TÜBİTAK-BİDEB KİMYA LİSANS ÖĞRENCİLERİ ( Kimyagerlik, Kimya öğretmenliği, Kimya mühendisliği, Biyomühendislik ) Araştırma Projesi Eğitimi Çalıştayı KİMYA-3 (ÇALIŞTAY 2012) Grup Adı: TEMİZ TİRYAKİ PROJE ADI TÜTÜN VE ODUN KÜLLERİNİN SAÇ BOYASINI VE KINAYI TEMİZLEME ETKİSİ PROJE EKİBİ TUĞÇE ÇAKIR ARİF MERMER PROJE DANIŞMANLARI Prof. Dr. HÜSEYİN KARACA Doç. Dr. ESVET AKBAŞ MALATYA 29 HAZİRAN-08 TEMMUZ 2012
PROJENİN AMACI Bu projede, tütün ve odun küllerinin saç boyasını, hint kınasını insan teninden temizleme etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. 1.GİRİŞ 1.1 Tütün ve İçerisindeki Maddeler Tütün, patlıcangiller familyasından Nicotiana cinsinden yaprakları sigara yapımında kullanılan bir yıllık otsu bitki türlerine verilen addır. Yapraklar sapsız veya kısa saplı, büyük, oval, tüylü, yapışkan, özel kokulu ve acı lezzettedir. Tütün yapraklarında tanen, zamk, nişasta, reçine ve alkaloitler bulunur. Bu alkaloitler içinde miktarı en fazla olan Nikotin alkaloitidir ve kötü kokuludur. Tütün yaprağındaki bileşikler: Kuru maddenin toplam ağırlığının %11-25 oranını mineral maddeler oluşturur. Külün % 95 ini Ca, Na, Mg, Fe, Al, Mn, P, S, Si, Cl maddeleri oluşturur. Diğer %5 i ise iz elementler diye adlandırdığımız küçük miktarlardaki elementlerdir. Tütünün hasat sonrası kurutma ve fermantasyonu sırasında mineral maddeler genellikle kantitatif değişime uğramazlar. Fakat organik maddelerden bir kısmı kaybolduğunda mineral maddelerin miktarında kuru maddeye oranla bir artış gözlenmektedir. Tütün yaprağı kuru maddesinin % 75-89 u organik madde içeriklidir. 1.2 Sigaranın İçindeki Maddeler Sigara dumanının içinde ise polonyum-210 (kanserojen), radon (radyosyon), metanol (füze yakıtı), toluen (tiner), kadmiyum (akü metali), bütan (tüpgaz), DDT (böcek öldürücü), hidrojen siyanür (gaz odaları zehiri), aseton (oje çıkarıcı), naftalin (güve kovucu), arsenik (fare zehiri), amonyak (tuvalet temizleyicisi), karbon (egsoz monoksit gazı), nikotin ve 3885 toksik madde bulunur. 1.3 Saç Boyasının İçeriği Krem boya: Amonyum hidroksit, gliseril stearet, sodyum lauril sülfat, toluen-2,5- diamin sülfat, potasyum hidroksit, oleik asit, gliserin, sodyum sülfit, askorbik asit, bütilfenil metil propinal, limonen, propilen glikol, sodyum sülfat. 1
Oksidan losyon: Hidrojen peroksit, propilen glikol, etidronik asit, 2,6-dikarboksi piridin, potasyum hidroksit, izopropil alkol, sodyum benzoat. 1.4 Kınanın İçeriği ve Kullanımı Kına % 0.7 tanen, % 7.8 reçineli bileşikler, % 1 naftakinon türevleri, Lawsone (2- hydroxy-1,4-naphtoquinon) gibi kimyasal maddeler içermektedir. Kına, yaprakları kurutulup öğütülerek saç ve tırnak boyamakta kullanılan küçük ağaç ya da çalı yapısında bir bitkidir. Bileşimindeki bazı boyarmaddelerden ötürü kızıl bir renk veren kına yaprakları en çok saç, parmak, avuç içi ve ayak boyamakta kullanılmaktadır. 1.5 Potasyum Karbonat (K 2 CO 3 ) Beyaz toz veya kristal şeklinde bulunan bileşiktir. Kullanım alanları; cam sektöründe: TV tüpü, laboratuar camı, optik cam, mutfakta kullanılan cam yapımında, Seramik Sektöründe; Titanyum Dioksitten yapılma flitrelerde, Kimya Sektöründe; Gübre, ilaç, yapıştırıcı, rokey yakıtı ve bazı kimyasalların üretiminde, Gıda Sektöründen; Kakao tozundan çikolata üretiminde, mineral suda, biranın fermentasyonunda, üzüm kurutmada, büyükbaş hayvanlar için yem hazırlamada, Temizlik Sektörü; Yıkama, kaynatma, sıvı sabun ve metal temizlemede, Gaz Arıtmada; Karbon Dioksit ve diğer asitli gazlar, Potasyum Karbonat kullanılarak hazırlanan çözeltide absorbe edilebilir. Boya, Deri, Parfüm, Yangın söndürücü, Fotoğrafçılık, Kaplama sektörlerinde de Potasyum Karbonat kullanılabilir. 1.6 Kalsiyum oksit, CaO Beyaz renkli, aşındırıcı ve alkalik bir katıdır. Sanayide kireç taşlarını yüksek sıcaklıklarda kalsine edilerek karbondioksidin uzaklaştırılmasıyla elde edilir. Suyla reaksiyona girerse kalsiyum hidroksidi oluşturur. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Kullanılan Malzemeler Proje sürecinde kullanılan materyal ve kimyasallar aşağıda verilmiştir. 2
Odun külü Süzgeç kağıdı Elek Baget Beher Hassas terazi Isıtıcı Kuru tütün Sigara Saat camı Damlalık Erlen Huni Spatül Hint kınası Saç boyası Uzun çakmak Bakır kap Mezür Piset Su trompu Hidrofil pamuk Deney tüpü 2.2. Tütün Külü Eldesi 150 gram kuru tütün bakır kapta yakıldı. 2.3. Sigara Külü Eldesi Musluğa su trompu bağlanıp, hortumun ucuna sigaralar teker teker yerleştirilerek yakıldı. Küller saat camına alındı. 3
2.4 Kül Suyu Eldesi Elde edilen küller 1.0012, 2.047, 3.0054 gramlarda ayrı ayrı erlenlere alınarak üzerlerine 15 ml saf su ilave edildi. Karıştırılarak homojonize olması sağlandı. Süzgeç kağıdı yardımıyla süzülerek deney tüpüne alındı. 2.5 Saç Boyasının Eldesi Boya kutusu içerisindeki krem boya ve oksidan losyon karıştırılarak elde edildi. 2.6 Hint Kınası Eldesi Toz halindeki hint kınası, erlene alınıp üzerine bir miktar (10 ml) ılık su eklenip bagetle karıştırılarak elde edildi. 3.DENEYİN YAPILIŞI 3.1 Odun külü, kül suyu ve kül çamurunun saç boyasına ve hint kınasına uygulanması Odun külü, hidrofil pamukla 5 dakika beklemiş olan saç boyası (Şekil-1) üzerine uygulandı. Kuru külün uygulanmasından sonra ten üzerindeki boya rengi koyulaştı. (Şekil-2) Şekil 1. 5 dk beklemeden sonra saç boyası Şekil 2. Kuru kül uygulandıktan sonra 4
Odun külü suyu, insan teninde 5 dakika bekletilmiş olan saç boyasına (Şekil-3) hidrofil pamukla uygulandı ve lekenin büyük miktarda çıkmış olduğu gözlendi. (Şekil-4) Şekil 3. 5 dk beklemeden sonra saç boyası Şekil 4. Kül suyu uygulandıktan sonra Odun külü suyu, insan teninde 10 dakika bekletilmiş olan hint kınasına (Şekil-5) uygulandı ve lekelerin az miktarda çıktığı gözlendi. (Şekil-6) Şekil 5. 10 dk bekleme sonrasında hint kınası Şekil 6. kül suyu uygulandıktan sonra 5
Odun külü çamuru, insan teninde 10 dakika bekletilmiş olan saç boyasına (Şekil-7) hidrofil pamukla uygulandı ve gözle görülür şekilde lekelerin kaybolduğu gözlendi. (Şekil-8) Şekil 7. 10 dk bekleme sonrasında saç boyası Şekil 8. kül çamuru uygulandıktan sonra 3.2 Tütün külü, kül suyu ve kül çamurunun saç boyası ve hint kınasına uygulanması Kuru Tütün külü, insan teninde 20 dakika bekletilmiş olan saç boyasına (Şekil-9) hidrofil pamuk yardımıyla uygulandı ve lekelerin çok fazla çıkmadığı gözlendi. (Şekil-10) Şekil 9. 20 dk bekleme sonrasında saç boyası Şekil 10. kül suyu uygulandıktan sonra 6
Kuru tütün külünün suyu, insan teninde 10 dakika bekletilmiş olan hint kınasına (Şekil-11) pamukla uygulandı ve boyanın önemli bir kısmının çıktığı gözlendi. (Şekil-12) Şekil 11. 10 dk bekleme sonrasında hint kınası Şekil 12. kül suyu uygulandıktan sonra Kuru tütün külünün ılık haldeki suyu, insan teninde 20 dakika bekletilmiş olan saç boyasına (Şekil-13) hidrofil pamukla uygulandı ve boyanın neredeyse hepsinin çıktığı gözlendi. (Şekil-14) Şekil 13. 20 dk bekleme sonrasında saç boyası Şekil 14. Kaynatılan kül suyu ılık uygulandıktan sonra 3.3 Sigara külü, kül suyu ve kül çamurunun saç boyasına ve hint kınasına Uygulanması 7
Sigara külünün suyu, insan teninde 5 dakika bekletilen organik saç boyasına (Şekil-15) hidrofil pamukla uygulandı ve lekelerin çok fazla çıkmadığı gözlendi. (Şekil-16) Şekil 15. 5 dk bekleme sonrasında organik saç boyası Şekil 16. kül suyu uygulandıktan sonra Sigara külünün çamuru, insan teninde 5 dakika bekletilmiş olan organik saç boyasına (Şekil-17) pamukla uygulandı ve belirli oranda çıktığı gözlendi. (Şekil-18) Şekil 17. 5dk bekleme sonrasında organik saç boyası Şekil 18. kül çamuru uyguladıktan sonra 8
Sigara külü suyu, insan teninde 20 dakika bekletilmiş olan organik saç boyasına (Şekil-19) hidrofil pamukla uygulandı ve boyanın çok az miktarda çıktığı gözlendi. (Şekil-20) Şekil 19. 20 dk bekleme sonrasında organik saç boyası Şekil 20. kül suyu uygulandıktan sonra 4. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Yapılan bu çalışmada sigara külünün toz halde değil de kül suyu ve kül çamuru halinde boya çıkarmada etkin olduğu, kuru tütünden elde edilen külün de boya ve kına çıkarmada aynı şekilde kül suyu ve kül çamuru halinde daha etkin olduğu, odun külünün temizleme işleminde iyi bir uygulama olmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca odun külünün tendeki lekeyi daha da koyulaştırdığı görülmüştür. Bundan yola çıkarak saç boyalarına ve kınalara odun külü eklendiğinde daha kalıcı sonuç elde edilebileceği düşünülmüştür. Deneysel çalışmalar sonucunda elde edilen kül türevleri, boyarmaddeleri çıkarmada fazla etkili olmamıştır. Ancak kullanılan ılık kül suyunun daha etkili olduğu kanısına varıldı. 9
Çalışmamızın saç boyası ve kınanın tendeki lekesini çıkarmak amacıyla yapılacak krem çalışmalarına ışık tutacağı düşünülmektedir. TEŞEKKÜR Bu çalıştayı destekleyen TÜBİTAK-BİDEB e; çalıştay koordinatörü Prof. Dr. Mehmet AY a; sunuları ve çalışmalarıyla bizleri aydınlatan danışmanlarımız; Prof. Dr. Hüseyin KARACA, Doç. Dr. Esvet AKBAŞ,bilimsel çalışmalarımıza farklı bakış açıları ile yaklaşmamıza katkıda bulunan Uğur DEĞİRMENCİOĞLU na, Teknisyen Uğur YÜCEL e, tüm çalıştay ekibine ve İnönü Üniversitesi ne teşekkür ederiz KAYNAKLAR 1- http://hayatimvesaglik.blogspot.com 2- http://tr.wikipedia.org 3- http://www.tutuneksper.org.tr 4- http://www.maxihayat.net 5- http://www.bilmiyorsanogren.com 6- http://www.solverkimya.com 7- http://www.eksisozluk.com GRUP ÜYELERİNİN ÖZGEÇMİŞLERİ Tuğçe ÇAKIR ( Dokuz Eylül Üniversitesi- İZMİR ) 1991 Giresun doğumlu. İlkokula Bingöl de başlayıp Manisa-Salihli de bitirdi. Ortaokulu Manisa-Demirci de tamamladı. İzmir Atatürk Lisesi ni kazanınca İzmir e yerleşti. Halen Dokuz Eylül Üniversitesi Kimya Öğretmenliği nde okumakta. 2011 yılında Kent Butik Dershane de başladığı görevini sürdürmekte ve mesleğini çok seviyor. Futbol en büyük ilgi alanı. Arif MERMER ( Karadeniz Teknik Üniversitesi TRABZON) 10
1989 da Kırşehir in Akpınar ilçesinde doğdu. İlköğretimini Akpınar da tamamladıktan sonra liseyi Mersin de Tevfik Sırrı Gür Süper Lisesi nde okudu. 2007 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi ni kazandı. 2012 yılında öğrenimini bitirdi ve aynı üniversitede yüksek lisans öğrencisi olarak eğitimine başladı. Her türlü sporu yapmak ve seyahat etmek hobileridir. 11