SOSYAL GÜVENL K S STEM NDE S GORTALILARIN YAfiLILIK AYLI ININ HESAPLANMASININ USUL VE ESASLARI Yunus YELMEN* I-G R fi 5510 say l Kanuna göre sigortal lar n yafll l k ayl na hak kazan p kazanmad klar yafl ve toplam prim ödeme gün say lar n n yerine getirilip getirilmedi ine göre belirlenir. 5510 say l Kanunla getirilen ayl k ba lama sistemi 2008 y l Ekim ay bafl itibariyle yürürlü e girmifltir. Bu durumda; - 2008/Ekim (hariç) öncesi tahsis talebinde bulunan sigortal lar n ayl klar bu tarihten önce yürürlükte bulunan gösterge ve 4447 say l Kanunla getirilen sisteme veya sigortal l k bafllang ç tarihi 2000 y l ndan sonra olanlar için sadece 4447 say l Kanunla getirilen sisteme, - Sigortal l 2008/Ekim (dahil) ve bundan sonraki bir tarihte bafllayanlar n ayl klar 5510 say l Kanunla getirilen yeni sisteme, - Sigortal l 2008/Ekim (hariç) öncesi bafllay p, 2008/Ekim (dahil) sonra tahsis talebinde bulunanlar n ayl klar eski ve yeni sistemin birlefliminden oluflan karma sisteme, göre ba lan r. Bu makalemizde 4/a ve 4/b diye tabir edilen sigortal lar n yafll l k ayl - n n hesaplanmas n n usul ve esaslar aç klanacakt r. * Sosyal Güvenlik Kurumu Baflmüfettifli 269
II) SOSYAL GÜVENL K REFORMUYLA GET R LEN YEN S STEM 5510 say l Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (a), (b) ve (c) bentlerinden birden fazlas na tabi olarak çal flan veya prim ödeyen sigortal lar n yafll l k ayl ba lanmas na iliflkin talepleri, sigortal l k süresi içinde en fazla sigortal l n n geçti i sigortal l k hali esas al narak sonuçland r l r. Sigortal l k hallerindeki hizmetlerin eflitli i halinde ise, eflit sigortal l k halinin sonuncusuna göre ifllem yap l r. 5510 say l Kanun ile getirilen sisteme göre, her y l n Aral k ay na göre Türkiye statistik Kurumu taraf ndan aç klanan en son temel y ll tüketici fiyatlar genel indeksindeki de iflim oran n n (TÜFE) % 100 ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi has la geliflme h z n n (GH) % 30 unun toplam na (1) tam say s n n ilave edilmesi sonucunda bulunan güncelleme katsay s na göre güncellenen tüm sigortal l k süresindeki y ll k prime esas kazançlar toplam n n, toplam prim ödeme gün say s na bölünmesiyle elde edilen ortalama günlük kazanc n 30 kat, ayl klar n hesab na esas ortalama ayl k kazanc oluflturur. Yeni sistem, 2008/Ekim (dahil) ve bundan sonra sigortal olanlar n ayl klar n n tespiti ile bu tarihten önce sigortal olup 2008/Ekim (dahil) bafl ndan sonra tahsis talebinde bulunan sigortal lar n 2008/Ekim (dahil) sonraki çal flmalar na iliflkin yeni k smi ayl klar n n hesab na esas ortalama ayl k kazançlar n n belirlenmesinde uygulan r. a) Sigortal n n Y ll k Prime Esas Kazançlar n n Hesaplanmas - 5510 say l Kanuna tabi prime esas kazançlar, Kanunun 82 nci maddesi uyar nca prim ödeme gün say s na göre tespit olunan prime esas kazanç alt s n r n n alt nda, üst s n r n n da üstünde olamaz. - Sigortal l k süresindeki primi ödenmifl her takvim y l na ait kazanç, özel ve kamu sektörü için geçerli olan y l kavram na göre belirlenir. Bu ne- 270
denle, sigortal n n sektör de iflikli i tarihine ait takvim y l n n bafllang c, de- ifliklik tarihinden önceki; sonu bu tarihten sonraki sektöre ait takvim y l kavram na göre tespit edilir. - 5510 say l Kanun uyar nca yap lan hizmet borçlanmalar nda seçilen prime esas kazanç, borcun ödendi i tarihteki prime esas asgarî kazanca oranlan r. Bu oran, borçlanmaya esas ilgili ay n prime esas asgarî kazanc ile çarp l r. Bulunan tutar, ilgili ay n prime esas kazanc kabul edilir. Ancak hesaplanan prime esas kazanç hiçbir suretle o ay n prime esas azamî kazanc n geçemez. - 5510 say l Kanuna göre birden fazla sigortal l k haline (4 (a), (b) ve (c)) tabi hizmetlere iliflkin prime esas kazançlar, yürürlükteki prime esas kazanç üst s n r n geçmeyecek flekilde ilgili takvim y l kazanc olarak esas al - n r. - Tahsis talep y l ve bundan bir önceki y l hariç olmak üzere, her takvim y l na ait prime esas kazanç, kazanc n ait oldu u takvim y l ndan sonra tahsis talep tarihine kadar geçen her takvim y l nda, her y l n güncelleme katsay s ile art r larak güncellenir. - Tahsis talep ve bundan bir önceki takvim y l kazanc da dahil edilerek, güncellenen kazançlar n toplam al n r. - Kazançlar toplam, sigortal l k süresindeki (karma ayl k hesaplama yönteminde 2008/Ekim (dahil) sonraki) toplam prim ödeme gün say s na bölünerek, ortalama günlük kazanç (OGK) bulunur (OGK = Güncellenen Kazançlar Toplam / Toplam Prim Ödeme Gün Say s ). b) Ayl k Ba lama Oran (ABO) - Ayl k ba lama oran, sigortal n n malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar na tâbi geçen toplam prim ödeme gün say s n n her 360 günü için % 2 olarak uygulan r. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orant l olarak dikkate al n r. Ancak ayl k ba lama oran % 90' geçemez. 271
- 5510 say l Kanunun 28 inci maddenin dördüncü ve beflinci f kralar na göre ayl a hak kazanan sigortal lardan; 4 (a) sigortal lar için hesaplanacak ayl k ba lama oran, prim ödeme gün say s 7200 günden az olanlar için çal flma gücü kay p oran n n 7200 gün prim ödeme gün say s ile çarp m sonucu bulunan rakam n % 60'a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün say s na göre (Çal flma gücü kayb oran x 7200 / % 60 = ABO na esas prim gün say s ), % 40 geçmemek üzere, 4 (b) sigortal lar için hesaplanacak ayl k ba lama oran, prim ödeme gün say s 9000 günden az olanlar için çal flma gücü kay p oran n n 9000 gün prim ödeme gün say s ile çarp m sonucu bulunan rakam n % 60'a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün say s na göre (Çal flma gücü kayb oran x 9000 / % 60 = ABO na esas prim gün say s ), % 50 yi geçmemek üzere, tespit edilir. Prim ödeme gün say s 4 (a) sigortal lar için 7200, 4 (b) sigortal lar için 9000 günden fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün say s na göre ayl k ba lama oran belirlenir. Ayl k = Ortalama Ayl k Kazanç x Ayl k Ba lama Oran - Hesaplanan yafll l k ayl ; sigortal n n çal flma süreleri için prime esas günlük kazanç alt s n rlar dikkate al narak, talep y l na ait Ocak ay itibariyle belirlenen ortalama ayl k kazanc n n % 35 inden, sigortal n n talep tarihinde bakmakla yükümlü oldu u efli veya çocu u varsa % 40 ndan hesaplanan alt s n r ayl ndan az olamaz. - Hesaplanan ayl k, tahsis talep y l na ait Ocak ayl olup, ayl n bafllang ç tarihi y l n ilk alt ayl k döneminde ise Ocak ödeme dönemi için ayl klara uygulanan art fl oran kadar, y l n ikinci alt ayl k dönemde ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için ayl klara uygulanan art fl oranlar kadar art r larak, sigortal n n ayl k bafllang ç tarihindeki ayl hesaplan r. 272
III) REFORM ÖNCES S GORTALI OLUP, REFORM SONRASI EMEKL L K TALEB NDE BULUNAN S GORTALILARIN DURUMU 5510 say l Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce sigortal veya ifltirakçi olup, bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten sonra ayl k talebinde bulunanlardan, farkl sosyal güvenlik kurumlar na ya da bu Kanunda belirtilen sigortal l k hallerinden birden fazlas na tabi olanlara ayl k ba lanmas na esas al nacak kanun, bu Kanunla mülga 2829 say l Kanun hükümleridir. Yafll l k ayl klar nda son yedi y ll k fiili hizmet süresi içinde en fazla hizmetin geçti i sigortal l k hali, hizmetlerin eflit olmas halinde ise son sigortal l k hali esas al n r. 4 (a) Sigortal lar çin Karma sisteme göre ayl klar; 1) 2008/Ekim (Hariç) Öncesi K smi Ayl n (A) Hesab a) 2000 Y l Öncesi K smi Ayl n (A1) Hesab b) 2000-2008/Eylül (Dahil) Aras K smi Ayl n (A2) Hesab 2) 2008/Ekim (Dahil) Sonras K smi Ayl n (B) Hesab 3) K sm Ayl klar n Birlefltirilmesi Olmak üzere üç aflamal olarak belirlenir. 1) 2008/ Ekim (Hariç) Öncesi K smi Ayl n (A) Hesab 2008/Ekim (hariç) öncesi k smi ayl n (A) hesab ; 2000 y l öncesi prim ödeme gün say s na ait ayl n (A1) hesab ile 2000-2008/Ekim (hariç) aras k smi ayl n (A2) hesab olmak üzere iki aflamal olarak belirlenir. a) 2000 Y l Öncesi K smi Ayl n (A1) Hesab - A1 ayl : Gösterge x katsay x Ayl k Ba lama Oran formülüne göre hesaplan r. - Gösterge; sigortal n n 2000 y l ndan önce çal flt sektör (kamu/özel) için geçerli olan ve ortalama y ll k kazanç hesab na giren takvim y l say s esas al nmak suretiyle haz rlanan gösterge ve üst gösterge tespit tablolar nda ortalama y ll k kazanca eflit say n n, tabloda eflit say yoksa en yak n say n n karfl l olarak al n r. 273
- Ayl k ba lama oran (ABO), Gösterge Tablosu ndan hak kazan lan yafll l k ayl klar n n oran % 60 t r. Üst Gösterge Tablosu nun her kademesi için ayr bir oran belirlenmifl olup, 10 uncu derecenin 1 inci kademesinin karfl l oran % 59,9, 1 inci derecenin 10 uncu kademesinin karfl l oran ise % 50 dir. Ara göstergelerin oranlar ise en düflük göstergenin karfl l olan % 59.9 oran, izleyen her gösterge için binde bir azalt larak belirlenmifltir. Sigortal kad n ise 50, erkek ise 55 yafl ndan sonra doldurulan her tam yafl için ve 5000 günden fazla ödenen her 240 günlük prim için (1) er artt r - l r. 5000 günden eksik her 240 günlük prim için (1) er eksiltilir. Özel koflullara göre ba lanan ayl n oran % 60 n alt nda olamaz. Özel koflullara göre ayl a hak kazananlar için indirim uygulanmaz. ABO hiçbir flekilde % 85 i geçemez. b) 2000-2008/Ekim (Hariç) Aras K smi Ayl n (A2) Hesab (506 SK GM 82/1-b) - Ortalama Y ll k Kazanç (OYK): 2000 (dahil) y l ndan 2008 y l na kadar geçen her takvim y l na ait prime esas kazanç, kazanc n ait oldu u takvim y l ndan itibaren 2008 y l na kadar geçen her takvim y l için önce Aral k ay na göre aç klanan TÜFE deki art fl oran daha sonra GH kadar artt r larak güncellenir. 2007 ve 2008/Ocak-Eylül (dahil) kazançlar güncellenmeden oldu u gibi al n r. Güncellenen kazançlar toplam n n, 2000 (dahil) ile 2008/Eylül (dahil) aras ndaki prim ödeme gün say s na bölümünün 360 kat ortalama y ll k kazanc verir. - Ayl k Ba lama Oran (ABO): Toplam prim ödeme gün say s n n ilk 3600 günün her 360 günü için % 3,5, sonraki 5400 günün her 360 günü için % 2, daha sonraki her 360 gün için % 1,5 oranlar n n toplam ndan oluflur. ABO % 100 u geçebilir. Özel koflullar göre hak kazan lan yafll l k ayl klar nda % 60 n alt nda olmaz. - Tam Ayl k: (OYK x ABO) / 12 formülü uygulanarak hesaplan r. Bu ayl k prime esas günlük kazanç alt s n r n n ayl k tutar n n % 35 inden az olamaz. 274
- K sm Ayl k: Ocak/2008 ay na ait k smi ayl k; Tam Ayl k x (2000-2008/Eylül (dahil) Aras ndaki Prim Ödeme Gün Say s / Toplam Prim Ödeme Gün Say s ) formülüne göre hesaplan r. - Sigortal n n 2008/Eylül (dahil) önceki prim ödeme gün say s na ait k sm ayl k (A), (A1) ve (A2) k sm ayl klar n n toplam ndan oluflur. 2) 2008/Ekim (Dahil) Sonras K smi Ayl n (B) Hesab (5510 Sk M 29 - Gm 2/B) - Ortalama Ayl k Kazanç (OAK) : 2008/Ekim (dahil) ve sonraki her y la ait prime esas kazanc n, ait oldu u y ldan itibaren ayl k talep tarihine kadar geçen y llar için, her y l gerçekleflecek güncelleme katsay s ile güncellenerek bulunan kazançlar toplam n n, 2008/Ekim (dahil) daha sonraki prim ödeme gün say s na bölünmek suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazanc n 30 kat d r. - Ayl k Ba lama Oran (ABO): a) Ayl k ba lama oran, sigortal n n malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar na tâbi geçen toplam prim ödeme gün say s n n her 360 günü için % 2 olarak uygulan r. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orant l olarak dikkate al n r. b) Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce 3600 prim gün say s n doldurmam fl olan sigortal lar n yafll l k ayl ba lama oran n n hesab nda, sigortal n n Kanunun yürürlü e girdi i tarihten sonra geçen ve Kanunun yürürlük tarihinden önceki prim gün say s n 3600 güne tamamlayan hizmet sürelerinin her 360 günü için % 3 oran esas al n r. Ancak bu hesaplama flekli 30/04/2008 (dahil) öncesi sigortal olanlar için uygulan r. 01/05/2008 (dahil) sonra ilk defa sigortal olanlar hakk nda bu hüküm uygulanmaz. c) Özel hükümlere göre ayl k ba lananlardan; - 5510 say l Kanunun geçici 9 uncu maddesinin beflinci f kras gere ince maden iflyerlerinin yer alt ifllerinde çal flan sigortal lara ba lanan ayl klar n ayl k ba lama oran, 8100 gün üzerinden hesaplanan orandan az olamaz. - 5510 say l Kanunun geçici 10 uncu maddesinin bir ve ikinci f kralar - 275
na göre sigortal olarak ilk defa çal flmaya bafllad tarihten önce malul olan sigortal lar ile sakatl nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortal lara ba lanan ayl klar n ayl k ba lama oran, 5400 gün üzerinden hesaplanan orandan az olamaz. d) Ayl k ba lama oran % 90' geçemez. - K sm Ayl a Esas Ayl k : (OAK x ABO) formülüne göre hesaplan r. Bu ayl k, sigortal n n 2008/Ekim (dahil) sonras çal flma süreleri için prime esas günlük kazanç alt s n rlar dikkate al narak, talep y l na ait Ocak ay itibariyle belirlenen ortalama ayl k kazanc n n % 35 inden, sigortal n n talep tarihinde bakmakla yükümlü oldu u efli veya çocu u varsa % 40 ndan hesaplanan alt s n r ayl ndan az olamaz. - K sm Ayl k (Tahsis Talep Tarihinden Önceki Y l n Aral k Ay na Ait) : Tam Ayl k x (2008/Ekim (dahil) Sonraki Prim Ödeme Gün Say s / Toplam Prim Ödeme Gün Say s ) 3) K sm Ayl klar n Birlefltirilmesi (5510 Sk Gm 2/C) A1 + A2 = (A) k sm Ayl ; - (A1) k sm ayl n hesab na esas tam ayl n, 2000 (dahil) y l ndan 2008 y l na kadar geçen takvim y llar için her y l n TÜFE art fl oranlar na göre art r larak bulunan miktar yla, - 1999/Aral k döneminde en düflük göstergenin katsay ile çarp m n n % 70 i oran ndaki (9475 x 12000 x %70 = 79.590.000 TL) asgari ayl n 2008 Ocak ay na kadar ayl k art fllar uygulanmak suretiyle tafl nm fl miktar n n, 2008/Eylül (dahil) önceki prim ödeme gün say s ile çarp m n n toplam prim ödeme gün say s ile bölünerek elde edilen miktarlar n n alt nda olamaz. - Bu Kanunun yürürlük tarihine kadar geçen sürelere iliflkin ayl n hesab nda esas al nan asgarî ayl k tutar ile 506 say l Kanunun geçici 82 nci maddesinin ikinci f kras na göre belirlenen eski tam ayl k tutar, toplam prim ödeme gün say s içinde bu Kanunun yürürlük tarihine kadar geçen prim ödeme gün say s n n oran na tekabül eden tutar üzerinden esas al n r. - Yukar daki flekilde belirlenen (A) K sm Ayl, 2008 y l dahil olmak 276
üzere tahsis talep tarihine kadar geçen y llar için, her y l gerçekleflen güncelleme katsay s ile çarp larak tahsis talep y l n n Ocak ay na tafl n r. - Sigortal n n Ayl ; (C), (A) ve (B) k sm ayl klar toplam ndan oluflur. Ayl k (C) = (A) K sm Ayl + (B) K sm Ayl A + B = C ayl n n bafllang ç tarihi y l n ilk alt ayl k döneminde ise Ocak ödeme döneminde uygulanan art fl oran kadar, y l n ikinci alt ayl k döneminde ise Ocak ve Temmuz ödeme dönemlerinde uygulanan art fl oranlar kadar artt r l r. Tama ibla edilmek suretiyle ayl k bafllang ç tarihindeki ayl - bulunmufl olur. 4 (b) Sigortal lar çin Ayl klar; 1) 2008/Ekim (Hariç) Öncesi K smi Ayl n (A) Hesab a) 2000 Y l Öncesi K smi Ayl n (A1) Hesab b) 2000-2008/Eylül (Dahil) Aras K smi Ayl n (A2) Hesab 2) 2008/Ekim (Dahil) Sonras K smi Ayl n (B) Hesab 3) K sm Ayl klar n Birlefltirilmesi Olmak üzere üç aflamal olarak belirlenir. 1) 2008/ Ekim (Hariç) Öncesi K smi Ayl n (A) Hesab 2008/Ekim (hariç) öncesi k smi ayl n (A) hesab ; 2000 y l öncesi prim ödeme gün say s na ait ayl n (A1) hesab ile 2000-2008/Ekim (hariç) aras k smi ayl n (A2) hesab olmak üzere iki aflamal olarak belirlenir. a) 2000 Y l Öncesi K smi Ayl n (A1) Hesab (1479 SK Md.36) Ayl k: Basamak Karfl l Gösterge Tablosundaki De er x Ayl k Ba lama Oran formülüne göre hesaplan r. Basamak Karfl l Gösterge Tablosundaki De er: Sigortal n n 31/12/1999 tarihindeki basamak karfl l n n 2003 y l 2. dönem gösterge tablosundan bulunan de eridir. Ayl k Ba lama Oran (ABO): Yafll l k ayl ba lanmas na hak kazanan sigortal lara en son prim ödedi i gelir basama ndan en az bir tam y l prim ödemifl olmas halinde, bulun- 277
du u gelir basama n n, bir y l ödememifl olmas halinde ise bir alt basama- n %70 i oran nda ayl k hesaplan r. -Bu oran, 25 y ldan fazla prim ödenen her tam y l için 1 puan art r l r. -Kad n ise 50, erkek ise 55 yafl ndan sonraki hizmetleri için fazla olan her tam yafl için 1 puan art r l r. - Kad n ise 50, Erkek ise 55 yafl n doldurmakla beraber en az 15 tam y l sigorta primi ödemifl olanlara hesaplanacak k smi ayl klarda primi ödenmemifl 25 y lan az her y l için %1 puan indirim yap l r. 2000 öncesi hizmetlere göre hesaplanan k smi ayl k: Basamak Karfl l Gösterge Tablosundaki De er x Ayl k Ba lama Oran x 2000 y l öncesi gün say s / Toplam prim gün say s formülüne göre hesaplan r. b) 2000-2008/Eylül (Dahil) Aras K smi Ayl n (A2) Hesab (1479 SK md 36 ve geçici 11 md) Ayl k: A rl kl ortalama x Ayl k Ba lama Oran formülüne göre hesaplan r. A rl kl Ortalama: Sigortal n n 01/01/2000 tarihi ile 01/10/2008 tarihi aras nda prim ödedi i gelir basamaklar ndaki bekleme süresi dikkate al narak 2003 y l ikinci dönem gelir tablosu karfl l n n prim ödenen ay say s na oran d r. Ayl k Ba lama Oran : Sigortal n n toplam sigortal l k süresinin; - lk 10 tam y l n n her bir y l için %3,5, - Takip eden 15 tam y l n her bir y l için %2, - 25 y ldan fazla her bir tam y l için %1,5 oranlar n n toplam ndan oluflur. 01/01/2000-01/10/2008 aras hizmetlere göre hesaplanan k smi ayl k A rl kl ortalama x Ayl k Ba lama Oran x 01/01/2000-30/9/2008 aras gün say s / Toplam prim gün say s A1 ve A2 k smi ayl klar toplan r. Bulunan bu tutar, 2003 y l Aral k ay nda yürürlükte bulunan gelir tablosu (01/07/2003) esas al narak, 2003 y l Ocak ay ndan itibaren ödenmesi gereken 278
sosyal destek ödemesi tutar ndan Temmuz/2003 ay na kadar kümülatif tüfe oran kadar düflülerek, Temmuz/2003 itibariyle kalan sosyal destek ödemesi miktar (100 TL ödenenler için 85.95 TL, 75 TL ödenecekler için ise 64.46 TL) eklenerek 2004 y l Ocak ödeme döneminden 2007/Temmuz dönemi dahil ayl klara uygulanan art fllar uygulanmak suretiyle 2008/Ocak dönemine tafl n r. 2) 2008/Ekim (Dahil) Sonras K smi Ayl n (B) Hesab (5510 Sk M 29 - Gm 2/B) Ayl k: Ortalama Ayl k Kazanç x Ayl k Ba lama Oran formülüne göre hesaplan r. - Ortalama Ayl k Kazanç (OAK): 2008/Ekim (dahil) daha sonraki her y la ait prime esas kazanc n, ait oldu u y ldan itibaren ayl k talep tarihine kadar geçen y llar için, her y l gerçekleflecek güncelleme katsay s ile güncellenerek bulunan kazançlar toplam n n, 2008/Ekim (dahil) daha sonraki prim ödeme gün say s na bölünmek suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazanc n 30 kat d r. - Ayl k Ba lama Oran (ABO): a) Ayl k ba lama oran, sigortal n n malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar na tâbi geçen toplam prim ödeme gün say s n n her 360 günü için % 2 olarak uygulan r. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orant l olarak dikkate al n r. Ayl k ba lama oran % 90' geçemez. b) Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce 3600 prim gün say s n doldurmam fl olan sigortal lar n yafll l k ayl ba lama oran n n hesab nda, sigortal n n Kanunun yürürlü e girdi i tarihten sonra geçen ve Kanunun yürürlük tarihinden önceki prim gün say s n 3600 güne tamamlayan hizmet sürelerinin her 360 günü için % 3 oran esas al n r. Ancak bu hesaplama flekli 30/04/2008 (dahil) öncesi sigortal olanlar için uygulan r. 01/05/2008 (dahil) sonra ilk defa sigortal olanlar hakk nda bu hüküm uygulanmaz. c) Özel hükümlere göre ayl k ba lananlardan; - 5510 say l Kanunun 28 inci maddesinin dördüncü ve beflinci f kralar - 279
na göre ba lanan ayl klarda hesaplanacak ayl k ba lama oran, prim ödeme gün say s 9000 günden az olanlar için çal flma gücü kay p oran n n 9000 gün prim ödeme gün say s ile çarp m sonucu bulunan rakam n % 60 a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün say s na göre % 50 yi geçmemek üzere tespit edilen orand r. Prim ödeme gün say s 9000 günden fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün say s na göre ayl k ba lama oran belirlenir. d) Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortal olanlardan Kanunun geçici 10 uncu maddesinin birinci ve ikinci f kralar nda yer alan malul ve sakat sigortal lar n ayl k ba lama oranlar % 30 un alt nda olamaz.(5400 prim ödeme gün say s üzerinden hesaplan r.) Kanunun geçici 9 uncu maddesinin beflinci f kras na göre maden iflyerlerinin yer alt ifllerinde çal flanlar n ayl k ba lama oran % 60 dan az olamaz. (8100 gün prim ödeme gün say lar var kabul edilir.) - K sm Ayl a Esas Ayl k : (OAK x ABO) formülüne göre hesaplan r. Bu ayl k, sigortal n n 2008/Ekim (dahil) sonras çal flma süreleri için prime esas günlük kazanç alt s n rlar dikkate al narak, talep y l na ait Ocak ay itibariyle belirlenen ortalama ayl k kazanc n n % 35 inden, sigortal n n talep tarihinde bakmakla yükümlü oldu u efli veya çocu u varsa % 40 ndan hesaplanan alt s n r ayl ndan az olamaz. K sm Ayl k (Tahsis Talep Tarihinden Önceki Y l n Aral k Ay na Ait) : Tam Ayl k x (2008/Ekim (dahil) Sonraki Prim Ödeme Gün Say s / Toplam Prim Ödeme Gün Say s ) 3) K sm Ayl klar n Birlefltirilmesi (5510 Sk Gm 2/C) A1 + A2 = (A) k sm Ayl ; - Yukar daki flekilde belirlenen (A1 + A2 = A) k smi ayl, 2008 y l dahil olmak üzere tahsis talep tarihine kadar geçen y llar için, her y l gerçekleflen güncelleme katsay s ile çarp larak tahsis talep y l n n Ocak ay na tafl - n r. - Sigortal n n Ayl ; (C), (A) ve (B) k smi ayl klar toplam ndan oluflur. Ayl k (C) = (A) K sm Ayl + (B) K sm Ayl 280
- A + B = C ayl n n bafllang ç tarihi y l n ilk alt ayl k döneminde ise Ocak ödeme döneminde uygulanan art fl oran kadar, y l n ikinci alt ayl k döneminde ise Ocak ve Temmuz ödeme dönemlerinde uygulanan art fl oranlar kadar artt r l r. Tama ibla edilmek suretiyle ayl k bafllang ç tarihindeki ayl - bulunmufl olur. IV-SONUÇ 5510 say l Kanunla getirilen ayl k ba lama sistemi 2008 y l Ekim ay bafl itibariyle yürürlü e girmifltir. Bu durumda; - 2008/Ekim (hariç) öncesi tahsis talebinde bulunan sigortal lar n ayl klar bu tarihten önce yürürlükte bulunan gösterge ve 4447 say l Kanunla getirilen sisteme veya sigortal l k bafllang ç tarihi 2000 y l ndan sonra olanlar için sadece 4447 say l Kanunla getirilen sisteme, - Sigortal l 2008/Ekim (dahil) ve bundan sonraki bir tarihte bafllayanlar n ayl klar 5510 say l Kanunla getirilen yeni sisteme, - Sigortal l 2008/Ekim (hariç) öncesi bafllay p, 2008/Ekim (dahil) sonra tahsis talebinde bulunanlar n ayl klar eski ve yeni sistemin birlefliminden oluflan karma sisteme, göre ba lan r. KAYNAKÇA Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl (28.08.2008). Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli i. Ankara : Resmi Gazete (26981 say l ) fiimflek, Nergis (2008). Sigortal Emeklilik Mevzuat ve fllemleri : E itim Notu. [Ankara] : Sigortal Emeklilik Mevzuat ve fllemleri Daire Baflkanl T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 say l ) 281
282