BİR KİTLE İLETİŞİM ARACI OLARAK KÖY WEB SİTELERİNİN İŞLEVLERİ AÇISINDAN SOSYOLOJİK OLARAK İNCELENMESİ Mete YILDIZ Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Zuhal GÜLER G PARLAK Uludağ Üniversitesi Sosyoloji Bölümü
Köy web sitelerinin: Konu İçeriğinin ne olduğu, Kimler tarafından ne amaçla, hangi maddi ve beşeri kaynaklar kullanarak, Hangi toplumsal işlevleri yerine getirmek üzere tasarlandığı, Hangi kişi ve kurumların ne gibi ihtiyaçlarına yanıt verdiği, incelenmiştir.
VERİ TOPLAMA YOLU VE TEKNİKLERİ Nitel Verilerin Toplandığı Zaman Dilimi: 11-14 14 Eylül 2006 Nicel Verilerin Toplandığı Zaman Dilimi: 1 Temmuz-15 Ağustos 2006 Evren: 158 Tane Köy Web Sitesi Örneklem: Tam sayım yapılmak istenmiş, ancak: Anket E-posta adresi veren: 144 İletişim Kanalları Açık olan ve Ulaşılabilen : 124 54 yanıt, %38 (54/144), %44 (54/124) İçerik Analizi 11-14 14 Eylül 2006 tarihleri arasında Tesadüfi örneklem tekniği ile seçim aralığı belirlenerek 32 %20 (32/ 158) köy web sitesinin içerik analizi
Bağlı Bulunduğu İle Göre Köy Web Sitelerinin Dağılımı Çankırı Sivas Çorum 5 5 4 4 4 4 21 Malatya Gümüşhane 7 9 11 13 15 Kayseri Balıkesir Trabzon Denizli Erzincan Not: Toplam 158 köy web sitesinden, yer darlığı nedeniyle sadece en fazla web sitesine sahip ilk 10 ilin toplam 102 web sitesi gösterilmiştir.
Bulgular Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Yaşlarına Göre Dağılımları 20 den az 4% 50-59 4% 40-49 20% 20-29 42% 30-39 30%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı Kadın; 1; 2% Erkek; 53; 98%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımı Yüksek Lisans veya Doktora; 6; 11% Lise Mezunu; 15; 28% Ortaokul Mezunu ; 3; 6% İlkokul Mezunu; 2; 4% Üniversite Mezunu; 28; 51%
Köy Web Sayfası Kurucu ve İşletmenlerinin Doğum Yerlerine Göre Dağılımı Yurtdışı; 4; 7% Şehir; 3; 6% Büyükşehir; 11; 20% Köy; 36; 67%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Yaşadıkları Yere Göre Dağılımı Yurtdışı; 7; 13% Köy; 2; 4% Şehir; 16; 30% Büyükşehir; 29; 53%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Köyü Ziyaret Sıklığına Göre Dağılımları Hiç gitmiyor; 2; 4% Köyde yaşıyor; 1; 2% Birkaç yılda bir kez; 1; 2% Yılda iki kez; 5; 9% Yılda bir kez; 27; 50% Yılda üç kez ve daha fazla; 18; 33%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Köyü Ziyaret Nedenlerine Göre Dağılımları Düğün, bayram,yayla şenliği vs.; 1; 2% Gayrimenkul- Mal Sahipliği Gereğiyle; 1; 2% Cevapsız; 4; 7% Web sitesi için belge toplamak, fotoğraf çekmek; 1; 2% Ziyaret; 22; 41% Dinlenme; 12; 22% Hasret; 13; 24%
Köy Web Sayfası Kurucu ve İşletmenlerinin Köye Dönüp Yaşamak İsteyip İstemediklerine Göre Dağılımı Hayır; 20; 37% Evet; 34; 63%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Köye Geri Dönmeyi İsteme Nedenlerine Göre Dağılımı Geçmişe özlem; 3; 9% Köye aidiyet; 3; 9% Huzur; 5; 14% Sağlıklı yaşam; 5; 14% İnsan ilişkilerinde doğallık; 19; 54%
Köy Web Sayfası İşletmenlerinin Köyde Yaşamayı İstememe Nedenlerine Göre Dağılımı Sosyal hayat eksik 16% Hayat standardı düşük/ Yaşam zor
Köylülerin köyleri ile ilgilenmesi; 5; 9% Köy Web Sitesi İşletmenlerinin Bu Siteleri Yapma Nedenleri/ Beklentileri İşim bu- web Biribirini tasarımı; 1; 2% tanımayan genç kuşak üyelerinin tanışması; 3; 6% Cevapsız; 1; 2% Köyün tanıtımı; 19; 35% Köylüler arasında birlik- beraberlik oluşturmak; 25; 46%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerinin Bu Siteleri Kurma Beklentilerinin Gerçekleşip Gerçekleşmediğinin Dağılımı Beklentilerim gerçekleşmedi; 5; 9% Kısmen gerçekleşti; 5; 9% Beklentilerim gerçekleşti; 44; 82%
Turizmin gelişmesi 2% Köy Web Sitesi kurucu ve İşletmenlerine Göre Köylerin İhtiyaçlarının Dağılımı Kütüphane 4% Sağlık ocağı 6% İhtiyacı yok 2% Ağaçlandırma 2% Okul 2% İyi yönetim- yönetici 2% Cevapsız 6% Altyapı (Elektrik, telefon, su) 25% Kültürel 7% İşsizlik- Göç 11% Eğitim seviyesi 11% Yol 20%
Köy Web Sitesi Kurucu ve İşletmenlerine Göre Web Sitesinin Köyün Kaçıncı İhtiyacı Olarak Görüldüğünün Dağılımı Cevapsız; 8; 15% Üçüncü Sırada; 2; 4% Son sırada veya sıralarda; 11; 19% İkinci Sırada; 2; 4% İhtiyaç değil; 6; 11% İlk Sırada; 10; 19% İhtiyaç değil, ihtiyaçların duyurulup giderilmesinde kullanılan bir araç; 6; 11% İlk üçte değil ama ilk sıralarda; 9; 17%
Web Sayfası Yapılan Köyün Dayanışma Derneği Olup Olmadığı Vakıf- Dernek yok; 22; 41% Vakıf- Dernek var; 32; 59%
Köy Web Sitesinin Kurulması veya İşlettilmesinde Derneğin desteği Olup Olmadığının Dağılımı Dernek yok; 22; 41% Derneğin desteği olmadı; 22; 40% Derneğin desteği oldu; 10; 19%
Köy Web Sitelerinin Kullanımının Aylara Göre Dağılımı Ağırlıklı olarak sonbahar aylarında; 1; 2% Cevapsız; 4; 7% Ağırlıklı olarak ilkbahar aylarında; 2; 4% Ağırlıklı olarak yaz aylarında ; 3; 6% Ağırlıklı olarak kış aylarında; 17; 31% Her zaman dengeli; 27; 50%
Köy Web Sitelerinin Ayda Ortalama Ziyaretçi Sayılarının Dağılımı Aylık web sitesi kullanıcısı sayısı Sayı (N) Minimum Maksimum Ortalama Standart Sapma 53 10.00 42500.00 3874.6226 6928.3460 Cevapsız 1
Köy Web Sitesinin İçeriğinin Nereden Temin Edildiğinin Dağılımı Yazılı kaynaklar; 2; 4% Dernek; 1; 2% Yanıt yok; 3; 6% Akrabalar/ Dostlar/ Diğer Köylüler; 18; 33% Kişisel araştırmalar; 30; 55%
Köy Web Sitelerinin İçeriğinin Kim Tarafından Belirlendiğinin Dağılımı Dernek/Vakıf; 1; 2% Köyün ileri gelenleri; 1; 2% Kullanıcılar; 5; 9% Birden fazla kişi ve/veya kurum; 16; 30% Web sitesi kurucusu/ işletmeni; 31; 57%
Köy Web Sitelerinin Kimler Tarafından Kullanıldığının Dağılımı Tüm köylüler dışında daha geniş bir kitle; 12; 22% Cevapsız; 1; 2% Köy dışında yaşıyan köylüler; 25; 46% Hem köyde hem köy dışında yaşayan köylüler; 16; 30%
Web Sitelerinin Kurulum Maliyetinin İstatistiki Dağılımı 30 ESTMONY 20 10 Frequency 0 0,0 1000,0 2000,0 3000,0 4000,0 500,0 1500,0 2500,0 3500,0 Std. Dev = 733,91 Mean = 418,9 N = 47,00 ESTMONY
Köy Web Sitelerinin Kurulmasında Harcanan Paranın Kaynağının Dağılımı Dernek; 2; 4% Cevapsız; 7; 13% Varlıklı ve/veya mevki sahibi köylü; 7; 13% Köy web sitesi kurucusu/ işletmeni; 38; 70%
Web Sitelerinin İşletim Maliyetinin İstatistiki Dağılımı 14 MAINTMNY 12 10 8 6 Frequency 4 2 0 0,0 Std. Dev = 238,38 Mean = 240,1 N = 45,00 200,0 400,0 600,0 800,0 1000,0 100,0 300,0 500,0 700,0 900,0 MAINTMNY
Köy Web Sitelerinin İşletilmesine Harcanan Paranın Kaynağının Dağılımı Cevapsız; 9; 17% Varlıklı ve/veya mevki sahibi köylü; 7; 13% Köy web sitesi kurucusu/ işletmeni; 38; 70%
İçerik çerik Analizinin Sonuçları Köy Web Sitesi Tipi Bilgi Verme Odaklı Amacı Amacı, sadece köy hakkında genel bilgiler (tarihi, coğrafi yapısı vb.) vererek köyü yeni nesillere tanıtmak Sanal Hemşericilik ve İletişim Odaklı Amacı, sanal hemşerilik oluşturarak yurt içi ya da yurt dışında bulunan köylüler arasında iletişim sağlamak ve devam ettirmek Kültürü Yaşatıp Devretme Odaklı Amacı, köyü tüm yönleriyle (gelenek, görenek, şiir, türkü, mezarlık vb.) ayrıntılı bir şekilde tanıtarak köyün kültürünü yaşatmak ve sonraki kuşaklara aktarabilmek; sorunlarını çözebilmek Etnik Kimlik Odaklı Amacı, aynı etnik kimliğe sahip (Çerkes vb.) hemşerileri ile dayanışmayı sağlamak Kapsayıcı Yukarıda sıralanan amaçların hepsini bir arada yerine getirmeyi hedefleyen köy web siteleri
Değerlendirme ve Sonuç İlk olarak, web sitelerinin köyde yaşayanlarının ihtiyaçlarından değil, ağırlıklı olarak köy dışında yaşayanların isteğiyle onların ihtiyaçlarına hitap eden bir olgu olduğu bulgusuna erişilmiştir.
Göç, Nostalji ve Yeniden Üretim Köy web siteleri, kurucu ve işletmenlerinin köyden kente ya da yurtdışına göç sonucunda yaşadıkları nostaljinin yansımasıdır. Köy web siteleri, yaşanan mekanı değiştirmeden sanal ortamda köye geri dönüşün bir aracıdır Amaç, web sitesi aracılığıyla hem geçmişini yeniden üreterek yaşatmak, hem de bu yeniden üretimi sonraki kuşaklara aktararak devamlılığını sağlamaktır. Web sayfası aracılığıyla köyü duygusal olarak, zamana ve mekana karşı yaşatmak ve dolayısıyla ölümsüzleştirmektir.
Sanal Hemşehricilik Köy web siteleri, kırdaki ilişkilerin kente uyarlanarak yeniden üretilmesinin ve sanal hemşericiliğin aracıdır. Web sitesi tasarımcıları köyü ve köylülüğü sanal alemde yeniden üretirken genç kuşağın büyük şehirlerde ve yurt dışında yaşadığı kimlik bunalımını ve yabancılaşmayı, köy web sitesiyle aşmaya çalışmaktadırlar.
Takdir ve Destek Beklentileri Maddi olarak, tasarımcıların bir karşılık beklemeden ve gerekirse kendi kazancından harcayarak ve gönül borcu olarak bu işi yaptıkları bulgusuna ulaşılmıştır. Bu kişilerden, çekememezlik ve ilgisizlik sorunları ile boğuştuklarını dile getirenler de olmuştur. Yaşamak istedikleri doyuma ve hak ettiklerini düşündükleri takdire ne vatandaş ne de devlet temsilcileri nezdinde ulaşamadıkları kanısı yaygındır. Kimi web sitesi tasarımcıları, köylerinin web sayfasını yaparak, kendilerinin bir kamu hizmeti yerine getirdiklerini ve bu nedenle de maddi ve manevi olarak devlet tarafından desteklenmeleri gerektiğini düşünmektedir.