ULUSLARARASI TİCARETTE KULLANILAN BELGELER TİCARİ BELGELER: (Commercial documents) 1 FATURA (Invoice) Satılan veya üretilen bir mal veya verilen bir hizmet veya elde edilen bir menfaat karşılığında verilen bir belgedir. Fatura, malların türünün, niteliklerinin, ambalajının, miktarının, yükleme şeklinin ve zamanının, markalarının belirlenmesine ve böylece ayırt edilmesine yararken, diğer yandan ödenecek meblağın, ödeme şeklinin, zamanın, yerinin ve ödemenin yapılıp yapılmadığının tespitine yarar. A Yerli Fatura (Domestic invoice, internal invoice) İhracatta kullanılan iç belgeler kapsamında yer alan yerli fatura, Katma Değer Vergisi (KDV) iadesi veya mahsubunda önem taşıyan bir belge olup, bir sureti gümrük beyannamesine eklenir. Yerli faturada bulunması zorunlu hususlar şunlardır: - İhracatcının adı, ünvanı ve adresi, - Faturanın numarası ve düzenlenme tarihi, - Malın Türk menşeli olduğu ibaresi, - Malın brüt ağırlığı, - Teslim ve ödeme şekli, - Aracı ve muhabir bankanın isimleri, - Toplam mal adedinin ve toplam mal değerinin yalnızca veya kısaltılmış olarak y ile başlamak üzere yazıyla yazılması. Satış sözleşmesi uyarınca, İhracatçılar dahili piyasadan tedarik edecekleri girdiler ve mallar için KDV ödeyecekler, malı ihraç ettikleri anda yabancı alıcı için düzenledikleri faturada (ticari fatura) ise bu vergiyi faturaya dahil etmeyeceklerdir. Çünkü yabancı alıcı ithalat esnasında kendi ülkesinde Katma Değer Vergisi (Value added tax VAT) ödemektedir. Fiili ihracattan sonra, satıcı yurt dışına sevkettiği mallar ile ilgili olarak bu malların tedariki anında yurt içinde ödediği KDV ni, o dönemde ödeyeceği vergilerden indirilmesini veya iadesini istemek üzere ilgili vergi dairesinden talepte bulunur. B Proforma Fatura (Proforma invoice) İhracatta kullanılan dış belgeler arasında yer alan proforma fatura; satılacak malın satılmasından ve tesliminden önce, satıcı tarafından hazırlanan malın cinsini ve miktarını, tahmini birim fiyatını, teslim ve ödeme şeklini, malın tutarını gösteren ve bazı hallerde de opsiyon taşıyan teklif niteliğinde ve üzerine proforma fatura kaydını taşıyan bir belgedir. Proforma fatura üzerindeki fiyat kesin satış fiyatı değildir, fiyat değişebilir. Bu nedenle, proforma fatura üzerindeki fiyat daha çok bir ön bilgi verme amacına yöneliktir. C Orjinal (ticari) Fatura (Original invoice, commercial invoice, sales invoice) Orjinal fatura, kesin satışlarda; proforma faturaya, siparişe veya satış sözleşmesine istinaden satıcı tarafından, diğer hallerde; malı gönderen firma tarfından alıcı adına düzenlenen, malın cinsini ve miktarını, niteliğini, birim fiyatını ve satış bedeli tutarını içeren ve satışın yapılmış olduğunu gösteren ve mahallinde düzenlenmiş bir hesap belgesidir. Orjinal fatura; gümrük işlemlerinde, döviz transfer ve taahhütlerinde esas alınır. Uluslararası ticari kurallara göre; orjinal faturaların aşağıdaki hususları kapsaması zorounludur. - Düzenlendiği lisanda fatura başlığı, - Faturanın düzenlenme yeri, tarih ve sayısı, - Kesin satışlarda satıcı firmanın, diğer hallerde ise eşyayı gönderen firmanın adı ve adresi, - Eşyayı satın alanın ve kesin satış dışındaki hallerde gönderilenin adı ve adresi, - Ödeme şartları (peşin veya vadeli gibi), - Satış bedeli ve teslim şartı (CIF, FOB, vb.), - Eşyanın cinsi ve nev i ve satış birimine (kilo, metre, adet, düzine, vb.) göre miktarı, - Eşyanın birim fiyatı (1 metre, 1 kilo veya 1 adedinin fiyatı gibi), - Eşyanın bulunduğu kapların cins ve nev i, marka ve numarası ve adedi,
- Eşyanın teslim ve bedelinin ödeme yeri, - Eşyanın gönderilme şekli (Havayolu, karayolu, denizyolu gibi), - Alıcının özel isteği üzerine veya ithalatçı ülkenin mevzuatı gereği konacak bilgi ve beyanlar, - Düzenleyenin imzası. D Ayrıntılı Fatura (Certificate of specification) Ayrıntılı fatura, kıymetleri üzerinden vergiye tabi olup da birden ziyade kap içinde gelen ve aynı zamanda çeşitli cins ve kıymette olan eşyadan, her kapta aynı cins ve kıymette ne miktar eşya bulunduğunu gösteren ve ticari faturaya uygun bir şekilde, satcı veya gönderici tarafından mahallinde düzenlenmiş bir belgedir. E Navlun Faturası (Freight invoice) Satış sözleşmesi uyarınca, ihraç edilen malların taşıma ücretinin (örneğin: CFR veya CIF satışlarda) satıcı tarafından ödenmesi gerekiyorsa, konşimento (taşıma belgesi) üzerine navlun ödenmiştir kaydının düşülmesi gerekmektedir. Konşimento üzerine böyle bir kaydın yer almamsı durumunda, taşıyıcı firma veya onun acentesi tarafından navlun ödendiğine dair düzenlenen faturaya Navlun faturası denir. Bu fatura da, malların teslim alındığı, yüklendiği ve taşınan mala ait navlun borcunun kalmadığı belirtilir. Bu faturanın, konşimentoya (taşıma belgesine) eklenmesi zorunludur. Zira bu fatura alıcıcnın bankası tarafından talep edilmektedir. F Konsolosluk Faturası (Consular invoice) Bazı ülkelerin ithalat mevzuatında bu belgenin giriş gümrüklerince aranması şartı yer almaktadır. Satıcı, malını ihraç edeçeği ülkenin Konsolosluğundan temin ettiği boş fatura formunu doldurarak konsolosluğa tasdik ettirir. Böylece, bir yandan malın ihraç fiyatının cari piyasa fiyatlarına uygunluğu ithal ülkesinin konsolosu tarafından kontrol edilirken diğer yandan damping yapılmaması ve ithalatçının ihraçatcı ile anlaşarak ülkesi dışına döviz kaçırmaması sağlanmakta, ayrıca mal ithal gümrüğünde tam değeri üzerinden vergilendirilmiş olmaktadır. Bu durum, bilhassa ad valorem (değer esasına göre) vergilerde önem taşımaktadır. G Tasdikli Fatura (Legalized invoice) Bazı ülkeler, ticari faturaların, ihracatcının ülkesinde bulunan kendi Büyükelçilikleri veya Konsolosluklarınca onaylanmasını isterler. İhracatçı, kendi ticari (orjinal) faturasını düzenleyip ilgili ülkenin elçilik veya konsolosluğuna tasdik ettirdikten sonra diğer belgelerle birlikte gerekli işlem için bankasına verir. Bu tür faturalara; vize edilmiş (visaed) faturalar da denir. Genellikle Orta Doğu ülkelerince istenir. Faturanın tasdikinden beklenen yarar konsolosluk faturasında olduğu gibidir. 2 ÇEKİ LİSTESİ (Certificate of weight/weight note) Çeki listesi, bir fatura kapsamı eşyanın çeşitli cins ve nev ide ve çeşitli ağırlıklardaki kaplara konulması halinde, her kapta ne miktar eşya olduğunu göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir. Bu liste, satıcı veya gönderici tarafından orjinal (ticari) fatura ile birlikte hazırlanabileceği gibi, beyan sahibi tarafından da hazırlanabilir. Çeki listesi, herhangi bir ziyan ve hasarın saptanmasında sigorta şirketlerince başvurulan önemli bir belge özelliğini taşır. 3 KOLİ/AMBALAJ LİSTESİ (Packing list) Bu belgede, malların paketleme, kutulama, sandıklama, balyalama, vb. ayrıntıları ile herbir parça ambalaj içerisinde malların dökümüne yer verilir. Bu tür döküm, malların sayımı, teslim alınması ve gümrük kontrolünde büyük kolaylık sağlamaktadır. 4 İMALATÇI NIN ANALİZ BELGESİ (Manufacturer s analiysis certificate) Kimyevi maddeler, vb. analiz gerektiren malların formüllerindeki elemanların isimlerini ve oranlarını gösteren bir belgedir. 5 ÜÇÜNCÜ TARAFIN DÜZENLEDİĞİ KONTROL BELGESİ (Third prty certificate of inspection) Malın incelenmesinin ve kalite kontrolünün, bağımsız ve tanınmış bir kontrol/gözetme şirketince yapılarak belgelenmesidir.
6 İMALATÇI NIN VEYA SATCI NIN KALİTE VEYA KONTROL BELGESİ (Manufacturer s/supplier s quality or inspection certificate) Bu belge, imalatçının veya satıcının yazılı ve imzalı bir beyanı olup, kendilerince malın incelendiğini ve sözleşmeye/siparişe uygun bulunduğunu teyit eden bir belgedir. 7 GEMİ ÖLÇÜ RAPORU (Ullge report) Gemi ölçü raporu, sıvı olarak gemiye (tankere) yüklenen yakıt, kimyevi madde, vs.nin gemi tankına hangi ölçüde doldurulduğunu belgeleyen ve aynı zamanda varış limanında yapılan boşaltma ölçümlerine göre ne miktarda fire verildiğinin saptanmasında kullanılan özel bir ticari belgedir. 8 EKSPERTİZ RAPORU (Expertise report) Yurt dışına sevk edilecek malların faturalarında belirtilen değer ve nev i hakkında tereddüte düşülmesi halinde gümrük idareleri, malın gerçek fiyat ve cinsinin, firmanın üyesi olduğu Ticaret Odası, Sanayi Odası, vd. tarafından saptanmasını isteyebilir. Bu durumda, ilgili firma, ekspertezi istenen mallar için bir dilekçe ile bağlı olduğu odaya başvurur veya doğrudan gümrük idaresi tarafından bir yazı ile başvuru yapılır. Oda, konu ile ilgili meslek komitesinden seçeceği kişi veya dışarıdan tayin edeceği iki eksper ve oda dan bir kişinin iştiraki ile malın gerektiğinde yerinde veya oda ya getirilerek incelenmesini ücreti karşılığında yaptırır ve inceleme sonucucnu gösterir ekspertiz (bilirkişi) raporunu firmaya verir veya gümrük idaresine gönderir. Bazı mal türlerinin (halı,hediyelik eşya, vb.) ihracından önce ekspertiz raporu temini zorunluluk arzetmektedir. RESMİ BELGELER: (Official documents) 1 DOLAŞIM BELGELERİ (Movement certificates) Türkiye nin Avrupa Topluluğu (AT) ülkeleri, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkeleri, bazı ülkeler ile karşılıklı imzalanan Serbest Ticaret Alşaması (FTA) ülkeleri ve Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT) ile yaptığı ihracatında, ihracata konu malların tavizli gümrük indirimlerinden yararlanabilmesi için amacıyla düzenlenen belgelerdir. A A.TR Dolaşım Belgesi (Movement certificate A.TR) A.TR Dolaşım Belgesi; Türkiye veya Avrupa Topluluğu nda serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye Avrupa Topluluğu gümrük birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere; gümrük idaresince ya da bu idare tarafından yetki verilmiş kuruluşlarca düzenlenip gümrük idaresince vize edilen belgedir. B EUR 1 Dolaşım Sertifikası (Movement certificate EUR 1) EUR 1 Dolaşım Sertifikası; taraf ülkeler menşeli ürünlerin tercihli rejimden yararlanmalarını sağlayan bir belge olup, halihazırda; Türkiye ile Avrupa Topluluğu (AT), Türkiye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), Türkiye ile Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ile Türkiye ile bazı ülkeler arasında karşılıklı imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması (FTA) çerçevesinde, bu ülkeler menşeli ürünlerin anlaşmaların hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere ihracatçı ülke gümrük idareleri veya bu idarelerce yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olarak düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen menşe ispat belgesidir. 2 MENŞE ŞAHADETNAMESİ (Certificate of origin) Bir malın üretildiği veya imal edildiği ülke menşeli olduğunu gösteren belgeye menşe şahadetnamesi adı verilir. Menşe şahadetnamesi ibrazı ihtiyaridir. Bununla birlikte, uluslararası ve ikili anlaşma hükümlerine göre, menşe şahadetnamesine dayanılarak indirimli tarifeden yararlanılmak istenilmesi halinde, eşyanın anlaşmaya taraf ülke menşeli olduğunu veya o ülkede gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla öyle sayılması gerektiğini bildirir menşe şahadetnamesi ibrazı zorunludur. Menşe Şahadetnameleri her ülkenin kendi mevzuatına göre yetkili kılınan mercilerce düzenlenir ve onaylanır. Ülkemizde Menşe Şahadetnamelerinin tasdik yetkisi 5590 sayılı Kanun ile sadece Ticaret Odaları ile Sanayi ve Ticaret Odalarına verilmiş, daha sonra bu yetki 2567 sayılı Kanun ile Sanayi Odaları na da tanınmıştır.
A Özel Menşe Şahadetnamesi Form A (Certificate of origin Form A) Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi; gelişmiş ülkelerce, gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalatta, tek taraflı olarak, yani mukabil taviz talep etmeksizin tercihli gümrük tarifelerinin uygulanmasıdır. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi nin sağladığı tavizli gümrük oranlarından yararlanabilmek için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta düzenlenen belgeye Özel Menşe Şahadetnamesi Form A denilmektedir. 3 İHRACAT TA VE İTHALAT TA ZORUNLU STANDART VE UYGUNLUK DENETİMİ VE DÜZENLENEN BELGELER A TS EN ISO 9000, ISO 9000, EN ISO 9000 Belgesi Üretimin tüm evrelerinde belirli bir kalitenin sağlanması, garanti edilmesi ve sürdürülmesi için üretim sürecinde uygulanan etkin bir kalite yönetim sistemini belirleyen standartlara sahip olduğunu gösteren belgedir. B İhracatta Zorunlu Standart Denetimi İhracatta denetleme, ihracatcının veya temsilcisinin malın denetlenmesini isteyen bir beyanname vermesi üzerine, en geç yirmidört saat içinde, depo, antrepo veya işletme yerlerinden denetlemeye en elverişli olanında, ihraçatcı veya temsilcisinin de huzurunda, mal standardındaki kriterlere göre, Dış Ticaret Müsteşarlığı nın taşra teşkilatı bölge Müdürlükleri bünyesindeki dış ticarette standardizasyon denetmenleri tarafından yapılır. Denetlenmiş mal için ihracatcısına, gümrüklere ibraz edilmek üzere, malın ilgili tüzük ve standardına uygunluğunu belirten Kontrol Belgesi verilir. C İthalatta Uygunluk Değerlendirmesi İthalatta uygunluk değerlendirmesi; ilgili Türk standardı veya teknik düzenlemede belirlenen kriterlere göre, insan sağlığının ve emniyetinin, hayvan veya bitki varlığının veya çevrenin korunmasını, ulusal güvenlik gereklerini veya tüketicinin doğru bilgilendirilmesini sağlamak ve gerekli görülen hallerde performans yönlerinden yapılmaktadır. İthalatta uygunluk değerlendirmesi işlemlerine; ithalatçı veya temsilcisinin, yetkili kuruluşlara müracat etmesi üzerine, giriş gümrüğünde yirmidört saat içinde, ithalatçı veya temsilcisi de hazır bulunmak suretiyle başlanır. Mal ilgili standardına veya teknik düzenlemeye uygun bulunduğu takdirde, ithalatçı veya temsilcisine malın standardına veya teknik düzenlemeye uygunluğunu belirten Uygunluk Belgesi verilir. D Uygunluk Belgesi (TSE) (Conformity certificate) Ülkemize, diğer ülkelerden ithal edilecek bazı tarımsal, hayvansal ve sanayi ürünlerinin, fiili ithal sırasında ilgili standardına veya yönetmeliğine veya teknik belgesine asgari sağlık, emniyet ve çevrenin korunması, tüketicinin doğru bilgilendirilmesi yönlerinden uygun olması zoronludur. İthalatta uygunluk değerlendirmesi yapmaya Türk Standart Enstitüsü (TSE) yetkilidir. İthalatçı veya temsilcisinin, bu Enstitü nün en yakın mahalli temsilciliğine başvurusu üzerine yapılan uygunluk değerlendirmesinin olumlu sonuçlanması halinde, ithalatçıya, gümrüklere ibraz edilmek üzere Uygunluk Belgesi verilir. E Kontrol Belgesi (Inspection certificate) Ülkemize, diğer ülkelerden ithal edilecek bazı tarımsal ve hayvansal ürünlerin Türk Standartlarına uygun olması zorunludur. Dış Ticarette Standardizasyon Tebliğleri kapsamına giren bu kabil ürünlerin ithalatında, ilgili standartlara ticari kalite yönünden uygunluğunun kontrolü, Dış Ticaret Müsteşarlığı taşra teşkilatı Bölge Müdürlükleri bünyesindeki Dış Ticarette Standardizasyon Denettmenleri tarafından yapılır. İthalatçı veya temsilcisinin başvurusu üzerine yapılacak değerlendirmenin olumlu sonuçlanması halinde, ithalatçıya, gümrüklere ibraz edilmek üzere Kontrol Belgesi verilir.
F CE Uygunluk İşareti CE İşareti; Avrupa Birliğinin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin AB nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir birlik işaretidir. 1985 yılından bu yana Avrupa Komisyonu çeşitli ürün grupları için direktifler yayınlamaktadır. Yeni Yaklaşım Direktifleri olarak anılan bu direktifler, sağlık, güvenlik, çevre ve tüketiciyi koruma konusunda uyulması gereken şartları belirtmektedir. CE İşareti, tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir. CE İşareti, bir yandan tüketiciye ürünün güvenli olduğu bilgisini verirken, diğer taraftan, ticari açıdan, ürünlerin bir üye ülkeden diğerine dolaşımı sırasında bir çeşit pasaport işlevi görmektedir. Bu işareti taşıması gereken, Yeni Yaklaşım kapsamı bir ürünün, bir Avrupa Birliği ülkesine girişi için, üzerinde CE İşareti bulunması zorunludur. CE Uygunluk denetim ve kontrolleri (Declaration of Conformitiy Uygunluk Beyanı) ile TSE veya Dış Ticaret Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığınca yapılır. 4 BİTKİ SAĞLIK SERTİFİKASI (Phytosanitary certificate) Bitki Sağlık Sertifikası; bitki ve bitkisel ürün ihracatcısının satacağı ürünlerde hastalık, zaralı maddeler ve ilaç kalıntıları bulunmadığını ve tüketime uygun olduğunu kanıtlamak üzere ihracatçı ülkenin resmi mercilerince gerekli denetimler yapıldıktan sonra ilgiliye verilen bir belgedir. 5 VETERİNER SERTİFİKASI (Veterinary certificate) Veteriner Sertifikası; ihraç ve ithal edilecek hayvan ve hayvani menşeli maddelerin sağlıklı olduğuna, menşelerinde salgın ve/veya bulaşıcı hastalık bulunmadığına dair resmi merciler tarafından düzenlenen bir belgedir. 6 HELAL BELGESİ (Halal certificate) Helal Belgesi; Müslüman ülkelerin yaptıkları et ithalatında alıcılar tarafından talep edilen bir belge olup, hayvan kesimlerinin islam dininin kurallarına uygun olarak yapıldığını belgeler. Bu belge mahalli müftülükler tarafından düzenlenir. 7 RADYOSYON BELGESİ (Radiation certificate) Radyosyon Belgesi; tarım ürünlerinin kabul edilebilir orandan fazla radyosyon içermediğinin veya radyosyonsuz olduğunun, ihraç ülkesinin bu konuda yetkili kuruluşunca düzenlenen bir belge ile kanıtlanmasıdır. Türkiye de bu konuda görevli kuruluş, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu dur. 8 BOYKOT / KARA LİSTE SERTİFİKASI (Boycott/Black list certificate) Savaş halinde bulunan veya diplomatik ilişkilerini donduran ülkeler karşılıklı olarak ticari ilişkilerine de son verdikleri için, boykot/kara liste uygulamasına yönelmektedirler. Bu itibarla, bu ülkeler üçüncü ülkelerde ticari ilişki kuracakları firma veya kuruluşlardan boykot/kara liste kapsamına dahil ülkeler ile ilişkilerinin olmadığının belgelenmesini isteyebilirler. Bu belge; malın belirli bir ülke menşeli olmadığını, ihracatcının boykot kapsamında yer alan ülkeler ile ticari ilişkisinin bulunmadığını, malın boykot kapsamı ülke veya ülkelerin karasularından, hava sahalarından geçmeyeceğini, taşıma aracının boykot kapsamındaki ülkelerin bandırasını taşımadığını beyan eder. Bu belgeyi, bizzat ihracatcının düzenleyip onaylaması mümkün olduğu gibi, alıcının ismini belirteceği bir merci (mahalli ticaret odası, gemi acentası, vb.) tarafından da belgenin düzenlenmesi mümkündür. 9 A.T.A. KARNESİ (A.T.A. Carnet) Bir ülkeye geçici olarak kabul edilen eşya için düzenlenmesi gereken milli gümrük belgesi yerine kullanılmak üzere ATA Karnesi adı verilen uluslararası bir gümrük belgesi kullanılır. Bu karne; eşyaların, gümrük vergisine tabi olmaksızın belirli bir süre için bir ülkeye geçici ithalini sağlayan ve süre bitiminde söz konusu eşyanın ihraç edileceğini, bu olmadığı takdirde ödenmesi gereken gümrük ve diğer vergilerin ödeneceğini teminat altına alan uluslararası bir gümrük belgesidir. ATA kısaltması; Fransızca Admission Temporairc, İngilizce Temporary Admissioné kelimelerinin ilk harflerinin birleşmesiyle geçici kabul anlamına gelen bir sözcüktür.
ATA Karneleri Türkiye Odalar ve Borslar Birliği (TOBB) adına Birlik Yönetim Kurulu tarafından görevlendirilen Odalardan ücret karşılığı temin edilir. 10 KOTA BELGESİ (İTHAL LİSANSI) Kota; Bir takvim yılı içinde veya muayyen bir dönem itibarıyla yapılmasına izin verilen ithalatın miktar veya değerini ifade eder. Kota Belgesi; tekstil ürünlerinde Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği (İTKİB) tarafından verilir. Kota uygulaması, İthalatta Gözetim ve Koruma Önlemleri ile Kota ve Tarife Kontenjanı Hakkında Karar ve Kota ve Tarife Kontenjanı Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde İthalat Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. TAŞIMA BELGELERİ: 1 EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ (Contract cerrier) Taşıma sözleşmesinin konusu, bir şeyin taşınması olduğu takdirde buna eşya taşıma sözleşmesi denir. Taşınacak şey (canlı insan dışındaki her çeşit maddi varlık) az miktarda olabileceği gibi tonlarca ağırlıktaki ticari eşyada olabilir. Eşya taşıma sözleşmesi yazılı biçime bağlanmış değildir, sözlüde olabilir. Sadece eşyanın taşınmak üzere taşıyıcıya teslim edilmesi dahi sözleşmenin oluşmasına yeterlidir. 2 NAVLUN SÖZLEŞMESİ (Contract of affreighment) Deniz yoluyla eşya taşıma sözleşmeleri; Türk Ticaret Kanunun da aynı zamanda navlun sözleşmesi olarakda isimlendirilmiştir. Navlun sözleşmesi taşıyan ile taşıtan arasında yapılan bir eşya taşıma sözleşmesidir. Bu sözleşme ile taşıyan, bir ücret (navlun/freight) karşılığında, geminin tamamını veya bir kısmını veyahut belirli bir yerini taşıtana tahsis ederek (çarter sözleşmesi) veya etmeksizin (kırkambar sözleşmesi) malı bir yerden başka bir yere denizyolu ile taşımayı yükümlenir. Navlun Sözleşmesinin Çeşitleri: I Çarter Sözleşmesi (Charter party contract) a Tam çarter (Demise charter) b Kısmi çarter (Space charter) II Kırkambar sözleşmesi (Contract for carriage of piece goods) III Karma taşıma sözleşmesi (Contract of mixed carriage) 3 TAŞIMA BELGELERİ Taşıma Belgeleri, taşıtan/gönderen ile taşıyıcı arasında yapılan, her iki tarafın haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen, taşıma sözleşmesi uyarınca düzenlenmektedir. A Deniz Konşimentosu (Marine bill of lading, Ocean bill of lading, Bill of Lading, B/L) Deniz taşımacılığında en önemli belge olan konşimento; bir gemi şirketinin veya onun yetkili acentasının veya yükleme limanında acentası yoksa gemi kaptanının malı yükletene verdiği, malların teslim alındığını ve kararlaştırılan limana kadar taşınacağını gösteren bir belgedir. Konşimento, taşıyan tarafından yükletenin isteği üzerine ve yükletenin istediği kadar nüsha halinde düzenlenir. Yükletenin isteği halinde bu, taşıyan için bir zorunluluktur. Taşıyıcının teslim aldığı malları hemen gemiye yükleyip yüklemediğine göre iki çeşit konşimento düzenlenmesi mümkündür. Tessellüm Konşimentosu (Received for shipment B/L) Yükleme Konşimentosu (On board B/L) Deniz konşimentosu, kıymetli evrak olması nedeniyle diğer taşıma belgelerinden farklı bir konuma sahiptir. Türk Ticaret Kanunu na göre konşimentolar yükletenin talebi üzerine devir yönünden üç şekilde düzenlenebilmektedir. Nama yazılı konşimento (Straight B/L) Emre yazılı konşimento (Order B/L) Hamiline yazılı konşimento (Bearer B/L, Open B/L) Malların haricen (dıştan) belli olan hal ve mahiyeti (durumu) açısından konşimentolar ikiye ayrılmaktadır.
Temiz konşimento (Clean B/L) Kirli (reservli) konşimento (Dirty/Foul/Caused B/L) Uluslararası denizyolu taşımacılığında kullanılan konşimento türleri şunlardır. Tek konşimento (Through B/L) Kısa konşimento (Short form/blank back B/L) Düzgün hat konşimentosu (Liner B/L) Navlun sözleşmesine dayalı konşimento (Charter party B/L) Birleşik taşıma konşimentosu (Combined transport B/L) Ciro edilemez konşimento (Non negotiable B/L, Non negotiable sea waybill) Aktarma konşimentosu (Transhipment B/L) Konteyner konşimentosu (Container B/L) Tanker konşimentosu (Tanker B/L) İkinci kaptan konşimentosu (Mate s receipt) B Taşıma Senetleri (Waybills, consignment notes) Denizyolu taşımacılığı dışında, karayolu, demiryolu, havayolu ve posta/ekspres teslim servisleri aracılığı ile yapılan taşımacılıkta düzenlenen taşıma senetleri malların mülkiyetini temsil etmeyen, sadece malların sevkedebilmek üzere teslim alındığını gösteren makbuz niteliğinde belgelerdir. Bu nedenle, aşağıda belirtilen taşıma senetlerinin ciro ile devredilmeleri mümkün olmayıp, taşınan mallar, sadece bu senetlerde adı belirtilen gönderilenlere (alıcıya) teslim edilmektedir. CMR Uluslararası karayolu hamule senedi (CMR Internatıonal Consigment Note/CMR Road Waybill) TIR karnesi (TIR Carnet) Nakliyeci makbuzları ve FIATA belgeleri (Forwarder s receipts and FIATA/FCR FCT FBL) Gurupaj konşimentosu (Groupage or House Bill of Lading) CIM Demiryolu hamule senedi (CIM Rail Consignment Note) Havayolu taşıma senedi (Airwaybill, AWB) Posta makbuzu veya kurye belgesi (Postal receipt or courier receipt) SİGORTA VE SİGORTA BELGELERİ: Satış sözleşmesinin en önemli bölümünü; malların hazırlanıp taşınması sırasında, tarafların sigortalanmasını istedikleri risklerin tespit edilmesi, sevkiyatın hangi bölümü için sigortanın kimin tarafından yaptırılacağı, hangi tür sigorta sözleşmesi sağlanacağı, bu konudaki giderlerin hangi tarafça karşılanacağı oluşturmaktadır. Her sigorta sözleşmesinde; genel olarak, sigorta eden taraf; önceden ödenmiş belirli bir prim karşılığında belirli bir risk sonucu mağdur olan bir tarafın zararını tazmin etmeyi taahhüt eder. Burada ana prensip sigortalının sigorta edilebilir nitelikte bir menfaatinin olması zorunluluğudur. Sigorta poliçesi; tarafların haklarının tanımlandığı, sigorta şirketi veya temsilcisi tarafından düzenlenen sigortalının ismi, sigorta edilen risklerin dökümü, sigorta edilen değer, malın tanımlanması, sigortacının ismi ve imzası, düzenleme tarihi, tazminat talebinin yapılacağı yer ve sigorta temsilcisinin ismi ve adresi vb. ayrıntıları içeren bir belgedir. Nakliyat sigorta poliçesi; sigorta ettiren ile sigortacı arasında malların belirli yerler ve belirli tarihler arasında sigortalanması için düzenlenen bir belgedir. Nakliyat sigorta poliçelerinin çeşitleri; A Takselenmiş sigorta poliçesi (Valued policy) B Takselenmemiş (açık) sigorta poliçesi (Unvalued/Open policy) C Belli bir sevkiyatı kapsayan sigorta poliçesi (Voyage policy) D Belirli bir süreyi kapsayan sigorta poliçesi (Time policy) E Karma sigorta poliçesi (Mixed policy) F- Abonman poliçesi (Floating policy)