Türkiye de Bankacılık Sektörü 2007-2012 Mart
Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu, Sermaye Piyasası Kurumu, Bankalararası Kart Merkezi, International Monetary Fund, European Banking Federation ile Türkiye Bankalar Birliği tarafından yayımlanan veriler baz alınarak hazırlanmıştır. Türkiye Bankalar Birliği, bu çalışmada yer alan bilgilerin yanlışsız olması için gerekli özeni göstermiş olmakla birlikte, bu konuda herhangi bir sorumluluk üstlenmez. Aksi belirtilmediği durumlarda veriler; mevduat, kalkınma ve yatırım bankalarını kapsamaktadır. Bu çalışma, araştırmacıların Türkiye Bankacılık Sektöründeki gelişmeleri izlemesi ve değerlendirmesi amacıyla hazırlanmıştır. Düzenli olarak üç aylık bazda güncellenecektir. Görüş ve önerilerinizin TBB ne iletilmesi, çalışmanın geliştirilmesi için büyük önem taşımaktadır. Görüş ve önerileriniz için: Emre Alpan İnan, emre.inan@tbb.org.tr, 0212 282 09 73 Şirin Mutlutürk, sirin.mutluturk@tbb.org.tr, 0212 282 09 73 Son güncelleme tarihi: 16 Mayıs 2012
İçindekiler Genel Bilgiler Bilanço Göstergeleri Seçilmiş Göstergeler Gelir / Gider Göstergeleri Uluslararası Karşılaştırmalar
Genel Bilgiler
Türkiye de Bankacılık Sektörü Bankacılık sektöründe Mayıs 2012 itibariyle 31 adet mevduat, 13 adet kalkınma ve yatırım, 4 adet katılım bankası olmak üzere toplam 48 banka bulunmaktadır. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na göre: Mevduat bankası: Kendi nam ve hesabına mevduat kabul etmek ve kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurtdışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye deki şubelerini, Katılım bankası: Özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye deki şubelerini, Kalkınma ve yatırım bankası: Mevduat veya katılım fonu kabul etme dışında; kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye deki şubelerini ifade etmektedir.
Banka Sayısı 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Mevduat Bankaları 33 32 32 32 31 31 Kamusal Sermayeli 3 3 3 3 3 3 Özel Sermayeli 11 11 11 11 11 11 Yabancı Sermayeli 18 17 17 17 16 16 Tas.Mevd.Sig.Fonu. Devr. 1 1 1 1 1 1 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 13 13 13 13 13 13 Katılım Bankaları 4 4 4 4 4 4 Toplam 50 49 49 49 48 48 Kaynak: BDDK, TBB
Şube ve Personel Sayısı* (Bin) *Katılım bankaları dahil edilmiştir. Kaynak: BDDK
Mevduat Bankaları Şube Sayısı (Yurtdışı şubeler dahil, bin) TMSF'ye devredilen bankaların şube sayısı 2012 Mart itibariyle 1'dir. Kalkınma ve yatırım bankalarının şube sayısı 2011 itibariyle 42'dir. Kaynak: BDDK, TBB
Personel Sayısı (Yurtdışı şubelerde çalışan personel dahil, bin) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kalkınma ve Yatırım Yabancı Sermayeli Mevduat Özel Sermayeli Mevduat Kamusal Sermayeli Mevduat TMSF'ye devredilen bankaların personel sayısı 2012 Mart itibariyle 236 dır. Kaynak: BDDK, TBB
Kadın / Erkek Çalışan Oranı (Yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kadın 48,7 49,4 49,9 49,9 49,8 49,8 Erkek 51,3 50,6 50,1 50,1 50,2 50,2 Kaynak: TBB
Sermaye Yapısı *,** (Ödenmiş sermaye bazında, Aralık 2011 itibariyle, yüzde) Halka Arz Edilen Halka Arz Edilmeyen Yerleşik Yerleşik Olmayan*** Sektör Toplamı 15,4 57,0 27,7 Mevduat Bankaları 19,1 46,0 34,9 Kamusal Sermayeli Bankalar 15,1 84,9 0,0 Özel Sermayeli Bankalar 27,7 49,6 22,8 Tas.Mevd.Sig.Fon.Devr. Bankalar 0,0 100,0 0,0 Yabancı Bankalar 0,1 3,2 96,7 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 2,8 93,8 3,4 * Halka arz edilen bölümünde sahiplik dağılımı dikkate alınmamıştır. ** Sermaye yapısı, ödenmiş sermaye payları ile ağırlıklandırılarak hesaplanmıştır. ***İMKB de işlem gören hisselerdeki dağılım dahil edilmemiştir. Kaynak: TBB
Sermaye Yapısı *,** (Ödenmiş sermaye bazında, Aralık 2011 itibariyle, yüzde) Halka Arz Edilen Halka Arz Edilmeyen Dönemler Yerleşik Yerleşik Olmayan*** 2005 17,3 68,1 14,6 2006 18,1 65,7 16,1 2007 15,4 57,2 27,4 2008 16,3 55,1 28,6 2009 15,8 55,8 28,4 2010 16,2 56,2 27,7 2011 15,4 57,0 27,7 * Halka arz edilen bölümünde sahiplik dağılımı dikkate alınmamıştır. ** Sermaye yapısı, ödenmiş sermaye payları ile ağırlıklandırılarak hesaplanmıştır. ***İMKB de işlem gören hisselerdeki dağılım dahil edilmemiştir. Kaynak: TBB
ATM, POS, Banka Kartı ve Kredi Kartı Sayısı (Bin) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart ATM 19 22 24 28 32 33 POS 1.454 1.633 1.739 1.824 1.977 1.987 Banka Kartı 55.510 60.552 64.662 69.917 81.880 85.274 Kredi Kartı 37.335 43.394 44.393 46.956 51.361 52.181 Kaynak: BKM
İnternet Bankacılığı Kullanan Kişi Sayısı ve Toplam İşlem Hacmi 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Aktif Müşteri Sayısı (Milyon) 4,3 5,2 5,9 6,7 8,6 9,3 İşlem Hacmi (Milyar TL) 669 779 884 1.030 1.551 1.595 *Aktif müşteri sayısı: Son üç ay içinde en az bir kez login olmuş müşteri sayısı. Kaynak: TBB
İhtiyaç Kredisi, Diğer Krediler ve Konut Kredileri Stoku (Bakiye ve Kişi Başına Miktar) İhtiyaç* Kredisi ve Diğer** Krediler 2007 2008 2009 2010 2011 Toplam (Milyon TL) 27.303 36.110 41.365 59.275 82.537 Kişi Başı (Bin TL) 4,8 4,5 4,8 6,0 7,7 Konut Kredisi 2007 2008 2009 2010 2011 Toplam (Milyon TL) 30.735 37.347 42.733 57.584 69.755 Kişi Başı (Bin TL) 45,1 49,0 43,9 53,2 54,5 *İhtiyaç kredileri: Dayanıklı tüketim malları, yarı dayanıklı tüketim malları ile evlilik, eğitim ve sağlık için kullandırılan kredilerdir. **Diğer krediler: İhtiyaç, konut ve taşıt kredileri kategorisinde sınıflandırılamayan kredilerdir. Kaynak: TBB
Bireysel (otomotiv ve konut dahil) Kredi Kullanan Kişilerin Gelir Dağılımı (Kullanılan miktara göre, yüzde) 2008 2009 17 22 19 7 23 19 10 11 21 12 14 25 2010 2011 0-1.000 TL 17 7 23 15 8 27 1.001-2.000 TL 2.001-3.000 TL 12 11 3.001-5.000 TL 16 25 16 23 5.001 + TL Kaynak: TBB Sınıflandırma yapmayanlar 16
Kullanılan Bireysel (otomotiv ve konut dahil) Kredilerin Vade Dağılımı (Kullanılan miktara göre, yüzde) 2008 2009 17 10 11 5 15 16 17 11 5 17 14 7 20 11 23 2010 2011 3-12 ay 22 7 3 12 21 5 7 4 13 13-18 ay 19-24 ay 25-36 ay 19 15 22 18 13 20 37-48 ay 49-72 ay 73 + Kaynak: TBB Sınıflandırma yapmayanlar
Kredi Kartları İşlem Hacmi (Yurtdışı kullanım dahil) / Gsyh (Yüzde) 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart* *2012 Mart Gsyh büyüme oranı yüzde 5 alınarak hesaplanmıştır. Kaynak: TUİK, BKM
Bilanço Göstergeleri
Kaynak: BDDK Toplam Aktifler
Kaynak: BDDK Menkul Değerler Cüzdanı ve Likit Aktifler (Milyar TL)
Kaynak: BDDK Menkul Değerler Cüzdanı ve Likit Aktifler (Milyar Dolar)
Kaynak: BDDK Kredi ve Alacaklar
Kaynak: BDDK Kredilerin TL / YP Dağılımı (Yüzde)
Kredi Türleri* (12 aylık büyüme, yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Toplam 31 29 8 34 28 22 Bireysel 37 25 14 30 29 24 -Kredi kartları 24 29 13 17 26 30 -Konut 39 21 16 34 22 15 -Otomobil -6-9 -16 22 26 19 -Diğer 68 34 17 39 37 28 Kurumsal 28 31 5 36 28 21 -KOBİ kredileri 29 12 1 46 28 20 *Katılım bankaları dahil edilmiştir. Kaynak: BDDK
Kredi Türleri* (ÜFE ye göre düzeltilmiş 12 aylık büyüme, yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Toplam 23 19 2 23 13 13 Bireysel 30 16 7 20 13 15 -Kredi kartları 18 19 6 8 11 20 -Konut 32 12 10 24 8 6 -Otomobil -11-15 -20 12 12 10 -Diğer 58 24 10 28 20 19 Kurumsal 21 21-1 25 13 12 -KOBİ kredileri 21 4-4 34 13 11 *Katılım bankaları dahil edilmiştir. Kaynak: BDDK, TÜİK
Mevduat 700 600 500 400 300 200 100 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Milyar Dolar Milyar TL Kaynak: BDDK
Kaynak: BDDK TL Mevduat / Toplam Mevduat (Yüzde)
Kaynak: BDDK Özkaynaklar
Kaynak: BDDK Serbest Özkaynaklar
Kaynak: BDDK Mevduat Dışı Kaynaklar
Seçilmiş Göstergeler
480 Şube ve Personel Başına Ortalama Nüfus (Kişi) 10.000 460 440 420 9.000 400 380 8.000 360 340 7.000 320 300 2007 2008 2009 2010 2011 Şube Personel (sol eksen) 6.000 Kaynak: TUİK, BDDK
9.000 Kişi Başına Ortalama Aktif, Kredi ve Alacaklar ile Mevduat (Dolar) 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 Aktifler Kredi ve Alacaklar Mevduat Kaynak: BDDK
Seçilmiş Bilanço Kalemlerinin Gsyh ya Oranları (Yüzde) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart* Aktifler Kredi ve Alacaklar Mevduat *2012 Mart Gsyh büyüme oranı yüzde 5 alınarak hesaplanmıştır. Kaynak: TUİK, BDDK, TBB
Kaynak: BDDK Kredi ve Alacaklar / Toplam Aktifler (Yüzde)
Kaynak: BDDK Menkul Değerler Cüzdanı / Toplam Aktifler (Yüzde)
Kaynak: BDDK Özkaynaklar / Toplam Aktifler (Yüzde)
25 Mevduat Dışı Kaynaklar / Toplam Aktifler (Yüzde) 24 23 22 21 20 19 18 17 Kaynak: BDDK 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart
3,1 Diğer Aktifler / Toplam Aktifler (Yüzde) 2,9 2,7 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kaynak: BDDK
2,7 Takipteki Alacaklar (Özel karşılık öncesi) / Toplam Aktifler (Yüzde) 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kaynak: BDDK
6,0 Takipteki Alacaklar (Özel karşılık öncesi) / Toplam Krediler (Yüzde) 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kaynak: BDDK
Mevduat / Toplam Aktifler (Yüzde) 62 61 60 59 58 57 56 55 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kaynak: BDDK
110 Kredi ve Alacaklar / Mevduat (Yüzde) 100 90 80 70 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Kaynak: BDDK
20 Özkaynak Karlılığı ve ÜFE (Yüzde) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Özkaynak Karlılığı ÜFE Kaynak: TUİK, BDDK
21,0 Sermaye Yeterlilik Rasyosu (Yüzde) 20,5 20,0 19,5 19,0 18,5 18,0 17,5 17,0 16,5 16,0 Kaynak: BDDK 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart
Gelir / Gider Göstergeleri
Faiz Geliri, Faiz Gideri ve Net Faiz Geliri (Milyar TL) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart Faiz Gelirleri Faiz Giderleri Net Faiz Geliri Kaynak: BDDK
0 Net Faiz Dışı Gelir (Gider) / Toplam Aktifler (Yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart -0,5-1 -1,5-2 -2,5 Kaynak: BDDK
1,45 Net Ücret, Komisyon ve Bankacılık Hizmetleri Gelirleri / Toplam Aktifler (Yüzde) 1,4 1,35 1,3 1,25 1,2 1,15 1,1 1,05 1 Kaynak: BDDK 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart
3,3 Net Faaliyet Kar (Zarar) / Toplam Aktifler (Yüzde) 3,1 2,9 2,7 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 Kaynak: BDDK 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mart
Uluslararası Karşılaştırma
G-20 Ülkelerinde Sermaye Yeterliliği Rasyosu (Yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 En son verinin ait olduğu ay Türkiye 1 18,9 18,0 20,6 19,0 16,5 Aralık Rusya 1 15,5 16,8 20,9 18,1 14,7 Aralık Arjantin 16,9 16,9 18,8 17,7 15,5 Aralık Brezilya 18,8 18,3 19,0 17,7 17,3 Aralık Endonezya 1 19,3 16,8 17,4 17,2 16,1 Aralık Suudi Arabistan 20,6 16,0 16,5 17,1 17,3 Mart Meksika 15,9 15,3 16,5 16,9 15,7 Aralık Japonya 2 12,3 12,4 13,3 13,8 Mart Almanya 12,9 13,6 14,8 16,1 16,4 Aralık İngiltere 12,6 12,9 14,8 15,9 15,8 Haziran Kanada 14,8 12,2 14,7 15,6 15,9 Aralık ABD 1 12,8 12,8 14,3 15,3 15,3 Aralık G.Afrika 12,8 13,0 14,1 14,9 14,9 Aralık Kore 12,3 12,3 14,4 14,6 14,0 Aralık Hindistan 3 12,3 13,0 13,2 13,6 14,2 Mart İtalya 10,1 10,4 11,7 12,1 12,8 Haziran Fransa 10,2 10,5 12,4 12,7 12,8 Haziran Çin 8,4 12,0 11,4 12,2 12,7 Aralık Avustralya 10,1 11,3 11,9 11,4 11,6 Aralık 1 Basel I 2 En büyük 11 bankayı kapsar. 3 Basel I ve Basel II aynı anda uygulanıyor. Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Nisan 2012, IMF Stats
G-20 Ülkelerinde Özkaynak Karlılığı (Yüzde) 2007 2008 2009 2010 2011 En son verinin ait olduğu ay Türkiye 26,6 20,1 26,4 23,9 18,9 Aralık Rusya 22,7 13,3 4,9 12,5 17,6 Aralık Arjantin 11,0 13,4 19,2 24,4 25,3 Aralık Brezilya 32,0 14,3 22,0 28,9 14,1 Aralık Endonezya 27,8 23,9 26,3 26,1 25,9 Mart Suudi Arabistan 28,5 22,7 16,4 14,7 16,3 Aralık Meksika 24,1 14,8 15,2 16,8 15,5 Aralık Japonya 6,1-6,9 5,5 6,9 Mart Almanya 6,5-2,5 5,0 8,8 Aralık Birleşik Krallık 6,2-10,3 2,6 3,9 1,7 Haziran Kanada 28,4 15,0 18,2 22,9 22,5 Aralık ABD 11,2-1,6-0,5 8,2 6,8 Aralık G.Afrika 18,1 26,9 18,0 18,3 21,0 Aralık Kore 14,6 7,2 5,8 7,2 8,5 Aralık Hindistan 13,2 12,5 13,1 14,3 15,0 Mart İtalya 13,9 4,9 4,0 3,7 2,2 Haziran Fransa 9,8 3,6 7,2 12,0 13,1 Haziran Çin 16,7 17,1 16,2 17,5 Aralık Avustralya 30,2 18,9 17,4 20,4 21,9 Eylül Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Nisan 2012, IMF Stats
Kaynak: EBF AB ve Diğer Avrupa Ülkeleri Seçilmiş Bankacılık Göstergeleri (Bin Euro) Kişi Başına Aktif Kişi Başına Kredi Kişi Başına Mevduat 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Lüksemburg 1.588 1.503 345 374 531 519 İrlanda 293 255 133 94 61 59 G. Kıbrıs 172 165 73 76 73 87 Danimarka 145 149 92 93 35 36 Birleşik Krallık 138 142 55 57 70 73 Hollanda 135 136 62 59 49 49 Avusturya 123 117 50 43 39 36 Fransa 118 120 33 37 28 33 Belçika 112 107 42 37 50 50 Almanya 91 102 39 40 37 39 İspanya 70 70 40 43 35 41 Finlandiya 68 82 25 27 20 22 İtalya 62 63 31 34 24 27 İsveç 61 69 24 28 20 25 Portekiz 46 48 28 27 18 18 Yunanistan 37 41 20 23 21 19 Çek Cum. 15 16 8 8 10 11 Macaristan 11 12 7 7 5 5 Litvanya 7 7 5 5 3 4 Polonya 7 8 4 5 4 4 Türkiye 5 7 2 4 3 4 Bulgaristan 5 5 3 3 3 3 Romanya 4 4 2 2 2 2 Ukrayna 2 2 1 1 1 1
AB ve Diğer Ülkeler Seçilmiş Göstergeler (Yüzde) Kaynak: EBF Aktif / Gsyh Kredi / Gsyh Mevduat / Gsyh 2009 2010 2009 2010 2009 2010 Lüksemburg 2.118 1.849 460 460 708 639 G. Kıbrıs 810 759 341 352 343 400 İrlanda 799 759 361 281 166 175 Birleşik Krallık 549 521 217 210 278 269 Fransa 401 405 112 124 94 110 Hollanda 390 382 179 167 141 137 Avusturya 377 342 154 127 120 107 Danimarka 360 353 228 221 86 86 Belçika 359 330 133 115 159 156 Almanya 310 332 132 129 127 127 İspanya 308 306 175 187 153 178 Portekiz 293 293 175 167 114 113 İtalya 246 246 124 132 93 105 Finlandiya 212 244 77 80 63 65 İsveç 195 188 78 76 65 67 Yunanistan 176 201 96 112 98 91 Macaristan 124 123 79 76 50 50 Çek Cum. 115 115 59 60 76 77 Bulgaristan 107 105 76 72 65 67 Ukrayna 102 86 73 65 48 38 Litvanya 91 86 64 62 43 48 Türkiye 85 89 39 50 52 47 Polonya 83 83 49 56 44 48 Romanya 67 65 41 40 34 34
Finansal Sektör Seçilmiş Göstergelerinin Gsyh'ya Oranı Dünya ve Gelişmekte Olan Ülkeler ile Karşılaştırma (Yüzde) 2001 2002 2008 2009 2010 Dünya GOÜ TR Dünya GOÜ TR Dünya GOÜ TR Dünya GOÜ TR Dünya GOÜ TR Banka aktifi 256 140 69 264 145 61 160 87 75 159 89 87 171 106 91 Sermaye piyasası 228 60 80 203 59 59 192 79 47 241 98 71 236 99 75 Hisse senedi 93 27 28 69 25 16 55 42 19 82 55 37 87 58 43 Tahvil ve bono 135 33 51 135 35 43 137 38 28 159 42 35 150 41 32 Kamu 71 21 51 51 20 43 52 23 28 63 27 35 65 25 32 Özel 63 11 0 83 14 0 85 15 0 96 15 0 84 16 1 Toplam 484 199 149 468 205 120 352 167 121 400 186 159 407 204 166 Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Nisan 2012
Dünya ve Gelişmekte Olan Ülkeler ile Karşılaştırma (Yüzde) 2001 2002 2009 2010 TR/ Dünya TR/ GOÜ TR/ Dünya TR/ GOÜ TR/ Dünya TR/ GOÜ TR/ Dünya TR/ GOÜ Banka aktifi 0,21 1,65 0,17 1,34 0,59 3,38 0,62 2,94 Sermaye piyasası 0,27 4,45 0,21 3,18 0,32 2,51 0,37 2,59 Hisse senedi 0,24 3,49 0,17 2,06 0,48 2,29 0,58 2,51 Tahvil ve bono 0,29 5,25 0,23 3,98 0,23 2,80 0,25 2,71 Kamu 0,56 8,10 0,61 6,85 0,59 4,36 0,57 4,31 Özel 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,12 Toplam 0,24 2,49 0,19 1,87 0,42 2,92 0,48 2,77 Gsyh 0,77 3,33 0,72 3,19 1,07 3,44 1,17 3,40 Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Nisan 2012
Açıklamalar Net Faiz Geliri: Faiz Gelirleri Faiz Giderleri Serbest Özkaynak: Özkaynak - (Duran Aktifler+Takipteki Alacaklar(net)) Mevduat Dışı Kaynaklar: Merkez Bankasına Borçlar + Para Piyasalarına Borçlar +Bankalara Borçlar + Repo İşlemlerinden Sağlanan Fonlar + Fonlar + İhraç Edilen Menkul Kıymetler Net Faiz Dışı Gelir (Gider) : Net Faaliyet Kar (Zararı) Net Faiz Gelir (Gideri) Net Ücret Komisyon Geliri (Gideri) : Kredilerden Alınan Ücret ve Komisyonlar - Verilen Ücret ve Komisyonlar Diğer Aktifler: Nitelikleri itibarıyla ana bilanço kalemlerine kaydedilemeyen varlıklar.