AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE UZUN İNCE BİR YOL Can Mindek Kıdemli Uzman, İktisadi Kalkınma Vakfı
Türkiye-AB ilişkileri tarihinde neler var? Ankara Anlaşması ve ilişkilerin başlaması Gümrük Birliği ne ilerlerken kesilen ilişkiler Yeniden başlangıç ve 1997 de sönen umutlar 1999 da yeşeren umutlar 2005 te başlayan müzakereler
ĐLĐŞKĐLERĐN BAŞLAMASI AB tarafında gelişmeler: 25.3.1957 Roma Antlaşması nın imzalanması ve 6 lar Türkiye nin tavrı: 31.7.1959 Türkiye nin ortaklık için başvurusu Roma Antlaşması nın 238. maddesi Ortaklığın tesis edilmesi: 12.9.1963 Ortaklık Anlaşmasının imzalanması Ankara Anlaşması md.2, md.28
İsmet İnönü: "Beşeriyet tarihi boyunca insan zekâsının vücuda getirdiği en cesur eser" Feridun Cemal Erkin: Ankara Anlaşması nın siyasi bakımdan Türk milletinin hayatında bir dönüm noktası teşkil ettiği muhakkaktır Türk milletinin hayatında yepyeni bir devir açılmaktadır
ÜYELĐK? 28. MADDE Anlaşma nın işleyişi, Topluluğu Kuran Antlaşma dan doğan yükümlerin tümünün Türkiye ce üstlenilebileceğini gösterdiğinde, Akit Taraflar, Türkiye nin Topluluğa katılması olanağını inceler
Ankara Anlaşması: Üç aşama I. Aşama Hazırlık aşaması Ankara Anlaşması (1963) Türkiye ekonomisinin güçlendirilmesi II. Aşama Geçiş aşaması - Katma Protokol (1970) AB, Türkiye den gelen ürünler üzerindeki harçları kaldırdı 12 / 22 yıl geçiş süreleri III. Aşama Son aşama - 1/95 OKK (1996) Türkiye nin kritik ticaret politikası adımlarını atması ve Gümrük Birliği
Ankara Anlaşması: Ortaklık Kurumları Ortaklık Konseyi Karar alıcı organ Ortaklık komitesi Karma Parlamento Komisyonu Gümrük İşbirliği Komitesi Gümrük Birliği Ortak Komitesi Karma İstişare Komitesi
I. HAZIRLIK AŞAMASI Türkiye ekonomisinin güçlendirilmesi II. Aşama için hazırlıkların tamamlanması 1971-1973: AB tarafından atılan tek taraflı adımlar ve hazırlık aşamasının sona ermesi
II. GEÇĐŞ DÖNEMĐ 1.1.1973 Katma Protokol Sanayi ürünlerinde gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili tedbirlerin tedricen kaldırılması 12/22 yıl geçiş süreleri Türkiye nin Ortak Gümrük Tarifesine uyumu İstikrarsız bir seyir başlıyor
ĐLĐŞKĐLERĐN SEYRĐ 1970 LER Avrupa Birliği Parasal bütünleşmeye doğru Davignon raporu Kurumsal reform çabaları Yeni politika alanları Đlk genişleme (1973) Türkiye Siyasi istikrarsızlık Ekonomik darboğaz Kalkınma vs. Liberalizasyon? Kıbrıs Sorunu Yunanistan ın başvurusu
ĐLĐŞKĐLERĐN SEYRĐ 1980 LER Avrupa Birliği Yunanistan, Đspanya ve Portekiz AB ye katılıyor Küreselleşme ve teknolojik değişim Tek Senet (1987) Thatcher Türkiye Ecevit-Jenkins görüşmesi (1978) Erkmen-Jenkins görüşmesi (1979) Siyasi, ekonomik, toplumsal istikrarsızlık Darbe ve askıya alınan ilişkiler
TÜRKİYE 1980 VE SONRASI 24.1.1980 Ekonomide Liberalleşme 12.9.1980 Askeri Darbe AP 17 Eylül toplantısı (Strasbourg) 1982 ilişkilerin askıya alınması Türkmen-Hasselkampf görüşmesi 1983 Türkiye de genel seçimler 16.9.1986-Ortaklık Konseyi nin yeniden toplanması
Tam üyelik başvurusu Vehbi Koç ve İKV Genel Sekreteri Haluk Ceyhan Brüksel de (1986) Özal ın olumlu bakış açısı İşçilerin serbest dolaşımı Tren kaçıyor korkusu Yunanistan ı yakalama tutkusu 14 Nisan 1987 tam üyelik başvurusu 1989 Komisyon görüşü: Türkiye üyeliğe ehildir ama hazır değildir.
III. AŞAMA: GÜMRÜK BĐRLĐĞĐ (1.1.1996- ) Neden STA değil de Gümrük Birliği? Sanayi mallarının serbest dolaşımı Ortak Ticaret Politikasına uyum Ticarette teknik engellerin kaldırılması Yasal düzenlemeler
Gümrük Birliği nin Etkileri Dış Ticaret ve Gümrük Birliği (Milyon $) 1996 2001 2006 2008 2010 Đhracat 12,569 17,546 47,935 63,390 52,685 Đthalat 24,321 19,823 59,401 74,802 72,244 Rakamlar ne söylüyor? AB nin Türkiye ithalatındaki payı önemli ve bu durum, Türkiye ekonomisnin ithalat baskısı ile baş edebildiğini gösteriyor TL nin konumu ve Avro nun Dolar karşısında hızla değer kazanması sonucunda 2001 sonrası ihracatta önemli artış.
Türkiye nin dış ticaretinde AB (%) Đthalattaki görece düşüş - Çin in etkisi! DTÖ üyesi olması ve Dünya ticareti içinde daha fazla yer alması.
Gümrük Birliği: Sorunlar Ortaklık Kurumları nın işleyişinde aksaklıklar Danışma ve anlaşmazlıkların çözümü mekanizmalarının etkisizliği Vize sorunu Mallar serbest dolaşıyor, peki ya malları taşıyanlar ya da satanlar? Taşıma kotaları Eş etkili tedbirler ve ticarete büyük engeller Serbest Ticaret Anlaşmaları Türkiye müzakerelere dahil edilmiyor Ticaret saptırıcı etki tekstil, elektronik ve otomotiv için tehlike Gümrük Birliği asimetrik bir şekilde mi işliyor?
Türkiye-AB Mali Đşbirliği Dönem Ankara Anlaşması sonrası Mali Protokoller (1964-1986) Adaylık öncesi dönem (1986-1996) Gümrük Birliği kararı ve Akdeniz Đşbirliği kapsamında (1996-1999) Toplam Mali Yardım 827 milyon ECU 190 milyon ECU 2000-2002 ara dönem 617 milyon Avro Katılım öncesi mali yardım araçları (2002-2006) Katılım öncesi mali yardım aracı IPA (2007-2013) 609 milyon Avro* * 2,275 milyar Avro öngörülmesine rağmen Yunanistan vetosu 290 milyon Avro 5 farklı bileşen ve her yıl artıyor Toplam 4,87 milyar Avro
AB de ve Türkiye de 1990 lar Avrupa Birliği Duvar yıkılıyor Maastricht Antlaşması ve AB Kopenhag Kriterleri (1993) Kuzey Genişlemesi Finlandiya, Đsveç, Avusturya Amsterdam Antlaşması Türkiye Gümrük Birliği ile yakınlaşan ilişkiler Kürt sorunu Kıbrıs sorunu 28 Şubat süreci 1999 depremi ve Yunanistan ile ilişkilerin düzelmesi
Gündem 2000 ve Lüksemburg Zirvesi (1997) Gündem 2000 raporu-türkiye nin siyasi ve ekonomik sorunlar nedeniyle genişlemeye dahil edilmemesi Lüksemburg Zirvesi Türkiye nin adaylığı teyit edilmedi ancak Türkiye için Avrupa Stratejisi önerildi Türkiye üyelik başvurusunu geri çekmedi ve GB ile devam etti AMA Siyasi diyaloğun dondurulması KKTC ile entegrasyonun hızlandırılması Avrupa Konferansına katılımın reddi
Helsinki Zirvesi ve Adaylık Süreci (1999) Türkiye nin diğer aday ülkelerle eşit statüde aday ülke olarak ilanı 4. madde Uyuşmazlıkların Çözümü 2004 yılı sonuna kadar Uluslararası Adalet Divanı nın müdahil olması 9(B) maddesi Kıbrıs sorununun siyasi çözümü: katılım için ön koşul değil
AB de ve Türkiye de 2000 ler Avrupa Birliği Avro ya geçiş Nice Antlaşması Reddedilen Anayasa ve Lizbon Antlaşması Genişleme= 15+10+2 Ekonomik kriz Türkiye Yoğun bir reform süreci AKP Hükümeti Sivil-asker ilişkileri Bölgesel konular
KATILIM ÖNCESĐ STRATEJĐ NASIL ĐŞLEDĐ? 3 Ekim 2005 te katılım müzakereleri başlayana kadar olan dönemde Siyasi diyalog Mali yardım AB program ve ajanslarına katılım İlişkilerin üzerine oturduğu belgeler: AB - Katılım Ortaklığı Belgesi Türkiye - Ulusal Program ve Uyum Yasaları
KATILIM ÖNCESĐ STRATEJĐ NASIL ĐŞLEDĐ? Katılım Ortaklığı Belgeleri: 2001, 2003, 2006, 2008 Ulusal Programlar: 2001, 2003, 2008 Kopenhag Zirvesi (2002): 2004 İlerleme Raporu nda Türkiye nin Kopenhag kriterlerini karşıladığı ifade edilirse müzakereler açılacak
AB NĐN ELEŞTĐRĐLERĐ NELERDĐ? 1. Siyasi Sorunlar: Temel hak ve özgürlükler Kötü muamele ve işkence Azınlık ve etnik gruplar Yargının etkinliği Askerin rolü Kıbrıs ve Ege sorunları
AB NĐN ELEŞTĐRĐLERĐ NELERDĐ? 2. Ekonomik Sorunlar: Bölgesel farklılıklar Makroekonomik dengesizlik Bütçe açıkları Özelleştirmede engeller Tarım reformu
AB NĐN ELEŞTĐRĐLERĐ NELERDĐ? 3. Sosyal Sorunlar: Kadının statüsü Çocuk hakları Sosyal haklar ve sosyal güvenlik sistemi Genel sağlık ve eğitim
TÜRKĐYE NĐN REFORM SÜRECĐ UYUM PAKETLERĐ Uyum paketlerinin arka planını 2001 yılında yapılan Anayasadeğişiklikleri oluşturuyor Gözaltı sürelerinin kısaltılması MGK Kadın-erkek eşitliği Yeni Medeni Kanun-22 Kasım 2001 Bu gelişmeler, reform paketlerine de bağlı olarak 2004 Anayasa değişikliği ile desteklendi
TÜRKĐYE NĐN REFORM SÜRECĐ UYUM PAKETLERĐ 1. 6 Şubat 2002 Terörle Mücadele Kanunu nda ve DGM lerin statüsünde önemli değişiklikler 2. 26 Mart 2002 Siyasi partiler, basın 2. 26 Mart 2002 Siyasi partiler, basın özgürlüğü, toplantı ve yürüyüş hakkı 3. 3 Ağustos 2002 İdam cezasının kaldırılması, farklı dil ve lehçelerde yayın; cemaat vakıflarının malları 4. 2 Ocak 2003 İşkenceyle mücadele; basın özgürlüğü
TÜRKĐYE NĐN REFORM SÜRECĐ UYUM PAKETLERĐ 5. 23 Ocak 2003 AİHM ile uyumlu olarak yargılamanın yenilenmesi 6. 19 Temmuz 2003 İşkence ve kötü muameleye sıfır hoşgörü ve TMK 7. 30 Temmuz 2003 Askeri mahkemelerin yetki alanı daraltıldı 8. 14 Temmuz 2004 TCK da en kapsamlı değişiklikler (301 vd.)
2004 ĐLERLEME RAPORU Avrupa Komisyonu: Türkiye Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getiriyor Müzakereler başlayabilir 16-17 Aralık 2004 Zirve sonucunda müzakerelerin açılması kararı verildi.
MÜZAKERELER BAŞLADI 3 Ekim 2005 Ucu açık müzakereler Hedef tam üyelik 35 başlık ve sorunlar Kıbrıs sorunu Fransa vetosu Kamuoyu desteği?
İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER! CAN MİNDEK KIDEMLİ UZMAN, İKV cmindek@ikv.org.tr