Yrd. Doç. Dr. Olcay YILMAZ
İletişim? İletişim; duygu, düşünce veya bilgilerin akla gelebilecek her yolla başkalarına aktarılmasıdır. Bu sürecin amacı; anlaşılmaktır.
İletişim Süreci KAYNAK Kodlama İLETİ Kodaçma ALICI GÜRÜLTÜ YANSIMA
İletişim Sözel Ne söylediğiniz? (İçerik, kelime seçimi) %7 Para-Sözel %38 Nasıl söylediğiniz? (tonlama, düzey) Sözel Olmayan Söylerken başka neleri eklediğiniz? %55 (jest ve mimikler)
Doğru Anlaşılmak? Başlangıç çok önemlidir. İkinci bir izlenim? İletişim bir bilgi alışverişi değildir. Bilgi+duygu alışverişidir. İletişim kişiye değil kişiyle yapılır. İletişim, sözlü ve sözsüz iletişim işaretleriyle bir bütündür.
Nelerden Etkilenir? İhtiyaçlar Öncelikler Önceki yaşantılar Dolaylı öğrenmeler..
Duygu Yansıtma DUYGU REPERTUARINIZ?
Birincil Duygular İkincil Duygular Amigdala tarafından düzenlenir Deneyimler tarafından düzenlenir Öfkeliyim Mutluyum Üzgünüm Kaygılıyım. Engellenmişlik yaşıyorum Ümitliyim Değersiz hissediyorum Kararsızım.
İletişim Bozuklukları Duygu dikte etmek «Takma kafana, rahat ol, toparla kendini»
İletişim Bozuklukları Tezat mesajlar Sözel ve sözel olmayan mesajların farklı olması «Sana güveniyorum ama verdiğim diyete uymuyorsun genelde» Sözel ve sözel olmayan mesajlar AYNI ANLAMDA MI?
İletişim Bozuklukları Yargılayıcı olmak «Sürekli bildiğini okuyorsun insan bi denileni dinler»
İletişim Bozuklukları Klişeler kullanmak «Aynen»
İletişim Bozuklukları Vaaz vermek (Kendi yaşantılarını gereksiz bir biçimde örnek olarak sunmak) «Ben senin yaşındayken iki ayda dört kilo verebiliyordum rahatlıkla»
İletişim Bozuklukları Mesajı yanlış yorumlama, savunmacı cevaplar «Ne yani şimdi seni çok mu zorluyorum?»
İletişim Bozuklukları Dinlemeyi bırakma, danışanın değil Kendi ihtiyaçlarına yönelme İletişim yön değiştirebilir Gizil mesajı (ASIL MESAJI) kaçırabilirsiniz
İletişim Bozuklukları Bilişsel çarpıtmalar Özellikle kişiselleştirmeler, genellemeler, etiketlemeler «Hoca iradesine sahip çıkamayanlar var derken beni kastediyor»
Etkili iletişim Kişiliğin DEĞİL, davranışın eleştirilmesi/övülmesi «Kendine hakim olamadığın zamanlar hakkında konuşalım mı?»
Etkili iletişim neden, niçin, niye DEĞİL «nasıl?» cevabı EYLEM olan sorular «Bu diyeti uygulamakta zorlanıyor gibisin, bu durumu nasıl düzeltiriz?»
İletişimi üçüncü kişiler üzerinden yürütmeyin «Takımdaki bazı arkadaşlar üzerime geliyor» «Böyle zamanlarda sen ne yaşıyorsun/ne yapıyorsun/sende neler değişiyor?»
Yapılama İlk oturumda Süreç nasıl işleyecek? Oturumların süresi? Oturumların yeri ve tarihi? Gizlilik? Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Sözel Olmayan Katılım Göz kontağı Öne doğru eğilme Açık (defansif olmayan) vücut duruşu Duraklamalara izin vermek Mimik kullanmak (kaş kaldırmak) Başı öne eğmek Gülümsemek Asgari düzeyde teşvik (hmmm, evet,...) Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Soru Sorma/Kapı Aralayıcılar Açık uçlu Kapalı uçlu «Geçen haftadan beri neler oldu?» «Ne olursa bu diyeti daha kolay uygularsın?» «Bana örnek verir misin?» «Bu konuda neler düşünüyorsun?» «Seni buraya getiren ne?» Neden? Niçin? Nasıl? Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Asgari Düzeyde Teşvik İlk görüşmelerde DEĞİL, tek başına DEĞİL A. Anahtar sözcük tekrarı - «Hep aynı şeyi yaşamaktan bıktım.» - «Aynı şey (?)» B. Tek kelimeli pekiştireçler - «Sonra, evet, ve, nasıl,..» C. Kısa cümleler - «Daha sonra, bunu somutlaştırırsak, başka neler var.» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Asgari Düzeyde Teşvik «Verdiğiniz diyet sıkıcı geliyor ve yapmak istemiyorum. Sanki bir şey bana bu programı yapma diyor?» A. Anahtar sözcük tekrarı? Bir şey? B. Tek kelimeli pekiştireç? Ve? C. Kısa cümleler? Başka neler sıkıcı? Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
İçerik Yansıtma Eğer doğru anladıysam... Bana öyle geliyor ki... Bana... olduğunu söylemek istiyorsun Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Duygu Yansıtma Diyeti uygularken zorlanıyorsun ve kendini yetersiz hissediyorsun. Ne yapacağın konusunda kararsız kalıyorsun, bunu söylesen bir türlü, söylemesen bir türlü. Sporda her zaman başarılısın ama iş davranışlarını kontrol etmek olunca kendinden emin değilsin. Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Anlamın kişiselleştirilmesi Kişiselleştirme «Çok mutlusun çünkü artık kendine hakim olabiliyorsun.» Problemin kişiselleştirilmesi «Çok öfkelisin çünkü sana verilen programı uygulayamadın.» Amacın kişiselleştirilmesi «Düş kırıklığına uğradın çünkü istediğin dereceyi elde edemedin, halbuki madalya almak istiyorsun.» Çünkü yerine; nedensellik bağı kurulabilen her kelime: bundan dolayı, ötürü, nedeniyle vb. Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Paylaştırma Özellikle grup oturumları/eğitimlerinde Benzer yaşantıları olanlar paylaşabilir? «Sefa sen de geçen kamp döneminde benzer bir durumla karşılaşmıştın. Sen neler yaptın?» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Sessizlik Toparlanma, özümseme, gözden geçirme için faydalı «Şu anda neler yaşıyorsun?» «Bu sessizlik ne anlama geliyor?» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Özetleme İçerik ve duygu yansıtmalarını içermeli Danışanlara sorumluluk vererek «Bu oturuma başlamadan önce geçen hafta neler konuştuk, özetler misin?» «Anlattıkların çok uzun / çok hızlı oldu, bir toparlayayım mı?» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Empati Hem içerik hem de duygu yansıtmaları, kişiselleştirmeler ve eklemeler Üçüncü kişiler değil, danışanla ilgili «Kız arkadaşın yok çünkü seni şişman gördüklerine inanıyorsun. Bu nedenle hayatın zindan oluyor ve iyi ilişkiler kurmak istiyorsun.» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Sorumlu Yüzleştirme Empatiyle yapılır, danışanın önemsendiği gösterilir Davranıştaki tutarsızlığın farkedilmesi hedeflenir, amaç cezalandırma değildir Suçlayıcı değildir Kesinlik içermez Danışanın kullanmadığı/farketmediği kişisel kaynaklarına yönelmesine çalışılır «Bana öyle geliyor ki bu konuda desteğe ihtiyacın olmasına rağmen oturumlara gelmiyorsun çünkü başarısızlığa ilişkin kaygı yaşıyorsun. Bu konuda sen ne dersin?» Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Geri Bildirim / Dönüt Verme Sandviç tekniği 1. Olumlu davranış 2. Değiştirilmesi istenen davranış 3. Güdüleme Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Geri Bildirim / Dönüt Verme??? a. Zorlandığında konuştuklarımızı anımsaman ve gerekiyorsa yine bana gelmen işimizi kolaylaştıracak bence. Ama bunu pek olası görmüyorum, sen ne dersin? b. Önümüzde iki haftalık bir süre var ve bu sürede verdiğim programı tam olarak uygulaman gerekiyor. c. Biliyorum ki geçen hafta sana verdiğim egzersiz programını büyük oranda uyguladın Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Geri Bildirim / Dönüt Verme a. Biliyorum ki geçen hafta sana verdiğim verdiğim egzersiz programını büyük oranda uyguladın b. Önümüzde iki haftalık bir süre var ve bu sürede verdiğim programı tam olarak uygulaman gerekiyor. c. Zorlandığında konuştuklarımızı anımsaman ve gerekiyorsa yine bana gelmen işimizi kolaylaştıracak bence. Ama bunu pek olası görmüyorum, sen ne dersin? Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
SEN dili Kişiyi SUÇLAYICIDIR, Davranıştan çok KİŞİLİĞE yöneliktir, Yeniden konuşma isteğini ENGELLEYİCİDİR, Kişi kendini ANLAŞILMAMIŞ HİSSEDER, Neye kızıldığının anlaşılmamasına neden olur, Kişiyi gücendirir, KIRAR, Kişinin DİRENMESİNE neden olur «Konuşmamı böyle kesmeye devam edersen bir daha benle görüşemezsin.»
BEN dili Sen dilindeki gibi kişiler savunmaya geçmezler, Birey karşısındakini suçlu hissettirmez, Dili kullanan kişinin neden o duyguyu yaşadığı anlaşıldığı için iletişim sağlıklı olur. Ben mesajı alan kişi başkalarını düşünmeyi de öğrenir. Yakınlığı artırıcıdır, Anlaşmazlıkları azaltır, Konuşan kişiyi duygularını biriktirmediği, etkili olarak dile getirdiği için rahatlatır. «Konuşmamı kestiğin durumlarda kendimi faydasız hissediyorum»
Engelli Sporcular Tehlikeli kelimelere dikkat: özürlü, vb. Sana ne oldu? gibi travmayı tekrar yaşatacak sorular sorulmamalı Bu durumda başka arkadaşların/sevgilin var mı? Sorusu sorulmamalı Engel espri konusu yapılmamalı Göz kontağı (gerekiyorsa konumunu, sandalyeni değiştir) Kişisel alanına girme, tekerlekli sandalyeye dokunma Yardım etmeden önce buna ihtiyacı olup olmadığını sor Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Engelli Sporcular Çekiştirmeyin, konumu ve yardım düzeyini kendi seçebilir Bir şey tutmasını istediğinizde «Şimdi... Veriyorum» gibi tarifler Yanından ayrılırken belirtmeli Sabırlı olunmalı, zorlandığı konuda (konuşma vb.) cesaretlendirilmeli Engele dayanmayan uzvunuzun (örn. Dudaklarınız okunabilir olmalı) görünür olmasına dikkat edin Nasıl yardımcı olacağınızı bilmiyorsanız, kendisine sorun Aktif Dinleme Teknikleri / Terapötik Beceriler/Koşullar
Sıfat Listeleri Bireysel/Grup 7 5 8 4
Derecelendirme Ölçekli Sorular
Başarı Kaydı 1. Bugün iyi yaptığım üç şey:... 2. Bugünkü performansıma bakarak, neleri geliştirmek istiyorum?... 3. İstediğim gelişimi sağlamak için neyi farklı yapmalıyım?...
Hedef Sözleşmesi
Son Söz Kelimeler sizi hapseder Kelimeler sizi hapisten çıkarır
İletişim olcayyilmaz@hacettepe.edu.tr olcay.yilmaz@ufuk.edu.tr
Yrd. Doç. Dr. Olcay YILMAZ