Otopsi Cengiz Özak nc 'Hukuksal Yorum Bilim'e Göre: Hilafet, TBMM'de De ildir Hukuk bilimlerinde 'Hukuksal Yorum Bilimi' (Legal Hermeneutics) özel bir akademik uzmanl k alan olup; 'sözel yorum', 'sistematik yorum', 'tarihsel yorum', 'amaçsal (teleolojik) yorum' vb. gibi yasa yorum yöntemleri yan s ra, 'Mant k (evleviyet ve karfl t anlam)', 'hukuk kural n n tarihçesi', 'hukukun genel ilkeleri', 'karfl laflt rmal hukuk', 'örf ve adet kurallar ' vb. gibi bir çok yasa yorum araçlar vard r. Bu 'yasa yorum yöntemleri'nden birini inatla savunup, di erlerini geçersiz sayan hukuk bilginleri oldu u gibi, bu yöntemlerin her birini de erli say p belli bir düzen içerisinde hepsine baflvurulabilece ini savunan hukuk bilginleri de ço unluktad r; ve yasalar n, varsa yasa koyucunun aç klamalar na uygun olarak yorumlanmas, hukuk bilginlerinin pek ço u taraf ndan benimsenmifltir. Yasalar 'Hukuksal Yorum Bilim' yöntem ve araçlar yla nas l yorumlan rlarsa öyle uygulan rlar. 'Hukuksal Yorum Bilim' yöntemleri aras nda bulunan 'Tarihsel Yorum' uyar nca, yasalar, yasa koyucunun amac na ayk r olarak yorumlanamazlar. 31
BD OCAK 2015 Hilafeti kald ran 3 Mart 1924 günlü yasa konusunda yaz l p söylenenleri bu çerçevede irdeledi imizde, 'Hukuksal Yorum Bilimi' alan nda hiç bir uzmanl bulunmayan yüzlerce yazar n, yetkili olmad klar bu alanda bilgiçlik taslad klar n ve kamuoyunu yan lt c yay nlar yapt klar n görüyoruz. Oysa, "Ben tarihçiyim, ben yazar m, ben düflünürüm, benim usyürütme yetene im güçlüdür; bana göre bu yasan n yorumu fludur" demek, bilim d fl bir tutumdur. Bu nedenle, hilafeti kald ran yasayla ilgili yaz lar mda, yasan n yorumunu 'Hukuksal Yorum Bilim'cilere b rakarak; yasa koyucunun bu yasayla ilgili kendi yorumunu, aç klamalar - n yans tmay yeterli buluyorum. Yasa koyucu; TBMM'dir ve TBMM'nin bu yasayla ilgili resmi aç klamas na göre: Hilafet TBMM'de de ildir. fiöyle ki: "Hilafetin lgas,.." (kald r lmas ) bafll kl 3 Mart 1924 günlü yasan n 1. maddesi, metnin yazarlar ndan Adalet Bakan Seyyid Bey'in aç klamalar fl nda: "Halife hal'edilmifltir (taht ndan indirilmifltir). Hilafet, (sözcü ün soyut ve genel anlam yla) 'hükümet' ve (sözcü ün soyut ve genel anlam yla) 'cumhuriyet' mana (anlam) ve mefhumunda (kavram nda) esasen ("Pan- slamist Devlet"e dönüflmeden önceki, bozulmam fl ilk biçmiyle) mündemiç (içerilmifl) oldu undan, makam- hilafet (hilafet makam ) mülgad r (kald r lm flt r)" biçmindedir. Özcesi, ulusal Cumhuriyet, ulusal Meclis, ulusal Hükümet vard r; Pan- slamist Devlet demek olan Hilafet, kald r lm flt r. Hilafet'in TBMM'ye sokulmaks z n kökten kald r lmas sonucunu do uracak olan bu metin 3 Mart 1924 günü Meclis'e sunuldu. Milletvekilleri bu metin üzerinde söz alarak görüfllerini belirttiler. Hilafetin Osmanl Hanedan 'ndan al nmas n fakat kökten kald - r lmay p TBMM'nce üstlenilmesini isteyen Halit Bey (Akmansü), Tunal Hilmi Bey, Kadibeyo lu Zeki Bey gibi bir kaç milletvekili, hilafetin kökten kald r lmas na yol açacak olan "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda mündemiç" ibaresinin metinden ç kart lmas n ve bunun yerine "Hilafet Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin manevi flahsiyetinde mündemiçtir" (=Hilafet TBMM'nin tüzel kiflili ine, TBMM'nin görev ve yetkileri aras na sokulmufltur) ibaresinin konulmas n önermifllerdi. "fiahsiyeti Maneviye" / "Manevi fiahsiyet" ibaresi, Osmanl Hukuku'nda "Tüzel Kiflilik" anlam na geliyordu. "TBMM'nin flahsiyet-i maneviyesinde (manevi flahsiyetinde) mündemiç" demek; "TBMM'nin TÜZEL K fi L - NDE (görev ve yetkileri aras nda)" demekti. Bu ibarenin t pk s, 1924 Anayasas 'n n 40. maddesinde "Baflkumandanl k Türkiye Büyük Millet Meclisi nin flahsiyet-i maneviyesinde mündemiç" biçminde geçmekteydi ki, günümüz Türkçesiyle anlam : Baflkumandanl k, TBMM'nin görev ve yetkileri aras ndad r, demekti. "Hilafet, TBMM'nin Manevi flahsiyetinde 32
mündemiç" demek ise, benzer biçimde, "Hilafet, TBMM'nin görev ve yetkileri aras ndad r" demekti. Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun önerisi, daha önce Said Nursi'nin 1923 y l bafl nda Ankara'da milletvekillerine seslenen bildirisinde yer alan Hilafet'in TBMM'nin manevi flahsiyetince üstlenilmesi ça r s ndan kaynaklan yordu. Milletvekilleri 3 Mart 1923 günü Meclis'te saatlerce tart flm fllar; tart flmalar bittikten sonra, oylamaya geçilmeden önce, kürsüye ç kan Adalet Bakan Seyyid Bey ve ard ndan Baflbakan smet nönü, Hilafet'in Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olmas n öneren bir kaç milletvekilinin ileri sürdükleri gerekçeleri tek tek çürütmüfl ve Hilafet'in hangi dini ve siyasi nedenlerden dolay TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olamayaca n yads namaz biçimde kan tlam fllard. slam bilginleri, kimi hadislere dayanarak, Hilafet'in Araplar n Kureyfl kabilesine ait oldu unu; Kureyfl kabilesinden olmayan n Hilafet'inin geçersiz oldu unu; Gerçek Hilafet'in Peygamberimizden 30 y l sonra sona erdi ini saptam fllard. Türkiye Cumhuriyeti ve TBMM, slam bilginlerinin Gerçek Hilafet için zorunlu sayd bu gibi özellikleri tafl m yordu. Peygamberimizin ölümünden 30 y l sonra, Hilafet, dünyadaki bütün Müslümanlar tek odaktan yönetmeyi amaçlayan Pan- slamist Devlet'e dönüflmüfltü. Türkiye Cumhuriyeti ise BD OCAK 2015 Ulusal Devlet oldu undan, Hilafet'i üstlenemezdi. Seyyid Bey ve smet nönü'nün oylama öncesi yapt klar bu gibi aç klamalardan sonra, Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç (= TBMM'nin tüzel kiflili inde, görev ve yetkileri aras nda) olsun önerisinde bulunan bir kaç milletvekili, bu öneriden vazgeçmifller; bir tek Kastamonu milletvekili Halit Bey (Akmansü), yasan n, hilafeti TBMM'ne sokmaks z n kökten kald ran "hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç" ibaresiyle kabul edilmifl olmas na; yani hilafet görev ve yetkilerinin TBMM'nce üstlenilmesi anlam na gelen "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiçtir" önerisinin reddedilmesine sinirlenip istifa etmiflti. Türkiye Cumhuriyeti ve TBMM, slam bilginlerinin Gerçek Hilafet için zorunlu sayd bu gibi özellikleri tafl m yordu. Adalet Bakan Seyyid Bey'in, 3 Mart 1924 günü, Meclis'te, milletvekillerinin konuflmalar bittikten sonra, oylamadan önce kürsüye ç k p, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç" olsun önerisini Kur'an, Hadis ve slam Hukuku'ndan örneklerle çürüten konuflmas, onun kürsüye ç kmas ndan önce Halit Bey'in bu 33
BD OCAK 2015 önerisini savunmufl olan bir kaç milletvekilini vazgeçirmifl; Seyyid Bey'in "Hilafet yoktur, Cumhuriyet vard r!" sözlerini ayakta alk fllayan milletvekilleri, bu konuflman n, Hilafeti kald ran yasan n, bizzat yasa koyucu TBMM taraf ndan yap lm fl aç klamas olarak yay mlanmas na karar vermifllerdi. Nitekim, yasa koyucunun (TBMM'nin) Hilafeti kald ran yasayla ilgili dünya kamuoyuna yapt resmi aç klama olarak kabul edilen bu konuflma; milletvekillerinin oybirli iyle ald karar uyar nca, TBMM taraf ndan, TBMM matbaas nda, 63 sayfal k bir kitapç k olarak bast r l p da t lm flt. Necmettin Erbakan' n Hilafet propagandas na giriflti i 1969'dan bugüne dek yüzlerce yazar, binlerce makalede, yukar da aktard m z gerçekleri yok sayarak, Tunal Hilmi Bey, vs. bir kaç milletvekilinin Meclis tutana na geçmifl "Hilafet TBMM'nin manevi flahfliyetinde mündemiçtir diyelim" sözlerini aktararak; " flte yasan n anlam ve yasa koyucunun amac budur" diyor. Evet, Tunal Hilmi Bey, vs. öyle dediler; ancak daha sonra Seyyid Bey onlar n bu görüflünü çürütmek üzere kürsüye ç kt, Hilafet'in TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olmas n n dinen, hukuken olanaks z oldu unu Kur'an'dan, Hadis'ten, slam Tarihi'nden, slam Hukuku'ndan örnekler vererek kan tlad ; Seyyid Bey'in bu konuflmas ndan sonra, Tunal Hilmi Hilafeti kald ran yasan n, yasa koyucu TBMM taraf ndan yap lan resmi aç klamas olarak "Hilafetin Mahiyeti fier'iyyesi" bafll yla TBMM Matbaas nda bas larak yay lan 63 sayfal k kitap, Adalet Bakan Seyyid Bey'in 3 Mart 1924 günü Meclis'te yapt konuflma metnidir. 34
BD OCAK 2015 Bey vs. milletvekilleri, Meclis tutana- nda saptanm fl olan o sözlerini terkedip Seyyid Bey'in bu aç klamas - n onaylad lar. Nitekim, yasa koyucu (TBMM), Hilafeti kald ran yasa görüflülmekte iken söz alan Halit Bey, Tunal Hilmi Bey, Kadirbeyo lu Zeki Bey, fieyh Safvet Efendi, vs. milletvekillerinin, Seyyid Bey'den önce yapt klar konuflmalar de il, fakat o milletvekillerinin bile dinledikten sonra kendi görüfllerini terkettikleri Seyyid Bey'in konuflmas n (üstelik o milletvekillerininin de oylar yla) oybirli iyle, Hilafeti kald ran yasan n resmi aç klamas olarak kabul etti ve resmen yay mlad. TBMM matbaas nda bast r l p yay lan 63 sayfal k bu kitap, yasa koyucu (TBMM)'nin yasaya iliflkin resmi aç klamas d r ve ifl bu resmi aç klaman n içeri i, "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olsun" (= Hilafet, TBMM'nin tüzel kiflili inde, görev ve yetkileri aras na sokulsun) önerisinin reddinden ibarettir. 'Hukuksal Yorum Bilimi'nin 'Tarihsel Yorum' yöntemi uyar nca, Hilafeti kald ran yasa, yasa koyucunun (TBMM'nin) Prof. Dr. Necmeddin Erbakan' n 1969 seçimlerindeki hilafet propagandas (Milliyet, 25.09.1969) ifl bu 63 sayfal k resmi aç klamas na ayk r olarak yorumlanamaz. Gerçek bu iken, Hukuksal Yorum Bilimi alan nda uzmanl - ve yetkisi bulunmayan yüzlerce yazar, Hilafetin ilgas (kökünden kald r lmas ) bafll n tafl yan yasan n ilk maddesinde; "TBMM", "manevi", "flahsiyet" sözcükleri hiç geçmedi i halde, neredeyse yar m yüzy ld r, b kmadan usanmadan, yasan n "Hilafet TBMM'nin manevi flahsiyetindedir" anlam na geldi ini propaganda ediyor ve yasa koyucunun (TBMM'nin) 3 Mart 1924'te reddetti i bu ibareyi, "kabul edilen yasan n anlam budur" diye sunmay inatla sürdürüyor. Bu nedenle bir kez daha söylüyoruz: Yasa koyucu (TBMM), Adalet Bakan Seyyid Bey'in 3 Mart 1924 günü Meclis'te, Hilafet'in TBMM'nin manevi flahsiyetinde mündemiç olmad n ve olamayaca n kan tlayan 63 sayfal k konuflmas n, Hilafeti 35
Refah Partisi Milletvekili Hasan Mezarc 'n n 1992 y l nda TBMM'ne sundu u yaz l soru önergesi (yukar da ve afla da solda) ve önergeye verilen yan t. (afla da sa da) Refah Partisi Milletvekili Hazan Mezarc 'n n 1993 y l nda "Demirel Halife Olsun" önerisi. kald ran yasan n resmi aç klamas olarak yay nlam fl; "Hilafet yok, Cumhuriyet var" demifltir. Yorumda yasa koyucunun (TBMM'nin) aç kla36 mas n temel alan Hukuksal Yorum Bilim ilkelerine göre: Hilafet TBMM' nin manevi flahsiyetinde mündemiç (=TBMM'nin tüzel kiflili ine, görev ve yetkileri aras na konulmufl) de ildir. cengizozakinci@butundunya.com.tr