Devam Eden Çatışma Şartları Altında Geçiş Dönemi Adaleti: Mekanizmalar, Dünya Deneyimi ve Türkiye 30 Eylül - 2 Ekim Armada Hotel - İstanbul Uluslararası terminolojide geçiş dönemi adaleti tanımı hem otoriter rejimden demokrasiye kapsamlı geçiş dönemlerini hem de süre giden çatışma koşulları altında demokratik arayışın kırılgan ve geri dönüşlü süreçlerini kapsayacak şekilde kullanılır. Geçiş döneminin bazı aşamalarında, bugün Türkiye de olduğu gibi, barış müzakereleri kesilmiş, inkar ve savaş politikaları tekrar yükselişe geçmiş, mevcut yargı sistemi tümüyle etkisizleştirilmiş, mağdurların sesi duyulmaz olmuş, failleri cezalandırma iradesi de tamamen zayıflamış veya kalmamış olabilir. Ancak bu durumlarda dahi geçiş dönemi adaleti demokrasi yönünde olası bir sosyal ve siyasi dönüşüm ümidini kaybetmeksizin kapsamlı bir adalet, kalıcı barış ve istikrar, eşitlik, mağdurlara ve ailelerine karşı hakkaniyet gibi önemli değerlerin örülmesi için çalışılmasını ve mekanizmalarını önerir. Toplantı bu bakımdan süre giden çatışma ve savaş koşulları altında geçiş dönemi adaleti kavramının ne demek olduğuna ve geçiş dönemi adaleti kapsamındaki mekanizmaların neler olduğuna dünya deneyimi ışığında bakarak Türkiye uygulamasını tartışmayı hedeflemektedir. Geçiş Dönemi Adaleti Nedir? Geçiş dönemi adaleti sistemli ve yaygın insan hakları ihlalleri karşısında mağdurların tanınmasını, barış, uzlaşma ve demokrasi imkânlarının geliştirilmesini amaçlar. Geçiş dönemi adaleti özel bir adalet biçimi değil, adaletin, yaygın insan hakları ihlallerinin yaşandığı bir dönemin ardından kendi kendisini dönüştürmekte olan toplumlara uyarlanmış halidir. Kimi durumlarda bu dönüşümler aniden olur, bazılarında ise yıllarca ve çatışma altındaki süreçleri de kapsayarak sürer. Mağdurların haklarının tanınmasından faillerin ifşa edilmesine, hakikat komisyonları kurulması taleplerinden ceza yargılamalarına, hafızalaştırma çalışmalarından yeni bir tarih anlatısı oluşturulmasına kadar toplumsal farkındalık yaratacak ve barış ve demokrasi dilini savaş şartları altında dahi öne çıkarak mekanizmalar bütünü olarak düşünülür.
Geçiş Dönemi Adaleti Kapsamındaki Uygulanabilir Mekanizmalar- Dünya Deneyimi ve Türkiye Savaş veya çatışma şartlarından çıkıp, demokratik değerlere ve hukukun üstünlüğüne dayalı kalıcı bir toplumsal barışı inşa etmeye çalışan ülkelerde birbirinden ayrışan bu ülkelere özgü sorunlar olduğu kadar birçok ortak sorun alanı da mevcut. Faillerin korunması, kollanması ve cezasızlık bunların önde gelenlerinden. Etkin dava izleme teknikleri uygulayarak ceza yargılamalarının sorunlu rolünü etkileyebilir veya değiştirebilir miyiz? Bu soru cevabını arayacağımız soru olacak ve eğitimcilerin dünya deneyimi konusunda sahip olduğu bilgi ve tecrübelerini katılımcılarla paylaşılması ve Türkiye uygulaması ile karşılaştırarak tartışması hedeflenmektedir. Ağır insan hakları ihlallerinin konu edildiği dava süreçlerinde cezasızlık sonucu doğuran birçok sorun alanı karşımıza çıkıyor. Cezasızlığa sebep olan sorun alanlarının tanımlanması, bunların kamusal alanda duyurularak yaygınlaştırılması ve çözüm önerilerinin üretilmesi için dava süreçlerinin sistematik bir biçimde izlenmesine ihtiyaç var. Eğitimde ağır insan hakları ihlalleriyle ilgili dava süreçlerinde cezasızlığı doğuran sebepleri ortaya koyarak, bu sebeplere odaklı bir dava izleme yöntemi geliştirilmesi tasarlandı. Dava İzleme Nedir? Dava izleme; yargı süreçlerinin ve yargılama sırasında rol oynayan tüm aktörlerin bağımsız izleyiciler tarafından gözlemlenerek, esasa ve sürece dair sorun alanlarına ilişkin bilgi toplanması ve raporlanması süreçlerini içerir. Bu süreci izlenen davanın ve tespit edilen sorun alanlarının kamusal alanda yaygınlaştırılmasına yönelik basın ve savunuculuk faaliyeti izler. Neden Yapılır? Odaklanmış gözlemlerle yargı sürecinin işleyişine ve sorunlara dair objektif ve güvenilir bilgi toplamak Yargısal reformlar ve hesap verebilirliğin sağlanması için siyasi irade oluşturulması yönünde yerel ve uluslararası düzeyde basınç yaratmak Yargı süreçlerinde şeffaflığı arttırmak Mağdurların seslerini güçlendirmek Adalete erişimi desteklemek Sorun alanlarına yönelik somut savunuculuk ve çözüm stratejileri geliştirmek Basın yoluyla kamusal farkındalık yaratmak Siyasi ve kurumsal reform ihtiyaç noktalarını belirlemek
Kim Yapar? Yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ve ağları Kitle örgütleri ve ağları Barolar - avukatlar Basın mensupları PROGRAM 1. GÜN 30 Eylül, Cuma Eğitimin ilk gününde Türkiye de ağır insan hakları ihlallerinin konu edildiği davalarda cezasızlığı doğuran unsurlar farklı uzmanlar ve bakış açıları ile değerlendirilecek. Davalarda karşılaşılan hukuki, siyasi ve yasal sorunlar saptanacaktır. 10:00 10:30 Açılış Konuşmaları: Şırnak Barosu - Hakikat Adalet Hafıza Merkezi 10:30 10:45 Video Gösterimi 10:45 11:45 "Ağır insan hakları ihlallerinde hesap verebilirliği güvence altına almak - alınan dersler - Prof. Dr. Francoise J Hampson (Essex Üniversitesi) 11:45 12:45 Soru cevap bölümü 12:45 14:00 Öğle Yemeği 14:00 15:00 Ağır İnsan Hakları İhlallerinde Cezasızlık Sorunu ve Devletin Yükümlülükleri - Doç. Dr. Kerem Altıparmak (Ankara Üniversitesi) 15:00 16:00 Soru cevap bölümü 16:00 16:15 Çay kahve molası 16:15 18:00 Tartışma - Moderatör: Doç. Dr. Zeynep Kıvılcım (İstanbul Üniversitesi) 19:00 23:30 Akşam Yemeği
2. GÜN 1 Ekim, Cumartesi Eğitimin ikinci gününde geçiş dönemi adaleti kavramına ilişkin kısa bir genel değerlendirmeden sonra özel olarak devam eden çatışma şartları altında geçiş dönemi adaletinin rolü nedir? tartışmasına odaklanılacaktır. 10:30 11:30 Refik Hodzic (Uluslararası Geçiş Dönemi Adaleti Merkezi - ICTJ) 11:30 12:30 Soru cevap bölümü 12:30 14:00 Öğle Yemeği 14:00 15:00 Prof. Dr. Mithat Sancar (Ankara Üniversitesi) 15:00 15:30 Soru cevap bölümü 15:30 15:45 Çay kahve molası 15:45 16:45 Nesrin Uçarlar (Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü - DİSA) 16:45 17:15 Soru cevap bölümü 19.00 23.30 Akşam Yemeği
3. GÜN 2 Ekim, Pazar Dava izleme konusunda deneyimli uluslararası kuruluşların temsilcilerinin yer alacağı seminerin ikinci gününde, dava izleme faaliyetinin amacı, hedefi ve yöntemleri anlatılacak. Her bir temsilcinin kendi kuruluşunun dava izleme yöntem ve prensiplerini aktaracağı günde deneyim paylaşımlarına da yer verilecektir. 10.00 11.30 Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi Dava İzleme Yöntemi - Tina Gewis (AGİT) 11.30 11.45 Çay kahve molası 11.45 12.45 Grup Çalışması: Tina Gewis 12.45 14.00 Öğle Yemeği 14.00 15.00 Grup Çalışması: Tina Gewis 15.00 15.15 Çay kahve molası 15.15 16.15 Uluslararası Af Örgütünün Dava İzleme Yöntemi - Deniz Yıldız (Uluslararası Af Örgütü Türkiye) 16.15 18.00 Tartışma ve dava izleme gruplarının seçilmesi 18.00 18.30 Son sözler *Bu eğitim Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu nun ve Açık Toplum Vakfı nın finansal desteği ile gerçekleştirilmektedir.