İŞ SIRALAMA VE ÇİZELGELEME

Bu resim, Cengiz Pak ın sitesinden ve sunumundan alınmıştır. cengizpak.com.tr

İş Sıralama ve Çizelgeleme Nedir? Bir dizi işin, belirli bir özelliğe göre sıraya dizilme işlemidir. Çizelgeleme ise, belirli bir takım işleri yapmak için hangi kaynak ların, ne zaman ve nasıl kullanılacaklarının tespit edilmesi işlemidir. Yani, belirli ürün veya hizmetleri meydana getirmek için, gerekli olan faaliyetler bütünüdür.

İş Sıralama Nedir? Bir tezgah veya iş merkezinde işlem görmesi gereken birden fazla sayıda işin hangi sıra ile işlem göreceğinin listesidir. Yapılan sıra bir performans kriteri veya kuralına göre değerlendirilir, örneğin ilk gelen ilk işlem görür veya en acil olan ilk işlem görür gibi kurallar olabilir. Örneğin bir lokantaya giren müşterilerin geliş sırasına göre hizmet almaları normaldir ama bir hastaneye gelen kişiler için önce gelmiş olma kuralının çiğnenmesi şaşırtıcı olmaz.

Çizelgelemenin en temel amaçları nelerdir? Üretim olanaklarının en etkin biçimde kullanılması. Müşteri taleplerine olabildiğince çabuk cevap verilmesi. İşlerin, teslim tarihlerinde gecikmeye neden olunmadan tamamlanması. Yarı mamul envanterinin en küçüklenmesi. Fazla mesai çalışmalarının en küçüklenmesi (M. Tanyaş)

Atölye Tipi(Job-Shop) ve Akış Tipi (Flow- Shop) Nedir? Atölye tipi üretim: Operasyonların gerektirdiği ustalık derecesi göreceli olarak yüksek ve akışlar karmaşıktır. Her işin farklı bir rotaya sahip olduğu, bazı işlerin aynı makinede birden fazla kez işlendiği bir sistemdir.

Atölye Tipi(Job-Shop)

Akış Tipi (Flow- Shop) Her işin aynı üretim rotasına sahip olduğu, yani bütün işlerin aynı sırada işlem gördüğü, bir dizi makineden oluşan üretim sistemidir.

Job-Shop ve Flow-Shop

KABULLER Sıralama problemlerinin yapısı gereği pek çok kabuller yapılmaktadır. Bu kabullerden bazıları şunlardır:

KABULLER 1. Her iş bir varlıktır, 2. Kesinti yoktur, 3. Her makineden bir adet olmak üzere her bir işin m sayıda belirli operasyonları vardır, 4. Erteleme yoktur, 5. İşlem zamanları sıralamadan bağımsızdır, 6. İşlem sırasında ara stoklara müsaade edilir, 7. Her tip makineden sadece bir tane vardır,

KABULLER 8. Makineler işsiz (boş) olabilir, 9. Hiç bir makine aynı anda birden fazla bir iş yapamaz, 10. Makineler hiçbir zaman bozulmaz ve sıralama periyodu boyunca hazırdır, 11. Teknolojik kısıtlar önceden biliniyor ve sabittir, 12. Hiç bir rastgelelik yoktur.

Kısıtlar Bu noktada iş sıralamada iki önemli kısıt devreye girmektedir. Bunlar şöyle sıralanmaktadır: a) Öncelik Kısıtı: Bir işin yapılabilmesi için o işten önceki işlerin mutlaka yapılması gerekliliğidir. b) Teknolojik Kısıt: O işin teknolojik nedenlerden dolayı yapılabilmesi özelliğidir. İş görenler makinelerin onlara sağladıkları teknolojik koşullar ile ancak o işi yapabilmektedir.

Çalışma Ölçütleri di = Teslim zamanı. Bir işin başlangıcından, bitip müşteriye teslim edilmesine kadar geçen zaman. Pji = j makinesinde i işinin işlem zamanı. Wik = Ji işinin, k ıncı işlemden önce geçen bekleme zamanıdır. Ci = Tamamlanma zamanı. m ( i i 1 ik ij( k ) ) k C r W P

Çalışma Ölçütleri ri = Hazırlık zamanı. Fi = Akış zamanı. Fi = Ci ri ai = Ji işi için müsaade edilen zaman. Hazırlık zamanı ile, işin söz verilen teslim zamanı arasında geçen süredir. Li = Ci nin gecikme zamanıdır. Li = Ci di Ti = Ji işinin gecikmesi. Ti = max {Li,0}

Çalışma Ölçütleri Ei = Ji işinin erken bitirilmesi. Ei = max {-Li,0} Xmax = İşlerin maksimumu. Nw(t) = t anında işlenmeye hazır olmayan veya makineler arasında bekleyen işlerin sayısı. Np(t) = t anında işlenmekte olan iş sayısı. Nu(t) = t anında tamamlanacak olan iş sayısı.

Çalışma Ölçütleri Nw(t) + Np(t) + Nu(t) = n Nw(t) + Np(t) = Nu(t) Nu(0) = n Nu(Cmax) = 0 Tek makine = 1 Paralel benzer makine = Pm Farklı hızlarda paralel makine = Qm

Çalışma Ölçütleri Birbirine paralel ilişkisiz makineler = Rm Flow shop = Fm Esnek Flow Shop = FFs Open Shop = Om Job Shop = Jm Set-Up zamanına bağlı sıralama = Sijk Alıkoyma = prmp

Esnek Flow Shop = FFs (Flexible Flow Shop)

Çalışma Ölçütleri Öncelik zorlama = prec Bozulma = brkdown Seçilebilir makine kısıtlamaları = Mj Yer değiştirme = prmu Önleme = block Bekleme yok = nwt Yeniden dolaşım = recr

Dinlediğiniz için teşekkür ederim. Prof. Dr. Hüseyin Başlıgil