ADIM ADIM YGS LYS 191. Adım EVRİM
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER Evrim, geçmiş ile gelecekteki canlıların ve olayların yorumlanmasını sağlayarak, bugün dünyada yaşayan canlılar arasındaki akrabalık derecesini ve nedenini ortaya koyar. 1) Lamarck ın Görüşleri Canlının kullandığı organlar gelişir, kullanılmayan organlar körelir. örnek: Haltercileri kaslarının gelişmesi Sonradan kazanılan özellikler kalıtımla yavru döllere aktarılır. örnek: Çevre şartları değiştiğinde ağaç yapraklarını yemek isteyen zürafalar ağaçlara uzanmışlar ve boyunları uzamış. Bu özelliği yavrularına aktarmışlar. Lamarck bu görüşlerinde modifikasyondan bahsetmiştir. Ancak modfikasyonlar kalıtsal değildir. Modifikasyonlar vücut hücrelerinde gerçekleşir. Kalıtsal olması için üreme hücrelerinde gerçekleşmesi gerekir.
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 2) Darwin in Görüşleri Aynı türe ait bireyler arasında kalıtsal varyasyon vardır. Eşeysiz üreyen canlılarda kalıtsal varyasyonun temeli mutasyon, eşeyli üreyen canlılarda ise mayoz bölünme, döllenme ve mutasyondur. Canlılar arasında besin, ışık, su ve diğer çevresel faktörler için rekabet vardır. Ortam koşulları değiştiğinde popülasyondaki bireylerden ortama uyum sağlayanlar hayatta kalır ve soyunu devam ettirir. Diğeri ise elenir. Bu olaya doğal seleksiyon (doğal seçilim) denir. Bir organizmanın belirli bir çevrede yaşama ve üreme şansını arttıran kalıtsal özellikler kazanmasına adaptasyon denir. Darwin in evrim hipotezine göre; bir türün bireyleri arasındaki varyasyonlar, farklı çevrelerde farklı şekilde seçilime uğrar. Zamanla bunların dölleri arasındaki farklılıklar daha fazla belirgin duruma gelir. Uzun yıllar sonunda dölleri arasında verimli döller oluşturulamaz ve yeni türler oluşur.
EVRİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER 3) Modern Sentetik Evrim Teorisi (Neodarwinizm, Yeni Darwincilik) Darwin in evrim teorisinden tek farkı türleşme için kalıtsal varyasyon mekanizmasını öngörmesidir. (Darwin doğal seçilimle açıklamıştır) Bir popülasyonun gen frekansı değişiyorsa buna kararsız popülasyon denir. Bu popülasyonlardaki gen ve genotip frekansını değiştiren her çeşit etken evrime (türleşmeye) yardımcı mekanizmadır. Bu mekanizmalar; Kalıtsal mutasyon Rekombinasyon İzolasyon (yalıtım) Doğal seçilim Göç Popülasyon büyüklüğü gibidir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ 1) Mutasyonlar Canlının kalıtsal yapısında meydana gelen kural dışı değişikliklere mutasyon denir. Mutasyon sonucu meydana gelen gen, hücre veya organizmaya mutant denir. Mutasyonun meydana geldiği organizmanın fenotipinde kendini belli etme durumu değişkendir. Bazen belli etmez bazen de canlının ölmesine neden olabilir. Bazen de çok değişik etkilere yol açar. Canlının yaşama uyumunu etkiler. a) Kalıtsal Mutasyon: Sonraki döllere aktarılan mutasyondur. Kalıtsal olabilmesi için eşey ana hücrelerinde ya da eşey hücresinde meydana gelmesi gerekir. b) Kalıtsal Olmayan (Somatik) Mutasyon: Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlardır. Sonraki döllere aktarılmaz sadece bireyi ilgilendirir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ 2) Rekombinasyon Bir popülasyondaki genlerin çeşitli kombinasyonlarında yeni genotiplerin meydana gelmesine rekombinasyon denir. Eşeyli üremede görülen bazı olaylar rekombinasyona neden olur. a) Mayoz Bölünme: Mayoz bölünme sırasında görülen krossing over ve homolog kromozomların bağımsız ayrılması rekombinasyona neden olur. b) Döllenme: Farklı genotipteki gametler arasında meydana gelen döllenme ile farklı genotipte zigotlar meydana gelir.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ 3) İzolasyon (Yalıtım) Türleşmede yalıtım zorunludur. Çünkü gen akımı devam eden popülasyonlarda türleşme görülmez. Bir popülasyon coğrafik, ekolojik vb. nedenlerle bölünürse aralarında gen akımı (eşeyli üreme) önlenir. İzole bölgelerdeki evrimsel yönelim farklı işler. Eşeyli üreme Kalıtsal varyasyon Kalıtsal mutasyon meydana gelir. Doğal seçilim de farklı bölgelerde farklı işler. Bir süre sonra üreme ve çiftleşme davranışları da farklılaşırsa süreç hızlanır. Üreme davranışlarının farklılaşması Üreme dönemlerinin farklılaşması Üreme organlarının farklılaşması Gamet izolasyonu Melez izolasyonu şeklinde devam eden farklar giderek daha da artar. Önce alt türler daha sonra da türler meydana gelir. Türleşmenin olması için üreme izolasyonu şarttır.
MODERN SENTETİK EVRİM TEORİSİ 4) Doğal Seçilim Bir popülasyon kalıtsal yapısı farklı birçok bireyden oluşur. Bu bireylerden belirli çevre koşullarına en uygun olanların daha fazla yaşama ve çoğalma şansına sahip olması, diğerlerinin ise elenmesine doğal seleksiyon (seçilim) denir. örnek: Nemli bir yer giderek kuraklaşıyorsa doğal seçilimi en az su kullanarak yaşayan kazanacaktır. 5) Adaptasyon Bir organizmanın belirli bir çevrede yaşama ve üreme şansını arttıran kalıtsal özellikler kazanmalarına adaptasyon denir. örnek: kaktüslerin yapraklarının diken şeklini alması. Uzun süreli değişikliklere ise fizyolojik yapının ve vücut yapısının değişmesiyle tepki gösterilir. Bu tepkiler bir bireyde ya da bir kuşakta meydana gelmez. Bunlar kalıtsal mutasyon, rekombinasyon ve doğal seleksiyonla ortaya çıkar. Evrim bireyde değil popülasyonda gerçekleşir. Jeolojik değişimlerin fazla olduğu dönemlerde evrim hızı fazladır. Farklı çevre ve canlılarda evrim hızı farklıdır. Evrim genellikle basitten karmaşığa doğrudur. Mutasyonlar rastgele olur. Evrimin ham maddesi kalıtsal varyasyonlardır. Evrimin mekanizması doğal seleksiyondur. Yeni tür oluşumu için izolasyon önemlidir. Canlıların evrimsel akrabalık derecelerini belirlemek için proteinlerin çökeltilmesi testleri yapılır. Her canlının kan serumunda o canlıya özgü proteinler bulunur. Protein benzerliği arttıkça akrabalık derecesi de artar. Benzerliklerin azlığı ya da çokluğu çökelme miktarı ile açıklanır. İki canlının kan serumları karşılaştığında; çökelme az ise akrabalık fazla çökelme fazla ise akrabalık az