Ocak 2010 VOB ve Vadeli İşlem Sözleşmeleri smaniye Ticaret ve Sanayi Odası. Tolga Uysal ğitim ve Tanıtım Müdürü ü
4 Soru? Bana Ne Fayda Sağlar? Nasıl İşliyor? Nasıl Kullanabilirim? Ne Yapmam Lazım?
Nasıl İşliyor?
VOB da Alınıp Satılan Şey Nedir? Vadeli İşlem Sözleşmeleri Opsiyon Sözleşmeleri Türev Araçlar
VOB da İşlem Saatleri Nasıldır? Normal Seans Takas Süresi 08:45 09:15 17:25 17:35 17:45 T+1 Günü Saat 14:30 İşlem Yapılmayan Dönem Kapanış Aralığı Uzlaşma Fiyatlarının İlanı ve Teminat Tamamlama Çağrılarının Yayınlanması Tüm İş Günlerinde... 17:45 te uzlaşma fiyatları ilan edilir ve teminat tamamlama çağrıları yapılır. Teminat tamamlamaların ertesi gün saat 14:30 a kadar yapılması beklenir.
Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir? Vadeli İşlem Sözleşmesi, belirli bir miktar, kalite ve koşullarla standartlaştırılmış bir malın, menkul değerin, göstergenin ya da yabancı paranın, işlem anında o vadeli işlem borsasında piyasa güçlerince belirlenen fiyattan, gelecekte belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda satın ve teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren yasal olarak bağlayıcı sözleşmedir. ş
Birçok Farklı Dayanak Varlık Döviz Faiz Euro/Dolar Japon Yeni/Dolar Kanada Doları/ABD Doları Hazine Bonosu Eurodolar Euroyen Enerji Ham Petrol Doğal Gaz Kalorifer Yakıtı Dow Jones Endeks S&P 500 Nasdaq 100 Altın Pamuk Metaller Gümüş Tarımsal Buğday Soya Fasulyesi Hayvansal Canlı Sığır Süt Alüminyum Tereyağı
VOB da İşlem Gören Sözleşmeler Şu an itibariyle ülkemizde reel sektörün ve finansal piyasaların ihtiyaç duyduğu emtiaya ve finansal ürünlere dayalı 10 farklı vadeli işlem sözleşmesi Borsa da alınıp satılmaktadır: Döviz (Dolar/TL, Euro/TL) (Nakdi Uzlaşmalı ve Fiziki Teslimatlı) Hisse Senedi Endeksi (İMKB 30 100 Endeksi) Faiz (Gösterge) Emtia (Pamuk, Buğday, Altın)
VOB TL/Dolar TL/Euro Sözleşmesi sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 1,4955 TL veya 1,4960 TL). Sözleşme Büyüklüğü 1.000 ABD Doları / 1.000 Euro Kotasyon Şekli 1 ABD Doları'nın/1 Euro nun Türk Lirası cinsinden i değeriğ virgülden Fiyat Adımı 0,0005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 TL'ye karşılık gelir.) Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık ayı değilse, Aralık ayı ayrıca işleme açılır. Baz fiyatın % +/-10 udur. 160 TL / 240 TL Başlangıç teminatının%75 i (120 TL / 180 TL) Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma 20.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 u ile sınırlı *2005/21 sayılı genelge hükümleri çerçevesinde gerekli şartları taşıyan üyeler için üst paragrafta belirtilen mutlak pozisyon limiti 50.000 adet olarak uygulanır.
Vadeli İşlem Sözleşmesi İşleyiş Dört farklı vadede VOB sözleşmesi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım 2010 Aralık Sözleşmede pozisyonun alındığı tarih Sözleşmenin vade tarihi Pozisyonunun ters işlemle kapatılabileceği veya yeni pozisyonların alınabileceği zaman aralığı ğ Sözleşme büyüklüğünün %10 u kadar bir başlangıç teminatı yatırılarak pozisyon açılır. İlk pozisyon alım yönlü olabildiği gibi satım yönlü de olabilir.
Sözleşme Almak/Satmak Pozisyon alınırken sözleşmeyi alan taraf uzun, satan tarafsa kısa pozisyon sahibi olarak tanımlanır. Bir sözleşmenin bir hesap tarafından alınması ve bir diğer hesap tarafından satılması bir açık pozisyon oluşturur. Açık pozisyon her sözleşmenin her vadesindeki toplam uzun veya toplam kısa pozisyondur. Yatırım amaçlı işlemlerde uzun taraf alınan sözleşmenin fiyatının yukarı gitmesini beklerken, kısa taraf fiyatın aşağı doğru gitmesini ister. Korunma amaçlı işlemlerde fiyatların aşağı veya yukarı gitmesi önemli değildir. Fiyat önceden zaten sabitlenmiştir (spot piyasadaki zarar veya kar, vadeli borsadaki kar veya zarar ile birbirlerini eşitleyecek ve fiyat sabitlenecektir.)
7 Ocak 2010 Yatırımcı Şubat 2010 vadeli sözleşmeden 1,4900 fiyatla 10 tane satar. Oluşan ş kar/zarar: (1,4900 1,4800)*1.000=10TL/sözleşme Tek Sözleşmeden: Satan Taraf: 10 TL Kar Alan Taraf: 10 TL Zarar Eğer 10 sözleşme alınmış veya satılmış olsa idi: 10*10 TL=100 TL kar veya zarar
Nasıl Kullanabilirim?
Korunma Amaçlı Kullanım (Döviz İçin) 1) Uzun Korunma: Yb Yabancı bir para birimi i i cinsinden i ileride id gerçekleşecek k olan girdi maliyetlerinin parite değişimlerinden dolayı artmasını önlemek amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyon alınarak korunma sağlanır. 2) K K 2) Kısa Korunma: Elde bulunan başka bir para cinsinden olan portföyün ileride paritedeki oluşabilecek ters dalgalanmalar nedeniyle değerini korumak amacıyla döviz vadeli işlem sözleşmesinde kısa pozisyon alınır.
Makine Parçası Üreten Bir Şirket 2010 yılının Ocak ayında şirketimiz ihracat bedeli olarak 100bin ABD Dolarını 2 ay sonra tahsil etmek üzere (2010 Şubat sonu) ihracat bağlantısı yapar. İhracatçı kurun aşağı gitmesinden endişe duymaktadır! Satılan malın maliyeti TL cinsindendir ve 130bin TL olarak gerçekleşmiştir. 7 Ocak günü VOB da işlem gören Şubat 2010 vadeli ABD Doları/TL sözleşmesi 1,5000 den işlem görmektedir. Aynı anda spot kur da 1,4900 dir.
İhracatçının Problemi Döviz kurunun artması veya azalması şirketimizin vergi öncesi net karına direkt etki etmektedir. Şirketin döviz kuru riski vardır. İhracat Bedeli (ABD Doları) Maliyet (TL) Dolar Kuru (TL) Gelir (TL) Vergi Öncesi Kar (TL) 100.000 130.000 2,0000 200.000 70.000 100.000 130.000 1,8000 180.000 50.000 100.000000 130.000000 1,5000 150.000000 20.000000 100.000 130.000 1,4000 140.000 10.000 100.000000 130.000000 1,2000 120.000000-10.000 000
Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımı Sözleşme büyüklüğü 1.000USD olan 100 adet sözleşme 1,5000TL den satılır: Spot (Vade Sonu) Dolar Kuru (TL) Vadeli Kar/Zarar Maliyet Spotta Dolar Satışı Vergi Öncesi Net Kar/Zarar 2,0000-50.000 130.000 200.000 20,000 1,8000-30.000 130.000 180.000 20,000 1,5000 0 130.000 150.000 20,000 1,4000 10.000000 130.000000 140.000000 20,000000 1,3000 20.000 130.000 130.000 20,000 1,1000 40.000 130.000 110.000 20,000 Vadeli İşlem Sözleşmesi Kullanımıyla Vergi Öncesi Net Gelir Sabitlenmiştir!!! 1,5000-1,4000=-0,100 0,100*1.000=100TL/sözleşme 100*100=10.000TL (100 sözleşme)
Küçük Teminatlar, Büyük Pozisyonlar VOB ta küçük bir teminatla büyük pozisyonlar alabilirsiniz! Kısaca VOB a gelen bir yatırımcının pozisyon alabilmesi için alacağı pozisyonun değerinin yaklaşık %10 unu teminat olarak yatırması yeterlidir. Tü l b ö lliği Türev araçların bu özelliğine KALDIRAÇ ETKİSİ denmektedir.
VOB/İMKB 30 Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü İMKB-30 ulusal hisse senedi fiyat endeksinin 1.000'e bölünmesinden sonra 100 TL ile çarpılması sonucu bulunan değer (İMKB-30 Endeksi /1.000)*100 TL (örn. 68,000*100 = 6.800 TL) Kotasyon Şekli Fiyat Adımı Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti İMKB-30 Endeksi'nin 1.000'e bölünmüş değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn. 68,000). 0,025 (25 endeks puanı) (Minimum Fiyat Adımı Değeri ğ = 2,5 TL) Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın % +/-15 idir. 700 TL 525 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma 20.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 u ile sınırlı. Pozisyon limitleri hesap bazında uygulanır.
VOB/İMKB 30 Vadeli İşlem Sözleşmesi ile Sadece yükselen piyasalarda değil, düşen piyasalarda da kar elde etme imkanı, Daha düşük bir ilk yatırımla daha yüksek bir yatırımın getirisinden yararlanma olanağı (kaldıraç), Katlanabileceğiniz kadar risk alma imkanı, Bireysel hisse senetlerindeki olumsuz gelişmelerden etkilenmeden bir işlemle 30 adet veya 100 adet hisse senedinin toplu fiyat seyrini yansıtan endekslerde işlem yapabilme olanağı, Ekonomide beklentileriniz doğrultusundağ yatırım kararlarınıza yön verme imkanı, Hisse senedi fiyat düşüşlerinden korunma imkanı.
VOB/Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli 100 gram 995/1000 saflıkta rafine edilmiş külçe altın 1 gram altının Yeni Türk Lirası cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn. 53,310 YTL veya 53,315 YTL). Fiyat Adımı 0,005005 (Minimum fiyat adımının değeri 0,5 YTL'ye karşılık gelir.) Vade Ayları Günlük Fiyat Hareketi Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık. Aynı anda içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın % +10'udur. 450 TL 337,5 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi uzlaşma Mutlak pozisyon limiti 10.000, oransal pozisyon limiti %10 dur. Pozisyon limitleri hesap bazında uygulanır.
VOB da Yatırım Amaçlı Altın İşlemi 10 Adet Şubat 2010 Vadeli VOB-Altın sözleşmesi alınır Pozisyon Kapatılır (50,000) 000) (58,000) Sözleşmenin Son İşlem Günü 08/10/2009 01/12/2009 26/02/2010 Pozisyon 1) 10 adet pozisyon açılmış olunur Kapatılmıştır (10*50,000*100=50.000TL). 2) 10 Sözleşme için 100*450=4.500TL teminat hesabına yatırılır. 3) İstenirse vade sonuna kadar beklenir, istenirse vade sonu gelmeden pozisyon ters işlemle kapatılır. 4) Yatırımcımızın beklentileri doğrultusunda Altın değer kazanır ve yatırımcımız pozisyonunu 1 Aralık 2009 ta kısa pozisyon alarak kapatır. 5) Elde edilen kar: (58,000-50,000)*100*10=8.000TL 6) Kaldıraç etkisi sayesinde 1 aya yakın bir süre içersinde 2 kata yakın bir kazanç. 7) Ayrıca yatırılan teminatlarda bu süre zarfında nemalandırılacaktır.
VOB/Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı 1.000 kg (1 ton) 1 kg pamuğun YTL cinsinden değeri virgülden sonra üç basamak halinde kote edilir (örn.2,750 YTL veya 2,755 YTL) 0,005005 (Minumum fiyat adımı değeri = 5 YTL) Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık aylarından en yakın beş vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın %+/-10 udur. 240 TL 180 TL Her vade ayının son iş günü Nakdi Uzlaşma 10.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı
Korunma Amaçlı Bir İşlem Satım Yönünde (Pamuk) amuk: Korunma Amaçlı Bir İşlem Pamuk üreticisi tarlasına Mayıs ta pamuk ekim yapacak, ürettiği ürünü ise Ekim ayında satacaktır. 100 ton mahsül elde edeceğini tahmin eden üretici, ürününü satacağı tarihte pamuk fiyatlarının düşmüş olacağından endişelenmektedir. Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Sözleşmede pozisyonun alındığı ğ tarih Spot fiyat: 2,800 TL/kg Ekim vadeli fiyat: 2,925 TL/kg Sözleşmenin vade tarihi Spot fiyat: 2,700 TL/kg Ekim ayı sonunda, Üretici, 100.000 kg 1.000kg = 100 sözleşme satar. Üretici pamuğunu spot piyasada 2,700 TL/kg dan satar. Vadeli piyasada 1 kg pamuk için (2,925-2,700)=0,225 2 225 TL kazanç elde eder. Toplam geliri 1 kg pamuk için 2,700+0,225=2,925 TL olmu olur.
VOB/Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmesi Sözleşme Büyüklüğü Kotasyon Şekli Fiyat Adımı 5.000 kg (5 ton) 1 kg buğdayın YTL cinsinden değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir (örn. 0,5865 YTL veya 0,5870 YTL). 0,00050005 (Minumum fiyat adımı değeri =25YTL) 2,5 Vade Ayları Günlük Fiyat Hareket Sınırı Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı Son İşlem Günü Uzlaşma Şekli Pozisyon Limiti Aynı anda Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık aylarından en yakın iki vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Baz fiyatın %+/-10 udur. 240 TL 180 TL Her vade ayının son iş gününden bir önceki iş günü Nakdi Uzlaşma 10.000 kontrat sabit, üzeri açık pozisyonunun %10 ile sınırlı
Ne Yapmam Lazım?
VOB da Kimler İşlem Yapabilir Bir vadeli borsa, üye kuruluşlardan oluşur. VOB da üyeliğe kabul 3 adet potansiyel üye kategorisi arasından yapılmıştır: TSPAKB üyesi aracı kurumlar TSPAKB üyesi bankalar TSPAKB üyesi vadeli işlemler aracılık şirketleri VOB un herhangi bir üyesinde hesap açtıran müşteri işlem yapabilmektedir. Ocak 2010 itibariyle VOB un üye sayısı 89 dur. Aracı Kuruluş
Veri Yayını VOB verilerini 6 veri yayıncısı dağıtmaktadır. Günlük gazetelerin yanı sıra (Hürriyet, Dünya, Referans, vb.) bazı televizyon kanallarından da VOB verilerine ulaşmak mümkündür. CNBC-e teleteks üzerinden VOB verilerini yayımlamaktadır y (sayfa no: 464). İngilizce ve Türkçe olan web sitelerimizden de 3 dakika gecikmeli olarak veri yayını yapılmaktadır. Foreks Bilgi İletişim Hizmetleri A.Ş. İBS İstanbul Bilgi İletişim Sistemleri Ticaret ve Sanayi A.Ş. Matriks Bilgi Dağıtım Hizmetleri A.Ş. Plato Veri Dağıtım Hizmetleri A.Ş. Bloomberg L.P. Reuters Enformasyon Ltd. Şti.
Teşekkürler www.vob.org.tr www.vobnedir.org org