĞITIMDE YATIRIM ÖNCELIKLERI İlköğretim: İlköğretim, birkaç öğrenim basamağından oluşan örgün eğitim dizgesinin, okuyup yazmayı, aritmetiği, iyi bir yurttaş olmak için en gerekli bilgi ve becerileri kazandıran ilk basamaktır. Bu yönüyle, bireylerin ileriye dönük bütün etkinliklerinde önemli rol oynsmsktsdır. Yoksullukla başa çıkmada yükseköğretim, mesleki eğitim ve yetişkin eğitimi de önemli olmakla birlikte, ilköğretim özel bir öneme sahiptir. Geçmişte ilköğretimin getirileri yüksek iken, işgücü içinde ilköğretim görenlerin oranlarının artışıyla, özellikle bazı işlerde, ilköğretimin getiri oranlarının azalabileceği öne sürülmektedir. İlköğretimin getiri oranları, okur-yazarlık oranının % 50 den az olduğu yerlerde, % 50 den fazla olduğu, ülkelere göre hala dikkati çekecek ölçüde yüksek görünmektedir. Çalışmaların farklı zaman dilimlerinde yapıldığı bazı ülkelerde, getiri oranları az da olsa genellikle azalmaktadır. İlköğretimin bundan başka, eşitlik üzerinde olumlu etkileri vardır. Ek harcamaların kırsal alan, kızlar ve kentlerdeki fakir çocuklar üzerinde yoğunlaşmasıyla ilköğretim daha yaygın bir duruma gelmiştir. İlköğretim genellikle, kaynakların fakirlere doğru yeniden dağıtımına neden olur. Buna karşılık, ortaöğretim ve yükseköğretimle ilgili kamu harcamaları fakir ailelerin çocuklarının daha az yararlanma fırsatına sahip olması nedeniyle, fakir gruplardan zengin gruplara doğru yeniden dağıtıma yönelir. 7

Eğitim Ekonomisi İlköğretimin özellikle kız çocukları açısından başka bir olumlu etkisi de, gelecek kuşakların sağlığı, doğurganlığı ve eğitimiyle ilişkilidir. Nihayet, ilköğretim halkın yaşamını zenginleştirir. 6.2.1. Ortaöğretim ve Yükseköğretim İlköğretimden geçtikten sonra öğrenimini sürdürmek isteyen bireylerin ulusal eğitim amaçlarına uygun olarak daha üst öğrenime, birtakım teknik ve meslek alanlarına ya da yaşama hazırlamak için eğitim öğretim yapılan birimlerine ortaöğretim denilmektedir. Yükseköğretim ise, eğitim sistemi içinde, ortaöğretime dayalı, en az dört yarı yılı kapsayan her kademedeki eğitim öğretimin tümüdür. İlköğretimin, ortaöğretim ve yükseköğretimle mukayese edildiğinde daha yüksek olan getirileri, dikkatleri başka bir yönde çok uzağa çekmemelidir. Çünkü yoksullara, gerek doğrudan hizmet götüren öğretmen, sağlık memuru ve tarım teknisyeni, gerekse dolaylı hizmet sunan araştırmacı, mühendis ve yönetici gibi pekçok insan için yüksek düzeyde bilgi gereklidir. Orta ve yükseköğretimin getiri oranları ile ilgili tahminler hakkındaki kıuşkular ve eğitilmiş işsizlik olgusunu da hesaba katarak hala pekçok gelişmekte olan ülkede ciddi bir biçimde becerili insan kıtlığının varlığı vurgulanabilir. Çoğu ülkede orta ve yükseköğretime olan talepler gelecek için öngörülen arzları aşmaktadır. Bununla birlikte tek ilişkili etken, ekonomik boyut değildir. Ortaöğretim, doğum oranlarının aşağıya çekilmesi ve çocuk ölümlerinin azaltılmasında önemli rol oynar. Diğer taraftan, yükseköğretim ekonomik olduğu kadar, açık bir biçimde bilimsel, kültürel ve entelektüel hedeflere de sahiptir. 6.2.2. Mesleki Eğitim ve Yetiştirme Bireye belli bir meslek alanıyla ilgili bilgi, beceri, alışkanlıklar kazandırmayı ve bu alandaki yeteneklerini türlü yönlerden geliştirmeyi amaçlayan örgün ve yaygın eğitim kurumları aracılığı ile geliştirilen eğitime mesleki eğitim denilmektedir. Mesleki ve teknik okullar, istihdam öncesi genel eğitim ile uzmanlık becerilerinin kazandırılmaları arasında doğru dengeleri bulmada çoğu kez güçlüklerle karşılaşılır. Ayrıca ekonominin değişen gereksinimlerine uyum sağlamada ağır kalırlar. Çoğu mesleki okul sistemlerinde düşük prestij nedeniyle yükseköğretime geçiş için güçlü bir yarış vardır. Deneyimler, mesleki becerileri geliştirmede ağırlıklı olarak okullara dayanmanın çoğu kez geçerli bir yol olmadığını gösterir. 6.2.3. Yetişkin Eğitimi Yetişkin eğitimi, yaşam boyu gelişimleri çerçevesinde eğitim hizmetleri vererek onların öğrenme ihtiyaçlarının karşılanması anlayışından hareketle gelişmiştir. Yetişkin bir birey de, bir çocuk ve genç gibi yaşam içerisinde eğitim hizmeti alma ihtiyacındadır. Çünkü yetişkinde gerçekleştirmek ve başarmak durumunda olduğu gelişim ödevlerine, sorumluluklara, beklentilere ve rollere sahiptir. Dolayısıyla, yetişkinlerin öğrenmeleri sadece zorunlu eğitimin kapsadığı bilgilerle sınırlı değildir. Yetişkin, yaşamı boyunca her zaman yeni bilgi ve becerileri öğrenmek, kendini geliştirmek isteyebilir. Bir yetişkin eğitimi programının etkili olabilmesi, öğretmenler sorumluluğunda yürütülme, spesifik amaçlara yönelme, ve hissedilen ihtiyaçlara dayanmayı gerektirir. Açıkça ihtiyaca dayalı yerlerdeki sonuçlar daha iyi 8

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 idi. Örneğin. Son çalışmalardan birisi, tarımsal eğitimin genellikle verimliliğin yükselmesini sağladığını gösteriyor. Dünya Bankası deneyimleri de tarımsal eğitimde ziyaret ve yetiştirme yaklaşımının olumlu etkilerini gösteriyor. Böyle bir program Batı Bengal de (1975) bir yıl içinde, yüksek ürün veren buğday çeltik türlerinin ekili alanlarının %2 ile %40 ı arasında değişen oranlarda yükselmesine yardımcı oldu. 6.2.4. Yatırım Önceliklerinin Yerine Getirilmesi Fakir çocukların gördüğü eğitim üç şeye bağlıdır. Bunlardan birincisi; bulunabilirliktir. Öğrenciler için eve makul bir uzaklıkta okul var mıdır? İkincisi; sunulan eğitim fırsatlarını kullanabilmedir. Ebeveynleri çocuklarını okula göndermekte, onların okula gitmesine izin vennekte midir yoksa onları okulu bırakmaya mı cesaretlendirmektedir. Üçüncüsü ise; sağlanan eğitimin niteliği ile ilişkilidir. Bulunabilirlik: Finansal sınırlılıklar, özellikle uzak nüfus yoğunluğunun düşük ve iletişim olanaklarının zayıf olduğu yerlerdeki fakir halka ulaşmada pek çok güçlüğe yol açmaktadır. Bu tür yerlere okul yapma, kitap, araç-gereç ve nitelikli öğretmen temini güç ve pahalı bir iştir. Örneğin, Nepal hükümetinin tahminlerine göre, dağlık bölgelere okul yapımı ve donatımının düzlük yerlere göre iki kattan daha fazla bir maliyeti vardır. Yine bu tür bölgelere nitelikli öğretmen çekme son derece güçtür. Nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yerlerde, eldeki tesislerin kullanımını maksimize etmek (ikili eğitim, akademik takvimi tüm yıla yayma gibi yollarla) önemlidir. Eğer, okuldan makul bir mesafe içinde her bir sınıfı dolduracak sayıda öğrenci yoksa, birleştirilmiş sınıflar yoluyla, öğretmen öğrenci oranları ve alan kullanımı anlamlı bir biçimde geliştirilebilir. Eğitim Fırsatlarını Kullanabilme: En fakir aileler bile, statü ve yetenekleri geliştirme açısından, eğitimin çocuklarına yarar sağlayacağına inanırlar. Bu nedenle, ele firsat geçirdiklerinde çocuklarını okula göndermiyorlarsa, bu mutlaka.güçlü bir gerekçeye dayanıyordur. Onlar, eğitimin çocuklarına fayda sağlayıp sağlamadığını sorabilirler, hatta, geleneksel yaşam biçimlerini tehdit ettiği kaygısına da düşebilirler. Fakir ailelerde, çocukların ailelerine yardımları (örneğin; hayvan bakımı, su ve yakacak getirme, daha küçük çocuklara bakma ve tarımda çalışma gibi) sabit okul takvimiyle çatışabilir. Bazı ailelerdeki çocukların yetersiz beslenme ve sağlık durumlarının kötülüğü, okul sırasında zayıf katılım ve dikkatsizliğe yol açtığı gibi, sınıf tekrarı ve okul terklerini de beraberinde getirebilir. Eğitimin Niteliği: Genel olarak, gelişmekte olan ülkelerde eğitimin niteliği düşüktür. Kamu okullarındaki eğitimin zayıflığı, durumu iyi olan ailelerin özel okullara yönelimine yol açmakta bu da sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri artırmaktadır. Yapılan gözlem ve küçük ölçekli çalışmalar, yıllardır, iyi eğitim görmemiş öğretmen, ders araç-gereçlerinden yoksunluk ve okul tesislerindeki yetersizliklerin zayıf eğitimle sonuçlandığını ortaya koymaktadır. 9

Eğitim Ekonomisi Öğrenci başarılarıyla ilgili karşılaştırmalı çalışmalara ihtiyatla yaklaşılmalı ve özellikle, dil farklılıkları veya test stillerinin sonuçları etkileyebileceği dikkate alınmalıdır. 15 gelişmiş ülkeden elde edilen bulgular, ortalama öğrenci başarılarının dersten derse ve ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğini ortaya koymakla birlikte, farklılıklar genellikle küçüktür. Bununla birlikte gelişmekte olan ülkeler, tüm konularda ve incelenen üç yaş düzeyinin her birinde hayli az bir başarı göstermişlerdir. Gelişmekte olan ülkelerdeki çocukların handikaplarından bazıları, aile eğitim düzeyinin düşüklüğünden veya bazı durumlarda kötü beslenmeden kaynaklanabilir. Fakat kanıtlar, sonuçların düşük kaliteli eğitimin bir yansıması olduğunu göstermektedir. Gelişmekte olan ülkelerde eğitimin niteliğinin geliştirilmesi için ümit verici birkaç yaklaşım vardır. Bunlar; 1. Müfredat programlarının hazırlanmasında dil ve öğrencilerin aile geçmişleri dikkate alınmalıdır. Bu durmun dikkate alınmaması, özellikle fakir ailelerden gelen çocukların sınıf tekrarı veya okul terklerine eğilimlerini arttırmaktadır. 2. Öğretmen seçimi ve eğitimi, eğitim olanaklarını arttırma, hizmetiçi eğitimi daha fazla kullanma ve daha çok kaynak kullanma yollarıyla geliştirilmelidir. Bunlar çok zaman alabilir, ancak, pekçok ülke için, daha iyi eğitim, okullardaki nitelik gelişiminin bir kaynağı olduğu kadar, bunun bir sonucu da olacaktır. 3. Öğrenme materyallerinin dizayn, üretim ve dağıtımındaki kalite yükseltilmelidir. Araştırmalar, eğitim standartlarının yükseltilmesinde en etkili ve istikrarlı yol olarak ders kitaplarının teminindeki kolaylığı vurgulamaktadır. Örneğin, Filipinler de Dünya Bankası tarafından desteklenen ulusal bir kitap projesinde, öğrenci başına maliyetleri sadece % 1 artırarak öğrencilerin öğrenmelerinde anlamlı artışlar sağlanmıştır. 4. İyi planlanan ve desteklenen bir radyo projesi de öğrenmenin geliştirilmesinde önemli bir potansiyel olanaktır. Böyle iyi düzenlenmiş bir örnek Nikaragua da gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamada düzenli radyo yayınlarıyla ilkokul öğrencilerinin matematik başarılarında önemli gelişmeler sağlanmıştır. 10

İnsan Kaynaklarını Geliştirme Sorunları Ve Politikaları Ünite 6 6.3. KAYNAKÇA Kavak, Y. ve B. Burgaz (Çev.).(1994). Eğitim Ekonomisi: Seçilmiş Yazılar. Ankara: Pegem Yayınları. Turhan, E., Şimşek, A., Erişti, B., Ataizi, M. ve Balaban-Salı, J. (2012). İşletmelerde Eğitim Ve Geliştirme. A. Şimşek ve H.Z. Tonus (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını 11

Eğitim Ekonomisi 12