Canlılarda Üreme ve Gelişme 1.Üreme Hücreleri (Gametler) Üreme hücreleri erkeklerde sperm dişilerde yumurta adını alır.yumurtanın meydana gelişi oogenezis, spermin meydana gelişi ise spermatogenezis adını alır. 1.1.Erkek Üreme Hücreleri Spermler Sperm temelde baş ve kuyruk olmak üzere iki kısımda incelenir. Baş bölgesi temelde iri bir nukleus ve akrozom denilen bir bölgeyi içerir. Akrozom bol miktarda golgi içeren, spermin yumurtaya girişini sağlayan çeşitli enzimleri üretir. Kuyruk bölgesi ise 3 kısımdan oluşur. İlki boyun denilen kısımdır. Burada sentrozom bulunur ve buradan çıkan bir eksen ikinci kısım olan tüm kuyruk boyunca uzanır. Bu kuyruk bölgesinde aynı zamanda bol miktarda mitokondride bulunur. Kuyruktan sonraki kısım ise kamçı kısmıdır bu hareketi sağlar. 1.2.Dişi Üreme Hücreleri Yumurtalar Spermle karşılaştırılınca oldukça iri yumurtalardır. Yumurta hücreleri hareketsizdir. İçlerinde bol miktarda vitellus adı verilen besin maddesi içerirler. İçerdikleri bu besin miktarı ve dağılışına göre çeşitlere ayrılırlar. Buna göre; A-Alesital tip yumurta: Deniz kestanesi ve memeli yumurtasıdır. Burada nukleus ortada, vitellus, sitoplazmaya eşit olarak dağılmıştır. Memeli yumurtalarında bu yumurtayı saran tabakalar yer alır. Bunlar yumurtanın hemen dışında hücresiz bir tabaka zona pelucida, hemen dışında tek sıra hücreden oluşan corona radiata, en dışta da çok sayıda hücreden oluşan granulosa yer alır.
B-Telolesital tip yumurta: Vitellusu fazladır, ama hücreye eşit olarak dağılmamış bir tarafta birikmiştir. Hafif ve ileri telolesital olmak üzere iki farklı tipte incelenir. Hafif telolesital tip yumurtaya kurbağa yumurtası örnek olarak verilebilir. Bu tip yumurtalarda koyu renkli kısımda sitoplazma ve nukleus bulunur. Açık renkli kısımda ise sadece bol miktarda vitellus İleri telolesital tip yumurtaya da tavuk yumurtası örnek verilebilir. Bunda sitoplazma ve nukleus animal kutba itilmiştir ve küçük bir benek halindeki bu bölgeye germinal disk denir. Yumurta sarısı ise tamamen vitellustan oluşmuştur.
C-Sentrolesital tip yumurta: Böcek yumurtaları genellikle bu tiptedir. Yumurta dışarıdan bakıldığında bir torpido şeklindedir. Sitoplazma en dışta biraz ve nukleus etrafında biraz bulunur onun dışında yumurta tamamen vitellus doludur.
Döllenme ve Gelişme Döllenme, yumurtanın spermle birleşmesi olayıdır. Sperm üzerinde yer alan akrozom yumurta örtüsünü parçalar ve spermin baş kısmının yumurtaya girişini sağlar. Bu olayı takiben fertilizasyon zarı oluşturulur böylece yumurtaya başka spermin girmesi engellenir. Yumurta nukleusu ile sperm nukleusu birleşir ve döllenme tamamlanır. Döllenmiş yumurta nukleusu daha küçük olur.
Gelişme Hücre Bölünmesi ile Başlar Hayvanlarda, yarılma, ayrılmanın başlangıçıdır, fertil hale gelmiş yumurta bölünmeler ile blastomer adı verilen sayısız küçük hücreye bölünür. Bu bölünmeler sırasında G 1 ve G 2 fazı ya çok kısadır ya da atlanır. DÖLLENME evresini takiben 2 ve 4 BLASTOMERLİ EVRE başlar. Döllenmiş yumurtanın boyuna 2 kez bölünmesi ile olur. Bunu takiben üçüncü bir bölünme olur ve bu enine bir bölünmedir. Sonra üst üste bölünmeler ile Morula denilen hücre yığını oluşur. Bundan sonraki evrede hücreler düzenli olarak kenarlara çekilirler ve BLASTULA EVRESİ başlar. Bu top benzeri yapının içi jelatinimsi bir sıvı ile doludur. Buraya Blastosöl adı verilir. Çevreye çekilen hücrelerin oluşturduğu yapıya ise Blastoderm adı verilir. İçte kalan birkaç hücre ise primer mezenşim hücreleridir.
GASTRULA EVRESİ ise blastulanın vegetatif bölgesinin içeri çökmesiyle olur. Böylece farklı katmanlar ilk defa oluşmaya başlar. Dışta yer alan hücre tabakası ektoderm, içte yer alan endoderm adını alır. sekonder mezenşim hücreleri oluşur. Blastofor denen ağız ve gastrosöl denen boşluklar oluşur.