OKUL SOSYAL HİZMETİ NİN OKUL ERKEN TERKİ ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİSİ

Transkript

1 OKUL SOSYAL HİZMETİ NİN OKUL ERKEN TERKİ ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİSİ UZM. OZAN SELCİK RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. YASEMİN ÖZKAN HACET TEPE ÜNİVERSİTES İ SOSYAL HİZMET SEMPOZYUMU 2015

2 Sunum Planı 1. Çalışmanın Temeli 2. Çalışmanın Amacı 3. Tartışma (Okul erken terki ve okul sosyal hizmetinin potansiyel etkisi) 4. Sonuç ve Öneriler 2

3 1. Çalışmanın Temeli i. 21.yy de modern toplumlarda eğitime katılım gereklilik haline gelse de okul erken terki sorununun, dünyada ve Türkiye de eğitim sorunlarının halen en başında yer alması ii. iii. Okul erken terkinin yarattığı sorunlar: mevcut eğitim programlarından yararlanamama, istihdam sorunu, beceri eksikliği, yaşam boyu yoksunluk ve yoksulluk Ülkemizdeki oranların AB ye oranla çok düşük oluşu 3

4 1. Çalışmanın Temeli Avrupa Birliği nin 2020 stratejisi hedefi: Akıllı büyüme kapsamındaki eğitim konusunda okul erken terkinin mevcut %15 seviyesinden %10 seviyesine düşürülmesi Bu kapsamda alınacak önleyici tedbirler: Erken çocukluk bakım ve eğitimine ulaşımı kolaylaştırma, Öğrenim güçlüğü ve düşük başarı seviyesine sahip çocuklara yönelik politikalar geliştirme, Okul erken terkine odaklanan yasal düzenlemeler yapma, Mesleki eğitim sektörünü geliştirme ve kariyer rehberliği 4

5 Okul erken terki kavramı, ortaöğretimini (ortaokul ve/veya lise) yarıda bırakan ve artık eğitimin içerisinde yer almayan çocukları ve gençleri içermektedir. Dünya genelindeki okul erken terki rakamları farklı uluslarda farklı gelişim düzeylerine göre değişiklik göstermektedir Okul Erken Terki Oranları ABD Avrupa Türkiye ABD de 1972 den günümüze bu oran %14,6 seviyelerinden %10,9 seviyelerine gerilemiştir. Avrupa Birliği genelinde bu oran 2009 yılında %14,3 iken 2012 yılında %12,7 ye gerilemiştir. Bu oran 5,5 milyon genç anlamına gelmektedir. Türkiye de ise bu oran 2009 da %44,3 iken 2012 yılında %39,6 olarak meydana gelmiştir. 5

6 1. Çalışmanın Temeli i. Avrupa ve özellikle ülkemizde okul erken terki oranlarının çok yüksek olması, ii. Ülkemizdeki oranların, Avrupa oranlarının çok çok altında olması, Bu soruna özel dikkat çekilmesine neden olmaktadır. 6

7 2. Çalışmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, ülkemizin eğitim sorunlarında başı çeken okul erken terkini azaltmada, Avrupa Birliği 2020 stratejisine paralel olarak, önleyici tedbirler arasında önemi fark edilmeyen ve bu sorunun çözümüne katkı sağlayabilecek; i. Okul sosyal hizmeti uygulama alanı hakkında bilgi vermek; ii. Bu uygulamanın okul erken terki üzerine potansiyel etkisini tartışmak; iii. Okul erken terkiyle mücadele etmede ekolojik yaklaşımla yeni bir çerçeve sunmak. Bu yaklaşımın iki yönlü katkısı olacağı öne sürülmektedir: i. Okul sosyal hizmet uzmanlarının güçlendirme ve destekleme uygulamalarının teşvik edilmesi; ii. Öğrencilerin aile-okul-toplum bileşeninde uyumluluklarının arttırılmasıyla sorunun çözülmesi. 7

8 2. Çalışmanın Amacı i. Okul erken terki oranlarını azaltmak için ulusal sorumluluklar da hükümetler tarafından üstlenilmiştir. Ancak sonuç? ii. iii. Literatürde okul erken terkiyle mücadelede sayısız çalışma mevcuttur fakat özellikle okul sosyal hizmet disiplini bağlamında az çalışma yapılmıştır. Türkiye temelli çalışmalar açısından incelendiğinde bu yaklaşımla neredeyse hiçbir çalışma yapılmadığı anlaşılmaktadır. 8

9 3. Tartışma i. Okulu erken terketmede rol oynayan dinamikler literatürde; kişisel, ailevi, sosyal, ekonomik veya okul temelli sorunlar olarak ele alınır. ii. Çocukların %62 si okul temelli sebeplerden, %60 ı ekonomik, %14 ü ailevi ve %5 i ise sağlık sebepleriyle okul erken terki (Lally, 2012) iii. Kişisel sorunlar; düşük öz saygı, uyuşturucu madde kullanımı, öğrenme güçlükleri, motivasyon eksikliği iv. Ailevi sorunlar; ebeveynin eğitime bakış açısı, aile içi çatışma ya da değişim (ölüm, boşanma), yüksek kademeye doğru öğrenim masraflarının artması, ailenin ekonomik güçsüzlüğü v. Sosyal sorunlar; hayat tarzı (uyuşturucu madde kullanımı, davranış bozuklukları, uyku düzeni bozukluğu), fakirlik, akran zorbalığı vi. Ekonomik sorunlar; ailenin ekonomik durumu 9

10 3. Tartışma Okul temelli sorunlar; öğretmenle olan olumsuz ilişki, rehberlik hizmetlerinin azlığı/yoksunluğu, müfredata yönelik olumsuz tutumlar, düşük başarının vermiş olduğu motivasyon eksikliği Okulu terk etme riski taşıyan çocukların ortak temel özellikleri (National High School Center, 2007): Temel derslerden düşük notlar alma, Okul devamsızlığı, Bir sonraki sınıfa geçmede yaşanan zorluklar / sınıfta kalma Sınıfta derslerden kopukluk ve davranış bozuklukları 10

11 3. Tartışma Okul erken terkini etkileyen okul dışı faktörler: Makro düzeyde Düşük sosyo-ekonomik seviye/sosyal sınıf; Azıklık grubuna mensup olma; Erkek cinsiyeti; Diğer toplumsal özellikler (LGBT olma, göçmen olma, kırsal alanda yaşama vb.) Mezzo düzeyde Ev içi stres; Aile dinamikleri; Okula devam etmek için sınırlı sosyal destek; Ev-okul kültür çatışması; yetişkin rolüne yönelik algılar (örneğin, üst seviyede istihdam ya da hamilelik) Mikro düzeyde Öğrencinin eğitimle problemli ilişkisi (hem akademik hem de sosyal yönden); Fiziksel, zihinsel ve/veya bilişsel engelliliği; Yüksek otonomiye sahip gençlik olma; Risk altında olma (uyuşturucu, alkol kullanımı, ebeveyn veya kanuna uyulmaması) 11

12 3. Tartışma Öğrenciler için okul profesyonelleri ekibinde genel olarak; Okul psikologları, Okul rehberleri, Okul hemşireleri, Okul sosyal hizmet uzmanları görev almaktadır (Rupper, 2002). 12

13 3. Tartışma Okul sosyal hizmet uzmanının görev ve sorumlulukları: Risk altındaki çocuklar için savunuculuk yapmak; Aileleri güçlendirme yoluyla kaygılarını okul yönetimine bildirmek; Okul-ev arasındaki iletişimin geliştirilmesine yardım etmek; çocuklarının eğitimsel ihtiyaçları ile ilgili aileyi bilgilendirmek; Öğretmenleriyle iletişim içinde çocuğun durumunu ve çevre şartlarını danışmak; İlgili sosyal hizmet kuruluşlarına yönlendirme yapmak; risk altındaki öğrenciler ve ailelerine daha iyi hizmet verebilmek için kaynakları belirlemek ve geliştirmek amacıyla makro ölçekte çalışmalar yürütme Ekolojik perspektifin katkısıyla okul sosyal hizmet uzmanı çok sayıda rol üstlenir: araştırıcı, savunucu, danışman, eğitimci, sözcü, toplum düzenleyicisi Ekolojik perspektif, uzmanın iki yönlü müdahale odağı vardır: Öğrencinin güçlendirilmesi Öğrencilerin başetme becerilerinin geliştirilmesi 13

14 3. Tartışma Öğrencilerin yaşadıkları sorunlar çok yönlü ve çok çeşitlidir (bireysel, ailevi, sosyal, ekonomik, okul temelli ve okul dışı). Ekolojik bakış açısıyla değerlendirme ve müdahale gerçekleştirebilecek en önemli meslek alanı sosyal hizmettir. Ekolojik bakış açısıyla; öğrencinin biyopsikososyal durumuna odaklanma, Çevresiyle etkileşimine odaklanma ve ihtiyaçları belirleme, Aile, arkadaş çevresi, okul, vb. sistemlere odaklanma, Toplumla işbirliği yapma (makro müdahale) Bu sistemli müdahale, ekip çalışmasını gerektirir (psikolog, rehber, hemşire, müdür, öğretmen) 14

15 3. Tartışma Okul sosyal hizmetinin okul erken terkini önlemede temel açıdan büyük potansiyeli ve sorumluluğu bulunması Ulaşılan bu raporlar ile sosyal hizmet alanının bütüncül bakış açısıyla ve ekolojik yaklaşımla bireyin yüksek yararının desteklemesi arasındaki büyük paralellik: Avrupa Birliği 2020 stratejisi eğitim alanındaki öncelikler Amerikan Ulusal Liseler Merkezi okul erken terki araştırması Kanada Eğitim ve Öğretim Bakanlığı Okulu Erken Terk eden Öğrenciler Final Raporu Okul sosyal hizmet uzmanı, okul multidisipliner takımın bir parçası olması Fakat okul sosyal hizmeti alanına atıf yapılmaması 15

16 4. Sonuç ve Öneriler i. Okulu erken terk etme süreci, okul terkinden daha önce başlar ve ergenlik döneminde sayısız dinamik bu kararı etkiler. ii. iii. iv. Okul erken terkinin okul temelli ve okul dışı sorunlarının doğru olarak tespit edilmesinin önemi Değişkenler arasındaki bu dinamiklerin önemi Okulu terk etmenin işaret ettiği sorunların farkında olunması v. Okul yaşantısının daha anlamlı hale getirilmesi vi. vii. viii. ix. Yaşanabilir, sürdürülebilir okul ortamı Psikososyal servis içerisinde okul sosyal hizmetinin gerçekleştirilmesi için pozitif iklim oluşturma Farklılıklara karşı hoşgörülü olma Sosyal eşitliği sağlama 16

17 4. Sonuç ve Öneriler i. Okulu sosyal hizmetinin Türkiye de geliştirilmemesinin nedenleri: sosyal, politik, ekonomik ii. Okul erken terki ile mücadelede okul sosyal hizmetinin öneminin fark edilmesi iii. Okul sosyal hizmet uzmanlarının istihdamı iv. Okul sosyal hizmet uygulamalarının yaygınlaştırılması v. Gerekli yasal düzenlemelerin yapılması 17

18 18