ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER
TÜRKİYE BİRİNCİL ENERJİ TALEBİ Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 61% Son 13 yılda: Politik istikrar 77 124 İsikrarlı ekonomik büyüme İyileşen yatırım ortamı 2002 2014 2002-2014 Enerji Talebi Değişimi 62% 58% Artan tüketici güveni Genç, dinamik ve büyüyen demografik yapı Sonucunda hızla artan Enerji Tüketimi 8% 0% -2% -7% -7% -15% -15% Daha çok altyapı ve tesis yatırımı gereksinimi Daha fazla kaynağa ulaşma ihtiyacı 2
ENERJİ ARZINDA DIŞA BAĞIMLILIK Enerji Arzında Dışa Bağımlılık Enerji arzında yüksek dışa bağımlılık + 99% 92% Enerji talebinde artış Doğal Gaz Petrol %75 dışa bağımlılık 33 milyar $ net ithalat Cari açığın %53 ü Daha çok ithalat kaynağı bulma ihtiyacı + Yerli kaynakların teşvik edilmesi 3
ELEKTRİK ARZI Elektrik Enerjisi Talebi (Twh) Elektrik Enerjisi Kurulu Güç (MW) 264 73 129 32 2002 2015 2002 2015 Elektrik enerjisi talebinde toplamda %123 yıllık bazda %6 artış Elektrik enerjisi kurulu gücünde toplamda %130 yıllık bazda %7 artış 4
DOĞAL GAZ ARZI Doğal Gaz İthalatı (milyar m3) Depolama Kapasitesinin Tüketime Oranı 48 49% 17 30% 27% 20% 19% 18% 5% 2002 2015 Doğal Gaz İthalatı Kırılımı Azerbayc an; 12,7% İran; 16,2% LNG; 15,8% Rusya; 55,3% Ukrayna İtalya Rusya Fransa Almanya ABD Türkiye hızla artan ithalat tek ülkeye yüksek bağımlılık yetersiz altyapı 5
DOĞAL GAZ GİRİŞ NOKTALARI Rusya Batı Hattı 14 bcm yıllık 41 mcm günlük LNG Kontratları Cezayir - 4,4 bcm Nijerya 1,3 bcm K. Marmara Depolama 20 mcm günlük M. Ereğlisi LNG 18-22 mcm günlük Rusya Mavi Akım 16 bcm yıllık 47 mcm günlük Azerbaycan 6.6 bcm yıllık 19 mcm günlük Egegaz Aliağa LNG 16 mcm günlük İran 9,6 bcm yıllık 29 mcm günlük 6
DOĞAL GAZ ARZ/TALEP Mevcut Anlaşmalar ve Kuzey Irak ile Yıllık Arz Talep Durumu (Milyar Sm3) 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Türkiye Toplam Talep 51 53 55 57 59 61 62 64 65 Mevcut Kontratlar 51 51 51 51 51 51 51 51 51 TANAP - Şahdeniz II 0 0 1 3 5 6 6 6 6 Mevcut Toplam Arz 51 51 52 54 56 57 57 57 57 Kuzey Irak 0 0 0 3 3 3 5 5 5 Arz/Talep Açığı Kuzey Irak Hariç 0-2 -3-3 -3-4 -5-7 -8 Kuzey Irak Dahil 0-2 -3 0 0-1 0-2 -3 7
DOĞAL GAZ ARZ/TALEP GİRİŞ NOKTALARINA GÖRE GÜNLÜK ARZ MİKTARLARI (milyon Sm3) 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Türkiye Günlük Pik Talep 247 252 259 266 273 280 288 295 302 Mevcut Giriş Noktaları Rusya Batı 41 41 41 41 41 41 41 41 41 Mavi Akım 47 47 47 47 47 47 47 47 47 İran 29 29 29 29 29 29 29 29 29 Azerbaycan Faz 1 19 19 19 19 19 19 19 19 19 Azerbaycan Faz 2 0 0 6 11 17 17 17 17 17 Depo 25 25 25 25 25 25 25 25 25 Aliağa LNG 16 16 16 16 16 16 16 16 16 Marmara Ereğli LNG 18 18 18 18 18 18 18 18 18 Mevcut Toplam Arz 195 195 200 206 212 212 212 212 212 Arz/Talep Farkı -52-57 -59-60 -61-68 -76-83 -90 8
DOĞAL GAZ / ELEKTRİK TALEBİ milyon kişi Doğal Gaz Abone Sayısı 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 6,2 6,5 6,8 6,9 7,1 Artan refah ve altyapı yatırımları ile beraber konutlarda doğal gaz abone sayısında ve tüketiminde artış Doğal gaz ve elektrik arz güvenliği arasındaki yakın etkileşim. 7,6 Yılda yarın nilyondan fazla yeni abone Gelecek 10 yıl içerisinde 10 milyona yakın yeni abone 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 8,4 9,5 10,8 Doğal Gaz Tüketimi Kırılımı Konut; 19% Sanayi; 25% Elektrik Üretimi Yakıt Kırılımı Hidrolik; 16% Kömür; 30% Diğer Yenil.; 5% Diğer; 7% Diğer; 1% Elektrik Üretimi; 48% Doğal Gaz; 48% 9
TRAKYA ARZ GÜVENLİĞİ Bölgeler Bazında Elektrik Tüketimi %35 %8 %14 %13 %4 %12 %14 10
TRAKYA ARZ GÜVENLİĞİ Doğal Gaz Santrallerinin Bölgesel Dağılımı 8% 92% 34% 66% 79% 21% Trakya Kuzey Batı Anadolu Diğer Bölgeler Doğal Gaz Diğer Yakıtlar Trakya ve Kuzey Batı Anadolu bölgelerinin elektrik arzı büyük ölçüde doğalgaz santrallerinden sağlanmaktadır Doğal gaz arzındaki sıkıntılar doğrudan bu bölgelerdeki elektrik arzını etkilemektedir. 11
TRAKYA ARZ GÜVENLİĞİ 2015 yılında Ülkemiz elektrik tüketiminin %1,9 una oranında 5 Twh elektrik ithal edilmiştir. %51 Bulgaristan, %33 İran, 8% Gürcistan, %8 Yunanistan 12
milyon m³ DOĞAL GAZ ARZ GÜVENLİĞİ 250 200 150 100 50 0 Şehirlerin ve sanayinin doğalgaz talebi arttıkça, santrallere kalan doğal gaz miktarı azalmaktadır. Soğuk kış günlerinde konut talebinin de etkisiyle tüketim miktarı 245 milyon Sm³ e kadar ulaşmıştır. Yazları ise konutlarda gaz tüketimi az olduğu için tüketim 120 milyon Sm³ civarlarında gerçekleşmektedir. Şehir tüketicilerine düşük sıcaklıklarda dur denemeyeceği için bu tüketicilere gaz bulmak için, elektrik santrallerine verilen gaz miktarı kısılarak sistem dengelenmektedir. Elektrik Sanayi Şehir Reel Doğal Gaz Talebi 13
DOĞAL GAZ ARZ GÜVENLİĞİ - STRES TESTİ SENARYOLARI Senaryo Gaz Kısıntısı Oranı Tahdit (MW) Elektrik Kesintisi (MW) Gaz Kesintisi (mcm) Gaz Talebi ve Mevsimsel Koşullar Senaryo 1 Batı Hattı %100 1.500 0 0 Günlük 195 mcm gaz talebi Senaryo 2 Mavi Akım %100 2.100 0 0 Mevsim normalleri Senaryo 3 Batı Hattı %100 3.500 7.300 4,1 Senaryo 4 Mavi Akım %100 3.500 7.300 12,1 Senaryo 5 Batı Hattı & Mavi Akım %100 3.500 7.300 52,1 Günlük 240 mcm gaz talebi Mevsim normallerinin 10 C - 12 C altı Tüm senaryolarda ikinci yakıta geçebilen tesislerin (2.906 MW) ikincil yakıta geçtiği varsayılmıştır. 100% 80% 60% 40% 20% Senaryolar Bazında Tahdit/Kesinti Oranları Demir/Çelik ve Çimento sektörlerinde full tahdit Büyük Sanayi Tesislerinde ve İhracatta Kesinti Tüm Sanayi Tesislerinde Kesinti Konutta %5 kesinti 0% Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo 4 Senaryo 5 Doğal Gaz Santralleri Demir Çelik Çimento Büyük Sanayi/İhracat Şehir İçi Sanayi Konut 14
TÜRKİYE NİN ENERJİ TRANSİT KÖPRÜSÜ KONUMU DÜNYANIN EN BÜYÜK 2 İNCİ DOĞALGAZ PAZARI DÜNYANIN EN BÜYÜK PETROL VE DOĞALGAZ KAYNAKLARI
TRANSİT PETROL BORU HATLARI VE PROJELERİ CEYHAN TERMİNAL KERKÜK-CEYHAN MEVCUT TRANSİT HATLAR PLANLANAN TRANSİT HATLAR ULUSAL HATLAR
TRANSİT DOĞAL GAZ BORU HATLARI VE PROJELERİ LNG TRANS CASPIAN MEVCUT BESLEME HATLARI ÖNERİLEN BESLEME HATLARI MEVCUT TRANSİT HATLAR PLANLANAN TRANSİT HATLAR ULUSAL HATLAR
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİR VE POLİTİKALARI Elektrik üretiminde yerli ve yenilebilir kapasitenin arttırılması Elektrik üretiminde nükleer santrallerin faaliyete geçirilmesi Doğal gaz tedariğinde optimum portföyün oluşturulması Doğal gaz yeni altyapı yatırımları ile tedarik esnekliği sağlanması 18
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ NÜKLEER SANTRAL PROJELERİ Akkuyu NGS Sinop NGS 4 ünite 4.800 MW kurulu güç Mayıs 2010 İşbirliği Anlaşması Aralık 2010 Proje firmasının kurulması Aralık 2014 ÇED olumlu kararı 2020 İlk ünitenin devreye girişi 4 ünite 4.480 MW kurulu güç Mayıs 2013 Japonya ile anlaşma imzalanması 2023 İlk ünitenin devreye girişi Ülkemizin 2015 yılı elektrik tüketiminin dörtte birinden daha fazla (%26) üretim potansiyeli Ülkemizin 2015 yılı doğal gaz tüketiminde dörtte birden fazla tasarruf (%27) potansiyeli 19
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ TANAP Taraf Ülkeler: Türkiye ve Azerbaycan Yatırımcı Şirketler: BOTAŞ (%30), SOCAR (%58), BP (%12) 1.850 km uzunluk, 48-56 inç boru çapı, % 80 Türk çeliği Maksimum Kapasite: 16-32 bcm/yıl İlk aşamada 16 bcm gaz taşınacak, bunun 6 bcm i Türkiye de kalacak 2018 yılında Ülkemize, 2019 yılında Avrupa ya ilk gaz arzı 20
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ DOĞAL GAZ ALT YAPI PROJELERİ Tuz Gölü Yeraltı Depolama Projesi 2017-1. Faz, 2020 2. Faz devreye alma KARA LNG/ FSU/FSRU PROJELERİ 1. Faz 0,5 bcm kapasite, 20 mcm geri üretim 2. Faz 1 bcm kapasite, 40 mcm geri üretim Kuzey Marmara Doğal Gaz Depolama Kapasite Artışı Projesi Kapasite 2,66 bcm den 4,3 bcm e Günlük geri üretim 20 mcm den 75 mcm e Marmara Ereğlisi LNG Terminali Genişletme Projesi Depolama kapasitesi %62, LNG Projelerinin Avantajları: Artan uluslararası hacim dolayısıyla tedarik kaynak çeşitliliği Fiyat ve zaman olarak esnek tedarik Hızlı inşaat ve devreye alma süreleri Günlük doğal gaz sevkiyat kapasitesi % 50 arttırılacaktır 21
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ DOĞAL GAZ ALT YAPI PROJELERİ 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Türkiye Günlük Pik Talep 247 252 259 266 273 280 288 295 302 Mevcut Giriş Noktaları Rusya Batı 41 41 41 41 41 41 41 41 41 Mavi Akım 47 47 47 47 47 47 47 47 47 İran 29 29 29 29 29 29 29 29 29 Azerbaycan Faz 1 19 19 19 19 19 19 19 19 19 Azerbaycan Faz 2 0 0 6 11 17 17 17 17 17 Depo 25 25 25 25 25 25 25 25 25 Aliağa LNG 16 16 16 16 16 16 16 16 16 Marmara Ereğli LNG 18 18 18 18 18 18 18 18 18 Mevcut Toplam Arz 195 195 200 206 212 212 212 212 212 Arz/Talep Farkı -52-57 -59-60 -61-68 -76-83 -90 Yeni Projeler Tuzgölü Depo 0 20 20 20 40 40 40 60 60 Depo İlave Yatırım 0 0 0 0 0 35 40 45 50 Aliağa LNG 20 28 28 28 28 28 28 28 28 Marmara Ereğli LNG 0 9 9 9 9 9 9 9 9 Irak 0 0 0 9 9 9 14 14 14 FSRU 0 0 20 20 20 20 20 20 20 Yeni Sabit LNG 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Yeni Projeler Arzı 20 57 77 86 106 141 151 176 181 Yeni Projeler Sonrası Toplam Arz 215 252 277 291 317 352 363 388 393 Arz/Talep Farkı -32-0 18 25 44 72 75 93 91 22
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ YERLİ LİNYİT SAHALARI Rezerv Türü (milyar ton) İşletmeci Bazında Linyit (mlr ton) Taş Kömürü; 1,3; 8% Tki; 3,64; 25% Linyit; 14,5; 92% EÜAŞ; 7,59; 53% MTA; 1,21; 8% Özel Sektör; 2,06; 14% 25.000 MW kurulu güç potansiyeli - 165 milyar kwh elektrik üretim kapasitesi 31 milyar m 3 doğal gaz tasarruf imkanı (yıllık 7 milyar dolar) 23
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ Yerli Kömürün Elektrik Üretimi İçindeki Payı YERLİ LİNYİT SAHALARINDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ 35% 30% 30% 30% 25% 20% 15% 24% 19% 17% 20% 20% 22% 23% 22% 19% 18% 16% 14% 16% 10% 5% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kamunun Elinde Bulunan Temel Linyit Sahaları Saha Kalorifik Değer (kcal/kg) Görünür Rezerv (milyon ton) Tahmini Kapasite (MW) Afşin C-D-E 1.166 2.734 6.000 Çayırhan II 2.640 213 750 Konya Karapınar 1.374 1.832 3.000 Afyon - Dinar 1.855 942 1.500 Eskişehir Alpu 2.050 1.300 3.345 Toplam 1.521 7.021 14.595 Büyük Yerli Linyit Sahalarında 7 milyar ton kömür 15 bin MW kapasite potansiyeli 2015 kurulu kapasitesinin %20 si Düşük kalorifik değer yüksek yatırım bedelleri 20 30 milyar $ yatırım tutarı 24
ARZ GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİ YENİLENEBİLİR ENERJİ PROJELERİ Konya Karapınar I ve II Enerji İhtisas Endüstri Bölgeleri Niğde Bor Enerji İhtisas Bölgesi Konya Karapınar I: 2.719 Hektar 1.400 MW Konya Karapınar II: 3.240 Hektar 1.600 MW 2.539 Hektar 1.300 MW Yerli Kaynak + Yerli Üretim + Yerli Teknoloji Yüksek Katmadeğer 25