GMO FREE STANDARD VERSİYON 1.1

GMO FREE STANDARD VERSİYON 1.1 EKİM 2011 1

İçindekiler 1. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER 1.1. Giriş 1.1.1. GMO Genel Tanımı 1.1.2. GMO Risklerine Genel Bakış 1.2. GMO Free Standardı Genel Bilgilendirme 1.2.1. Kapsam Ve Amaç 1.2.2. GMO FREE Standardı Nedir? 1.2.3. GMO FREE Standardının Gelişimi 2. BÖLÜM: SERTİFİKASYON KRİTERLERİ 2.1. Sertifikasyon Süreci, Master Sertifika 2.2. Bilgi ve Faaliyetlere Erişimin Sağlanması 2.3. Yıllık Denetimler 2.4. Ürün Taşıma Sertifikası 3. BÖLÜM: GMO FREE STANDARDI KRİTERLERİ 3.1. Kalite Yönetimi 3.1.1. Sorumluluklar 3.1.2. Dokümanlar 3.1.3. Eğitim, Yetkinlik 3.1.4. Kayıtlar 3.2. Ham Madde Koşulları 3.3. Ürün Bileşimi için Koşullar 3.4. Etiketleme Kriterleri 3.5. Ayırma Ve Tanımlama 3.6. İzlenebilirlik Prensipleri 3.7. Gelen Ürünün Kontrolüne İlişkin Prensipler 3.8. Çevre Kriterleri 3.9. Sosyal Kriterler 3.10. Numune Alma ve Testi Kriterleri 3.11. Logo kullanım kriterleri EKLER A - Tanımlamalar 2

1. BÖLÜM GENEL BİLGİLER 1.1. GİRİŞ 1.1.1.GMO Genel Tanımı Bir canlının genetik diziliminin değiştirilmesi ve ona kendi doğasında bulunmayan farklı bir özellik kazandırılması amacıyla; kesme, yapıştırma ve çoğaltma işlemleri kullanılarak başka bir canlıdan gen aktarımı yapılabilmektedir. Bu teknoloji dünya genelinde İngilizce Bio- Technology terimi ya da bunun kısaltılmış şekli BT ile anılmakta, bu teknoloji ile elde edilen organizmalara da yine İngilizce Genetically Modified Organisms teriminden hareketle kısaca GMO denilmektedir. BT teknolojisi ile üretilmiş GMO içeren tohumlarla yetiştirilen pamuk bitkisine, genel anlamda BT Cotton ya da GMO cotton denilmekte; buna karşılık GMO içermeyen tohumlarla yetiştirilen pamuk bitkisi ise Non-GMO cotton ya da GMO Free Cotton olarak anılmaktadır. 1.1.2.GMO Risklerine Genel Bakış İnsanlık bugün doğal çeşitliliğe zarar vererek tür zenginliğinin yok olmasına yol açan GMO ların çeşitli yollardan yayılarak bilinmeyen canlılar yaratma tehlikesiyle karşı karşıyadır. GMO lu ürünlerin insanların bağışıklık sisteminde ve santral sinir yapısında tahribatlara, mikroplu hastalıklara karşı kullanılacak antibiyotiklerin etkinliğini azalmasına, kanser ve alerjik reaksiyonlara, gıda kalitesinde ciddi azalmalara, potansiyel toksisitenin artmasına, muhtemel yeni virüs ve yeni toksin oluşumuna ve genetik zenginliğin azalmasına neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bir ilacın insanlar üzerinde yaygın kullanılabilmesi 20-25 yıllık çalışma gerektirdiği halde, henüz 1990 lı yılların sonuna doğru ortaya çıkan GMO lu ürün kullanımının tüm canlılar açısından nasıl bir risk taşıdığı üzerinde durulması gereken ciddi bir olgudur. Kısacası canlıların üzerinde yapılan genetik değişiklikler, canlının genetiğinde kendi türlerine ait olmayan genleri oluşturmasından dolayı, sağlığa, çevreye, biyolojik çeşitliliğe ve ekolojik dengeye karşı önemli tehdit ve riskler taşımaktadır. 3

1.2. GMO FREE STANDARDI GENEL BİLGİLENDİRME 1.2.1. Kapsam Ve Amaç Bu standardın amacı, GMO içermeyen pamuk elyafının işlendiği tüm sanayi sürecinde üretici kriterlerini belirleyerek çevresel ve sosyal sorumluluk sahibi bir üretimi garanti altına almak ve ürün izlenebilirliğini sağlayarak son tüketiciye etiketleme ile GMO içermeyen güvenilir ürünler sunmaktır. Bu standarda, "GMO Free" olarak etiketlendirilmiş pamuk elyafı içeren girdiyi işleyen, ticaretini yapan ve ürünlerini belgelendirmek isteyen tüm firmalar başvurabilir. 1.2.2.GMO Free Standardı Nedir? GMO Free Standardı; pamuk elyafının işlendiği tüm sanayi sürecinde GMO içermeyen pamukların satın alımının, işlenmesinin ve kullanımının izlenmesi, üretim sürecinde üretici kriterlerinin belirlenmesi ve belgelendirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır. Bu standart, pamuk elyafı olarak sadece GMO Free pamuk içeren ve pamuk elyafı içeriği toplam elyaf içinde en az %70 olan bütün ürünlere uygulanabilir. GMO Free Standardı; nihai tüketicilerin saf ya da diğer elyaflarla karışık pamuklu ürünlerin etiketlerinde bildirilen oranlarda GMO Free pamuk elyafı içeriğinden emin olmalarını sağlar. Ayrıca, tedarik zincirinde yer alan firmalar için, yarı mamul veya mamul ürünlerin hangi oranlarda GMO Free pamuk elyafı içerdiğinin belgelenmesinde kullandıkları bir araçtır. 1.2.3. GMO FREE Standardının Gelişimi Bu Standart canlıların üzerinde yapılan genetik değişiklikler nedeni ile canlının genetiğinde kendi türlerine ait olmayan genleri taşımasından kaynaklı sağlığa, çevreye, biyolojik çeşitlilik ve ekolojik dengeye karşı önemli tehdit ve riskler içeren GMO Cotton üretimini engellemek ve GMO Free Cotton ürünlerinin sürdürülebilirliği ve izlenebilirliğini sağlamak amacı ile 2011 yılında Ulusal Pamuk Konseyi tarafından oluşturulmuştur 4

2.1.Sertifikasyon Süreci, Master Sertifika 2. BÖLÜM SERTİFİKAYSON KRİTERLERİ GMO Free Standardı sertifikasyonuna katılmak isteyen firma, sertifikasyon kuruluşuna başvurarak faaliyet alanı, yeri, yürüttüğü aktivite ve üretilen ürünler gibi sertifikasyon kuruluşunun talep ettiği tüm detayları bildirir. Firmanın, beyan ettiği bilgiler ve bu standart doğrultusunda fiziki bir denetimden geçmesi gerekir. Bu denetim sonucunda sertifikasyon firması tarafından pozitif ve negatif bulguları içeren kontrol raporu yayınlanır. Firma yetkili personeli tarafından bu rapor her iki tarafın imzasını içerir şekilde teslim alınır ve negatif bulgular doğrultusunda gerekli düzeltici faaliyetler gerçekleştirilir. Düzeltici faaliyet sonuçlarının sertifikasyon firması tarafından onaylanmasından sonra firmanın GMO Free Standardı kapsamında üretim ve/veya ticaret yapabilirliğini gösteren Master Sertifika yayınlanır. Firmanın standarda göre denetimden geçtiğini ve GMO Free pamuk elyafını işlemesine ve ticaretini yapmasına izin verildiğini gösteren Master Sertifika geçerliliği bir (1) yıldır. Bütün bu süreç firma adına fason işlem yapacak alt üretici konumundaki firmalar için de uygulanır. 2.2. Bilgi ve Faaliyetlere Erişimin Sağlanması Sertifikasyon talep eden firma, denetim amacıyla, ünitenin tüm bölümlerine ve tüm tesise ve aynı zamanda hesaplara ve ilgili destekleyici dokümanlara erişim iznini sertifikasyon firmasına vermek zorundadır. Firma, sertifikasyon firmasına denetim amacıyla gerekli olan tüm bilgileri sağlayacaktır. 2.3. Yıllık Denetimler Sertifikasyon firması, en az yılda bir kez tüm tesislerin tam bir fiziksel denetimini yapmak zorundadır. Ayrıca, sertifikasyon firması, habersiz denetim ziyaretleri yapma hakkına sahiptir. Bu ziyaretlerde öncelik, özellikle riskin yüksek olduğu ve GMO içeren ürünlerin işlendiği bilinen ya da şüphelenilen ünitelerdir. 2.4. Ürün Taşıma Sertifikası GMO Free Ürün Taşıma Sertifikası, tüketicilerin ürünün etiketlerinde bildirilen oranda GMO Free pamuk elyafı içerdiğinden emin olmalarını sağlayan; ayrıca ürün üretiminin çevresel kurallara ve sosyal etik değerlere uygun olarak yapıldığını göstermekte yardımcı olan, ilgili sertifikasyon kuruluşunca yayınlanmış bildirimdir. Üreticinin sattığı GMO Free etiketli ürün için Ürün Taşıma Sertifikası alması zorunludur. 5

3. BÖLÜM GMO FREE STANDARDI KRİTERLERİ 3.1. Kalite Yönetimi 3.1.1. Sorumluluklar Standardın gerekliliklerini, organizasyon içerisinde uygulamak için genel sorumluluk ve yetkiye sahip bir yönetici, işveren ya da işveren vekili tarafından atanmalıdır. Standardın yürütülmesiyle ilgili diğer bütün personel, görev ve sorumluluklarıyla beraber tanımlanmalıdır. 3.1.2. Dokümanlar Organizasyon, bu standart için uygulanabilir tüm şartları kapsayan, prosedürleri ve/veya çalışma talimatlarını oluşturmalı ve uygulamalıdır. Organizasyon her prosedür ve/veya talimatın uygulamasından sorumlu olan kişiyi belirlemelidir. 3.1.3. Eğitim, Yetkinlik Organizasyon, standardın uygulanmasında görev alan personeli standart ile alakalı olarak bilgilendirmelidir. Verilecek eğitimler standart ile alakalı prosedür, talimat ve bunların uygulamalarını kapsamalıdır. Verilen eğitim kayıtları muhafaza edilmeli ve yeni görev alan çalışanlar için bu eğitimler tekrarlanmalıdır. 3.1.4.Kayıtlar Organizasyon, standardın uygulanabilir şartlarını kapsayan, güncel ve güncel olmayan bütün kayıtları muhafaza etmelidir. Satın alma ve satış belgeleri, eğitim kayıtları, üretim kayıtları, miktar özetleri dahil olmak üzere tüm kayıt ve raporlar için, saklama süresi en az beş (5) yıldır. 6

3.2. Ham Madde Koşulları 3.2.1. Bu standart kapsamında ham madde olarak kullanılabilecek pamuk Ulusal Pamuk Konseyi tarafından etiketlenmiş, GMO Free etiketli pamuk elyafıdır. Sertifikasyon kuruluşunun gerekli gördüğü durumlarda bu pamuklardan numune alınarak GMO analizi uygulanır. 3.2.2. Ham maddenin iplik, kumaş gibi yarı mamul olması durumunda, ham maddenin GMO Free Standardına uygunluğunu belirleyen sertifikasyon kuruluşu tarafından onaylanmış GMO Free Ürün Taşıma Sertifikası nın bulunması gerekmektedir. Sadece GMO içermediğine dair analiz sonucu bulunan yarı mamuller, GMO Free Standardı için ham madde olarak kabul edilemez. 3.3. Ürün Bileşimi için Koşullar 3.3.1. Bu standarda göre etiketlenen ürünlerin pamuklu içeriği sadece bu standardın ham madde koşullarını sağlayan GMO Free pamuk elyafından oluşmalı, ayrıca GMO Free pamuk elyafının toplam elyaf karışımındaki oranı en az %70 olmalıdır. Bu hesaplamaya ürün üzerinde bulunan aksesuarlar dahil edilmeyecektir. Karma ürünlerin, GMO Free pamuk dışında kalan kısmı diğer doğal elyaf (keten, yün, v.s.) ile rejenere ve sentetik elyaflardan olabilir. 3.3.2. Sertifikalı firma bu standart kapsamında üretimini ya da satışını gerçekleştireceği ürün gruplarını, ürün içeriğinde bulunan elyaf miktarlarını içerecek şekilde belirlemeli ve bunları güncel tutmalıdır. 3.4. Etiketleme Kriterleri 3.4.1. Sertifikalı firma tarafından üretilen ve/veya satılan GMO Free Standardı ürünlerinde, aşağıdaki kriterleri sağlayan etiketler bulunmalıdır. - Üründe kullanılan GMO Free pamuk elyafı yüzdesi - Sertifikasyon kuruluşu tarafından verilen üretici lisans numarası - Standardın ismi; "GMO Free Standard" - Son üretici tarafından verilen ürün kod numarası (lot, parti, order numarası v.b.) - GMO Free Standardı logosu (isteğe bağlı) - Pamuk elyafının menşei (ülke, bölge) 7

3.5. Ayırma Ve Tanımlama 3.5.1. Standard kapsamında ki bütün ham maddeler, mamul ve yarı mamuller, içeriğinin değişmesi önlenecek şekilde taşınmalı, işlenmeli ve depolanmalıdır. 3.5.2. GMO Free Standardı ham maddeleri, mamul ve yarı mamulleri depolama, işleme ve taşıma sürecinde açık bir şekilde etiketlenerek tanımlanmalıdır. 3.6. İzlenebilirlik Prensipleri 3.6.1. GMO Free Standardında ham madde olarak kullanılan pamuklara ve GMO Free Standardı kapsamında satılan ürünlere eşlik eden nakliye faturası veya taşıma dokümanı (irsaliye gibi) gibi evraklar mevcut olmalıdır. 3.6.2. Sertifikalı firma, GMO Free Standardı kapsamında satılan ürünlerinin fatura ve taşıma dokümanlarında aşağıdaki ifadelerin yer alıyor olmasını sağlamalıdır. A Sertifikalı firmanın adı ve adresi B Müşterinin adı ve adresi C Dokümanın hazırlanma tarihi, doküman numarası D Ürün tanımlaması E Satılan Ürünün miktarı F Üründe içeriğinde bulunan GMO Free pamuk elyafının yüzdesi G Ürün kimlik numarası (parti, lot vb.) H Standardın ismi "GMO Free Standard" 3.7. Gelen Ürünün Kontrolüne İlişkin Prensipler 3.7.1. Mamul ve yarı mamul alıcıları, alım yapmadan önce, üretici ve/veya satıcıların, geçerli GMO Free Master Sertifikalarını doğrulamakla yükümlüdür. 3.7.2. Sertifikalı firma tedarik edilen GMO Free pamuk elyafı içeren ham madde miktarını takip etmeli ve kayıt altına almalıdır. 3.7.3. Alıcı sertifikalı firma alımda aşağıdakileri kontrol etmekle yükümlüdür. - Paket ve konteynerin bütünlüğü ve sağlamlığını - Gelen ürüne eşlik eden dokümanların ve etiketlerin standart kriterlerine ve ürün içeriğine uygunluğunu - Gelen ürünün genel durumu ve kalitesi ve niteliğinin doğruluğunu 8

- Gelen ürünün miktarını 3.7.4. Gelen ürüne ilişkin yapılan kontrollerden çıkacak sonuç, sertifikalı firma tarafından kayıt altına alınmalıdır. Kontrol sonucunda bir uyumsuzluk kuşkusu varsa, bu ürünün işlenmesine şüpheler giderilene kadar başlanmamalıdır. 3.8. Çevre Kriterleri 3.8.1. Sertifikasyon kapsamındaki tüm ünitelerin yönetim tarafından onaylanmış yazılı bir çevre politikası olmalıdır. Bu politika kuruluşun genel çevre faaliyetlerini, prensiplerini, amaç ve hedeflerini içerecek şekilde olmalıdır. 3.8.2. Organizasyon atıklarının tanımlandığı, depolama koşulları ve bertaraf yöntemlerinin belirlendiği bir atık yönetim planı oluşturmalıdır. 3.8.3. Tüm atıklar yerel resmi otoritelerin kabul ettiği şekliyle uzaklaştırılıyor ve bertaraf ediliyor olmalıdır. 3.8.4. Islak işlem yapan veya evsel atık dışında tehlikeli atık su çıktısı bulunan üniteler, yerel resmi otoritelerin kabul ettiği arıtma yöntemini kullanıyor olmalıdır. Dahili arıtma tesisi bulunan ünitelerin arıtma analiz sonuçları resmi otoritelerin kabul ettiği limit değerlere uygun olmalıdır. 3.9. Sosyal Kriterler 3.9.1 Organizasyon, çalışanlara güvenli ve hijyenik çalışma ortamı sağlamalıdır. Olası tüm tehlikelere karşı önceden gerekli ve yeterli önlemler alınmalıdır. 3.9.2. Organizasyon, çalışanlara düzenli sağlık ve güvenlik eğitimlerini verilmelidir. Verilen eğitimler kayıt altına alınmalıdır. 3.9.3. Organizasyon tarafından çalışanlara temiz içme suyu, soyunma odaları, tuvalet, dinlenme ve yemek yeme alanları gibi ihtiyaçlarını giderecek uygun imkanlar sağlanmalıdır. 3.9.4. Tüm çalışanlara çalışma koşulları ve ücretleri hakkında yazılı bilgi verilmelidir. 3.9.5. Yukarıda belirtilen gereklilikler dışında tüm uygulamalar ulusal yasalara göre şekillendirilmelidir. 3.10. Numune Alma ve Test Kriterleri 3.10.1. Sertifikasyon kuruluşu gerekli gördüğü hallerde GMO testi için numune alır. 3.10.2. GMO testi ISO 17025 e göre akredite olan laboratuarlar tarafından yapılır. 9

3.11. Logo Kullanım Kriterleri "GMO Free" pamuk elyafı içeren girdiyi işleyen ve ticaretini yapan tüm firmalar ürünlerinde kullanacakları etiketlerde Ulusal Pamuk Konseyi tarafından oluşturulan logoyu kullanabilirler. EKLER A Tanımlamalar Ulusal Pamuk Konseyi (UPK) : 05.04.2007 Tarih ve 26484 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ULUSAL PAMUK KONSEYİ KURULUŞ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK ile 2007 yılı içerisinde kuruluşu gerçekleşen, tüzel kişiliğe haiz kurumdur. Sertifikasyon Kuruluşu: ISO 65 EN 45011 standardına göre akredite olmuş ve Ulusal Pamuk Konseyi tarafından yetkilendirilmiş denetim ve belgelendirme kuruluşlarını ifade eder. Sertifika: Belgelendirme sürecinde, firma ve ürünlere ait 2 tip sertifika, sertifikasyon kuruluşu tarafından yayınlanır. Bunlar; I - Master Sertifika: Sertifikasyon kuruluşu tarafından denetim sonuçlarının uygun olması durumunda yayınlanan, Sertifikasyon talebindeki firmanın GMO Free Standardına uygunluğunu gösteren belgedir. II Ürün Taşıma Sertifikası: Sertifikalı firmanın, GMO Free Standardı kapsamında satışını gerçekleştirdiği ürünlerinin, bu standart kapsamında olduğunu gösteren sertifikasyon kuruluşu tarafından yayınlanan belgedir. Diğer Doğal Elyaf: Pamuk dışında protein bazlı hayvansal elyaflar (koyun yünü, keçi kılı, v.s.), salgı bazlı (ipek), bitkisel esaslı (keten, kenevir, jüt, v.s.) gibi elyaflardır. Sentetik Elyaf: Sentez yoluyla üretilen polimerlerden kimyasal lif çekim yöntemleri kullanılarak elde edilen PES, PAC, Elasthane vb. gibi elyaflardır. Rejenere Elyaf: Yapımında başlangıç maddesi olarak doğal hammadde (selüloz veya protein) kullanılan, kimyasal işlemlerle esas molekül yapısı bozulmadan elde edilen viskon, modal, tencel gibi elyaflardır. Denetim: Sertifikasyon kuruluşu tarafından yılda en az bir kez, sertifikasyon talebindeki firmanın fiziksel olarak görülmesi ve GMO Free Standardı şartlarına uygunluğunun tespit edilmesi amacıyla gerçekleştirilen kontrollerdir. 10