Chapter 3. İşgücü Verimliliği ve Karşılaştırmalı Üstünlük: Ricardo Modeli

Chapter 3 İşgücü Verimliliği ve Karşılaştırmalı Üstünlük: Ricardo Modeli

Önizleme Fırsat maliyetleri ve karşılaştırmalı üstünlük Tek faktörlü Ricardo modeli Üretim olanakları Ticaretin kazanımları Ücretler ve ticaret Karşılaştırmalı üstünlükle ilgili yanılsamalar Taşıma masrafları ve ticareti yapılamayan (non-traded) ürünler Ampirik kanıt Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-2

Giriş Neden ticaret olduğuna ilişkin teoriler: 1. Ülkeler arasındaki işgücü, işgücü becerileri, fiziki sermaye, doğal kaynaklar ve teknolojideki farklılıklar 2. Büyük ölçekli ekonomiler (economies of scale) (büyük ölçek daha verimlidir) (bunlar ülkeler için verimli avantaj sağlar) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-3

Giriş (devam) Ticaretten dolayı kazanımlara neden olan ülkeler arasındaki farklılıklar: Ricardo modeli (chapter 3) : ülkeler arasındaki işgücü verimliliği farklılığını (teknoloji farkından kaynaklanan) inceler. Prodüktivite farklılığı genellikle teknoloji farkı ile açıklanır. Heckscher-Ohlin modeli (chapter 4): ülkeler arasındaki işgücü, işgücü becerileri, fiziki sermaye, toprak ve diğer üretim faktörlerindeki farklılıkları inceler. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-4

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti David Ricardo ve karşılaştırmalı üstünlük kavramı,1817 Ricardo modeli fırsat maliyeti ve karşılaştırmalı üstünlük kavramlarına dayanır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-5

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti Fırsat maliyeti bir seçim yapılırken vazgeçilmek zorunda kalınan ikinci en iyi alternatiftir. Bir aktivitenin fırsat maliyeti o aktiviteyi yapmak için vazgeçilmek zorunda kalınan en iyi öteki alternatiftir. Bir malı üretmenin fırsat maliyeti o malı üretirken kullanılan kaynaklar nedeniyle üretilemeyen diğer mal(lar)ın maliyetini ölçer. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-6

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti (devam) Bir ülke ürün ve hizmet üretiminde kaynaklarını kullanırken fırsat maliyetleri ile karşılaşır. Örneğin, gül ve bilgisayar üretiminde limitli sayıda kişi çalıştırılabilir. Bilgisayar üretiminin fırsat maliyeti: üretilemeyen gül Gül üretiminin fırsat maliyeti: üretilemeyen bilgisayar Ülkenin karşılaştığı ikilemler (trade off): sınırlı sayıda kaynaklar ile ne kadar gül ve bilgisayar üretmelidir? Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-8

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti (devam) ABD de 10 milyon gül üretiminde kullanılan aynı kaynaklar ile 100,000 bilgisayar üretilebilirdi. Kolombiya da 10 milyon gül üretiminde kullanılan aynı kaynaklar ile 30,000 bilgisayar üretilebilirdi Kolombiya nın gül üretiminde daha düşük fırsat maliyeti var: bilgisayar üretimini bırakmalı. 3-9

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti (devam) Eğer bir ürünü üretmenin fırsat maliyeti A ülkesinde B ülkesine göre düşükse A ülkesinin o ürünün üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü vardır. Kolombiya nın gül üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü var ABD nin bilgisayar üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü var Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-10

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti (devam) Başlangıçta Kolombiya nın bilgisayar, ABD nin gül ürettiğini varsayalım. Ve her iki ülke de hem gül hem bilgisayar tüketmek istiyorlar. Her iki ülke de daha iyi duruma getirilebilir mi? 3-11

Tablo 3-1: Üretimdeki Değişim Varsayımı 3-12

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Ticaret Ülkeler karşılaştırmalı üstünlükleri olan üretimde uzmanlaşırlarsa daha fazla ürün ve hizmet üretilip tüketilebilir. ABD nin gül üretimini durdurup o kaynakları 100,000 bilgisayar üretimi için kullandır. Kolombiya nın 30,000 bilgisayar üretimini durdurup yerine gül ürettir. karşılaştırmalı üstünlükleri olan ürünü üretirlerse (ABD bilgisayar ve Kolombiya gül üretirse) hala aynı şekilde 10 milyon adet gül tüketebilirler. Ayrıca 100,000 30,000 = 70,000 fazla bilgisayar tüketebilirler. 3-13

Karşılaştırmalı Üstünlük ve Fırsat Maliyeti (devam) Kolombiya nın daha düşük bir gül üretim fırsat maliyeti var. Kolombiya 10 milyon gül üretebilir, aksi halde üretebileceği 30,000 bilgisayar karşılık. ABD 10 milyon gül üretebilir, aksi halde üretebileceği 100,000 bilgisayar karşılık. ABD nin daha düşük bir bilgisayar üretim fırsat maliyeti var. Kolombiya 30,000 bilgisayar üretebilir, aksi halde üretebileceği 10 milyon güle karşılık. ABD 100,000 bilgisayar üretebilir, aksi halde üretebileceği 10 milyon güle karşılık. ABD 30,000 bilgisayar üretebilir, aksi halde üretebileceği 3.3 milyon güle karşılık 3-14

Tek Faktörlü Ricardo Modeli Bu basit gül ve bilgisayar örneği Ricardo modelinin arkasındaki mantığı anlatıyor. Bu fikirleri aşağıdaki varsayımları kullanarak tek ürün Ricardo modeli kurarak formalize ediyoruz. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-15

Tek Faktörlü Ricardo Modeli (devam) Tek Faktörlü Ricardo modelinin varsayımları: 1. Üretim için tek kaynak gerekli: İş gücü 2. İş gücü verimliliği, teknoloji farkından dolayı, ülkeden ülkeye farklı. Ancak her ülkedeki iş gücü verimliliği sabit. 3. Her ülkedeki toplam iş gücü arzı sabit. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-17

Tek Faktörlü Ricardo Modeli (devam) Tek Faktörlü Ricardo modelinin varsayımları (devam): 4. 2 ürün var: şarap ve peynir (notasyon: c:cheese, w:wine) 5. Rekabet ( competition ) işçilerin üretimlerinin değerine eş rekabetçi ( compettitive ) ücret almalarına ve işçilerin en yüksek ücreti veren endüstride çalışmalarını sağlıyor. 6. 2 ülke: yerli ve yabancı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-18

Tek Faktörlü Ricardo Modeli (devam) Birim iş gücü gerekleri (ihtiyacı): bir birim çıktı üretmek için kullanılan sabit miktardaki işgücü saati. a LC yerli ülkedeki peynir üretimi için birim işgücü ihtiyacı. örneğin, if a LC = 1 ise, yerli ülkede 1 saat işgücü 1kg peynir üretiyor. a LW yerli ülkedeki şarap üretimi için birim işgücü ihtiyacı.örneğin, a LW = 2 ise, yerli ülkede 2 saat işgücü 1 litre şarap üretiyor. Yüksek birim iş gücü ihtiyacı düşük iş gücü verimliliği. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-19

Tek Faktörlü Ricardo Modeli (devam) İşgücü arzı L yerli ülkede çalışılan toplam saati gösteriyor (sabit bir sayı). Peynir üretimi Q C : kaç kilo peynir üretildiğini gösteriyor. Şarap üretimi Q W : kaç litre şarap üretildiğini gösteriyor. 3-20

Üretim Olanakları (Production Possibilities) Üretim Olanakları Sınırı (Production Possibility Frontier) (PPF) bir ülkenin sınırlı kaynakları ile üretebileceği maksimum ürün bileşimlerini gösterir. Q C : üretilen peynir miktarı Q W : üretilen şarap miktarı Yerli ekonomi için üretim olanakları eğrisi nin denklemi: a LC Q C + a LW Q W = L Toplam işgücü kaynağı 1 kilo peynir üretimi için gereken işgücü Toplam peynir üretimi 1 litre şarap üretimi için gereken işgücü Toplam şarap üretimi Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-21

Üretim Olanakları (Production Possibilities) (devam) Üretim olanakları kısıtı: a LC Q C + a LW Q W L Yerli ülkede: Üretilebilecek maksimum peynir miktarı : Q C = L/a LC, Q W = 0 iken. ( PPF in x eksenini kestiği nokta) Üretilebilecek maksimum şarap miktarı : Q W = L/a LW, Q C = 0 iken. ( PPF in y eksenini kestiği nokta) PPF denklemi: Q W L/a LW (a LC /a LW )Q C, a LC Q C + a LW Q W L PPF eğimi= (a LC /a LW ) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-23

Üretim Olanakları (Production Possibilities) (devam) Üretim olanakları kısıtı (limits on production): a LC Q C + a LW Q W L PPF denklemi: Ekonomi tüm kaynaklarını kullanırsa: a LC Q C + a LW Q W = L Örnek: Ülkedeki toplam işgücü arzı 1,000 saat. Q C + 2 Q W 1,000. Maximum peynir üretimi 1,000 kilo. Maximum şarap üretimi is 500 litre. 3-24

Üretim Olanakları (Production Possibilities) (devam) Peynir üretiminin fırsat maliyeti yerli ülkenin 1 kg daha fazla peynir üretmek için üretmekten vazgeçeceği şarap miktarıdır = (a LC /a LW ) Bu maliyet her iki birim işgücü ihtiyacı sabit olduğu için sabit bir sayıdır. Peynirin fırsat maliyeti PPF in eğiminin mutlak değerine eşittir. Q W = L/a LW (a LC /a LW )Q C Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-26

Üretim Olanakları (Production Possibilities) (devam) Fırsat Maliyeti Hesaplama Mantığı: 1 kg ekstra peynir üretmek için a LC saat işgücüne ihtiyaç var. 1 litre şarap üretmek için a LW saat işgücüne ihtiyaç var. Peynir üretimine harcanan her birim saat şarap üretimine harcanabilirdi, ve o her bir saatte 1 saat /(a LW saat/litre şarap) = (1/a LW ) litre şarap üretilebilirdi. 1 kg ekstra peynir üretmek için gereken a LC saat içerisinde üretilebilecek şarap miktarı = a LC x (1/a LW ) litre şarap = a LC /a LW litre şarap = peynir üretiminin fırsat maliyeti Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-27

Üretim Olanakları (Production Possibilities) (devam) Karşılaşılan ikilem (azalan şarap üretimine karşılık artan peynir üretimi) bize peynir üretiminin şarap üretimi cinsinden fırsat maliyetini gösterir = a LC /a LW. Örneğin, 1 saat işgücü peynir için kullanılacaksa bu ekstra işgücü ile 1 saat /(2 saat/1litre şarap) = ½ litre şarap üretilebilirdi. 1 kilo peynir üretmenin fırsat maliyeti ½ litre şarap. 3-29

Ricardo Modelinde Ticaret Yerli ülke hem şarap hem peynir üretiminde daha verimli, yani tüm üretimde mutlak üstünlüğü (absolute advantage) var: peynir ve şarap üretimi için işgücü gerekleri yabancı ülkedekinden düşük. a LC < a * LC ve a LW < a * LW * yabancı ülke değişkenlerini gösteriyor Bir ülkenin her iki ürün üretiminde de daha verimli olabilir, ancak sadece bir ürün üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü vardır. Bir ülke tüm ürünlerin en (düşük) verimli üreticisi olsa bile 3-30 ticaretten fayda sağlar.

Ricardo Modelinde Ticaret (devam) Yerli ülkenin peynir üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü olduğunu varsayalım: Peynir üretmenin fırsat maliyeti yabancı ülkedekine göre düşük: a LC /a LW < a * LC /a * LW Yerli ülke peynir üretimini arttırınca şarap üretimini yabancı ülkenin düşüreceğinden daha az düşürüyor. 3-31

Ricardo Modelinde Ticaret (devam) PPF in eğimi peynir üretiminin şarap cinsiden maliyetini gösterdiğine göre yabancı ülkenin PPF i yerli ülkeninkinden daha dik. Bir kilo peynir üretmek için yabancı ülkede yerli ülkedekinden daha fazla şarap üretiminden vazgeçilmeli.

Tablo. 3-2: Yabancı Ülke PPF

Ticaretin Kazanımları Ticaretin kazanımı ülkenin kaynaklarını en verimli kullanan üretimde uzmanlaşması ve bu üretimden elde edilen gelirler ile istediği ürün ve hizmetleri diğer ülkelerden satın almasından doğar. En verimli kullanan üretim den kasıt ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğü olduğu ürünü üretmesidir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-34

Ticaretin Kazanımları (devam) Ticaret ile peynirin relatif fiyatının artması sonucu yerli işgücü sahipleri peynir üretiminden daha yüksek bir gelir kazanırlar. Yabancı işgücü sahipleri şarap üretiminden daha yüksek bir gelir kazanırlar çünkü ticaret ile peynirin relatif fiyatı düşer (peynir ucuzlar) ve şarabın relatif fiyatı yükselir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-35

Ticaretin Kazanımları (devam) Ticareti peyniri şaraba (ya da şarabı peynire) dönüştüren endirekt bir üretim metodu (ya da farklı yeni bir teknoloji) olarak düşünün. Bu teknoloji olmadan, bir ülke kaynaklarını tüketmek istediği tüm ürünleri üretecek şekilde tahsis etmek durumunda. Bu teknoloji ile, bir ülke belirli bir üretimde uzmanlaşabilir ve ürünlerini ticaret ile tüketmek istediği diğer ürünlere dönüştürebilir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-36

Ticaretin Kazanımları (devam) Ticaret olması durumunda tüketim olanakları üretim olanaklarının ötesine geçer (artar). (Ticaret olmadan, tüketim üretilen mallar ile sınırlıdır.) Ticaret ile, her ülkedeki tüketim artar çünkü her ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğü olduğu ürünün üretiminde uzmanlaşmasıyla dünya üretimi de artar. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-37

Sayısal Örnek Yerli ve Yabancı ülke için Birim İşgücü Gerekleri Peynir Şarap Yerli a LC = 1 saat/kg a LW = 2 saat/litre Yabancı a * LC = 6 saat/kg a * LC = 3 saat/litre Yerli ülkenin peynir üretmesinin fırsat maliyeti nedir? a LC /a LW = ½ ( 1 kg peynir üretmek için ½ litre şarap üretmekten vazgeçmek durumunda) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-39

Sayısal Örnek Yerli ve Yabancı ülke için Birim İşgücü Gerekleri Peynir Şarap Yerli a LC = 1 saat/kg a LW = 2 saat/litre Yabancı a * LC = 6 saat/kg a * LC = 3 saat/litre Yabancı ülkenin peynir üretmesinin fırsat maliyeti nedir? a * LC /a * LW = 2 (1 kg peynir üretmek için 2 litre şarap üretmekten vazgeçmek durumunda) a LC /a LW = 1/2 < a * LC /a * LW = 2 Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-40

Sayısal Örnek (devam) Yerli ülke her iki sanayide de daha verimli, ancak sadece peynir üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip. a LC /a LW = 1/2 < a * LC /a * LW = 2 Yabancı ülke her iki sanayide de daha az verimli, ancak şarap üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip. Soru: Yerli ülkenin a)şarap üretimi fırsat maliyeti nedir? 2 b) peynir üretimi fırsat maliyeti nedir? ½ Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-41

Sayısal Örnek (devam) Ticaret ile, peynirin şaraba göre relatif denge fiyatı (P C /P W ) peynirin iki fırsat maliyeti arasında bir yerde olur. (bkz. Şekil 3-4) Yani a LC /a LW = 1/2 ile a * LC /a * LW = 2 arasında olmalıdır. (Ör: P C /P W = 1 olabilir. i.e. 1 kg peynir 1 litre şarapla ticaret edilebilir). Ticaret peynirin relatif fiyatının yerli ülkede artmasına, yabancı ülkede düşmesine sebep olur. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-42

Karşılaştırmalı Üstünlükle İlgili Yanılsamalar 1. Serbest ticaret sadece bir ülke yabancı ülkelerden daha verimli ise yararlıdır. Ancak verimsiz bir ülke bile kaynaklarını aksi halde yerli olarak üretmesi durumundaki yüksek masrafları önleyerek serbest ticaret ile kazanır. Yüksek masraflar kaynakların verimsiz kullanılmasından kaynaklanır. Ticaretin kazanımı mutlak üstünlüğe değil göreceli üstünlüğe dayanır:

Karşılaştırmalı Üstünlükle İlgili Yanılsamalar (devam) 2. Düşük ücret ödeyen ülkelerle serbest ticaret yüksek ücretli ülkelerin zararınadır. Ticaret bazı işçilerin ücretlerini düşürerek ülke içi gelir dağılımını etkileyebilse de ticaret tüketicilerin ve diğer işçilerin yayarınadır. Tüketiciler daha ucuza ürün alabilecekleri için kazanırlar. Üreticiler/işçiler, kaynakları daha verimli kullanan sektörlerde çalışarak, daha yüksek fiyat ve ücret elde ederek kazanırlar.

Karşılaştırmalı Üstünlükle İlgili Yanılsamalar (devam) 3. Serbest ticaret işçileri düşük ücret kazanan ülkeleri sömürür. Bazı ülkelerde işgücü standartları Batılı ülkelerden daha düşük olsa da bu durum ticaret olsa da olmasa da böyle. Yüksek ücretler ve güvenli standartlar ticaretin alternatifi mi? İhracat olmada daha fazla yoksulluk ve sömürü olurdu. Tüketiciler serbest ticaret ile daha ucuz (verimli) üretilmiş ürünlere ulaşarak kazanırlar. Üreticiler/işçiler, alternatif duruma göre, daha yüksek kar/ücret alarak kazanırlar.

Taşıma Masrafları ve Ticareti Yapılamayan Ürünler (Non-traded Goods) Ricardo modeli ülkelerin üretimde tamamen spesiyalleşmesini öngörür. Ancak tam spesiyalleşmesini 3 sebepten ötürü çok nadirdir: 1. Birden fazla üretim faktörünün olması spesiyalleşme eğilimini azaltır. (chapters 4-5) 2. Korumacılık (chapters 9 12) 3. Taşıma masrafları ticareti azaltır ya da önler, bu da her ülkenin aynı ürün ya da servisi üretmesine sebep olabilir Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-47

Taşıma Masrafları ve Ticareti Olmayan Ürünler (Non-traded Goods) (devam) Taşıma masrafı dikkate alındığında bazı ürünlerin ithalatı yerine üretimi daha avantajlı olur. Ör: Ağırlık/değer oranı yüksek ürünlerin ticareti düşüktür. (çimento gibi) Yüksek ulaşım maliyetinden dolayı hiç ticareti olmayan (non-traded) ürün ve hizmetler vardır. (Ör: saç kesimi ve araba tamiri) Ülkeler gelirlerinin büyük bir oranını ticareti olmayan ürün ve hizmetlere harcarlar. Bu gerçeğin yer çekimi modeline ve ülkeler arası gelir transferini inceleyen modellere etkileri vardır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-48

Ampirik Kanıt Ricardo Modeli gerçek dünyaya uyuyor mu, gerçekleşen ticaret akımları hakkında doğru öngörüde bulunuyor mu? 1. Gerçek hayatta görülmeyen derecede yüksek bir spesiyalleşme öngörüyor. 2. Ülke genelinin ticaretten kazanacağını öngörür. Ancak uluslararası ticaretin ülke içindeki gelir dağılımına etkisini büyüktür. 3. Ülkeler arasındaki kaynak farklılıklarının ticaret oluşumuna etkisini dikkate almaz. (ch 4,5) 4. Ölçek ekonomisinin (economies of scale) ticarete etkisini, ve dolayısıyla birbirine benzer ülkeler arasındaki ticareti açıklamaz. (ch 7,8) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-49

Ampirik Kanıt (devam) Ülkeler prodüktivitesi relatif olarak yüksek olan ürünleri mi ihraç ediyorlar? 1951 yılında 26 üretim sanayii için A.B.D. ihracatının İngiltere ihracatına oranı ile A.B.D. ve İngiltere işgücü verimlilik oranları karşılaştırıldığında (Şekil 3-6, Bella Blassa, 1963) EVET Bu zamanda ABD nin 26 sanayinin tümünde de mutlak üstünlüğü vardı. Ancak yine de ABD nin az verimli sektörlerinde ihracat oranları düşüktü. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-51

Ampirik Kanıt (devam) Bangladeş gibi çok fakir bir ülkenin kıyafet üretiminde Çin gibi diğer ülkelere kıyasla daha az verimli olmasına rağmen karşılaştırmalı üstünlüğü olabilir. Çünkü diğer sektörlerde Çin e kıyasla çok daha verimsiz. Bangladeş teki verimlilik (işgücü başı üretim) Çin dekinin ortalama sadece %28 i. Giyimde, Bangladeş verimliliği Çin inkinin %77 si. Bangladeş e tekstil üretiminde güçlü bir karşılaştırmalı üstünlük yaratıyor..

Tablo 3-3: Bangladeş vs Çin, 2011

Ampirik Kanıt (devam) Ricardo modelinin temel sonuçları ampirik kanıtla desteklenmektedir. Uluslararası ticarette verimlilik farklılıklarının önemi bir rolü vardır. Ticaret karşılaştırmalı üstünlüğe (comparative advantage) dayanır, mutlak üstünlüğe (absolute advantage) değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 3-58

Özet 1. Ülkeler arsı işgücü verimlilikleri karşılaştırmalı üstünlük yaratır. 2. Bir ülkenin bir ürünün üretimindeki fırsat maliyeti diğer ülkelerinkinden düşükse o ürünün üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü vardır.

Özet (devam) 3. Ülkeler karşılaştırmalı üstünlükleri olan ürünü ihraç ederler yüksek verimlilik ya da düşük ücretler ülkelere maliyet avantajı sağlar. 4. Ticaret ile, relatif fiyatlar ticaret öncesi her bir ülkedeki relatif fiyatların ortasında bir yerde sonlanır.

Özet (devam) 5. Ticaret ihraç edilen ürünün relatif fiyatı artacağından dolayı tüm ülkelerin kazanımınadır.: ihracatı üreten işçilerin geliri artar, ithal ürünler daha az pahalı olur. 6. Taşıma masrafları ve diğer faktörler tam uzmanlaşmaya önlese de,ampirik kanıt karşılaştırmalı üstünlüğe dayalı ticareti desteklemektedir.