UK/09/LLP-LdV/TOI-163_285 I. Giriş Paydaş Araştırma Raporu Bu araştırma, projedeki ortakların kendi ülkelerinde ve her ülkenin kültürüne ve şartlarına uygun bir yöntemle gerçekleştirilmiştir. Yeterli sayıda yanıt toplanmış ve sonuçlar her ülkedeki durumu ve ortak özellikleri yansıtacak şekilde bir arada değerlendirilmiştir. II. Örnekleme ve Metodoloji: Ortakların engelli öğrencilere ulaşmasında farklı kanallar kullanıldı. Yüz yüze görüşmeler, e-posta, web tabanlı mülakat ve Skype üzerinden görüşmeleri sayılabilir. Ancak e-posta yoluyla yanıt almakta zorluk yaşandığından ayrıca telefon ve Skype ile görüşme yapmak gerekli olmuştur. Toplamda 177 kişiden yanıt alınmıştır (Birleşik Krallık 50, Bulgaristan 41, Yunanistan 42 ve Türkiye 44). Yanıt verenlerin %57.1 I erkek, 40% ı kızdı. Yaş ortalaması 24 (23.9±8.9) idi. %93 ü zorunlu eğitimi tamamlamış ancak sadece %52 si mesleki eğitime devam etmekteydi. Katılanların engel grupları aşağıdaki gibidir: Engeli Yüzdesi (%) Görme engelli 21,7 Fiziksel engelli 20,0 Özel öğrenme güçlüğü 19,5 Mobilite zorlukları 16,6 Görünmeyen engeller 16,5 İşitme engelli 10,3 Zihinsel/Ruhsal sorunlar 6,3 Otistik Spektrum Bozukluğu veya Aspergers Sendromu 5,7 1
Diğer 11,4 Bu kişilerin %52 si web sitesini tamamlandığında test etmeyi kabul ederken, yarıdan azı (%41 i) kendi deneyimlerinin web sitesinde bir vaka çalışması şeklinde yazılmasını kabul etti. III. Sonuçlar: Öğrencilerin önemli bir kısmı (%40.6 sı) öğretmenlerinin engel durumlarını dikkate alacak şekilde nasıl eğitim vermeleri gerektiğini bildiğini belirtirken, öğretmenlerinin hepsinin bu bilgiye sahip olduğunu sadece %34.3 ü kabul etti. Öğrenim ortamı hakkında belirtilenler şunlardı: 1. Derslerin yapıldığı yerler açısından tüm binaya ve odalara erişebiliyor musunuz sorusuna %70 i tamamen, %14 ü kısmen şeklinde yanıt verdi.. 2. Engel durumuna uygun ekipman ve teknolojiye sahip misiniz sorusuna %34 ü tamamen, 26% sı kısmen şeklinde yanıt verdi. 3. Öğretmenlerim bilgileri bana uygun formatta (örn: Braille/büyük yazı karakteri) veriyor mu sorusuna %41 I evet, %13% kısmen evet şeklinde yanıt verdi. 4. Sınavlar için değerlendirme formatını size göre ayarlıyorlar mı (örn: ek süre, bilgisayar veya not tutan biri) sorusuna %47 si evet, %24 ü kısmen evet şeklinde yanıt verdi. 5. Öğretmenlerin senin nasıl bir performans gösterdiğin ve eksiklerin hakkında net bir fikre sahipler mi sorusuna %45 i evet, %28 i kısmen evet şeklinde yanıt verdi. 6. Sınıfta engellerinden dolayı ayırımcılık görmedikleri konusunda %61 doğru, %22 kısmen doğru şeklinde yanıt verildi. 7. Sınıftaki faaliyetlere etkin bir şekilde katılabiliyorlar konusunda %60 ı evet, %30 kısmen evet yanıtı verildi. 8. Dersle ilgili faaliyetleri izlemekte hiçbir zorluk yaşamadıkları konusunda %49 u evet, %39 u kısmen evet yanıtı verildi 9. Bu kursa devam etme konusunda yeterli beceriye sahip oldukları konusunda %78 evet, %14 kısmen evet yanıtı verildi. Burdan çıkarılan sonuç, öğretmenler engelli öğrencileri derse dahil etmek ve cesaretlendirmek konusunda ne kadar istekli ve gayretli olsalar dahi, bunu 2
nasıl yapacakları konusunda (örn: ek süre, bilgisayar veya not tutan biri) tam bir bilgiye sahip değiller. Bu sonuca varmaya yardımcı olan bir diğer soru da şu: Engelli olarak sizin ihtiyaçlarınıza göre tüm öğretmenler uyarlama yapıyor mu sorusuna sadece %22.9 oranında evet yanıtı verilmiştir. Kurs süresince ne gibi düzenlemeler yapıldı sorusuna verilen yanıtlardan da teknolojiyle ilgili uyarlamaların eksik olduğu görülmektedir: Hangi uyarlamalardan yararlandınız Yüzde Sınavda ek süre verildi 36,0 Bana öğretmenin notlarından kopya verildi/ not tutan biri sağlandı 20,0 Öğretmen gerektiğinde kolay ulaşacağım alternatif bir yer ayarladı. 19,5 Bilgisayar üzerinde yapılan testlerde fon ve yazı renkleri benim 18,3 ihtiyaçlarıma göre ayarlandı. Not tutan biri görevlendirildi (derste veya sınavda) 16,6 Dersi tamamlamam için ek süre verildi 12,5 Görmemi kolaylaştırmak üzere renkli asetatlar, zayıf görüş 12,0 cihazları, renkli gözlük gibi cihazlar verildi Sınava gireceğim ayrı bir oda verildi 7,4 Yardımcı teknolojilerden yararlandırıldım (ekran/konuşma okuyan 6,3 yazılım gibi) Değerlendirme materyali/sınav soruları farklı formatta verildi (örn: 4,6 renkli kağıda basılmış/ büyük yazı karakteri kullanılmış) Öğrencilerin %72 si kursun başında, yarısı da (42,3) kursa başlamadan önce öğretmenlerine engeliyle ilgili açıklama yapmışsa bile, sadece %18,9 u kendilerine uygun düzenlemeler konusunda öğretmeniyle bir anlaşmaya varmış, %30 u ise hiç böyle bir görüşme yapmamıştır. Soru 3b (hangi uyarlamalardan yararlandınız) ile Soru 5 e (hangi uyarlamalar sizin için faydalı olurdu) verilen yanıtlar kıyaslandığında uyarlamalar konusunda bir boşluk olduğu sonucuna varılmaktadır. Öğrenciler her kategoride daha fazla bir uyarlama yapılması gerektiğine işaret ettiler. Not: engeli olmayan öğrencilere de bu soru yöneltilse onlar da herhalde daha uzun sınav süresi veya kursu tamamlamak için ek süre isteyeceklerdir. 3
Soru 5.7-yardımcı teknolojiler (%110), Soru 5.8 -alternatif değerlendirme materyalleri (%160) ve Soru 5.3 - not tutan birinin kullanılması (%69) ve Soru 5.5 ayrı bir oda verilmesi (%193) konularında büyük boşluklar göze çarpmıştır. Bir başka ilginç sonuç da engelinizi sınıf arkadaşlarınıza açıkladınız mı? Açıkladıysanız ne zaman sorusuna verilen yanıtlarla ilgili olmuştur. Öğrenciler öğretmenlerine kurs başlamadan bilgi vermeyi tercih ederken sınıf arkadaşlarına daha çok kurs başladıktan sonra bilgi vermeyi tercih ediyorlar. Yani sınıf arkadaşlarından kendi durumlarını saklama eğilimi olduğu görülüyor. Bu davranış bir sonraki sonuçla da ilişkilendirilebilir: Engelli öğrencilerin sadece %59 u eğitimle ilişkili yasal hakları konusunda bilgi sahibi olduklarını belirttiler. Çoğu da bu bilgiyi ebeveynleri (%34,9) veya internetten (%22,9) ya da öğretmenlerinden (%17,1) öğrenmişler. Ancak sadece %57 si bu haklardan yararlanıyor ve çoğu da maddi destek (%32), mobilite/ulaşım (%23,4), danışmanlık hizmetleri (%22,9) ve sadece %22,2si eğitimlerine destek (teknik) ile ilgili. Son olarak da hangi öğrenme faaliyetleriyle kolaylıkla ilgilenebildikleri soruldu. Verilen yanıtlar: 1 Çok kolay, 2: Kolay, 3: Uygun, 4: Zor ve 5: Çok Zor şeklinde işaretlendi. Verilen yanıtlardan, her faaliyet için normal dağılım yoluyla ortalama ve standart sapma hesaplanmıştır: Öğrenme Faaliyeti Ortalama Std. Sapm. Öğretmeni dinlemek 1.91 1.075 Soru-cevap şeklindeki seanslar 1.95 1.061 Tüm sınıfın katıldığı tartışmalar 1.96 1.278 Uygulamalı anlatımlar izlemek 2.01 1.318 Video/film seyretmek 2.01 1.318 İlân tahtası şeklindeki levhalardan bilgileri okumak 2.14 1.050 Tepegöz veya Power-point sunumlarını izlemek 2.18 1.387 Öğretmeni beyaz/karatahtaya yazarken takip etmek 2.24 1.147 Uygulamalar/ laboratuar çalışmaları 2.24 1.147 Okul/eğitim merkezi dışında gezilere gitmek 2.31 1.306 Dikte almak 2.32 1.206 4
Ev ödevi/özel ders 2.35 1.308 Makale yazmak 2.43 1.396 Kütüphane araştırması/ bilgi arama 2.45 1.196 Testler/sınavlar 2.45 1.308 Ders kitapları/dergi, vs. okumak 2.46 1.292 Grup çalışması 2.46 1.344 Kelime-işlemci kullanmak 2.48 1.380 Elektronik hesap tablosu kullanmak 2.51 1.292 Elektronik veritabanı kullanmak 2.52 1.371 Internet/www kullanmak 2.67 1.306 Elektronik grafik/dtp kullanmak 2.70 1.310 Küçük grup tartışmaları 2.73 1.354 Rol oynama 2.81 1.442 Tiyatro/rol alma 2.81 1.372 Bir grubun üyesi olarak sözlü sunum yapmak 2.84 1.331 Bireysel sözlü sunumlar 2.85 1.417 Matematiksel hesaplama gerektiren faaliyetler 2.86 1.483 Bu tablodan, engelli öğrencilerin tüm Öğrenme Faaliyetlerini KOLAY ya da UYGUN olarak gördüğü sonucuna varılmaktadır. Ayrıca, internet dışında, teknolojiyle ilgili tüm faaliyetler daha çok UYGUN olarak yanıtlanmıştır. Burdan da engelli öğrencilerin bu tür ekipmanlarla nasıl çalışılacağını bilmediği, dolayısıyla KOLAY olarak işaretleyemediklerini anlıyoruz. En zor beceriler olarak Bilgi Teknolojileri ile Matematiksel Beceriler çıkmıştır. Okur yazarlıkla ilgili yazma ve dinleme (dikte) aktiviteleri de zor bulunmuştur. Uygulama becerileri ise orta derecede zor bulunmuştur. Web sitesiyle ilişkilendirdiğimizde şunları söylemek mümkündür: Engeliyle ilgili durumunu açıklama tavsiye gerekmektedir Öğrencilerin uyarlama ihtiyacı duyduğu konular: o Öğrenci tarafından başlatılması kendi kendinin avukatı olması o Alabilecekleri desteklerin ve başvurabilecekleri kaynakların neler olduğu (yasal haklar dahil) o Destek alma konusunda ne şekilde anlaşmaya varacağı konusunda tavsiyeler 5
o Bilgi Teknolojisi/Matematiksel beceri/okur Yazarlık için yardım alabileceği kaynaklar IV. Karşılaştırmalı Sonuçlar Birleşik Krallık ile diğe ortak ülkelerin sonuçları arasında aşağıdaki konularda bazı farklılıklar çıkmıştır.: 1. Öğrencilerin sadece %42 si (Birleşik Krallık dahil) eğitime başlamadan önce engel durumlarını öğretmenlerine açıkladılar (Birleşik Krallıkta %74). Birleşik Krallık hariç tutulursa %42 oranı %37 ye düşmektedir. 2. Öğrencilerin 34% ü (Birleşik Krallık hariç %26) tüm öğretmenlerin kendilerine nasıl eğitim vereceği konusunda bilgili olduğunu belirttiler (Birleşik Krallıkta %54). Bu bulguyu destekleyen bir başka sonuç, öğrencilerin %14 ü (Birleşik Krallık hariç %18 i) hiçbir öğretmenin ne şekilde eğitim verileceğini bilmediğini söylemesidir (Birleşik Krallık ta %4). 3. Öğretmenlerin %25 (Birleşik Krallık hariç 30%) oranında engelli öğrenciler için hiçbir uyarlama yapmadığı belirtilmiştir (Birleşik Krallıkta %12). 4. Öğrencilerin sadece %19 u (Birleşik Krallık hariç %14) kendilerine yönelik uyarlamalar konusunda öğretmenleriyle görüştüklerini (Birleşik Krallıkta %30); öte yandan öğrencilerin % 29 unun (Birleşik Krallık hariç %38 inin) bu tür uyarlamalarla ilgili hiçbir görüşme yapmadığı (Birleşik Krallıkta %8 inin) görülmüştür. 5. Engelli öğrencilerin %38 i (Birleşik Krallık hariç %34 ü) yasal haklarını ve eğitimle ilgili kendilerine sağlanan olanakları bilmediklerini belirttiler (ilginç bir şekilde Birleşik Krallıkta bu oran %50) V. Sonuç Her ne kadar bu araştırmadan dört ülkeyle ilgili genel bir sonuç çıkarmak mümkün değilse de mesleki eğitimle ilgili genel bir resim ortaya koymaktadır. 6
Öğrencilere göre öğretmenlerin sadece üçte biri engelli öğrencilerin ihtiyaçlarını fark edebilmekte ve onları nasıl eğiteceklerini bilmektedir. Bu sebepten öğrencilerin çoğu eğitim başlamadan kendi durumlarını öğretmenlerine açıklama ihtiyacı hissetmektedirler. Bir başka ilginç sonuç da kurs esnasında öğretmenlerden ihtiyaçları olduğu halde teknolojiyle ilgili uyarlamalar konusunda destek alınamamasıdır. Aynı şekilde öğrencilerin kendileri de elektronik ekipmanları kullanmakta, belki de zaten nasıl kullanılacağını bilmemekten dolayı, zorlandıklarını belirtmektedirler. İlintili bir başka bulgu da zaten öğrencilerin kendilerine tanınan haklar ve olanaklar hakkında fazla bilgi sahibi olmamalarıdır. Besbelli ailelerin de eğitim açısından çocuklarının ihtiyaçlarının ne olduğu konusunda pek bilgili olmadığı anlaşılmaktadır. Son olarak da, öğrencilerin kendi eğitimsel ihtiyaçlarını tanımlamalarının önemli olduğu sonucunu çıkarmak mümkündür. Eğitim verenlerin de eğitimde ve iş bulmada bu ihtiyaçlara karşılık vererek eşitliği sağlamaları gerekmektedir. Bunu başarabilmek için de, engelli öğrencilerin ne isteyeceklerini öğrenebilecekleri kaynakları var etmek önem arz etmektedir. 7