Atık Sektörü de Ye i Uygula alar ve Sera Gazları a Etkisi Atık Sektörü de Kay akla a Sera Gazı E isyo ları Çalıştayı 5-6 Ekim 2016 Ankara
Sera Gazı E isyo ları Organik maddenin anaerobik ortamda yıkı ı so u u eta %, Kar o dioksit % ve diğer gaz ileşi leri de oluşa atık gazı oluşur. Gaz oluşu u atık depola dıkta so ra yıllar oyu a sürer. Meta ve Kar o dioksit sera gazlarıdır ve ikli değişikliği e se ep olurlar.
Sera Gazı E isyo ları Biyojenik kar o : Bitkileri ya ası veya aero ik olarak çürü esi so u u oluşa kar o e isyo ları e va terlere dahil edil e ektedir. Meta, Kar o dioksite göre daha fazla Küresel Isı a Pota siyeli e GWP sahiptir. IPCC reh erleri e doğrultusu da CO 2 e isyo ları e va ter hesapla aları a katıl a aktadır. Sade e eta e isyo ları hesapla ır. Yıl içi GWP (kg CO 2 e) Yıl içi GWP (kg CO 2 e) 5 Yıl içi GWP (kg CO 2 e) CO 2 1 1 1 CH 4 72 25 7.6
Emisyon azaltı ı Ha adde üreti i içi har a a e erji ir e isyo kay ağıdır. Dolayısıyla ha adde kulla ı da tasarruf edil esi atık iktarı ı azalttığı gi i sera gazı e isyo ları ı da azalta aktır. E erji üreti i içi kulla ıla fosil yakıtlara alter atif üreterek e isyo ları azaltıla ilir. Atıkları e erji üreti de kulla ıl ası fosil yakıtlara göre daha az e isyo a se ep olur. Atık addelerdeki kar o u düze li depola a ile sakla ası ve kompostun toprağa uygula ası da e isyo azaltı ı sağla aktadır. Kar o içeriği yüksek plastik tahta gi i addeler depola a koşulları da daha zor ayrış aktadır.
Düzenli Depolama Tü dü yada düze li veya düze siz depola a e çok kulla ıla atık ertaraf yö te idir. Atık sektörü de kay akla a sera gazı e isyo ları da e üyük paya sahiptir. Düze siz depola a ala ları da sıkıştır a ve üstü ü kapat a ol adığı içi daha çok biyojenik CO 2 e isyo u oluşur. Düze li depola a ı yaygı laş ası ile eta e isyo ları art aktadır. A ak u atık gaz sistemlerini daha ekonomik olarak uygulanabilir hale getirmektedir.
Tü atıkları depola ası uzu vadede e isyo ları artır aktadır. Atık Gaz Toplama Sistemleri yıllık ir periyot kapsa ı da geliş iş ülkelerde çöp gazı ı % ila i u siste lerle topla aktadır. Geliş ekte ola ülkelerde u ora % e düş ektedir. Topla a gaz e erji üreti i de kulla ıl ası ile sera gazı e isyo ları ı azaltı ı söz konusudur. Biyolojik olarak parçala a atıklar Bu atıkları düze li depola aya gö deril ede kompostlama veya geri dö üşü ile tekrar kulla ıl ası so u u to aşı a kg CO e e isyo u tasarruf yapıla ağı hesapla ıştır.
Düzenli Depolama İşle ö cesi dolaylı İşle sırası da doğruda İşle so rası dolaylı CO2 Organik adde ayrış ası, fosil yakıt tüketi i ve sızı tı suyu arıtı ı Biyogaz ile enerji üretimi ile fosil yakıtlarda kay akla a CO2 ve CH4 azaltı ı CH4 Sahada fosil yakıt kulla ı ı, hammadde üretimi, elektrik tüketimi Kaçaklar, organik madde ayrış ası, fosil yakıt tüketi i ve sızı tı suyu arıtı ı Karbon içerikli organik maddelerin uzun dönemde depola ası ile CO ve CH azaltı ı N2O Kaçaklar, fosil yakıt tüketi i ve sızı tı suyu arıtı ı
Yakma- Isıl İşle Atık yak a Atıkları ısı veya elektrik elde edil esi içi yakıl ası fosil yakıt kulla ı ı ı azalt aktadır. Ayrı a kül kıs ı da etal geri dö üşü ü de sağla a il ektedir. A ak çöp karışı ları ı yakıl ası aliyetli ola ilir. Çöpü içeriği i uygu ol a ası da aliyeti arttıra ilir. Özellikle geliş ekte ola ülkelerde biyobozunur atık ora ı oldukça yüksektir. Atık yak a ı sera gazı e isyo ları a katkısı depola aya göre çok düşüktür.
Atıkta türetile yakıt Atıkları parçala ası ve kurutul ası so u u elde edil ektedir. Çöpü plastik ve iyolojik olarak parçala a ilir kıs ı da oluş aktadır. Piroliz ve Gazifikasyon Atıkları yüksek ısıda işle görerek se tez gazı syngas, iyolojik akaryakıt ve odu kö ürü elde edilmesidir. Ye i geliş eye aşlaya tek olojiler olarak ka ul edile ilir. Değişik içeriğe sahip çöp karışı ları da çok veri li ol a aktadır.
Yakma- Isıl İşle İşle ö cesi dolaylı İşle sırası da doğruda İşle so rası dolaylı CO2 CH4 Sahada fosil yakıt kulla ı ı, hammadde üretimi, elektrik ve ısı tüketi i Atık yak a so u u a a gazı da Atık yak a ile e erji üretimi ile fosil yakıtlarda kay akla a CO2 ve CH4 azaltı ı Metalleri geri dö üştürül esi ile e erji tüketi i i azaltıl ası Külü agrega olarak kulla ıl ası sonucu saf agrega üretiminin azal ası Kül ve diğer atıkları taşı ası so u u oluşa e isyo lar N2O Kül ve diğer atıkları taşı ası so u u oluşa e isyo lar
Meka ik ve Biyolojik İşle ler Atıkları ayrıştırılarak geri dö üşü ve iyolojik işle ler içi kulla ıl ası ı hedefleye teknolojilerdir. Avrupa ülkeleri de alt işle olarak atıkta türetile yakıt elde edil esi yaygı dır. Avrupa, İ giltere ve Avusturalya gi i düze li depola a aliyetleri i gü geçtikçe arttığı ülkelerde yaygı olarak uygula aktadır. E isyo ları azaltı ı daha çok alt işle lerde görül ektedir. Meka ik parçala a ve a aero ik çürüt e ile iyogaz elde ede küçük çaplı pek işlet eyi Avrupada ul ak ü kü dür. Atıkları ayrıştırıl ası da sofistike yö te ler kulla a u işlet eler yılda i to da daha az atık işle ektedir.
İşle ö cesi dolaylı İşle sırası da doğruda İşle so rası dolaylı CO2 CH4 N2O Sahada fosil yakıt kulla ı ı, hammadde üretimi, elektrik ve ısı tüketi i Ekip a tarafı da yakıt tüketimi Atık kü eleri deki aero ik ve a aero ik yıkı Reaktör ve bio-filtrelerden kaynaklanan sızı tılar Biyogaz ile enerji üretimi ile fosil yakıtlarda kay akla a CO2 ve CH4 azaltı ı Geri dö üştürü ile hammadde üretiminde e erji tüketi i i azaltıl ası Kompostun gübre yerine kulla ıl ası Düzenli depolama ile karbon içeriği yüksek atıkları ertarafı
İşle ö esi çöpleri doğru ir şekilde ayrıştırıl ası geri dö üştürüle adde iktarı ı arttır aktadır. Siste i e erji tüketi i oto asyo u yoğu olduğu kar aşık uygula alarda yüksektir. A aero ik çürüt e ile elde edile iyogazı e erji üreti i de kulla ıl ası sera gazı e isyo ları ı azalta aktır. Olgu laş a dö e i de gaz yıkayı ı ve biyofiltrelerin kulla ıl ası CO 2 ve CH 4 e isyo ları ı azalta aktır. A aero ik çürü e ö esi atıkları doğru ir şekilde ayrıl ası siste i sürdürüle ilirliği i etkiler. Geliş iş ülkelerde u işle daha veri li yapıldığı içi iyogaz tesisleri i uygula a ilirliği yüksektir. Elde edilen kompostun uygula a ala ları sı ırlı olsa da sera gazı azaltı ı a katkısı olduğu içi desteklenmelidir Nihai atığı iyolojik çözü e ilirliği i düşük ol ası so rası da oluşa ile ek eta e isyo ları ı azalta aktır. Atıkta türetile yakıtlar çi e to ve kağıt üreti i gi i sa ayilerde ve kö ür sa tralleri de elli ora larda fosil yakıtlarla era er kulla ıla ilir.
Kompost ve Anaerobik Çürüme Kompostlama siste leri ye ek atıkları, hayva sa ayi atıkları, tarı artıkları, odu parçaları gibi biyolojik olarak parçalanan addeleri toprağı iyileştire ek ya ürü lere dö üştürür. Böyle e toprağı gü re ihtiya ı karşıla ır, tarı ilaçları a ve sula aya ola ihtiyaç azalır, erozyon engellenir. Kaliteli bir kompost elde et ek içi atık ayrıştırıl ası doğru şekilde yapıl alıdır. Geliş ekte ola ülkelerde atık azaltı ı içi yaygı olarak uygula aktadır. Kompost toprağa uygula dıkta so ra az da olsa CO 2 ve N 2 O e isyo ları oluş aktadır. A ak se tetik gü relerle karşılaştırıldığı da u oluşu daha yavaştır. Dolayısıyla uzu vadede toprağı i si e göre ir to atık içi -79 kg CO2 azaltı ı söz konusudur. Se tetik gü re üreti i e erji yoğu ir işle dir. Dolayısıyla kompost uygula asıyla bir ton atık içi 8 kg CO 2 azaltı ı gerçekleş ektedir.
Kompost ve Anaerobik Çürüme İşle ö cesi dolaylı İşle sırası da doğruda İşle so rası dolaylı CO2 CH4 Sahada fosil yakıt kulla ı ı, hammadde üretimi, elektrik ve ısı tüketi i Ekip a tarafı da yakıt tüketimi Atık kü eleri deki aero ik ve a aero ik yıkı Reaktör ve bio-filtrelerden kaynaklanan sızı tılar Biyogaz ile enerji üretimi ile fosil yakıtlarda kaynaklanan CO2 ve CH4 azaltı ı Kompostun gübre yeri e kulla ıl ası N2O
Geri Dö üşü Geri Dö üşü ikli değişikliği ile ü adele diğer atık yö eti i yaklaşı ları a azara e etkili yöntemdir. Kapalı dö gü geri dö üşü ile ateryalleri tekrar kulla ı ı eredeyse ay ı iktarda ateryal ihtiya ı ı karşıla aktadır. Açık dö gü geri dö üşü ateryal farklı ir ürü de kulla ıl aktadır. Kalitede azal a söz konusu olsa da enerji tasrufu ve dolayısıyla e isyo azaltı ı gerçekleş ektedir. Endüstriyel simbiyosiz uygula aları da ir sa ayide çıka ya ürü ü aşka ir sa ayide girdi olarak kulla ılır.
Geri Dö üşü İşle ö cesi dolaylı İşle sırası da doğruda İşle so rası dolaylı CO2 CH4 Sahada fosil yakıt kulla ı ı, hammadde üretimi, elektrik ve ısı tüketi i Ekip a tarafı da yakıt tüketimi Geri dö üştürü ile hammadde üretiminde enerji tüketiminin azaltıl ası Kağıdı geri dö üştürül esi ile or a ları uhafazası N2O
Geri Dö üşü Ha addede kağıt üreti i ve daha so ra kağıdı e erji eldesi içi yakıl ası kağıt geri dö üşü ü işle leri de kat daha e erji tüket ektedir. Ca ı kapalı dö gü geri dö üşü ile ye ide a yapı ı da kulla ıl ası et e isyo azaltı ı a yardı ı ol aktadır. Geri dö üştürüle ir kilo plastik ile. - kg CO e e isyo u tasarrufu yapıla il ektedir. Ha alü i yu üreti i geri dö üştürül esi e göre -20 kat daha fazla enerji tüketmektedir. Ham çelik üreti i geri dö üştürül esi e göre 2 kat daha fazla enerji tüketmektedir. Geliş ekte ola ülkeleri şehir üfusu u % i ilyo çöplerde topladıkları atıkları geri dö üşü sektörü e satarak geçi i i sağla aktadır. Delhi de çöp toplayı ılar topla atıkları % i geri dö üşü e kaza dırarak elediyeye gü de, USD tasarruf yaptır ış ve, to CO e e isyo azaltı ı sağla ıştır.
Kay ağı da Azalt a Kay ağı da azalt a atık iktarı ı azalt akta, ha adde üreti i ve i alat içi har a a e erjide tasarruf sağla aktadır. Hedefle e atık akışı Program Örnekler Ti ari/e düstriyel atık Temiz Üretim İ alat atıkları ı üreti siste i i değerle dirilerek ve ha adde kulla ı ı da veri liliği artırıl ası ile azaltıl ası Evsel atık Daha uzu kulla ı süresi Ti ari se eplerde dolayı kulla ı süresi kısa ola ürü leri sağla laştırıl ası A alaj Atığı Hafiflik A alaj içi kulla ıla ateryallerde azaltı a gidilmesi, daha hafif plastikleri ve karto kutuları kulla ıl ası
Kay ağı da Azalt a ABD Çevre Koru a Aja sı tarafı da yılı da yapıla ir çalış aya göre kay ağı da azaltı se aryoları ı diğer se aryolarla karşılaştırıl alı olarak sera gazı e isyo ları a etkisi ta loda görülmektedir. Senaryo Beklenen emsyon azaltı ı (Mt CO e/yıl A alaj kulla ı da % tasarruf 40-105 A alaj kulla ı da % tasarruf 20-50 Geri dö üşü ve kompost ora ı ı %. te % ye çıkarıl ası 75 Düzenli depolanan belediye çöpleri i % si i yakıl ası 20-30 Düze li Depola a sahaları daki çöp gaz % si i elektrik üreti i de kulla ıl ası 70
Özet Herha gi ir atık yö eti siste i içi sera gazı e isyo ları veya tasarrufları ölgesel koşullara, halihazırda kulla ıla e erji türü e ve uygula a ı perfor a sa göre değiş ektedir. Yeterli veri ol adığı da e isyo ları ve azaltı ları doğru hesapla ası ü kü değildir. Atık sektörü içi depola a e ö e li sera gazı e isyo u kay ağıdır. Atık gazı topla arak e erji üreti i de kulla ı ı ile u etki olu lu ir katkı dö üştürüle ilir. Yak a tesisleri çöp içeriği e, kulla ıla siste i veri liliği e ve elde edile e erji i kulla ı ala ı a göre azaltı sağlaya ilir. Geri dö üşü diğer atık yö eti siste leri e göre ikli değişikliği ile ü adelede sağladığı faydalarla ö e çık aktadır.