KAMU İŞLETMELERİ RAPORU Raporla ilgili görüş ve önerilerinizi Hazine Müsteşarlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü Tarım Sektörü ve Koordinasyon Dairesine (312) 204 60 84 ile (312) 204 63 67 numaralı telefonlar veya kski.koordinasyon@hazine.gov.tr adresi üzerinden iletebilirsiniz.
.
MÜSTEŞAR SUNUŞU Hazine Müsteşarlığı, 2014-2018 Stratejik Planı doğrultusunda belirlediği KİT lerin uluslararası kurumsal yönetim ilkeleri ile uyumlu bir çerçevede faaliyet göstermelerinin sağlanması hedefi çerçevesinde, portföyünde bulunan kamu işletmelerinin faaliyetlerine yönelik gelişmeleri, pay sahipliği sorumluluğunun bilinciyle kamuoyu ile paylaşmaya devam etmektedir. Müsteşarlığımızca, kamu kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, kurumsal yönetim anlayışının gelişmesi ve yerleşmesi ile hesap verebilirlik ve şeffaflığın artırılmasını teminen, kamu işletmelerine yönelik düzenli istatistik ve raporlar yayımlanmaktadır. Kamuoyunu bu kapsamda bilgilendirmenin araçlarından birisi olarak gördüğümüz ve bu yıl sekizincisini hazırladığımız Kamu İşletmeleri Raporu, kamu işletmesi tanım ve kapsamına yönelik değerlendirmelerin yanı sıra, Müsteşarlığımızın Hazine adına pay sahipliği görevini üstlendiği kamu işletmeleri ile Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde yer alan kamu şirketlerinin çalışma biçimleri, malî durumları, yönetim kadroları, performansları ve sektörde bulundukları konumları hakkında ayrıntılı bilgileri ve bu işletmelere yönelik genel ve kuruluş bazlı analizleri içermektedir. Pay sahipliği fonksiyonu diğer kurum ve kuruluşlarca icra edilen özel statülü kuruluşlar ve mahallî idare işletmeleri gibi diğer kamu işletmelerinin bilgileri de, uluslararası tanım ve standartlara en uygun kapsam ve içeriğe ulaşma hedefimiz doğrultusunda, kapsam ve içerikleri güncellenmek suretiyle Rapor da ayrıca sunulmaktadır. Bu çerçevede, Kamu İşletmeleri Raporu nun tüm paydaşlarımıza katkı sağlamasını diler, Rapor un hazırlanmasında emeği geçen mesai arkadaşlarıma teşekkür ederim. Osman ÇELİK Müsteşar www.hazine.gov.tr iii
İÇİNDEKİLER MÜSTEŞAR SUNUŞU........................................................ iii İÇİNDEKİLER.............................................................. iv TABLOLAR LİSTESİ......................................................... vii GRAFİKLER LİSTESİ........................................................ vii KISALTMALAR............................................................ viii KİT LERE İLİŞKİN ÖZET FİNANSAL GÖSTERGELER.............................. x KİT LERİN FİNANSAL GÖSTERGELERİNE İLİŞKİN GRAFİKLER.................... xi SEKTÖREL BAZDA KİT GÖSTERGELERİ....................................... xii KAMU İŞLETMELERİNDE KURUMSAL YÖNETİM................................ xiii BÖLÜM 1: GİRİŞ............................................................. 1 BÖLÜM 2: KAMU İŞLETMELERİ................................................ 5 2.1. Uluslararası Sınıflandırmalara Göre Kamu İşletmeleri........................ 6 2.1.1. Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA 2008).................................. 6 2.1.2. Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA 95)................................... 6 2.1.3. Devlet Mali İstatistikleri Kılavuzu (GFSM 2001)......................... 6 2.1.4. Avrupa Kamu İşverenleri ve İşletmeleri Merkezi (CEEP)................. 6 2.2. Ülkemiz Mevzuatına Göre Kamu İşletmeleri................................ 7 2.2.1. Merkezî Yönetimle İlgili Olanlar...................................... 7 2.2.2. Mahallî İdarelerle İlgili Olanlar....................................... 7 2.3. Rapor Kapsamında Yer Alan Kamu İşletmeleri.............................. 7 2.4. Kamu İşletmeleri Tebliği................................................. 8 BÖLÜM 3: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ.................................. 9 3.1. Hazine Portföyü ve Sermaye Durumu..................................... 10 3.2. Hazine Müsteşarlığı Görev Tanımı........................................ 10 3.3. Amaç ve Hedefler..................................................... 12 3.4. KİT - Merkezi Yönetim Bütçesi İlişkisi..................................... 12 3.4.1. Bütçeden KİT lere Yapılan Sermaye Aktarımları........................ 12 3.4.2. KİT lere Yapılan Görev Zararı ve Kamu Sermayeli Bankalara Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri.................................................. 13 3.4.3. KİT lerden Bütçeye Yapılan Ödemeler............................... 14 BÖLÜM 4: YILI KİT PERFORMANSI....................................... 17 4.1. Mali Durum........................................................... 18 4.1.1. Gelir Tablosu...................................................... 18 4.1.2. Bilanço.......................................................... 19 4.1.3. Rasyo Analizi.................................................... 20 4.1.4. Katma Değer..................................................... 23 4.2. İstihdam............................................................. 24 4.2.1. Personel Sayıları.................................................. 25 4.2.2. İstihdam Giderleri................................................ 26 4.2.3. Ortalama Personel Maliyeti........................................ 26 4.2.4. Personel Profili.................................................. 26 4.3. Diğer Göstergeler..................................................... 27 iv www.hazine.gov.tr
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 5: KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ.................................... 29 5.1. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş........................................ 31 5.2. Elektrik Üretim A.Ş.................................................... 34 5.3. Türkiye Elektrik İletim A.Ş.............................................. 39 5.4. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş................................... 42 5.5. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu...................................... 44 5.6. Türkiye Taşkömürü Kurumu............................................ 47 5.7. Türkiye Petrolleri A.O................................................... 50 5.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü.................................. 52 5.9. T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü........................ 55 5.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü....................... 57 5.11. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü......................................... 59 5.12. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü..................................... 61 5.13. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü...................................... 64 5.14. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü................................ 66 5.15. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü....................................... 69 5.16. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü.................................. 72 5.17. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu..................................... 74 BÖLÜM 6: BAĞLI ORTAKLIKLAR............................................. 77 6.1. Soma Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş...................................... 79 6.2. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş.................................. 81 6.3. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş.................................. 83 6.4. Türkiye Vagon Sanayi A.Ş............................................... 85 BÖLÜM 7: ÖZELLEŞTİRME PORTFÖYÜ........................................ 87 7.1. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş............................................. 89 7.2. Sümer Holding A.Ş..................................................... 92 7.3. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş......................................... 94 7.4. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş............................................. 96 7.5. tta Gayrimenkul A.Ş.................................................... 99 7.6. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.............................. 101 7.7. Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş. Genel Müdürlüğü...................... 103 7.8. Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım A.Ş..................................... 106 BÖLÜM 8: KAMU SERMAYELİ BANKALAR.................................... 109 8.1. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş.................................... 111 8.2. Türkiye Halk Bankası A.Ş............................................... 113 8.3. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O........................................... 115 8.4. Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş................................ 117 8.5. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş........................................... 119 8.6. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş........................................ 121 8.7. İller Bankası A.Ş....................................................... 123 8.8. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş................................. 125 www.hazine.gov.tr v
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 9: DİĞER KAMU İŞLETMELERİ VE FONLAR............................ 127 9.1. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi................................. 129 9.2. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş........................ 132 9.3. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu...................................... 134 9.4. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü...................................... 136 9.5. Türk Hava Yolları A.O.................................................. 138 9.6. Anadolu Ajansı...................................................... 140 9.7. Borsa İSTANBUL A.Ş.................................................. 142 9.8. Mahalli İdare İşletmeleri............................................... 144 9.9. Diğer Kamu İşletmeleri................................................ 145 Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü................................... 145 Spor Toto Teşkilat Başkanlığı........................................... 145 T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı........................... 145 Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Şirketleri....................... 145 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bünyesindeki Bankalar.................... 145 BÖLÜM 10: EKLER......................................................... 147 Ek 1: HM Portföyü KİT Mali Tabloları........................................ 149 Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu................................. 150 Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço...................................... 151 Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları..................................... 152 Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler.............................................. 153 Ek 2: HM Portföyü KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ................................. 155 Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti......................... 156 Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili.................................... 157 Ek 3: HM Portföyü KİT lerinin Diğer Seçilmiş Göstergeleri...................... 159 Ek 4: HM ve ÖİB Portföyü Mali Tabloları..................................... 161 Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu........................... 162 Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço................................ 163 Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları............................... 164 Ek 5: HM ve ÖİB Portföyü İstihdam Bilgileri.................................. 165 Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti................... 166 Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili............................. 167 Ek 6: HM ve ÖİB Portföyü Diğer Seçilmiş Göstergeler......................... 169 Ek 7: Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Tablosu................................... 171 Ek 8: Yılında ISO 500 de Yer Alan Kamu İşletmeleri...................... 179 Ek 9: Kullanılan Mali Rasyolara İlişkin Bilgiler................................. 181 vi www.hazine.gov.tr
TABLOLAR VE GRAFİKLER TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu.............................. 11 Tablo 2: KİT Bütçe İlişkisi...................................................... 15 Tablo 3: KİT Özet Gelir Tablosu................................................... 19 Tablo 4: KİT Özet Bilanço....................................................... 20 Tablo 5: KİT lerin Mali Rasyoları.................................................. 22 Tablo 6: KİT Personel Bilgileri.................................................... 26 Tablo 7: KİT Diğer Göstergeler................................................... 27 Tablo 8: Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Güç ve Üretimi............ 35 Tablo 9: EÜAŞ Kurulu Gücü ve Üretimi............................................ 36 Tablo 10: Türkiye Elektrik Üretimi ve Tüketimi..................................... 40 Tablo 11: TKİ Tüvenan ve Satılabilir Kömür Üretim Miktarları.......................... 44 Tablo 12: TKİ Müşteri Bazında Kömür Satışları...................................... 45 Tablo 13: TTK Müşteri Bazında Kömür Satışları..................................... 48 Tablo 14: Eti Maden in Ürünler Bazında Yıllık Üretim Kapasitesi....................... 52 Tablo 15: TMO nun Ekmeklik Buğday ile Mısır Alım Fiyat ve Miktarları................. 67 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1: Görev Zararı ve Gelir Kaybı Ödemeleri..................................... 13 Grafik 2: Özkaynak / Yabancı Kaynaklar Dağılımı................................... 19 Grafik 3: KİT lerin Mali Rasyoları................................................. 23 Grafik 4: KİT lerin Katma Değeri.................................................. 24 Grafik 5: KİT lerde Personel Yapısı................................................ 24 Grafik 6: Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gücü ve Üretimi........... 36 Grafik 7: EÜAŞ ın Kurulu Gücü ve Üretimi.......................................... 37 Grafik 8 : Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı........................................ 53 Grafik 9 : ÇAYKUR Yaş Çay Alım Bilgileri ve Prim Ödemeleri......................... 70 Grafik 10: TŞFAŞ Pancar Alım Fiyatları........................................... 90 www.hazine.gov.tr vii
KISALTMALAR AA AB ADÜAŞ AOÇ BDDK BİST BKK BOTAŞ ÇAYKUR DHMİ DİBS DMO ESK EPDK ETİ MADEN EÜAŞ FDF GAP GSYİH HM HES İMKB KBİ KEGM KEY KHK KİT KOBİ KSKİ LNG MKEK MPİ OECD ÖİB ÖYK PTT PMUM Anadolu Ajansı Avrupa Birliği Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Borsa İstanbul A.Ş. Bakanlar Kurulu Kararı Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Devlet İç Borçlanma Senedi Devlet Malzeme Ofisi Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Elektrik Üretim Anonim Şirketi Faiz Dışı Fazla Güneydoğu Anadolu Projesi Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Hazine Müsteşarlığı Hidro Elektrik Santrali İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Konut Edindirme Yardımı Kanun Hükmünde Kararname Kamu İktisadi Teşebbüsü Küçük ve Orta Boy İşletme Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Sıvılaştırılmış Doğalgaz Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Milli Piyango İdaresi İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Özelleştirme Yüksek Kurulu Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi viii www.hazine.gov.tr
KISALTMALAR RTÜK SPK SSM SYDTF SSDF TBMM TCDD TCMB TCZB TDİ TEDAŞ TEİAŞ TEAŞ TEMSAN TETAŞ THY TİGEM TKİ TKK TMO TMSF TOKİ TPAO TRT TSKGV TŞFAŞ TTA TTK TÜDEMSAŞ TÜFE TÜİK TÜLOMSAŞ TÜRK EXİMBANK TÜRKSAT TÜVASAŞ YDK YPK Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Sermaye Piyasası Kurulu Savunma Sanayi Müsteşarlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Savunma Sanayi Destekleme Fonu Türkiye Büyük Millet Meclisi T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Türkiye Elektrik İletim A.Ş Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. Türkiye Elektromekanik Sanayii Genel Müdürlüğü Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Tarım Kredi Kooperatifleri Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tta Gayrimenkul A.Ş. Türkiye Taşkömürü Kurumu Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. Tüketici Fiyatları Endeksi Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. Türkiye Vagon Sanayii A.Ş. Yüksek Denetleme Kurulu Yüksek Planlama Kurulu www.hazine.gov.tr ix
KİT LERE 1 İLİŞKİN ÖZET FİNANSAL GÖSTERGELER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) I- GELİR TABLOSU Brüt Satışlar 103.469 112.891 108.429-4,0 Faaliyet Karı-Zararı 6.554-1.747 4.920 ---- Finansman Giderleri 931 567 1.107 95,2 Dönem Net Karı-Zararı 6.376-2.137 1.937 ---- II- BİLANÇO Aktif Toplamı 119.505 121.753 137.046 12,6 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 10.149 6.974 6.324-9,3 Ticari ve Diğer Alacaklar 35.782 27.773 28.894 4,0 Stoklar 13.072 10.844 12.495 15,2 KV Mali Borçlar 2.312 2.114 4.194 98,4 KV Ticari ve Diğer Borçlar 20.970 17.451 17.619 1,0 Ödenmiş Sermaye 2 59.161 70.384 86.316 22,6 III- FİNANSAL RASYOLAR Cari Oran 2,08 1,98 1,95-1,2 Özsermaye Karlılık Oranı (%) 8,27-2,61 2,20 ---- Finansal Kaldıraç Oranı 0,33 0,32 0,32 0,4 Stok Devir Hızı Oranı 7,42 9,11 8,37-8,1 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 87,82 59,84 63,21 5,6 IV- VERİMLİLİK GÖSTERGELERİ Kişi Başına Brüt Satışlar 919 1.037 1.010-2,6 Kişi Başına Maliyet 818 1.000 910-9,0 Kişi Başına Faaliyet Karı 58-16 46 ---- V- İSTİHDAM Personel Sayısı (Ortalama Kişi) 112.546 108.900 107.341-1,4 İstihdam Giderleri 6.891 7.202 7.703 7,0 İstihdam Giderlerinin Toplam Giderler İçindeki Payı 3 7,2 6,4 7,5 18,5 Ortalama Personel Maliyeti (TL/Ay) 5.102 5.511 5.980 8,5 VI- DİĞER FİNANSAL GÖSTERGELER Bütçeden KİT lere Transferler 7.320 8.775 10.592 20,7 Görev Zararı 4 1.628 1.754 2.241 27,8 Sermaye 5.692 7.021 8.350 18,9 KİT lerden Bütçeye Ödemeler 6.207 8.307 3.024-63,6 Temettü 4.489 5.865 1.338-77,2 Hasılat Payı 555 622 652 4,9 Vergi 5 1.164 1.820 1.034-43,2 KİT-Hazine Mahsup Tutarları 4 2.961 5.800 1,0 Katma Değer 19.751 11.135 16.733 50,3 Yatırım Harcaması 7.386 8.424 8.973 6,5 Faiz Dışı Fazla 849-6.466 1.791 ---- VII- MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER 6 TÜFE 12 Aylık Ortalama (%) 7,4 8,2 8,8 ---- GSYİH Cari Fiyatlarla Gelişme Hızı (%) 10,6 11,5 11,7 ---- 1 233 sayılı KHK kapsamındaki KİT lerin bilgilerini içermektedir. 2 Kuruluşların ödenmiş sermaye tutarları sermaye düzeltmesi olumlu farkları ile DHMİ ye bedelsiz devredilen havalimanlarının maliyet bedellerini de kapsamaktadır. 3 Toplam giderler, satış giderleri ve faaliyet giderlerinden oluşmaktadır. 4 Mevcut durumda ÖİB portföyünde olup, 233 Sayılı KHK ya tabiyken görev verilen KİT lere yapılan ödemeleri de kapsamaktadır (TTA ve TŞFAŞ). 5 Kurumlar Vergisi tutarını göstermektedir. 6 TÜİK rakamları esas alınmıştır. x www.hazine.gov.tr
KİT LERİN FİNANSAL GÖSTERGELERİNE İLİŞKİN GRAFİKLER KAMU İŞLETMELERİ RAPORU Yatırım Harcaması (milyon TL) Kişi Başına Faaliyet Kârı (bin TL) 10.000 60 8.000 6.000 4.000 2.000 0 7.386 8.424 8.973 2013 2014 40 20 0-20 58 46-16 2013 2014 KİT lerden Bütçeye Transferler (milyon TL) Personel Sayısı (Ortalama Kişi) 10.000 120.000 8.000 100.000 6.000 4.000 2.000 6.207 8.307 3.024 80.000 60.000 40.000 20.000 112.546 108.900 107.341 0 2013 2014 0 2013 2014 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 İstihdam Giderleri (milyon TL) 6.891 7.202 7.703 2013 2014 140.000 130.000 120.000 110.000 Aktif Toplamı (milyon TL) 137.046 119.505 121.753 2013 2014 Finansal Kaldıraç Oranı Bütçeden KİT lere Transferler (milyon TL) 0,48 0,40 0,32 0,24 0,16 0,08 0,00 0,33 0,32 0,32 2013 2014 12.000 11.000 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 7.320 8.775 10.592 2013 2014 120 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 115.000 Brüt Satışlar (milyon TL) 90 110.000 60 30 88 60 63 105.000 100.000 103.469 112.891 108.429 0 2013 2014 95.000 2013 2014 Dönem Net Karı-Zararı (milyon TL) Faiz Dışı Fazla (milyon TL) 10.000 5.000 5.000 0 6.376-2.137 1.937 0-5.000 849-6.466 1.791-5.000 2013 2014-10.000 2013 2014 www.hazine.gov.tr xi
SEKTÖREL BAZDA KİT GÖSTERGELERİ 7 Toplam Personel Sayısı (Ortalama Kişi) Toplam İstihdam Gideri (milyon TL) Yatırım Harcaması (milyon TL) Finansal Kaldıraç Oranı Özsermaye Getiri Oranı % Faaliyet Karı/Zararı (milyon TL) Aktif Toplam (milyon TL) Brüt Satışlar (milyon TL) 7 Enerji sektörü kuruluşları olarak; BOTAŞ, EÜAŞ, TETAŞ, TEİAŞ, TKİ, TTK, TPAO, Ulaştırma sektörü kuruluşları olarak DHMİ, KEGM, TCDD, Tarım sektörü kuruluşları olarak; ÇAYKUR, ESK, TİGEM, TMO, Sanayi sektörü kuruluşları olarak; MKEK, TÜDEMSAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜVASAŞ, Diğer kuruluşlar olarak ise DMO ile ETİ MADEN ele alınmıştır. xii www.hazine.gov.tr
KAMU İŞLETMELERİNDE KURUMSAL YÖNETİM Dünya Bankası Kurumsal Yönetim El Kitabı nda kurumsal yönetim kavramı; bir şirketin uzun vadede ortaklarına ekonomik değer yaratmasına olanak sağlayan, etkin idare ve kontrolüne yönelik gerçekleştirilen her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamalar bütünü olarak tanımlanmaktadır. OECD ise yayımladığı Kurumsal Yönetim İlkeleri ile bu tanımı; şirket yönetimi, yönetim kurulu, hissedarlar ve diğer paydaşlar ile olan ilişkiler bütününü dahil ederek genişletmektedir. OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri Kurumsal yönetim yaklaşımı, 1999 yılında OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri nin yayımlanması ile birlikte birçok ülke tarafından referans olarak kabul edilmiştir. Kurumsal yönetimin evrensel kabul ve geçerliliği olan ana ilkeleri adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluktan oluşmaktadır. İlkeler 2004 yılında yeniden gözden geçirilmiş olmakla birlikte, 2008 yılında yaşanan küresel kriz sonucunda kurumsal yönetim anlayışının tüm paydaşları kapsayacak bir kurum kültürü haline getirilerek içselleştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu dönemde finansal piyasalarda ortaya çıkan önemli değişiklikler nedeniyle ve kurumsal yönetim ilkelerinin birçok ülkede uygulanması sonucunda kazanılan tecrübeler ışığında söz konusu ilkeler OECD başkanlığında yeniden gözden geçirilmeye tabi tutulmuş olup, yapılan çalışmalar neticesinde hazırlanan doküman yılında ülkemizin ev sahipliğinde gerçekleşen G20 zirvesinde kabul edilmiştir. Söz konusu dokümanın İngilizce ve Türkçe versiyonlarına aşağıda yer alan adreslerden ulaşılabilmektedir. http://www.oecd-ilibrary.org/governance/g20- oecd-principles-of-corporate-governance- _9789264236882-en http://www.tkyd.org/tr/faaliyetler-haberlerg20oecd-kurumsal-yonetim-ilkeleri.html OECD Kamu İşletmeleri için Kurumsal Yönetim Rehberi OECD üyesi olan ve olmayan birçok gelişmekte olan ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının önemli bir kısmını kamu işletmeleri oluşturmaktadır. Bu ülkelerin çoğunda kamu işletmeleri genellikle enerji, ulaşım ve telekomünikasyon gibi kamu hizmetleri ve altyapı alanında faaliyet göstermektedir. Bu nedenle, nüfusun önemli bir bölümü ve ekonominin geneli açısından kamu işletmelerinin faaliyetleri çok büyük bir etki alanına sahiptir. Dolayısıyla, ekonomik büyümeye ve verimlilik artışına katkı sağlayabilmeleri için kamu işletmelerinin etkin bir şekilde yönetilmeleri gerektiği açıktır. OECD ülkelerinin bu alandaki tecrübeleri de, iyi kurumsal yönetim uygulamalarının işletmelerin değerini ve verimliliğini artırdığını göstermektedir. Yıllar içerisinde kamu pay sahipliğinin amaçları ülkeler ve sektörler arasında farklılaşmış ve genel olarak sosyal, ekonomik ve stratejik olmak üzere çeşitli başlıklar altında toplanmıştır. Devletin pay sahipliği fonksiyonlarını etkin bir şekilde yerine getirerek, bu işletmelerin OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri dahil olmak üzere özel sektöre yönelik araçlardan faydalanarak en iyi yönetim uygulamalarını gerçekleştirmelerine olanak sağlayacak ortamı yaratması bir gereklilik olmuştur. Özellikle son on yıl içinde küreselleşmenin piyasalara etkisi, teknoloji alanında yaşanan gelişmeler ve tekel piyasalarının deregülasyonu gibi çeşitli nedenler, kamu işletmelerinin yeniden yapılandırılmasını veya tekel piyasaların yeniden düzenlemeye tabi tutulmalarını gerekli kılmıştır. OECD, bütün bu www.hazine.gov.tr xiii
gelişmeler çerçevesinde üye olan ve olmayan önemli sayıdaki ülkenin tecrübelerine ilişkin verileri derlemek suretiyle, 2005 yılında Kamu İşletmeleri için Kurumsal Yönetim Rehberini oluşturmuştur. Söz konusu Rehber, OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri ile uyumlu olup, bunları tamamlamak üzere hazırlanmış ilk somut çalışmadır. Kamu İşletmeleri için Kurumsal Yönetim Rehberi ile kamu işletmelerinin profesyonel bir şekilde yönetilmesine ve en iyi kurumsal yönetim uygulamalarının hayata geçirilmesine yönelik olarak hükümetlere tavsiyelerde bulunulmaktadır. Birçok ülke tarafından referans olarak kabul edilen Rehber de özetle, kamu işletmeleri için etkin bir hukuki ve düzenleyici çerçevenin sağlanması, bu işletmelerin kurumsal yönetiminde devletin rolü ve sahiplik politikasının nasıl uygulanacağı, yönetim kurullarının profesyonelleştirilmesi, yöneticilerin hesap verme sorumluluğunun sağlanması ve şeffaflığın artırılması konularının önemi vurgulanmaktadır. Rehberin yayımlandığı yıl olan 2005 yılından bu yana kurumsal yönetim alanında dünyada kaydedilen ilerlemeler ışığında OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri ile eş zamanlı olarak Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi nin de revize edilmesi gereği ortaya çıkmıştır. OECD Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi nin revize edilmesi uluslararası arenada karşılıklı tecrübe paylaşımı çerçevesinde gerçekleştirilen çalışmaların başında gelmiştir. 2013 yılından itibaren OECD öncülüğünde birçok ülkenin ve uluslararası kuruluşun katılımı ile söz konusu Rehberin güncellenmesine yönelik çalışmalar yapılmış olup, bu çalışmalar kapsamında Paris te ve İstanbul da gerçekleştirilen çeşitli toplantılara aktif olarak katılım sağlanmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde revize edilen Rehber yılında yayımlanmıştır. 2016 yılında Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği nin katkıları ile söz konusu Rehberin Türkçe çevirisi hazırlanmış olup, Rehbere ilişkin olarak kamu kurumları ve özel sektör temsilcilerinin katılımıyla Kamu Sermayeli İşletmelerde İyi Yönetişim konulu Konferans düzenlenmiştir. Söz konusu Konferansta, Rehber de yer alan konular çerçevesinde ülkemizde faaliyet göstermekte olan kamu sermayeli işletmelerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri ile özel sektör üst düzey yöneticilerinin konuya ilişkin tecrübeleri paylaşılmıştır. Söz konusu dokümanın İngilizce ve Türkçe versiyonlarına aşağıda yer alan adreslerden ulaşılabilmektedir. http://www.oecd.org/corporate/guidelinescorporate-governance-soes.htm http://argudenacademy.org/docs/content/arguden Akademi_KamuSermayeliIsletmelerdeKurumsalYon etisim_18042016_web.pdf. KİT lerde Kurumsal Yönetim İlkeleri Alanında Kaydedilen İlerlemeler KİT lerde kârlılık ve verimliliğin artırılması için, uluslararası alanda kabul görmüş kurumsal yönetim ilkeleri ile diğer ülke uygulamalarının dikkate alınması ve bu ilkelerin ülkemiz koşullarına uyarlanarak ihtiyaç duyulan düzenlemelerin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda; ülkemiz KİT lerinde yetkilendirmeyi, hesap verebilirliği, şeffaflığı, karar alma süreçlerinde etkinliği ve performansa dayalı yönetimi esas alan kurumsal yönetim ilkelerinin hayata geçirilmesine ve stratejik yönetim anlayışının yaygınlaştırılmasına yönelik önemli çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde yenilenen 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ile KİT lerin ve bağlı ortaklıklarının uluslararası standartlara uygun bağımsız denetime tabi olmaları zorunlu hale getirilmiştir. 19 Aralık 2012 tarihli ve 2012/4213 sayılı Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri uyarınca, KİT ler yılının başından itibaren bağımsız denetime tabi olmuşlardır. xiv www.hazine.gov.tr
2014 ve yıllarına ait Genel Yatırım ve Finansman Programı Hakkında Bakanlar Kurulu Kararları ile şeffaf bir yönetim ve denetim sisteminin oluşturulmasını teminen, KİT lerin ve bağlı ortaklıklarının iç kontrol sistemlerini kurmaları hükme bağlanmıştır. Söz konusu Kararlar ile kuruluşların uluslararası standartlara uygun iç kontrol sistemini 2016 yılı sonuna kadar oluşturması beklenmekte olup, KİT lerin kurumsal yönetim ilkelerini dikkate alarak halka açık şirketlerde olduğu gibi iç kontrol sistemlerini standart bir yapıya kavuşturmaları amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, 2014/5831ve 2014/7143 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları ile 15 KİT ve bağlı ortaklığa 2 iç denetim dairesi başkanı ve 92 iç denetçi için toplamda 94 adet kadro ihdas edilmiştir. 2 iç denetim dairesi başkanı ile 18 iç denetçi ataması yapılmıştır. KİT lerin iç denetçi ihtiyacını karşılamak üzere yılında iç denetçi adaylarına Türk Kamu İşletmeleri Birliği tarafından iç kontrol ve iç denetim başta olmak üzere yönetim ve bilgi sistemleri konularında 2 ay süreli eğitim verilmiş ve bu eğitimlerin sonunda yapılan sınav neticesinde başarılı olan adaylar kuruluşlarında çalışmaya başlamışlardır. 2013 yılında OECD Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Kurumsal Yönetim Orta Doğu ve Kuzey Afrika Görev Grubu beşinci yuvarlak masa toplantısı ev sahipliği Türkiye tarafından gerçekleştirilmiştir. Kamu sermayeli şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesine yönelik çalışmalara devam edilmekte olup bu kapsamda Dünya Bankası ile ortak bir çalışma yürütülmektedir. Kurumsal yönetim alanında farkındalığın artırılması ve diğer ülke uygulamalarının gözden geçirilmesine yönelik eğitimler, seminerler, konferanslar takip ve organize edilmektedir. Bu çerçevede, 2014 yılında Kamu Sermayeli İşletmelerde Kurumsal Yönetim Uygulamaları konulu uluslararası konferans ile kamu sermayeli işletmelerin yöneticileri ve paydaşlarının kurumsal yönetim konusunda farkındalığının artırılması amaçlanmıştır. 8-9 Mayıs tarihlerinde Dünya Bankası ve Türk Kamu İşletmeleri Birliğiyle yapılan ortak çalışma sonucunda Yöneticiler Açısından İç Kontrol Sistemleri ve Bağımsız Denetim konulu bir çalıştay organize edilmiştir. Bu çalıştayda, özel sektör ve kamudan alanında uzman kişilerin sunumlarıyla KİT üst yöneticilerinin söz konusu alanlarda farkındalığının artırılması amaçlanmıştır. yılı Aralık ayında Dünya Bankasının katkılarıyla PwC (PricewaterhouseCoopers) tarafından Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı personeline 5 gün süren bağımsız denetim ve iç kontrol konuları hakkında eğitim verilmiştir. Kamu sermayeli şirketlerde kurumsal yönetimin güçlendirilmesi amacıyla yapılan bir diğer çalışma ise, pay sahipliği politika belgesi taslağının hazırlanmasıdır. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye tabi olan KİT'lere ilişkin olarak kamu pay sahipliğinin amaçları, bu amaçlar doğrultusunda ortaya konulan politikalar, teşebbüslerden beklentiler, finansal yapıya yönelik düzenlemeler, yönetim kurullarının yetki ve görevleri ile söz konusu KİT'lere ilişkin mali ve mali olmayan verilerin kamuoyu ile paylaşılması gibi konuları içeren ve OECD tarafından yılında yayımlanmış olan Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Rehberi nde de hazırlanması önerilen Pay Sahipliği Politika Belgesi (PSPB) 2014 yılında Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanmıştır. Söz konusu PSPB taslağının ilgili kamu kurum ve kuruluşların görüşleri çerçevesinde revize edilerek Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile yayımlanması hususunda çalışmalar devam etmektedir. Kurumsal yönetim ilkelerinin kamu işletmelerinde uygulanması ancak katılımcı bir anlayış ile gerçekleştirilebilecektir. KİT lerin uluslararası kurumsal yönetim ilkeleri ile uyumlu bir çerçevede faaliyet göstermelerinin sağlanması konusunda, ülkemiz KİT sisteminin kendine özgü dinamikleri ile diğer ülke uygulamaları dikkate alınarak gerekli düzenlemelerin hayata geçirilmesi ve etkin bir şekilde uygulanmasına ilişkin olarak Müsteşarlığımızca katkı sağlanmaya devam edilecektir. www.hazine.gov.tr xv
BÖLÜM 1 GİRİŞ KAMU işletmeleri RAPORU
Kamu işletmesi kavramı ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, genellikle bir kamu idaresinin çoğunluk hissesine sahip olduğu ya da bir kamu idaresi tarafından yönetimi kontrol edilen işletmeler kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu kapsamda, kamu işletmesi kavramı bir yandan pay sahipliği, diğer yandan yönetimde kontrol kavramı ile ilişkilendirilmektedir. Ülkemiz açısından bakıldığında ise mevzuatta uluslararası yaklaşımlara paralel bir kamu işletmesi tanımı bulunmamaktadır. Ülkemizdeki kamu işletmelerinin bir kısmı kamu iktisadi teşebbüsleri kavramı içerisinde değerlendirilirken, merkezi yönetimin ve yerel idarelerin pay sahipliği fonksiyonunu üstlendiği pek çok işletme ve iştirak ise bu kavramın dışında farklı hukuki düzenlemelere tabidir. Kuruluş kanunları dışında kamu işletmelerinin belli bir kısmını düzenlemeye yönelik ilk geniş kapsamlı kanun olarak nitelendirilebilecek olan 1938 tarihli ve 3460 sayılı Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatıyla İdare ve Murakabeleri Hakkında Kanun, sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri iktisadi devlet teşekkülü olarak tanımlamışken, 1983 tarihli ve 2929 sayılı İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında Kanun, bu tanımı genişleterek sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri kamu iktisadi teşebbüsleri olarak tanımlamış ve bu teşebbüsleri Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK) ve İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT) şeklinde ikiye ayırmıştır. Halen yürürlükte olan 1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de aynı kurguyu kabul etmiştir (Kutu 1). Diğer taraftan, Anayasa nın Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Denetimi başlıklı 165. maddesinde KİT ler Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıkları şeklinde tanımlanmaktadır. Kutu 1: Ülkemiz Mevzuatında KİT Nedir? Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ye (KHK) tabi ve sermayesinin tamamı devlete ait olan İDT ve KİK lerin ortak adıdır. İDT: İktisadi alanda ticarî esaslara göre, kâr amacı güderek faaliyet gösteren teşebbüslerdir (MKEK, EÜAŞ, ÇAYKUR, BOTAŞ, TPAO ve TKİ gibi). KİK: İktisadi alanda tekel niteliğini haiz mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üreten ve pazarlayan teşebbüslerdir (KEGM ve DHMİ). Bu kapsamda, her ne kadar pay sahibi kamu olsa da; kamu sermayeli bankalar, özelleştirme portföyündeki kuruluşlar, mahalli idare işletmeleri ve TMSF iştirakleri 233 sayılı KHK kapsamında olmayıp, bu KHK de yer alan KİT tanımına girmemektedir. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nda ise mevzuattaki en geniş tanım yapılmıştır. Bu Kanunda devlete, il özel idarelerine, belediyelere, diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ticarî, sınaî ve ziraî işletmeler iktisadî kamu kuruluşları olarak tanımlanmıştır. Avrupa Birliği nin (AB) düzenlemelerinde kamu işletmeleri, merkezi veya mahalli idare farkı gözetilmeksizin sermaye ve yönetim kontrolü açısından ele alınmaktadır. AB, üye ülkelerdeki kamu pay sahipleri ile işletmeleri arasındaki idari ve mali ilişkilerin şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak çerçeve bir düzenlemenin ve bu ilişkileri yansıtacak bir raporlama sisteminin gerekliliğini vurgulamaktadır (Kutu 2). Ülkemizde tüm kamu işletmelerinin izlenmesine yönelik ilkelerin belirlenmesini ve bu işletmelerin 2 www.hazine.gov.tr
Kutu 2: AB Mevzuatına Göre Kamu İşletmesi Nedir? 2006/111/EC Sayılı Şeffaflık Direktifine göre kamu işletmeleri (public undertakings); Ödenmiş sermayesinin yarısından fazlası kamuya (merkezi veya mahalli) ait olan, Oy hakkının yarısından fazlası kamu kontrolünde olan veya Yönetim veya denetim kurulu üyelerinin yarısından fazlasının atama hakkı kamuda olan işletmeler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre; Türkiye de sermayesinin yarısından fazlası Hazineye veya Özelleştirme İdaresi Başkanlığı na (ÖİB) ait olan kamu işletmeleri dışında, mahalli idarelere (il özel idareleri, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler) ait olan şirketler ile sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olmadığı halde imtiyazlı hisseler veya düzenlemeler yoluyla oy hakkının yarıdan fazlası kamu kontrolünde olan ya da yönetim veya denetim kurulu üyelerinin yarısından fazlasının kamu tarafından atandığı işletmeler de kamu işletmesi olarak adlandırılabilir. Sayıştay Başkanlığınca denetlenen ve kapsamı Müsteşarlıkça belirlenecek olan kamu kuruluş ve işletmelerinin mali ve mali olmayan verilerini toplamak, izlemek ve değerlendirmek görevi eklenmiştir. Yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde, Rapor da kamu işletmeleri tanımı ayrıntılı bir şekilde ele alınacak, Hazine Müsteşarlığı (HM) portföyündeki işletmelerin genel ve kuruluş bazlı analizleri yapılacak ve diğer kamu işletmeleri tanıtılmaya çalışılacaktır. Rapor genel olarak KİT lerin Hazine Müsteşarlığına düzenli olarak gönderdiği tablo ve bilgilerden, TBMM adına denetim yapan Sayıştayın işletme bazında hazırladığı denetim raporlarından, işletmelerin faaliyet raporlarından ve kuruluşların internet sitelerinde sundukları bilgilerden yararlanılarak oluşturulmuştur. faaliyetlerinin konsolide bir şekilde takip edilerek raporlanmasını teminen, 17/06/2009 tarihli ve 27261 sayılı Resmî Gazetede Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanmasına Dair Tebliğ (Tebliğ) yayımlanmıştır. 11/10/2011 tarihli ve 662 sayılı KHK nin 65 inci maddesi ile de 09/12/1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun da değişikliğe gidilmiş ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü nün ismi Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Böylece, anılan Genel Müdürlüğün görevleri arasına Sermayesinin yarısından fazlası, mahallî idareler dâhil kamuya ait olan veya faaliyet alanı itibarıyla ticarî nitelik taşıyıp www.hazine.gov.tr 3
BÖLÜM 2 KAMU İŞLETMELERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Farklı tanımları yapılmasına rağmen genel olarak kamu işletmesi denildiğinde yönetiminde bir kamu kuruluşunun ağırlıklı paya sahip olduğu işletmeler akla gelmektedir. Uluslararası literatürde ise çeşitli bakış açıları temel alınarak farklı kamu işletmesi tanımları yapılmaktadır. Aşağıda, kamu işletmeleri ile ilgili bu tanımların bazılarına yer verilmektedir. geliştirilen GFSM 2001 de de kamu işletmeleri, benzer şekilde, genel yönetim birimleri tarafından kontrol edilen şirketler olarak tanımlanmaktadır. IMF, kamu sektörünü genel yönetim ve kamu işletmeleri olarak ikiye ayırmaktadır. Kamu işletmelerini ise mali ve mali olmayan kamu işletmeleri olarak tasnif etmektedir. 2.1. Uluslararası Sınıflandırmalara Göre Kamu İşletmeleri 2.1.1. Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA 2008) Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen SNA 2008 e göre kamu işletmeleri kamu birimlerinin kontrolü altındaki şirketler olarak tanımlanmaktadır. Anılan sistemde kontrol, genel kurum politikasının atanan yöneticiler vasıtasıyla belirlenebilme yetkisi olarak ifade edilmektedir. Bu çerçevede kamunun, bir şirkette oy hakkı veren hisselerin yarıdan fazlasına sahip olması, hissedarların oy verme yetkisinin yarıdan fazlasını kontrol edebilmesi, özel bir kanun, karar ya da düzenlemeyle şirket politikasını belirleme veya şirket yöneticilerini atayabilme yetkisiyle donatılmış olması kontrol kavramının varlığına işaret etmektedir. Doğrudan bir kamu idaresinin kontrolü altında bulunmamakla birlikte, bir kamu idaresince kontrol edilen işletmelerin kontrol ettiği diğer işletmeler de kamu işletmesi olarak sınıflandırılmaktadır. 2.1.4. Avrupa Kamu İşverenleri ve İşletmeleri Merkezi (CEEP) Mali olanaklarının yarıdan fazlası merkezi veya mahalli kamu idareleri tarafından sağlanan veya işletme sonuçlarından bu idarelerin sorumlu olduğu ve bunlar tarafından denetlenen girişimler CEEP tarafından kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır. Yukarıdaki tanımlamalar dışında, kamu işletmeleri konusunda değinilmesi gereken bir başka husus ise, söz konusu işletmeler ile genel yönetim birimleri arasındaki ayrımdır. Zira bazı ülkelerde hâlihazırda genel yönetimin bir parçası olarak sınıflandırılan kimi kamu birimleri kamu işletmesi özelliği gösterebilmekte, kamu işletmesi olarak yapılandırılan kimi kuruluşlar ise aslında genel yönetim sektörü birimi niteliği taşıyabilmektedir. Diğer taraftan, kamu sektörü-özel sektör ayrımına yönelik uluslararası sınıflandırma standartları, küçük farklılıklar dışında birbirine paralel bir yaklaşım sergilemektedir. Bu yaklaşıma göre; 2.1.2. Avrupa Hesaplar Sistemi (ESA 95) AB tarafından geliştirilen ESA 95, kamu işletmelerinin sınıflandırılmasına yönelik olarak SNA 2008 ile aynı yaklaşımı benimsemektedir. 2.1.3. Devlet Mali İstatistikleri Kılavuzu (GFSM 2001) Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından Genel yönetim birimlerinin kontrolünde bulunan, Tam bir defter tutma sistemine sahip ve kendi adına borç alıp verebilen, Ürünlerinin çoğunu ekonomik olarak anlamlı bir fiyattan satan, Ticari faaliyet gösteren ve bir şirket gibi yönetilen kuruluşlar 6 www.hazine.gov.tr
genel yönetim sektörünün dışında tutulmakta ve kamu işletmesi olarak değerlendirilmektedir. Genellikle, satış hasılatının işletme giderlerinin yarısından çoğunu karşılaması halinde söz konusu birimin ticari faaliyet gösterdiği ve ürünlerini ekonomik açıdan anlamlı fiyattan sattığı kabul edilmektedir. 2.2. Ülkemiz Mevzuatına Göre Kamu İşletmeleri Giriş bölümünde de ifade edildiği üzere, ülkemiz mevzuatında uluslararası yaklaşımlara paralel bir kamu işletmesi tanımı bulunmamaktadır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile genel yönetim sektörü; merkezi yönetim (genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar), sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareleri kapsayacak şekilde uluslararası sınıflandırmalara paralel şekilde tanımlanmakla birlikte, ülkemizde kamu işletmelerinin uluslararası sınıflandırmalar çerçevesinde tanımlanmasına yönelik açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Ülkemizde farklı kanunlar uyarınca faaliyet gösteren kamu işletmeleri aşağıdaki başlıklar altında sıralanmıştır. 2.2.1. Merkezî Yönetimle İlgili Olanlar Sermayesi Hazineye ait olan, 233 sayılı KHK ye tabi KİT ler ve KİT lerin Bağlı Ortaklıkları, Çoğunluk sermayesi devlete ait olan kamu sermayeli bankalar (Ziraat Bankası, Halk Bankası, Eximbank, Tasfiye Halinde Emlak Bankası, TCMB ve Kalkınma Bankası), Sermayesinin tamamı veya bir kısmı Hazineye ait olan, ancak 233 sayılı KHK ye tabi olmayan işletmeler (TÜRKSAT, PTT, AOÇ gibi), Özelleştirme kapsam ve programında olan ve pay sahipliğini ÖİB nin yürüttüğü kuruluşlar (TEDAŞ, TŞFAŞ gibi), Çoğunluk sermayesi devlete ait olmamakla birlikte, yönetim biriminin yarısından fazlasının atama hakkı kamu kuruluşlarında olan şirketler (THY, Vakıfbank gibi), Şirket statüsünde olmayıp yaptığı faaliyet itibarıyla kamu işletmesi niteliğini haiz, özel statülü işletmeler (Milli Piyango İdaresi, Spor Toto Teşkilatı gibi), Savunma Sanayii Müsteşarlığı iştirakleri, Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ve iştirakleri, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) iştirakleri, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) iştirakleri, Sosyal Güvenlik Kurumu iştirakleri, Türk Hava Kurumu iştirakleri. 2.2.2. Mahallî İdarelerle İlgili Olanlar İl özel idarelerine ait şirketler (ÖZİDAŞ gibi), Büyükşehir belediyelerine ait şirketler (BELPA A.Ş. gibi), Belediyelere ait şirketler (AFJET A.Ş. gibi). Yukarıda da görüldüğü üzere, ülkemizde merkezi yönetimin ve mahalli idarelerin pay sahipliği fonksiyonunu üstlendiği farklı statülerde çok sayıda işletme ve iştirak bulunmaktadır. 2.3. Rapor Kapsamında Yer Alan Kamu İşletmeleri Kamu İşletmeleri Raporu nun kapsamının belirlenmesinde uluslararası sınıflandırmalar göz önünde bulundurulmaktadır. Bu çerçevede, Rapor kapsamında, ülkemiz mevzuatı uyarınca KİT olarak nitelendirilen işletmelerle birlikte, özelleştirme programında yer alan kuruluşlara, kamu sermayeli www.hazine.gov.tr 7
bankalara, farklı mevzuata tabi olmakla birlikte uluslararası sınıflandırmalar uyarınca kamu işletmesi niteliği gösteren TÜRKSAT, AOÇ gibi kuruluşlara ve TSKGV iştiraklerine yer verilmektedir. Mahalli idare işletmeleri hakkında ise söz konusu işletmelerin kuruluş ve işleyiş esasları ve bağlı oldukları mevzuata yönelik genel bir bilgi ile birlikte, önemli büyüklükteki mahalli idare şirketleri hakkında toplulaştırılmış büyüklükler verilmektedir. 2.4. Kamu İşletmeleri Tebliği Hazine Müsteşarlığı, kamu sektöründe şeffaflığın ve hesap verilebilirliğin artırılmasını teminen, genel yönetim kapsamı dışında kalan kamu işletmelerinin faaliyetlerini izleyerek mali ve mali olmayan verilerinin toplanmasına, derlenmesine ve raporlanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektedir. Bu kapsamda izlenecek olan kamu işletmeleri, 17/06/2009 tarihli ve 27261 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanmasına Dair Tebliğ de (Tebliğ) belirtilmiştir. Tebliğ de kamu işletmeleri, sermayesinin yarısından fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan veya faaliyet alanı itibarıyla ticari nitelik taşıyıp Sayıştay tarafından denetlenen işletmeler olarak tanımlanmıştır. Tebliğ de ayrıca herhangi bir şekilde toplam kamu payı %50 ve altına düşen işletmelerin takip kapsamından çıkarılması, toplam kamu payı %50 nin üzerine çıkan işletmelerin ise kapsama dâhil edilmesi öngörülmüştür. Anılan oran hesaplanırken işletmelerde birden fazla kamu kurum veya kuruluşu pay sahibi ise toplam oran dikkate alınmaktadır. Kamu işletmeleri yukarıda bahsi geçen Tebliğ in ekinde yer alan tabloları belirli aralıklarla Hazine Müsteşarlığına göndermekte, Hazine Müsteşarlığı ise bu tabloları konsolide ederek belirli dönemlerde kamuoyuyla paylaşmaktadır. Tebliğ doğrultusunda mahalli idare şirketlerinden de bilgi alınmaya başlanmış ve bu işletmelerden alınan bilgiler toplulaştırılarak Rapor un ilgili bölümlerinde sunulmuştur. 8 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 3 HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KAMU işletmeleri RAPORU
yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde 17 KİT, 5 kamu sermayeli banka ve 7 diğer kuruluş olmak üzere toplam 29 şirket ve/veya teşebbüs bulunmaktadır. 8 Hazine Müsteşarlığı, 4059 sayılı Teşkilat Kanunu nun yüklemiş olduğu Hazine adına pay sahipliği fonksiyonunu icra etme görevini Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü aracılığı ile yürütmektedir. 3.1. Hazine Portföyü ve Sermaye Durumu yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan şirket ve/veya teşebbüslerin listesi ile sermaye durumları Tablo1 de sunulmaktadır. 31/12/ tarihi itibarıyla, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 29 şirket ve/veya teşebbüsün toplam 112,4 milyar TL olan nominal sermayesinin 100,7 milyar TL si (%89,6) ödenmiştir. 3.2. Hazine Müsteşarlığı Görev Tanımı Hazine Müsteşarlığının kamu sermayeli kuruluş ve işletmeler ile ilgili görev ve yetkileri 4059 sayılı Teşkilat Kanunu nda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: KİT lerle ilgili olarak hazine pay sahipliğinin gerektirdiği her türlü işlemi yapmak, KİT lerin yıllık genel yatırım ve finansman programlarını hazırlamak ve uygulamasını izlemek, gerekli hallerde değişiklikler yapmak, KİT lerin etkin ve verimli çalışmasını sağlamak veya özelleştirilmelerine hazırlık amacıyla faaliyetlerinde veya organizasyon yapılarında gerekli değişiklikleri yetkili organlarca verilen görevler kapsamında yerine getirmek, Kamu sermayeli kuruluş ve işletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörlere ilişkin politika geliştirme çalışmalarına katkıda bulunmak, Kamu sermayeli kuruluş ve işletmelerin malî ve malî olmayan verilerini toplamak, izlemek ve değerlendirmek. (8) Hazine Müsteşarlığı portföyünde ayrıca bazı devlet iştirakleri de bulunmaktadır. Terekeden Hazineye devredilmiş hisse senetlerini de kapsayan bu iştiraklerdeki paylar değer olarak göz ardı edilecek kadar düşük seviyelerde oldukları için Rapora dâhil edilmemiştir. 10 www.hazine.gov.tr
Tablo 1: Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu (31/12/ itibarıyla, milyon TL) Kamu İşletmeleri Nominal Sermaye Ödenmiş Sermaye Ödenmiş Sermaye Oranı (%) Hazine Payı (%) BOTAŞ 4.240,0 4.145,0 97,8 100,0 ÇAYKUR 1.500,0 1.492,4 99,5 100,0 DHMİ 9 3.900,0 3.900,0 100,0 100,0 DMO 130,6 82,9 63,5 100,0 ESK 850,0 829,0 97,5 100,0 ETİ MADEN 600,0 600,0 100,0 100,0 EÜAŞ 14.000,0 11.400,2 81,4 100,0 KEGM 51,1 51,1 100,0 100,0 MKEK 600,0 572,1 95,4 100,0 TCDD 49.600,0 41.924,3 84,5 100,0 TEİAŞ 5.000,0 5.000,0 100,0 100,0 TETAŞ 179,0 111,6 62,3 100,0 TİGEM 1.750,0 1.490,8 85,2 100,0 TKİ 1.000,0 1.000,0 100,0 100,0 TMO 2.550,0 2.550,0 100,0 100,0 TPAO 3.000,0 3.000,0 100,0 100,0 TTK 8.400,0 7.570,0 90,1 100,0 KİT TOPLAMI 97.350,7 85.719,4 88,1 T.C. ZİRAAT BANKASI 5.000,0 5.000,0 100,0 100,0 TASFİYE HALİNDE T. EMLAK BANKASI 750,0 749,0 99,9 100,0 T. KALKINMA BANKASI 160,0 160,0 100,0 100,0 EXIMBANK 2.500,0 2.500,0 100,0 99,1 T.C. MERKEZ BANKASI 10 0,0 0,0 100,0 55,1 KAMU SERMAYELİ BANKALAR TOPLAMI 8.410,0 8.409,0 100,0 TÜRKSAT 1.474,8 1.474,8 100,0 100,0 TÜRK TELEKOM 3.500,0 3.500,0 100,0 31,7 TRT 182,0 182,0 100,0 100,0 AOÇ 11 0,0 0,0 100,0 100,0 ANADOLU AJANSI 1,0 1,0 100,0 47,8 PTT 1.100,0 981,5 89,2 100,0 BİST 423,2 423,2 100,0 73,6 DİĞER KURULUŞLAR TOPLAMI 6.681,0 6.562,5 98,2 GENEL TOPLAM 112.441,7 100.691 89,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı ve ilgili kuruluşlar (9) DHMİ ye bedelsiz devredilen havalimanlarının maliyet bedellerinin nominal sermayeyi aşan kısmı dahil edilmemiştir. (10) TCMB nin sermayesi 25.000 TL olup tamamı ödenmiştir. (11) AOÇ nin sermayesi 500 TL olup tamamı ödenmiştir. www.hazine.gov.tr 11
3.3. Amaç ve Hedefler Hazine Müsteşarlığının 2014-2018 yıllarını kapsayan ikinci Stratejik Planı 25/12/2013 tarihinde yayımlanmış 12 olup, kamu işletmelerine yönelik amaç, hedef, stratejik adımlar ve bu çerçevede takip edilecek performans göstergeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir: Stratejik Amaç: Kamu mali varlık ve yükümlülüklerini etkin biçimde yönetmek Hedef: KİT lerin uluslararası kurumsal yönetim ilkeleri ile uyumlu bir çerçevede faaliyet göstermelerinin sağlanması. Stratejik Adımlar: İlgili kurumlarla işbirliği içerisinde pay sahipliği politika belgesinin oluşturulması KİT lerde iç kontrol sistemi kurulmasına ilişkin çerçevenin oluşturulması KİT lerde bağımsız denetim uygulanmasına ilişkin çerçevenin oluşturulması Performans Göstergeleri Pay Sahipliği Politika Belgesi nin yayımlanması İç kontrol sistemi tesis edilmesine yönelik eylem planı hazırlayan KİT sayısı İç kontrol sistemi tesis eden KİT sayısı 3.4. KİT - Merkezi Yönetim Bütçesi İlişkisi KİT ler ile merkezi idare arasındaki mali ilişkiler; Hazine Müsteşarlığı bütçesinden KİT lerin ödenmemiş sermaye alacaklarına karşılık yapılan ödemeler, Bakanlar Kurulu tarafından KİT lere verilen görevler sonucunda oluşan görev zararlarına karşılık yapılan ödemeler ve sermayeye yönelik bazı kaynakların KİT lerde bırakılması işlemleri ile KİT lerden bütçeye yapılan vergi, temettü ve hasılat payı ödemelerinden oluşmaktadır. 3.4.1. Bütçeden KİT lere Yapılan Sermaye Aktarımları KİT lerin ödenmiş sermayeleri iki şekilde artırılmaktadır. Bunlar; 1. Merkezi yönetim bütçesinden KİT lere nakit sermaye transferi yapılması ve 2. Hazine ile KİT ler arasındaki borç-alacak ilişkileri çerçevesinde KİT lerin Hazineye olan borçlarının ödenmemiş sermaye alacaklarına mahsup edilmesidir. Bir başka deyişle, KİT lerin Hazine Müsteşarlığından olan ödenmemiş sermaye alacakları, yılı bütçe kanunlarına konulan ödenekler çerçevesinde nakden ödenebileceği gibi, KİT lerin Hazine Müsteşarlığına olan borçlarına ve bazı özkaynaklarına karşılık mahsup edilerek de kapatılabilmektedir. 3.4.1.1. Nakden Yapılan Aktarımlar Her yıl bütçe kanunlarında KİT lere yapılacak olan sermaye transferi ödenekleri belirlenmekte ve bahsi geçen ödemeler Merkezi Yönetim Bütçesi nden nakden yapılmaktadır. Sermaye transferlerinin büyük bir bölümü özellikle personel ve yatırım harcamalarına yönelik finansman ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri amacıyla TCDD ile TTK ye yapılmaktadır. Söz konusu Kuruluşlara yılında 3,62 milyar TL tutarında (TCDD ye 2,90 milyar TL ve TTK ye 0,72 milyar TL) sermaye aktarımı gerçekleştirilmiş olup, anılan tutar Hazine Müsteşarlığı bütçesinden yılında KİT lere nakden yapılan toplam sermaye aktarımlarının %61 ine tekabül etmektedir. Sermaye transferi yapılan diğer KİT ler arasında, yıllar bazında değişiklik gösterebilmekle birlikte, genellikle ÇAYKUR, ESK, MKEK ve TİGEM yer almaktadır. (12) Söz konusu plana Hazine Müsteşarlığı web sitesinden (www.hazine.gov.tr) ulaşılabilir. 12 www.hazine.gov.tr
3.4.1.2. KİT lerde Mahsup İşlemleri Mahsup işlemi KİT lerin, Hazine Müsteşarlığından olan görev zararı ve ödenmemiş sermaye alacaklarının, Hazine Müsteşarlığına olan temettü borçları ile diğer bazı özkaynak kalemlerine karşılık silinmesi olarak tanımlanabilir. Mahsup işlemleri, 233 sayılı KHK'nin 36. maddesi ve bütçe kanunlarında yer alan hükümler çerçevesinde yapılmaktadır. 3.4.1.3. KİT ler Haricindeki Kamu İşletmelerinde Mahsup İşlemleri Hazine Müsteşarlığı pay sahibi sıfatıyla, ilgili mevzuatta ve bütçe kanunlarında yer verilen hükümler çerçevesinde kamu sermayeli bankalar ve pay sahibi olduğu diğer kamu işletmeleri ile ilgili mahsup işlemlerini de yürütmektedir. Mahsup edilecek tutarlar, kamu sermayeli bankaların ve genel kurulu bulunan kamu işletmelerinin genel kurullarında belirlenmektedir. Hazine Müsteşarlığı portföyünde olup genel kurulu bulunmayan kamu işletmelerinde ise bu konuda karar verme yetkisi, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan a aittir. 3.4.2. KİT lere Yapılan Görev Zararı ve Kamu Sermayeli Bankalara Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri KİT lere 233 sayılı KHK'nin 35. maddesi, kamu sermayeli bankalara ise 4603 sayılı T.C. Ziraat Bankası, T. Halk Bankası A.Ş. ve T. Emlak Bankası A.Ş. Hakkında Kanun ve 5570 sayılı Kamu Sermayeli Bankalar Tarafından Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandırılmasına Dair Kanun uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevler dolayısıyla anılan mevzuatta belirtilen usullere göre tahakkuk eden görev zararı ve/veya gelir kaybı alacakları, bütçede yer alan ödenekler çerçevesinde, Hazine Müsteşarlığı bütçesinden yapılan aktarımlarla karşılanmaktadır. KİT lere yapılan görev zararı ödemeleri ile kamu sermayeli bankalara ve Tarım Kredi Kooperatifleri Birliğine yapılan gelir kaybı ödemeleri aşağıdaki Kutu 3: Gelir Kaybı Nedir? Her yıl yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararları uyarınca, T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince tarımsal üreticilere, T. Halk Bankasınca ise esnaf ve sanatkârlara düşük faizli kredi kullandırılmaktadır. Bankalar ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kullandırdıkları düşük faizli krediler nedeniyle uğradıkları zarar (bankaların cari faiz oranları ile indirimli faiz oranları arasındaki fark) ise gelir kaybı olarak tanımlanmakta ve Hazine tarafından aylık bazda Bankalara ve Tarım Kredi Kooperatiflerine ödenmektedir. grafiklerde yıllar itibarıyla yer almaktadır. Yapılan toplam görev zararı ödemelerinin, 2013 yılında %57,0 sini 2014 yılında %41,8 ini, yılında ise %47,2 sini, TMO'nun görev zararı alacaklarına karşılık Grafik 1: Görev Zararı (*) ve Gelir Kaybı Ödemeleri (2009-) 3,00 2,00 1,00 0,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 2,16 0,82 Görev Zararı Ödemeleri (milyar TL) 1,59 Gelir Kaybı Ödemeleri (milyar TL) 0,60 2,72 0,90 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Görev Zararı ödemeleri kuruluşun 233 sayılı KHK kapsamında iken verilen ve çeşitli nedenlerle bedeli bu statüde iken ödenmemiş olan görevler sebebiyle Özelleştirme Portföyündeki bazı Kuruluşlara yapılan ödemeleri de kapsamaktadır. 1,89 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1,66 1,63 1,93 1,75 1,66 2,24 2,06 www.hazine.gov.tr 13
yapılan ödemeler oluşturmuştur. TKİ ve TTK ca fakir ailelere yapılan bedelsiz kömür dağıtımı ile TCDD tarafından ekonomik olmayan trenlerin işletilmesi diğer önemli görev zararı kalemlerini oluşturmaktadır. 3.4.3. KİT lerden Bütçeye Yapılan Ödemeler KİT lerden bütçeye yapılan aktarımların büyük bölümünü vergi ve diğer kanuni yükümlülükler oluşturmaktadır. Söz konusu vergi ve kanuni yükümlüklerin yanı sıra KİT ler bütçeye "Temettü Ödemeleri" ve "Hasılat Payı Ödemeleri" adı altında iki şekilde ödeme yapmaktadır. 3.4.3.1. Temettü Ödemeleri KİT lerin dönem kârlarından tahakkuk eden temettü tutarlarının dağıtımına ilişkin esaslar 233 sayılı KHK nin 36. ve 37. maddelerinde düzenlenmiştir. Dağıtılabilir kâr dağıtımı iktisadi devlet teşekküllerinde, anılan KHK nin 36. maddesi uyarınca I. yasal yedek akçenin, dönem karına tahakkuk eden kurumlar vergisi ile diğer yasal yükümlülüklerin, II. tertip yasal yedek akçenin ayrılması ve varsa geçmiş yıl zararlarının mahsubu sonucunda belirlenir. Kamu iktisadi kuruluşlarında ise, 37. madde uyarınca yasal yedek akçenin ve diğer yasal yükümlülüklerin ayrılması sonucunda kalan kâr dağıtılabilir kârı oluşturur. Ayrıca, 37. maddede Hazineye devredilmesi gereken temettü tutarları ve bu tutarlara ilişkin ödeme tarihlerini içerecek ödeme planının Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarafından belirlenmesi düzenlenmiş olup, zamanında ödenmeyen temettü tutarlarının 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun gereğince gecikme zammı uygulanarak tahsil edileceği hükme bağlanmıştır. 3.4.3.2. Hasılat Payı Ödemeleri 5018 sayılı Kanun un 78. maddesinde, KİT lerin ve kamu şirketlerinin gayrisafi hasılatlarının en çok %15 ine kadar bir bedelin tahsil edilerek genel bütçeye gelir kaydedilmesine hükmolunmuştur. Kutu 4: Görev Zararı Nedir? Görev zararı, dar ve geniş anlamda olmak üzere iki şekilde değerlendirilebilir. Dar anlamda görev zararı, KİT lere verilen görevler çerçevesinde yürütülen uygulamalar sonucunda ortaya çıkan zarar ile mahrum kalınan kârın toplamı olarak tanımlanmaktadır. Geniş anlamda görev zararı ise; dar anlamda görev zararının iktisadi ve mali etkilerini de içermekte ve KİT ürün fiyatlarına müdahale edilmesi ya da KİT lere görev verilmesi sonucu ortaya çıkan zararlar ile bu zararların finansmanı için katlanılan maliyetler, gerçekleştirilen harcamaların fırsat maliyetleri ve uygulamadan elde edilen toplumsal fayda arasındaki olumsuz fark olarak tanımlanmaktadır. Görev zararı 233 sayılı KHK nin 35. maddesinde düzenlenmekte olup, anılan mevzuatta görev zararının iki şekilde ortaya çıkabileceği belirtilmektedir. Bunlar; 1) KİT ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca belirlenmesi ve belirlenen bu fiyatların satış fiyatının altında olması ve 2) KİT lere Bakanlar Kurulu tarafından faaliyet konularıyla ilgili görev verilmesi ve bu görevden dolayı ortaya bir zarar çıkması ya da kârdan mahrum kalınmasıdır. Ortaya çıkan görev zararı tutarları ise iki şekilde karşılanmaktadır; 1) 233 sayılı KHK uyarınca, KİT lerin temettü borçları ile diğer bazı özkaynak kalemlerine karşılık mahsup işlemi yapılması ve 2) Nakden ödeme yapılması. 14 www.hazine.gov.tr
Ayrıca aynı maddede, hasılat payı tahsil edilecek kurum ve kuruluşlar ile hasılat payı oranları, ödeme yeri ve zamanının Bakanlar Kurulunca belirleneceği gibi hususlar hüküm altına alınmıştır. Bahse konu uygulama ilk defa 1996 Mali Yılı Bütçe Kanununun 29. maddesi ile yürürlüğe konulmuş olup, 5018 sayılı Kanun yürürlüğe girene kadar ilgili yıl bütçe kanunlarında yer alan düzenlemelerle devam ettirilmiştir. Bu kapsamda, anılan ödemeleri yapacak KİT ler ve ödeme oranları 30/12/2005 tarihli, 2005/9916 sayılı ve 29/12/2006 tarihli, 2006/11442 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarıyla belirlenmiş olup, söz konusu KİT ler DHMİ (%14), DMO (%10 a kadar), KEGM (%10) ve TPAO (%10) dur. yılında, bütçeye 3,0 milyar TL 13 katkı sağlayan KİT lere bütçeden 10,6 milyar TL nakit aktarım yapılmıştır. Sermaye ödemelerindeki artışın sebebi 2014 yılına oranla TMO ya finansman açığını kapatması için yapılan 500 milyon TL lik sermaye ödemesinin yanı sıra, TCDD, BOTAŞ ve TTK ya yapılan sermaye transferlerinin yükselmesidir. Temettü gelirlerindeki azalış ise 2013 yılında 2,8 milyar TL, 2014 yılında ise 4,3 milyar TL temettü ödemesi yapan EÜAŞ tan yılında temettü alınmamasından kaynaklanmaktadır. Tablo 2: KİT Bütçe İlişkisi (milyon TL) 2013 2014 Fark - 2014 % Değişim Bütçeden KİT lere Transferler Sermaye Ödemeleri(*) 5.692,0 7.021,2 8.350,0 1.328,8 18,9 Görev Zararı Ödemeleri(**) 1.627,7 1.753,8 2.241,6 487,8 27,8 Toplam 7.319,7 8.775,0 10.591,6 1.816,6 20,7 KİT lerden Bütçeye Ödemeler Temettü Ödemeleri 4.488,5 5.865,3 1.337,6-4.527,7-77,2 Hasılat Payı Ödemeleri 554,6 621,8 652,2 30,4 4,9 Vergi(***) 1.164,0 1.819,7 1.034,3-785,4-43,2 Toplam 6.207,1 8.306,8 3.024,1-5.282,7-63,6 KİT - Hazine Mahsup Tutarları (****) Görev Zararlarına 4,2 544,6 0,0-544,6-100,0 Ödenmemiş Sermayelerine 0,1 2.416,8 5.800,2 3.383,4 140,0 Toplam 4,3 2.961,4 5.800,2 2.838,8 95,9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından TCDD sermayesine mahsuben ödenen tutarları da kapsamaktadır. (**) Mevcut durumda ÖİB portföyünde olup, 233 Sayılı KHK ya tabiyken görev verilen KİT lere yapılan ödemeleri de kapsamaktadır (TTA ve TŞFAŞ). (***) Sadece KİT ler tarafından ödenen kurumlar vergisi rakamlarını içermektedir. (****) 233 sayılı KHK nin 36. maddesinin 7. fıkrası kapsamında Hazine Müsteşarlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü tarafından yapılan mahsup işlemlerini kapsamaktadır. (13) Ayrıntılar için, Hazine Müsteşarlığı web sitesinin (www.hazine.gov.tr) İstatistikler sayfasındaki KSKİ Genel Müdürlüğü bölümünde yer alan Tablo 7: Vergi Dışı Normal Gelirler Tablosu na veya Ek 1 de yer alan Vergi Dışı Gelirler Tablosuna bakınız. www.hazine.gov.tr 15
BÖLÜM 4 YILI KİT PERFORMANSI KAMU işletmeleri RAPORU
Bu bölümde Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT ve 4 bağlı ortaklığa (TCDD nin 3 adet, EÜAŞ ın 1 adet) ait toplulaştırılmış veriler sunulmakta ve bu veriler belli başlıklar altında analiz edilmektedir. 14 Bölümde, gelir tablosu ve bilançoya yönelik bilgilerin ardından rasyo analizine ve yaratılan katma değerlere ilişkin veriler yer alacaktır. Ayrıca, KİT lerdeki personel yapısı ve personel profiline ilişkin veriler de bu bölümde özetlenmiştir. Bölümün sonunda ise, yatırım harcamaları, faiz dışı fazla ve bütçeden sermaye ve görev zararı adı altında yapılan transferlerle ilgili bilgiler bulunmaktadır. 4.1. Mali Durum 4.1.1. Gelir Tablosu yılında, KİT Sisteminin 15 brüt satışları 2014 yılına göre %4,0 azalarak 108,5 milyar TL ye düşmüştür. Brüt satışlardaki azalma ağırlıklı olarak enerji KİT lerinin ve TPAO nun brüt satışlarında yaşanan düşüşten kaynaklanmaktadır. Ancak, DMO ve DHMİ nin brüt satışlarında önceki yıllara oranla yükselme olduğu dikkat çekmektedir. Diğer taraftan, enerji KİT lerinin satışlarının maliyetinde de azalış bulunmaktadır. Söz konusu azalış brüt satış hasılatındaki azalıştan fazla olduğu için KİT sistemi yılını yaklaşık 5 milyar TL faaliyet karı ile kapatmıştır. Faaliyet karındaki artış dönem kârzararını da etkilemiş ve KİT Sisteminde yılında 3,1 milyar TL lik dönem karı gerçekleşmiştir. Vergi ve yasal yükümlülüklerinin ardından yılı dönem net karı 1,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. (14) Rapor içerisinde yer alan tablolarda genel olarak son 3 yıllık veriler bulunmakta olup, son 8 yıla ait veriler Raporun sonuna eklenmiştir. İlgili tablolar yalnız hâlihazırda Hazine Müsteşarlığı portföyünde yer alan teşebbüslerin geçmişe yönelik verilerini içermektedir. Başka bir ifade ile önceleri Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunmakta iken (TTA, TŞFAŞ, TEMSAN, Sümer Halı, PETKİM, TDİ, TEDAŞ ve PTT gibi), özelleştirme programına alınma, tasfiye, devir, 233 sayılı KHK kapsamı dışına çıkma gibi nedenlerle Hazine portföyünden çıkan teşebbüsleri kapsamamaktadır.. (15) Raporun 3. Bölümünde, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT, 5 kamu sermayeli banka ve 4 diğer kuruluş olmak üzere toplam 26 kamu işletmesine ilişkin bilgiler sunulurken, Raporun bu bölümünde yalnızca Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT ve 4 bağlı ortaklığa ilişkin veriler sunulacak ve söz konusu Kuruluşların tamamı bundan sonraki nitelendirmelerimizde KİT Sistemi olarak anılacaktır. 18 www.hazine.gov.tr
Tablo 3: KİT Özet Gelir Tablosu (Cari Fiyatlarla, milyon TL) 2013 2014 Değişim % (-2014) Brüt Satışlar 103.469 112.891,5 108.429,0-4,0 Yurt İçi 81.264 84.607,4 82.903,9-2,0 Yurt Dışı 4.214 4.728,6 5.649,6 19,5 Diğer Gelirler (Görev Zararları) 1.756 1.801,8 1.939,0 7,6 Satış İndirimleri 1.259 1.440,0 1.265,8-12,1 Satışların Maliyeti 92.115 108.950,9 97.706,8-10,3 Faaliyet Giderleri 3.542 4.247,5 4.536,0 6,8 Faaliyet Kâr-Zararı 6.554-1.746,9 4.920,3 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 8.076 8.424,5 10.993,5 30,5 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 5.161 5.371,8 8.253,4 53,6 Karşılık Gideri 232 74,3 934,4 1157,0 Finansman Giderleri 931 567,1 1.107,3 95,2 Faiz Giderleri 120 187,4 355,7 89,8 Kur Farkları 801 374,0 749,0 100,3 Olağandışı Gelir ve Kârlar 3.556 1.953,3 1.003,4-48,6 Olağandışı Gider ve Zararlar 3.899 3.794,2 4.440,2 17,0 Dönem Kâr-Zararı 8.196-1.102,3 3.116,2 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları 1.820 1.034,3 1.179,0 14,0 Dönem Net Kâr-Zararı 6.376-2.136,6 1.937,2 Dönem Net Kâr-Zararı / GSYH (%) 0,41-0,12 0,10 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4.1.2. Bilanço KİT Sisteminin toplam aktif büyüklüğü yılında 2014 yılına göre %12,5 artışla 137,0 milyar TL ye yükselmiş, yılında bilanço büyüklüğünün GSYH ye oranı ise %7,0 olarak gerçekleşmiştir. yılında toplam öz kaynak büyüklüğü %12,3 artışla 83,1 milyar TL den 93,3 milyar TL ye ulaşmıştır. TTK, BOTAŞ, ÇAYKUR, TİGEM, TCDD, DHMİ, TMO, EÜAŞ ve ESK nın nominal sermayelerinde yapılan artışlar sonucunda KİT Sisteminin toplam nominal sermayesi %23,4 artışla 79,4 milyar TL den 97,9 milyar TL ye yükselmiş; TTK, ÇAYKUR, TİGEM, BOTAŞ, TCDD, TMO, EÜAŞ ve ESK nın ödenmiş sermayelerindeki artış ise KİT Sisteminin toplam ödenmiş sermayesini %22,3 artırarak 70,6 milyar 100 80 60 40 20 0 Grafik 2: Özkaynak / Yabancı Kaynaklar Dağılımı (%) 67,4 32,6 68,2 31,8 68,1 31,9 2013 2014 Yabancı Kaynak Özkaynak www.hazine.gov.tr 19
TL den 86,3 milyar TL ye çıkarmıştır. KİT sisteminin pasif yapısı incelendiğinde ise öz kaynakların yabancı kaynaklara oranla daha fazla olduğu dikkati çekmektedir. Öz kaynaklar toplam pasifin %68 1 ini oluştururken, yabancı kaynakların oranı %31,9 olarak görülmektedir. olarak ifade edilmektedir. KİT sistemi için 2013 yılında 2,08 olan cari oran, 2014 ve yıllarında sırasıyla ve 1,98 ve 1,95 olarak gerçekleşmiştir. Asit Test Oranı: İşletmenin likidite durumunu cari orana göre daha hassas bir şekilde ölçen asit-test oranı, cari oranın dönen varlıklar içerisinde stoklar hariç Tablo 4: KİT Özet Bilanço (Cari Fiyatlarla, milyon TL) 2013 2014 Değişim % (-2014) AKTİF TOPLAMI 119.505 121.753 137.046 12,6 Dönen Varlıklar 62.905 50.103 52.638 5,1 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 10.149 6.974 6.324-9,3 Ticari ve Diğer Alacaklar 35.782 27.773 28.894 4,0 Stoklar 13.072 10.844 12.495 15,2 Duran Varlıklar 56.600 71.650 84.409 17,8 Ticari ve Diğer Alacaklar 2.332 6.639 10.994 65,6 Mali Duran Varlıklar 2.473 3.680 5.672 54,1 Maddi Duran Varlıklar 47.756 56.739 62.551 10,2 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 30.252 25.362 26.969 6,3 Mali Borçlar 2.312 2.114 4.194 98,4 Ticari ve Diğer Borçlar 20.970 17.451 17.619 1,0 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 1.286 731 1.110 51,9 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 8.663 13.329 16.737 25,6 Mali Borçlar 4.322 5.434 8.513 56,7 Ticari ve Diğer Borçlar 208 506 635 25,5 Öz Kaynaklar 80.591 83.063 93.341 12,4 Nominal Sermaye 63.206 78.248 97.948 24,4 Ödenmiş Sermaye 59.161 70.384 85.316 21,8 AKTİF TOPLAMI / GSYİH 7,7 7,0 7,0 0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4.1.3. Rasyo Analizi Likidite Rasyoları Cari Oran: Bir işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü ve net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını gösteren cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranı tutularak hesaplanması olarak nitelendirilmektedir. Bu çerçevede, dönen varlıklar içindeki hazır değerler, menkul kıymetler ve ticari alacakların kısa vadeli borçlara oranı olarak hesaplanan asit test oranı, KİT sistemi için 2013- döneminde azalan bir seyir izlemiş ve 2013 yılında 1,16, 2014 yılında 1,01 ve yılında 0,93 olarak gerçekleşmiştir. 20 www.hazine.gov.tr
Devir Hızı Rasyoları Stok Devir Hızı: Stokların bir yıl içerisinde kaç defa devrettiğini, diğer bir ifadeyle stokların ne kadar zamanda nakde dönüştüğünü gösteren bu oran, KİT sistemi için 2013 yılında 7,42, 2014 yılında 9,11 ve yılında 8,36 olarak gerçekleşmiştir. Alacak Tahsil Süresi: Alacak tahsil süresi, alacakların likiditesini gösteren bir ölçüt olup, bu kapsamda, işletmelerin alacaklarını tahsil kabiliyeti hususunda yol gösterici bir gösterge niteliği taşımaktadır. KİT sistemi için, 2013 yılında 88 gün olan alacak tahsil süresi, 2014 yılında 60 gün ve yılında 63 gün olarak gerçekleşmiştir. Nakit Çevirme Süresi: İşletmelerin kasasından çıkan nakdin net olarak ne kadar sürede geri döndüğünü ölçen bu mali orandaki artış işletmenin temel likiditesinde bir kötüleşme olduğuna, azalma ise işletmenin likiditesinin iyileştiğine işaret etmektedir. Bu çerçevede, KİT sisteminde nakit çevirme süresi bir azalma eğilimi göstermiş, 2012 yılında 100 gün, 2014 yılında 77 gün olan süre yılında 75 güne düşmüştür. Kaldıraç Rasyoları Finansal Kaldıraç Oranı: Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını gösteren bu oranın düşme eğiliminde olması işletmenin faiz ve borç ödeme açısından zor duruma düşme olasılığının azaldığı anlamını taşımaktadır. 2013- döneminde finansal kaldıraç oranı aynı düzeyde seyretmiştir. Faizleri Karşılama Oranı: İşletmelerin, ödedikleri finansman giderinin kaç katı kazanç sağladığını ifade eden faizleri karşılama oranının yükselme eğiliminde olması işletmenin faiz giderleri veya finansman maliyetini karşılama kapasitesinin arttığını göstermektedir. Bu çerçevede, KİT sistemi açısından, 2013 yılında, 9,81 olarak gerçekleşen bu oran, 2014 yılında ise KİT sisteminin zarar etmesiyle beraber negatife düşmüş, yılında ise tekrar artış göstererek 3,81 düzeyine yükselmiştir. Kârlılık Rasyoları Aktif Kârlılık Oranı: İşletmelerdeki varlıkların ne ölçüde verimli kullanıldığını gösteren ve KİT sistemi için 2013 yılında %6,23 seviyesinde olan bu oran 2014 yılında dönem kârındaki azalış çerçevesinde - %1,41 olarak gerçekleşmiş, yılında ise karlılığın artmasıyla birlikte yeniden pozitif bir değere ulaşarak %2,18 olmuştur. Özsermaye Kârlılık Oranı: Ortakların işletmeye aktardığı fonların bir birimine düşen kârlılığı ölçen bu oran, KİT sistemi için 2013 yılında %8,22 olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılının dönem zararı ile kapatılması çerçevesinde özsermaye karlılık oranı - %2,63 e düşmüş, yılındaki karlılık çerçevesinde yeniden pozitif bir değer alarak %2,2 ye yükselmiştir. Diğer kârlılık rasyoları arasında ise; brüt satış kârı oranı, faaliyet kârı/satışlar, vergi öncesi kâr/satışlar ve dönem net kârı/satışlar yer almaktadır. Aktif Kullanım Rasyoları Rapor kapsamında aktif kullanım rasyoları; satışlar/hazır kıymetler, satışlar/alacaklar ve satışlar/aktifler olarak yer almaktadır. Aktif kullanım rasyoları 2013- yılları arasındaki 3 yıllık dönemde genel olarak görece yatay bir seyir izlemiştir. Bu çerçevede, KİT sisteminin yıllar itibarıyla toplam satış rakamlarında meydana gelen oransal değişimin, toplam aktif, toplam alacaklar ve hazır kıymet büyüklüklerindeki oransal değişime paralel gerçekleştiği ifade edilebilir. www.hazine.gov.tr 21
Tablo 5: KİT lerin Mali Rasyoları 2013 2014 Likidite Rasyoları Cari Oran 2,08 1,98 1,95 Asit Test Oranı 1,16 1,01 0,93 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,29 0,26 0,22 Devir Hızı Rasyoları Stok Devir Hızı 7,42 9,11 8,37 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 87,82 59,84 63,21 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 100 77 75 Kaldıraç Rasyoları Finansal Kaldıraç Oranı 0,33 0,32 0,32 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,11 0,16 0,18 Özkaynaklar / Aktifler 0,67 0,68 0,68 Faizleri Karşılama Oranı 9,81-0,94 3,81 Kârlılık Rasyoları Aktif Kârlılık Oranı (%) 6,23-1,41 2,18 Özsermaye Kârlılık Oranı (%) 8,27-2,61 2,20 Brüt Satış Kârı Oranı (%) 9,86 2,25 0,09 Faaliyet Kârı / Satışlar 0,06-0,02 0,05 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,08-0,01 0,03 Dönem Net Kârı / Satışlar 0,06-0,02 0,02 Aktif Kullanım Rasyoları Satışlar / Hazır Kıymetler 11,74 16,68 17,86 Satışlar / Alacaklar 4,10 6,02 5,70 Satışlar / Aktifler 0,86 0,92 0,78 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 22 www.hazine.gov.tr
Grafik 3: KİT lerin Mali Rasyoları (2013-) Cari Oran Stok Devir Hızı 2,50 10,50 2,00 9,00 7,50 1,50 6,00 1,00 0,50 2,08 1,98 1,95 4,50 3,00 1,50 7,42 9,11 8,37 0,00 2013 2014 0,00 2013 2014 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) Finansal Kaldıraç Oranı 120 0,48 90 0,40 0,32 60 30 88 60 63 0,24 0,16 0,08 0,33 0,32 0,32 0 2013 2014 0,00 2013 2014 Satışlar / Alacaklar Özsermaye Kârlılık Oranı 6,40 9,00 5,60 7,50 4,80 6,00 4,00 3,20 2,40 1,60 0,80 4,10 6,02 5,70 4,50 3,00 1,50 0,00-1,50 8,27 3,25-2,61 2,20 0,00 2013 2014-3,00 2013 2014 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4.1.4. Katma Değer Dönem kâr/zararından faiz, karşılık, kur farkı, amortisman ve istihdam giderlerinin ayıklanması ile bulunan katma değer tutarı, KİT Sistemi için 2013 yılında GSYH nin %1,26 sı iken 2014 yılında oluşan dönem zararı çerçevesinde azalış göstererek %0,64 olarak gerçekleşmiş, yılında oluşan dönem karı ile birlikte yeniden artış göstererek %0,86 ya ulaşmıştır. www.hazine.gov.tr 23
Grafik 4: KİT lerin Katma Değeri 20.000 1,9% 1,7% milyon TL. 15.000 10.000 5.000 1,5% 1,3% 1,1% 0,9% 0,7% % GSYH 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0,5% Cari Fiyatlar GSYH ye Oran (Sağ Eksen) 4.2. İstihdam Kamu iktisadi teşebbüslerinin önemli bir kısmında genel olarak üçlü bir personel yapısı bulunmaktadır. Buna göre bu kurumlarda çalışan personel ve tabi oldukları mevzuat aşağıdaki şemada yer almaktadır: Grafik 5: Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Personel Yapısı Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Personel Yapısı Memur (Kadrolu Personel) (399 Sayılı KHK) İşçi (4857 sayılı İş Kanunu) Sözleşmeli Personel (399 Sayılı KHK) Kapsam İçi İşçi Kapsam Dışı İşçi Geçici İşçi 24 www.hazine.gov.tr
Memurlar 657 sayılı Kanun a tabi ve 399 sayılı KHK nin I sayılı cetvelinde bulunan, asli ve sürekli hizmetleri gören ve çoğunlukla yönetim kadrosunda yer alan müdür, müfettiş vb. personeldir. Sözleşmeli Personel 399 sayılı KHK nin II sayılı cetvelinde unvanları belirtilen, yönetim kadrosu dışında yer alan ve işçi sayılmayan diğer personeldir. İşçiler 4857 sayılı Kanun çerçevesinde istihdam edilen personeldir. İşçiler üç farklı statüde çalışmaktadır: Kapsam İçi İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi yapma hakkı bulunan personeldir. Kapsam Dışı İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında tutulan personeldir. Geçici İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup 6 ayı geçmemek üzere geçici iş ilişkisi kurulan personeldir. KİT lerde memur maaşları ve sözleşmeli personel ücretleri Toplu Sözleşme ile, kapsam dışı işçi ücretleri YPK ile, kapsam içi işçi ücretleri ise Toplu İş Sözleşmeleri ile belirlenmektedir. 4.2.1. Personel Sayıları Kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdamın rasyonelleştirilmesi, atıl iş gücünün azaltılması, kalifiye eleman alımı yoluyla personel profilinin iyileştirilmesi ve kuruluşların daha rekabet edebilir hale getirilebilmesini amaçlayan bir personel politikası izlenmektedir. yılı Genel Yatırım ve Finansman Programı çerçevesinde KİT ler, 2014 yılında ayrılan personelin %85 i kadar (%75 i açıktan veya naklen, %10 u özelleştirme uygulamaları nedeniyle Devlet Personel Başkanlığına bildirilen nakle tabi personelden olacak şekilde) yeni personel alabilmektedirler. Ayrıca, faaliyet hacmi artan veya yeni üretim tesisi veya hizmet birimleri faaliyete geçen kuruluşlara bir önceki yıl ayrılan personel sayısının %25 i kadar ilave istihdam izni verilebilmektedir. Ek olarak, Kalkınma Bakanlığınca uygun görülen yatırımlar kapsamında kurulan, ancak personel ihtiyacı yukarıda belirtilen kriterler kapsamında karşılanamayan yeni tesis ve işletme birimlerine dair personel talepleri de YPK tarafından değerlendirilerek, gerekli görülmesi halinde ilave atama izinleri verilebilmektedir. Sözü edilen tüm bu personel alımlarında, alınacak yeni personelin eğitimli ve nitelikli olmasına özel önem verilmekte, bu sayede ortalama personel kalitesinin artırılması amaçlanmaktadır. Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerde 2000 yılında yaklaşık 170 bin kişi (ortalama sayı) istihdam edilmekte iken, bu rakam giderek azalmış, yılında istihdam edilen ortalama kişi sayısı 107 bin civarına inmiştir (detaylı bilgiler Ek-2, Tablo 1 de yer almaktadır). 2014 yılı ile kıyaslandığında ise, yılında istihdam edilen toplam kişi sayısı bir önceki yıla oranla %1,4 oranında azalmıştır. www.hazine.gov.tr 25
Tablo 6: KİT Personel Bilgileri Personel Sayıları (Ortalama Kişi) 2013 2014 Değişim % (-2014) Memur + Sözleşmeli 47.824 47.335 47.843 1,1 İşçi 64.722 61.565 59.498-3,4 Toplam 112.546 108.900 107.341-1,4 KİT İstihdam Giderleri (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.545,9 2.737,3 2.909,1 6,3 İşçi 4.345,2 4.464,5 4.793,9 7,4 Toplam 6.891,1 7.201,8 7.703,0 7,0 KİT Ortalama Personel Maliyeti (TL/Ay) Memur + Sözleşmeli 4.436,2 4.819,0 5.067,0 5,2 İşçi 5.594,7 6.043,0 6.714,4 11,1 Toplam 5.102,4 5.511,0 5.980,1 8,5 KİT İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet Giderleri) % Memur + Sözleşmeli 2,7 2,5 2,8 16,7 İşçi 4,5 3,9 4,7 20,5 Toplam 7,2 6,4 7,5 17,2 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 4.2.2. İstihdam Giderleri yılında Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin toplam istihdam giderleri %7,0 artışla 7,70 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında gelir tablosuna yansıtılan toplam KİT satış ve faaliyet giderlerinin %7,2 si, 2014 yılında ise %6,4 ü istihdam giderinden oluşmakta iken, bu oran yılında %7,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. 4.2.3. Ortalama Personel Maliyeti Kamu iktisadi teşebbüslerinde personel maliyetleri özel sektöre ve diğer kamu kuruluşlarına göre oldukça yüksektir. KİT lerde bir çalışanın işverene maliyeti yılında memurlar ve sözleşmeli personel için aylık ortalama 5.067 TL, işçiler için ise aylık ortalama 6.714 TL olarak gerçekleşmiştir. 4.2.4. Personel Profili Personel profiline yönelik ayrıntılı istatistiki veriler Rapor sonunda yer almaktadır (EK-2). KİT lerden elde edilen verilere göre 31/12/ tarihi itibarıyla KİT lerin personel profili aşağıdaki şekilde özetlenebilir: KİT lerde istihdam edilen personelin; %56,9 u 40 yaş üstü, %54,5 i lise ve altı eğitime sahip, %8,7 si kadın, %4,1 i yabancı dil bilmektedir. 26 www.hazine.gov.tr
4.3. Diğer Göstergeler KİT lerin yatırım harcamaları 2013 ve 2014 yıllarında sırasıyla GSYH nin yaklaşık %0,47 si ve %0,48 i olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu harcamalar yılında da benzer bir seyir izlemiş ve GSYH nin %0,46 sı olmuştur (EK-3). Faiz dışı fazla tutarı 2013 yılında 0,85 milyar TL iken, 2014 yılında dönem net zararı sebebiyle 6,45 milyar TL lik faiz dışı açığa dönüşmüştür. yılında sistemin yeniden kar etmesi çerçevesinde bu tutar yeniden pozitife dönmüş ve 1,8 milyar TL olmuştur. Tablo 7: KİT Diğer Göstergeler 2013 2014 Tutar (milyar TL) GSYH'ye Oran, % Tutar (milyar TL) GSYH'ye Oran, % Tutar (milyar TL) GSYH'ye Oran, % Yatırım Harcaması 7,39 0,47 8,42 0,48 8,97 0,46 Faiz Dışı Fazla 0,85 0,05-6,45-0,37 1,79 0,09 Bütçeden Transferler (*) 7,32 0,47 8,78 0,50 10,59 0,54 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Sermaye ve görev zararı ödemeleri www.hazine.gov.tr 27
BÖLÜM 5 KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Bu bölümde, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 17 KİT hakkında genel bilgiler verilerek bunların yılı performansları değerlendirilmiştir. Ayrıca, yıl içerisinde sektörü ve/veya kuruluşu etkileyen önemli gelişmeler her bir KİT bazında özetlenmiştir. Öte yandan, Seçilmiş Göstergeler tabloları ve bu tablolarda yer alan verilere yönelik kısa değerlendirmeler yardımıyla, KİT lerin mali yapıları hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. İlgili kamu işletmesinin sermaye bilgileri ve yönetim kurulu üyelerine ait bilgiler ise 31/12/ tarihi itibarıyla Rapor da yer almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi ve veriler ilgili kuruluşun internet sitesinden veya faaliyet raporlarından temin edilebilir. 30 www.hazine.gov.tr
5.1. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet KONUK (YK Başkan V. ve Genel Müdür V.) Boş (Üye - Genel Müdür Yrd.) Abdulvahit FİDAN (Üye - Genel Müdür Yrd.) Selahattin ÇİMEN (Üye - İlgili Bakanlık) Ömer KOCA (Üye - İlgili Bakanlık) Sefa Sadık AYTEKİN (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 4,24 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 4.15 milyar TL İnternet Adresi http://www.botas.gov.tr Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ), Türkiye nin enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi hedefi doğrultusunda boru hatları ile petrol taşımacılığı yapmak üzere 1974 yılında kurulmuş olup, 1987 yılından itibaren boru hatları ile doğal gaz taşımacılığı ve doğal gaz ticareti faaliyetini de yürütmektedir. BOTAŞ, doğal gaz ve petrol sektöründe başlıca; Boru hatları ile petrol ve doğal gaz taşımacılığı, Doğal gazın ithalat, ihracat, pazarlama ve satışı ile Boru hatları etüt, mühendislik ve yapım işleri alanlarında faaliyetini devam ettirmektedir. yılında döşenen 403 km yeni boru hattı ile toplam doğal gaz boru hattı uzunluğu 12.964 km ye ulaşmıştır. Mardin, Bitlis ve Bingöl doğal gaz boru hatları yılı içerisinde tamamlanmış olup, gaz arzı sağlanan il sayısı 77 ye ulaşmıştır. 17 Mart tarihinde Azerbaycan Şah Deniz doğal gazının 6 milyar m 3 lük kısmının Türkiye ye ve 10 milyar m3 lük kısmının ise Avrupa ya taşınması amacıyla geliştirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) projesinin temel atma töreni gerçekleştirilmiş olup, 13 Nisan tarihinde BOTAŞ tarafından TANAP Şirketinin %30 oranındaki hissesi satın alınarak TANAP a resmi olarak ortak olunmuştur. Önemli Gelişmeler BOTAŞ tarafından yılında 40,7 milyar sm 3 doğal gaz ithal edilmiş olup; 40,9 milyar sm 3 doğal gaz satışı gerçekleştirilmiştir. Doğal gaz ithalatının en fazla gerçekleştirildiği üç ülke %46,5 ile Rusya Federasyonu, %18,9 ile İran ve %14,9 ile Azerbaycan olmuştur. Doğal gaz satışlarının %44,1 i elektrik sektörüne, %25,9 u konutlara, %25,7 si sanayiye yapılmıştır. Mali Durum BOTAŞ ın brüt satışları yılında bir önceki yıla göre %1 oranında azalış göstererek 37,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu satışların %96 sı yurtiçine, %4 ü yurtdışına yapılmıştır. BOTAŞ ın hasılatının %95 ini gaz satışı, %4 ünü iletim faaliyetlerinden elde ettiği gelir, %1 ini ise petrol taşıma hizmetlerinden elde ettiği gelir oluşturmaktadır. www.hazine.gov.tr 31
yılında %11,5 oranında azalış göstererek 34,6 milyar TL olarak gerçekleşen maliyetlerin de %96,9 luk kısmını gaz alım maliyetleri, %3,1 ini ise iletim faaliyetlerinden kaynaklı giderler oluşturmaktadır. Satışlarda gerçekleşen %1 lik azalışla beraber, maliyetlerde gerçekleşen %11,5 oranındaki azalış sonucu BOTAŞ yılını 2,3 milyar TL faaliyet kârı ve 541,8 milyon TL lik dönem kârı ile tamamlamıştır. Kuruluş tarafından yapılan yatırımlar, yılında 2014 yılına kıyasla %13,6 lık bir azalma göstererek 463,1 milyon TL tutarında gerçekleşmiştir. 32 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 32.803,5 37.474,0 37.112,4-1,0 Satışların Maliyeti 32.785,5 39.145,0 34.638,7-11,5 Faaliyet Giderleri 79,2 86,0 105,5 22,6 Faaliyet Kar Zararı -68,2-1.765,8 2.357,3 ---- Finansman Giderleri 150,3 132,8 287,9 116,8 Dönem Kar Zararı 1.556,5-587,3 541,8 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 12.262,3 12.486,7 11.302,8-9,5 Stok 1.654,9 1.985,4 1.828,2-7,9 Duran Varlıklar 4.832,6 6.319,6 9.009,4 42,6 Aktif Toplamı 17.095,0 18.806,3 20.312,2 8,0 KV Yabancı Kaynaklar 8.530,7 9.523,3 8.966,2-5,9 UV Yabancı Kaynaklar 872,4 1.103,3 1.384,5 25,5 Özkaynaklar 7.691,9 8.179,7 9.961,5 21,8 Rasyolar Cari Oran 1,44 1,31 1,26-3,9 Asit Test Oranı 0,78 0,88 0,89 0,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 62,1 67,1 65,9-1,9 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 66,4 54,7 59,1 8,0 Özsermaye Getiri Oranı (%) 22,5-7,4 6,0 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 2.849 2.897 2.963 2,3 Toplam İstihdam Gideri 293,8 315,8 361,7 14,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 1.075,0 1.240,0 15,3 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 11.514,0 12.935,4 12.525,3-3,2 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 11.507,7 13.512,2 11.690,4-13,5 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -24,0-609,5 795,6 ---- Diğer Katma Değer 2.159,7 37,3 2.140,2 5631,2 Yatırım Harcaması 540,1 535,7 463,1-13,6 Faiz Dışı Fazla 329,6-1.340,4 537,9 ---- (milyon TL) Kaynak: BOTAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 33
5.2. Elektrik Üretim A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Halil ALIŞ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Nurettin KULALI (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Mehmet BİÇER (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Mahmut Faruk AKŞİT (Üye - İlgili Bakanlık) Zafer BENLİ (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 14,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 11,40 milyar TL İnternet Adresi http://www.euas.gov.tr Ülkemizdeki ilk kamu elektrik işletmeciliği 1935 yılında 2805 sayılı Kanunla kurulan Etibank ile başlamıştır. 15/07/1970 tarihli ve 1312 sayılı Kanunla elektrik enerjisi sektörü ile ilgili faaliyetler Etibanktan Türkiye Elektrik Kurumuna (TEK) devredilmiş, TEK ise, 13/08/1993 tarihinde Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) adı altında iki ayrı iktisadi devlet teşekkülüne ayrılmıştır. TEAŞ ın Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ), Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) olmak üzere üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden yapılandırılması neticesinde, devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre elektrik enerjisi üretimi ve satışı faaliyetinde bulunmak üzere 01/10/2001 tarihi itibarıyla EÜAŞ kurulmuştur. EÜAŞ, elektrik üretimi alanında, kamuya ait termik ve hidrolik santralların işletilmesi, bakım, onarım ve rehabilitasyonlarının yapılması, malzeme yönetimi ve tedariki ile ruhsatı Kuruluşa ait maden sahalarının işletilmesi faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler yılı sonu itibarıyla Şirket bünyesinde 10 adet termik ve 72 adet hidrolik santral bulunmakta olup, Şirketin kurulu gücü, 7.319 MW termik ve 13.006 MW hidrolik santral olmak üzere toplam 20.325 MW'tır. Türkiye kurulu gücü içerisinde Şirketin payı %27.8'dir. EÜAŞ; yılında, termik santrallardan 20,3 milyar kwh ve hidrolik santrallardan 34,9 milyar kwh olmak üzere toplam 55,2 milyar kwh elektrik üretimi yapmıştır. Bu üretim miktarı ile ülkemizin toplam elektrik üretiminin %21,3'ü EÜAŞ tarafından sağlanmıştır. Sinop ta inşa edilecek olan Ülkemizin ikinci nükleer santrali ile ilgili olarak 03.05.2013 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Japonya Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyetinde Nükleer Güç Santrallarının ve Nükleer Güç Sanayisinin Geliştirilmesi Alanında İşbirliğine İlişkin Anlaşma (IGA) imzalanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Japonya Hükümeti arasında akdedilen Türkiye Cumhuriyeti nde Nükleer Güç Santrallerinin ve Nükleer Güç Sanayisinin Geliştirilmesi Alanında İşbirliğine İlişkin Anlaşma ile Türkiye Cumhuriyeti nde Nükleer Güç Santrallerinin ve Nükleer Güç Sanayisinin Geliştirilmesine Dair İşbirliği Zaptı nın onaylanması 09.04. tarihli ve 6642 sayılı Kanun ile uygun bulunmuştur. IGA çerçevesinde Sinop sahasında her biri 1.120 MW kurulu güce sahip, 4 üniteden oluşan toplam 4.480 MW kurulu gücünde bir nükleer santral kurulması 34 www.hazine.gov.tr
öngörülmektedir. Santral ünitelerindeki reaktörler; MHI ve Areva tarafından tasarlanan Atmea-1 reaktörü olacaktır. Ünitelerin sırasıyla 2023, 2024, 2027 ve 2028 de devreye girmesi planlanmaktadır. IGA ya göre Sinop NGS Projesinde EÜAŞ Konsorsiyumunun %49; MHI, ITOCHU, Engie firmalarından oluşan Japon Konsorsiyumunun (JAPCo) %51 hisseye sahip olması, sağlanacak enerji üretimi yanında projeyle birlikte, nükleer teknolojinin ülkemize transfer edilmesi, sanayimizin geliştirilmesi ve nükleer teknoloji alanındaki insan kaynağımızın yetiştirilmesi öngörülmektedir. Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüğünün yurt dışında şirket kurmasına ilişkin 10.08. tarihli ve /8022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 26.08. tarihli ve 29457 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bahse konu Bakanlar Kurulu Kararına dayanılarak, 6 Ekim tarihinde merkezi Jersey Kanal Adaları olan EUAS International ICC şirketi kurulmuştur. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından yapılan ve 2014 yılında tamamlanan çalışmalar neticesinde Ankara nın Çayırhan bölgesinde 2640 Kcal/Kg ısıl değerde 213 Milyon Ton linyit rezervi tespit edilmiş olup, EÜAŞ tarafından söz konusu rezervlerin değerlendirilmesi amacıyla 750 ± 50 MW Kurulu Güçteki Çayırhan-B Termik Santralı ve 5.200.000 ton/yıl Kömür Üretim Kapasiteli Yeraltı Kömür İşletmesi Entegre Projesi geliştirilmiştir. 16 Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca EÜAŞ santrallerinde başlatılan özelleştirme çalışmalarına devam edilmiştir. Toplam kurulu gücü 1.565 MW olan Soma-B, Orhaneli ve Tunçbilek Termik Santrallerinde 2014 yılında başlayan özelleştirme çalışmaları 22.06. tarihinde tamamlanmıştır. Özelleştirme programına alınarak, İşletme Hakkı Verilmesi yöntemi ile özelleştirilmesine karar verilen 50 HES bulunmaktadır. 2011 yılında 28, 2013 yılında 17 ve 2014 yılında 5 olmak üzere yılı sonuna kadar 50 HES in özel sektöre devri gerçekleştirilmiştir. 17 Bu santrallere 3096 sayılı Kanun kapsamında özelleştirilen ve yukarıda belirtilen Oymapınar HES, Hazar I ve Hazar II HES ler de eklendiğinde, İşletme Hakkı Devir Yöntemi ile bugüne kadar özel sektöre devri gerçekleştirilen HES sayısı 53 olmaktadır. Üretim yılında termik santrallerden sağlanan 20,354 GWh elektrik enerjisi üretimi için 2,6 milyar sm3 doğal gaz, 11,3 milyon ton linyit, 53,3 bin ton fuel-oil ve 13,2 bin ton motorin yakıt girdi olarak kullanılmıştır. Diğer yandan, yılında EÜAŞ a bağlı hidrolik santrallerden 35,0 milyar kwh elektrik enerjisi üretilmiştir ve tüm barajlarımızda elektrik üretiminde kullanılan su miktarı 152 milyar m3 tür. Tablo 8: Yılı Sonu İtibarıyla Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Güç ve Üretimi (Lisanssız Üretimler Hariç) KURULUŞLAR Kurulu Güç Pay Üretim (MW) (%) (GWh) Pay (%) Serbest Üretim Şirketleri 43.131 59 144.698 56 EÜAŞ 20.325 28 55.318 21 Yap-İşlet (Yİ) 6.102 9 42.760 16 Yap-İşlet-Devret (YİD) 2.310 3 12.269 5 İşletme Hakkı Devri (İHD) 946 1 4.210 2 Otoprodüktörler 26 0 133 0 TOPLAM 72.840 100 259.388 100 (16) Bu kapsamda, 21/03/2016 tarihli ve 2016/8676 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sermayesinin tamamı EÜAŞ a ait bir bağlı ortaklık olan Çayırhan Enerji ve Madencilik Proje A.Ş. (ÇEMPAŞ) kurulmuştur. (17) 2014 yılında 5 adet HES in ise ihale işlemleri tamamlanmıştır. Ancak en yüksek teklifi veren ilk iki firmanın sözleşmesel yükümlülükleri yerine getirmemesi nedeniyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığının (ÖİB) 13.01.2016 tarihli ve 252 sayılı yazısı ile ihale iptal edilmiştir. www.hazine.gov.tr 35
Grafik 6: Yılı Sonu İtibarıyla Kuruluşlar Bazında Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gücü ve Üretimi GWh Kurulu Güç (MW) Üretim (GWh) MW 160.000 50.000 140.000 45.000 120.000 40.000 35.000 100.000 30.000 80.000 25.000 60.000 20.000 40.000 15.000 10.000 20.000 5.000 0 Serbest Üretim Şirketleri EÜAŞ Yap-İşlet (Yİ) Yap-İşlet-Devret (YİD) İşletme Hakkı Devri (İHD) Otoprodüktörler 0 Kaynak: EÜAŞ Tablo 9: Yılı Sonu İtibarıyla EÜAŞ Kurulu Gücü ve Üretimi KURULUŞLAR Kurulu Güç Pay Üretim (MW) (%) (GWh) Pay (%) Hidrolik 13.006 64 34.964 63 Doğal Gaz 3.779 19 13.629 25 Linyit 3.159 15 6.725 12 Sıvı Yakıtlar 381 2 - - TOPLAM 20.325 100 55.318 100 Kaynak: EÜAŞ 36 www.hazine.gov.tr
Grafik 7: Yılı Sonu İtibarıyla EÜAŞ ın Kurulu Gücü ve Üretimi MW 14.000 Kurulu Güç (MW) Üretim (GWh) GWh 40.000 12.000 35.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Hidrolik Doğal Gaz Linyit Sıvı Yakıtlar 0 Kaynak: EÜAŞ Mali Durum yılında Kuruluşun ortalama personel sayısı 8.707 dir. yılında Kuruluşun brüt satış hasılatı 7,5 milyar TL, faaliyet karı 1,5 milyar TL, finansman gideri 185,3 milyon TL, dönem karı ise 131 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla EÜAŞ ın varlıklarının toplam değeri 20,9 milyar TL olup, varlıkların 8,4 milyar TL si dönen varlık (%40,2) ve 12,5 milyar TL si duran varlıktır (%59,8). Diğer yandan, Kuruluşun aynı dönemde 3,9 milyar TL uzun vadeli yabancı kaynağı, 1,8 milyar TL kısa vadeli yabancı kaynağı ve 15,2 milyar TL öz kaynağı mevcuttur. www.hazine.gov.tr 37
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 11.541,1 9.043,3 7.517,2-16,9 Satışların Maliyeti 7.263,0 9.670,1 5.430,6-43,8 Faaliyet Giderleri 162,4 199,9 207,0 3,6 Faaliyet Kar Zararı 3.516,0-1.509,7 1.456,8 ---- Finansman Giderleri 284,7 173,9 185,3 6,5 Dönem Kar Zararı 2.981,2-2.527,3 131,0 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 12.692,3 8.728,8 8.440,3-3,3 Stok 795,7 717,4 588,4-18,0 Duran Varlıklar 12.282,3 13.367,9 12.500,1-6,5 Aktif Toplamı 24.974,6 22.096,6 20.940,5-5,2 KV Yabancı Kaynaklar 3.419,5 2.880,9 1.840,2-36,1 UV Yabancı Kaynaklar 1.808,7 4.061,3 3.920,1-3,5 Özkaynaklar 19.746,4 15.154,4 15.180,1 0,2 Rasyolar Cari Oran 3,71 3,03 4,59 51,4 Asit Test Oranı 2,84 1,17 2,02 72,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 271,6 138,5 178,2 28,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 297,9 237,9 148,2-37,7 Özsermaye Getiri Oranı (%) 11,3-14,5 0,9 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 11.960 10.765 8.707-19,1 Toplam İstihdam Gideri 668,0 658,6 509,0-22,7 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 2.808,3 4.294,6 0,0-100,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 965,0 840,1 863,4 2,8 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 607,3 898,3 623,7-30,6 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 294,0-140,2 167,3 ---- Diğer Katma Değer 4.637,0-824,6 1.566,0 ---- Yatırım Harcaması 233,6 278,3 140,5-49,5 Faiz Dışı Fazla 420,1-5.894,2 1.248,3 ---- (milyon TL) Kaynak: EÜAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 38 www.hazine.gov.tr
5.3. Türkiye Elektrik İletim A.Ş Yönetim Kurulu Üyeleri M. Sinan YILDIRIM (YK Başkanı ve Genel Müdür) Oğuz BAYRAM (Üye - Genel Müdür Yrd.) Abdülkadir ONGUN (Üye - Genel Müdür Yrd.) Doğanbey AKGÜL (Üye - İlgili Bakanlık) Erdoğan SERT (Üye - İlgili Bakanlık) Hayrettin DEMİRCAN (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 5 milyar TL İnternet Adresi http://www.teias.gov.tr Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), ülkenin genel enerji politikasına uygun olarak, ülkedeki tüm iletim tesislerini devralmak, elektrik iletimi, yük tevzi ve işletme planlaması hizmetlerini yürütmek üzere 2001 yılında kurulmuştur. TEİAŞ, 36 kw ve üstü gerilim seviyesinde elektrik iletim sisteminin işletilmesi için Türkiye de tek yetkili kuruluş olup, ana faaliyet alanı; Türkiye elektrik sistemini yönetmek, Türkiye elektrik iletim sisteminin işletme ve bakımını yapmak, Türkiye elektrik iletim sistemi genişleme ve yenileme yatırımlarını yapmak, enterkoneksiyon çalışmalarını gerçekleştirmek, istatistik ve raporlama çalışmalarını yapmak ve AR-GE faaliyetlerini yürütmektir. Önemli Gelişmeler 2014 yılı sonunda 53.408,7 km olan elektrik iletim hattı toplam uzunluğu, yılında 56.748 km ye çıkmıştır. yılı sonunda Türkiye elektrik enerjisi kurulu gücü bir önceki yıla göre %5,2 artışla 73.146,7 MW olarak gerçekleşmiştir. yılı Türkiye elektrik enerjisi üretimi 259,7 milyar kwh, tüketimi ise 264,1 milyar kwh olmuştur. Ülkemiz tarihindeki en yüksek günlük tüketim seviyesine 867,5 milyon kwh ile 30/07/ tarihinde ulaşılmış olup, bu tarihteki puant yük değeri ise 43.289,3 MW olarak gerçekleşmiştir. TEİAŞ, uluslararası enterkoneksiyon projeleri ile gerek arz güvenliğini sağlamak gerekse uluslararası ilişkileri sektörel bazda geliştirmek amacıyla 18 Eylül 2010 tarihinde ENTSO-E (Elektrik İletim Koordinasyon Birliği) ile deneme bağlantısı gerçekleştirmiş ve bu süreç 3 faz şeklinde yürütülmüştür. Bu husustaki Uzun Dönemli Anlaşma 15 Nisan tarihinde Brüksel de imzalanmıştır. 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile temelleri atılan Elektrik Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ), 18.03. tarihinde nihai olarak kurulmuştur. EPİAŞ, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu gereği özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. EPİAŞ, elektrik piyasa işletim faaliyetini yürütmek amacıyla kurulmuştur. Bu kapsamda, EPİAŞ ile piyasa işletim lisansında bulunan enerji piyasalarının etkin, şeffaf, güvenilir ve enerji piyasasının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde faaliyet göstermesi beklenmektedir. EPİAŞ 01.09. tarihinde piyasa işletim lisansını alarak faaliyetlerine başlamış olup, EPİAŞ ın kurulmasının akabinde Borsa İstanbul altında vadeli elektrik piyasası kurulmuştur. www.hazine.gov.tr 39
EPİAŞ ın hak ve yükümlülükleri şunlardır: Piyasanın gelişimi doğrultusunda görev alanına giren organize toptan elektrik piyasalarında yeni piyasalar kurulmasına yönelik çalışmaları yapmak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından uygun görülmesi halinde, görev alanına giren organize toptan elektrik piyasalarının işletilmesi amacıyla oluşturulan veya oluşturulabilecek olan uluslararası piyasalara taraf olarak katılmak, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde, piyasa işletim tarifelerini belirleyip ilgili Kuruma sunmak. EPİAŞ ın hisse yapısı ise aşağıdaki gibidir: TEİAŞ (A Tipi Hisse): %30.0 Borsa İstanbul (B Tipi Hisse): %30.0 Özel Sektör (C Tipi Hisse): %40.0 Mali Durum Kuruluşun yılı yatırım ödeneği 2,3 milyar TL dir. yılında Kuruluşun net satış hasılatı 20,1 milyar TL ve dönem kârı 1,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla TEİAŞ ın varlıklarının toplam değeri 12,8 milyar TL olup, Kuruluşun 1,2 milyar TL dönen varlığı (%9,5) ve 11,6 milyar TL duran varlığı (%90,5) mevcuttur. Diğer yandan, Kuruluşun aynı dönemde 1,9 milyar TL uzun vadeli yabancı kaynağı, 0,9 milyar TL kısa vadeli yabancı kaynağı ve 10 milyar TL öz kaynağı mevcuttur. Tablo 10: Yılı Aylar İtibarıyla Türkiye Elektrik Üretimi ve Tüketimi (milyon kwh) Aylar ÜRETİM Termik Jeotermal Rüzgar Hidrolik Dış Alım Toplam Dış Satım Tüketim OCAK 16.198,9 264,9 1.010,3 4.859,4 791,6 23.125,2 343,6 22.781,6 ŞUBAT 15.002,9 234,1 1.053,2 3.804,6 629,1 20.724,0 227,8 20.496,2 MART 14.615,7 268,8 798,0 5.635,7 671,9 21.990,2 290,2 21.700,0 NİSAN 11.416,5 264,1 867,6 7.883,8 415,1 20.847,1 282,2 20.564,9 MAYIS 13.022,2 259,6 734,5 7.111,9 428,6 21.556,7 181,6 21.375,1 HAZİRAN 13.232,3 245,4 936,8 6.351,9 551,2 21.317,7 224,5 21.093,2 TEMMUZ 15.161,6 256,5 1.272,8 6.697,2 650,6 24.038,6 282,6 23.756,1 AĞUSTOS 17.209,6 261,1 1.166,5 6.178,4 599,9 25.415,5 272,5 25.143,0 EYLÜL 15.390,1 257,7 761,1 5.138,2 527,1 22.074,2 279,7 21.794,5 EKİM 15.071,3 357,5 995,9 4.629,2 502,4 21.556,3 297,7 21.258,6 KASIM 15.328,8 363,5 998,1 4.554,6 592,8 21.837,8 268,6 21.569,2 ARALIK 17.910,6 391,3 1.057,6 4.300,9 775,1 24.435,5 243,6 24.191,9 TOPLAM 179.560,5 3.424,5 11.652,5 67.145,8 7.135,5 268.918,8 3.194,5 265.724,4 Kaynak: TEİAŞ 40 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 15.397,7 22.608,2 20.106,0-11,1 Satışların Maliyeti 14.692,3 21.321,1 18.639,9-12,6 Faaliyet Giderleri 84,7 101,7 117,3 15,3 Faaliyet Kar Zararı 605,4 1.171,0 1.281,9 9,5 Finansman Giderleri 187,5 109,6 184,9 68,7 Dönem Kar Zararı 1.037,2 1.422,6 1.355,0-4,8 Bilanço Dönen Varlıklar 3.784,6 3.419,5 1.218,6-64,4 Stok 1.431,0 1.427,2 94,4-93,4 Duran Varlıklar 8.051,5 9.528,4 11.619,0 21,9 Aktif Toplamı 11.836,1 12.947,9 12.837,6-0,9 KV Yabancı Kaynaklar 2.197,4 2.092,4 883,6-57,8 UV Yabancı Kaynaklar 1.509,6 1.647,3 1.900,4 15,4 Özkaynaklar 8.129,1 9.208,1 10.053,6 9,2 Rasyolar Cari Oran 1,72 1,63 1,38-15,6 Asit Test Oranı 1,04 0,92 1,20 29,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 17,2 15,0 13,4-10,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 32,3 32,2 22,7-29,7 Özsermaye Getiri Oranı (%) 10,3 13,1 11,2-14,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 8.086 8.046 8.135 1,1 Toplam İstihdam Gideri 470,3 500,6 554,0 10,7 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 50,0 200,0 300,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 1.904,2 2.809,9 2.471,5-12,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 1.817,0 2.649,9 2.291,3-13,5 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 74,9 145,5 157,6 8,3 Diğer Katma Değer 2.325,0 2.542,2 2.669,7 5,0 Yatırım Harcaması 984,6 1.557,8 2.345,7 50,6 Faiz Dışı Fazla 283,3-257,4-953,0-270,2 (milyon TL) Kaynak: TEİAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 41
5.4. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet AYERDEN (YK Başkanı ve Genel Müdür) M. Feridun ALAK (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Necati YAMAÇ (Üye - İlgili Bakanlık) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 179,00 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 112 milyon TL Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Korhan ERDOĞAN (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ), ülkenin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak elektrik ticaret ve taahhüt faaliyetlerinde bulunmak üzere, Türkiye elektrik sektöründeki ilk ve tek kamu toptan satış şirketi olarak 2001 yılında Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. bünyesinden ayrılarak faaliyete başlamıştır. TETAŞ; Elektrik Üretim A.Ş. ye (EÜAŞ) ait santrallerden, Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD) ve İşletme Hakkı Devri (İHD) modelleri ile işletilen santrallerden, İthalat/mübadele anlaşmaları kapsamında diğer ülkelerden ve Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi (PMUM) tarafından işletilen dengeleme piyasasından elektrik enerjisi satın almakta ve bu enerjiyi; Elektrik dağıtım ve perakende satış şirketlerine, İletim sistemine doğrudan bağlı müşterilerine, İhracat/mübadele anlaşmaları kapsamında diğer ülkelere ve PMUM tarafından işletilen dengeleme piyasasına satmaktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans almış Türkiye nin ilk toptan enerji satış şirketi olan TETAŞ ın 2019 yılı sonuna kadar tedarik lisansı bulunmaktadır. İnternet Adresi http://www.tetas.gov.tr Önemli Gelişmeler TETAŞ, yılında enerji alış portföyünde yer alan altı ayrı kaynaktan toplam 113,03 milyar kwh elektrik enerjisi satın almış ve toplam alış maliyeti 20,195 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Alınan enerjinin yaklaşık %46,9 u EÜAŞ a ait santrallerden, %49,8 i uzun dönemli anlaşmalar kapsamında özel sektör (Yİ, YİD ve İHD) santrallerinden, %2,1 i PMUM dan karşılanmıştır. yılında dört ayrı müşteri grubuna toplam 111,8 milyar kwh elektrik enerjisinin satışı gerçekleştirilmiş ve karşılığında 19,551 milyar TL hasılat elde edilmiştir. Enerji satışının %68,4 ü perakende elektrik satış şirketlerine, %28,7 si elektrik dağıtım şirketlerine, %1,5 i direkt müşterilere, %0,7 si EPİAŞ a, %0,7'si ise PMUM a gerçekleştirilmiştir. Mali Durum yılında ortalama enerji alış birim maliyeti %5 artışla 17,87 kr/kwh olarak gerçekleşirken, ortalama enerji satış fiyatı %1,7 artışla 17,49 kr/kwh olarak gerçekleşmiştir. Enerji alım ve satım miktarlarında bir önceki yıla göre gerçekleşen yaklaşık %8 lik artışa karşın, kuruluşun alım miktarı ile alım fiyatının satış miktarı ile satış fiyatının üstünde gerçekleşmesi nedeniyle yılında Kuruluş 559 Milyon TL zarar etmiştir. 42 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 23.211,9 20.912,0 19.551,4-6,5 Satışların Maliyeti 22.589,8 20.936,9 20.195,4-3,5 Faaliyet Giderleri 54,6 63,6 60,6-4,7 Faaliyet Kar Zararı 561,7-99,4-714,6-618,9 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 573,9 25,4-559,1 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 7.976,8 3.538,1 3.273,8-7,5 Stok 96,5 12,0 51,8 329,7 Duran Varlıklar 14,8 8,7 1,7-79,9 Aktif Toplamı 7.991,5 3.546,8 3.275,6-7,6 KV Yabancı Kaynaklar 6.552,5 2.402,0 2.774,9 15,5 UV Yabancı Kaynaklar 92,2 60,9 34,7-43,1 Özkaynaklar 1.346,9 1.083,9 466,0-57,0 Rasyolar Cari Oran 1,22 1,47 1,18-19,9 Asit Test Oranı 1,13 1,45 1,10-24,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 95,0 44,4 51,1 15,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 16,9 19,2 20,5 6,6 Özsermaye Getiri Oranı (%) 41,1 2,1-72,2 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 199 204 204 0,0 Toplam İstihdam Gideri 11,4 12,1 13,2 9,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 245,2 50,0-79,6 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 116.642,6 102.509,8 95.840,4-6,5 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 113.516,7 102.632,0 98.997,1-3,5 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 2.822,7-487,3-3.503,1-618,9 Diğer Katma Değer 619,2 39,1-539,9 ---- Yatırım Harcaması 0,3 1,1 0,3-73,1 Faiz Dışı Fazla 447,4-245,9-692,7-181,7 (milyon TL) Değişim % (-2014) Kaynak: TETAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 43
5.5. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Mustafa AKTAŞ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Ömer SEZGİN (Üye - Genel Müdür Yrd.) Tuğrul ALPER (Üye - Genel Müdür Yrd.) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1 milyar TL Abdullah TOMBUL (Üye - İlgili Bakanlık) İrfan YILMAZ (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İnternet Adresi http://www.tki.gov.tr 22/05/1957 tarihinde kurulmuş olan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) Genel Müdürlüğü, 233 sayılı KHK ile bir iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden düzenlenmiş olup, 15/06/1985 tarihli ve 18785 sayılı Maden Kanunu ile 27/11/1984 tarihli ve 18588 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan "Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Ana Statüsü" çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. İlgili mevzuat uyarınca TKİ, ülkenin genel enerji ve yakıt politikasına uygun olarak linyit, turp bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak, ülke ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan ve Önemli Gelişmeler TKİ nin yıl sonu itibarıyla 3,68 milyar ton kömür rezervi bulunmaktadır. Toplam kömür rezervinin 3,4 milyar tonu görünür rezervdir. TKİ tarafından yılında 18,6 milyon ton tüvenan, 12,9 milyon ton satılabilir kömür üretilmiştir. TKİ, yılında toplam 14,5 milyon ton kömür satışı yapmış olup, bu miktarın %63,6 sı termik santrallere, %20,03 ü ısınmada ve %16,3 ü sanayide kullanılmak üzere toplam %36,3 ü ise piyasaya satılmıştır. Tablo 11: TKİ Yılı Tüvenan ve Satılabilir Kömür Üretim Miktarları Üretim Yöntemi Tüvenan (Ton) Satılabilir (Ton) Açık İşletme 10.210.054 7.935.885 Yeraltı İşletmesi 8.411.798 4.957.705 Toplam 18.621.852 12.893.590 Kaynak: TKİ Faaliyet Raporu programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve gerçekleşmesini sağlamakla görevlidir. TKİ tarafından yılında 2014/7014 sayılı Fakir Ailelere Kömür Yardımı Yapılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 2.045.000 aileye bedelsiz 44 www.hazine.gov.tr
olarak yaklaşık 2 milyon ton kömür dağıtılmıştır. Dağıtımı yapılan kömür aşağıdaki tabloda belirtilen ısınma amacıyla piyasaya satışı yapılan kömür miktarına dahil olup toplam satış miktarının %14,0 ünü oluşturmaktadır. TKİ tarafından yılında 18 projeye ilişkin olarak toplam 15,9 milyon TL Ar-Ge harcaması yapılmış olup, bu faaliyetlerden aynı yıl 10 milyon TL gelir elde edilmiştir. Mali Durum Son yıllarda gerçekleştirilen santral özelleştirmelerine yılında da devam edilmesi nedeniyle TKİ nin satış hasılatı bir önceki yıla göre %9,6 oranında azalarak 2,11 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. TKİ yılını 81,3 milyon TL dönem karı ile kapatmıştır. Fakir ailelere kömür yardımı yapılmasına yönelik uygulama kapsamında Hazine Müsteşarlığı tarafından TKİ ye yılında 731,6 milyon TL görev zararı ödemesi yapılmıştır. Kuruluş tarafından yılında 63,6 milyon TL yatırım harcaması gerçekleştirilmiştir. Tablo 12: TKİ Yılı Müşteri Bazında Kömür Satışları Müşteri Grupları Satış Miktarı (Ton) Pay (%) Termik Santraller 9.224.287 63,6 Isınma 2.906.685 20,03 Sanayi 2.373.860 16,3 Toplam Satış 14.504.832 100,0 Kaynak: TKİ Faaliyet Raporu www.hazine.gov.tr 45
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.481,1 2.342,5 2.118,6-9,6 Satışların Maliyeti 1.759,4 1.801,8 1.769,4-1,8 Faaliyet Giderleri 359,5 431,0 382,2-11,3 Faaliyet Kar Zararı 362,1 109,8-33,1 ---- Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 100,0 Dönem Kar Zararı 178,0-8,9 81,3 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 2.609,7 1.978,7 2.690,2 36,0 Stok 335,2 169,4 146,0-13,8 Duran Varlıklar 696,5 747,8 776,5 3,8 Aktif Toplamı 3.306,2 2.726,5 3.466,7 27,1 KV Yabancı Kaynaklar 610,7 351,8 1.156,7 228,8 UV Yabancı Kaynaklar 152,6 409,9 375,4-8,4 Özkaynaklar 2.542,9 1.964,9 1.934,6-1,5 Rasyolar Cari Oran 4,27 5,63 2,33-58,7 Asit Test Oranı 0,22 0,64 0,16-75,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 14,8 13,3 22,1 65,8 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 32,2 15,0-6,8 ---- Özsermaye Getiri Oranı (%) 4,7-1,9 3,3 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 5.900 5.295 5.100-3,7 Toplam İstihdam Gideri 344,4 314,8 333,7 6,0 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 418,0 570,3 731,6 28,3 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 420,5 442,4 415,4-6,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 298,2 340,3 347,0 2,0 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 61,4 20,7-6,5 ---- Diğer Katma Değer 1.382,3 1.046,9 873,8-16,5 Yatırım Harcaması 61,2 56,9 63,6 11,9 Faiz Dışı Fazla 27,5-91,6 123,5 ---- (milyon TL) Kaynak: TKİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 46 www.hazine.gov.tr
5.6. Türkiye Taşkömürü Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Burhan İNAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Muhammet Safa TOPUZ (Üye - Genel Müdür Yrd.) Ercan GEBEŞ (Üye - Genel Müdür Yrd.) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 8,40 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 7,57 milyar TL Salih ERBAY (Üye - İlgili Bakanlık) Nevzat KAVAKLI (Üye - İlgili Bakanlık) Ömer CİHAN (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İnternet Adresi http://www.taskomuru.gov.tr Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), daha önce Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) bünyesinde yer alan Ereğli, Kozlu, Karadon, Armutçuk, Üzülmez ve Amasra Kömür İşletmelerinin bir araya getirilmesi suretiyle 1984 yılında TKİ den ayrı bir iktisadi devlet teşekkülü şeklinde kurulmuş olup, halen 233 sayılı KHK kapsamında faaliyetlerini sürdürmektedir. Merkezi Zonguldak ta bulunan TTK, Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak taşkömürü ile taşkömürü havzasındaki diğer maden rezervlerini en iyi şekilde değerlendirerek ülke ekonomisine katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Önemli Gelişmeler yılı sonu itibarıyla TTK nın tüvenan kömür üretimi 1,5 milyon ton ve satılabilir kömür üretimi 0,95 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, yılında toplam 1.885,8 metre galeri ilerlemesi gerçekleştirilmiştir. Yıllık yaklaşık 30 bin ton civarındaki Türkiye taşkömürü ihtiyacının yaklaşık %6 sı Kuruluş ve özel sektör tarafından karşılanmakta (TTK: %66; Özel Sektör: %34), geri kalan %94'lük kısım ise ithal edilmektedir. TTK, yılında 0,91 milyon ton kömür satışı Tablo 13: TTK Yılı Müşteri Bazında Kömür Satışları Müşteri Grupları Satış Miktarı (Ton) Pay (%) Termik Santraller 521.164 56,9 Isınma 78.523 8,6 Sanayi 316.244 34,5 Toplam Satış 915.931 100,0 Kaynak: http://www.taskomuru.gov.tr www.hazine.gov.tr 47
yapmış olup, bu miktarın %56,9 si termik santrallere, %8,6 i ısınmada ve %34,5 u sanayide kullanılmak üzere toplam %44,3 ü piyasaya satılmıştır. TTK tarafından yılında 2014/7014 sayılı Fakir Ailelere Kömür Yardımı Yapılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ihtiyaç sahibi ailelere bedelsiz olarak 39,2 bin ton kömür dağıtılmıştır. Dağıtımı yapılan kömür aşağıdaki tabloda belirtilen ısınma amacıyla piyasaya satışı yapılan kömür miktarına dâhil olup, toplam satış miktarının yaklaşık %4 ünü oluşturmaktadır. Mali Durum Kuruluşun yılı brüt satışları %23 oranında azalmış ve 239,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu satış rakamı ile TTK nın 758,1 milyon TL tutarındaki istihdam giderinin üçte biri dahi karşılanamamaktadır. TTK yılını 755,7 milyon TL dönem zararı ile kapatmıştır. Kuruluşa yılında bütçeden 760,9 milyon TL transfer yapılmıştır. Kuruluş yılında 35,6 milyon TL yatırım harcaması yapmıştır. 48 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 294,7 311,4 239,9-23,0 Satışların Maliyeti 681,9 702,2 745,2 6,1 Faaliyet Giderleri 139,7 152,2 164,0 7,8 Faaliyet Kar Zararı -526,9-543,0-669,4-23,3 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı -558,7-580,8-755,7-30,1 Bilanço Dönen Varlıklar 170,5 191,1 240,3 25,7 Stok 89,7 74,9 85,6 14,2 Duran Varlıklar 347,3 354,7 347,4-2,1 Aktif Toplamı 517,9 545,8 587,7 7,7 KV Yabancı Kaynaklar 120,3 98,9 176,4 78,3 UV Yabancı Kaynaklar 1,7 1,8 1,9 4,4 Özkaynaklar 395,8 445,0 409,4-8,0 Rasyolar Cari Oran 1,42 1,93 1,36-29,5 Asit Test Oranı 0,41 0,69 0,36-47,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 50,1 45,3 48,5 7,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 90,2 82,9 86,6 4,5 Özsermaye Getiri Oranı (%) -142,7-138,1-176,9-28,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 11.586 11.088 10.700-3,5 Toplam İstihdam Gideri 689,8 693,3 758,1 9,3 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 581,8 653,3 760,9 16,5 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 25,4 28,1 22,4-20,2 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 58,9 63,3 69,6 10,0 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -45,5-49,0-62,6-27,7 Diğer Katma Değer 176,4 158,4 69,4-56,2 Yatırım Harcaması 50,4 30,6 35,6 16,2 Faiz Dışı Fazla -22,4 47,4-4,6 ---- (milyon TL) Kaynak: TTK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 49
5.7. Türkiye Petrolleri A.O. Yönetim Kurulu Üyeleri Besim ŞİŞMAN (YK Başkan V. ve Genel Müdür V.) Murat ALTIPARMAK (Üye - Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye - Genel Müdür Yrd.) Cumali KINACI (Üye - İlgili Bakanlık) Selami İNCEDALCI (Üye - İlgili Bakanlık) Yalçın YÜKSEL (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 3 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3 milyar TL İnternet Adresi http://www.tpao.gov.tr Türkiye Petrolleri A.O. (TPAO), ülkemizde kamu adına petrol arama-üretim ve rafinaj faaliyetlerini yürüten tek kuruluş olarak 1954 yılında kurulmuştur. Kuruluş, 1984 yılında çıkarılan 233 sayılı KHK ile sermayesinin tamamı kamuya ait bir iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılmış; faaliyet alanı, arama, üretim, sondaj ve buna bağlı petrol ameliyeleri ile sınırlandırılmış, rafinaj, pazarlama ve boru hatları ile petrol taşımacılığı Kuruluşun faaliyet alanından çıkarılmıştır. Bugün itibarıyla Kuruluş, ilgili mevzuat çerçevesinde arama, sondaj, kuyu tamamlama ve üretim faaliyetlerinde bulunmakta (upstream), doğal gaz depolama, ham petrol ve doğal gaz boru hattı projelerine katılım sağlamakta, yurt dışı şirketleri vasıtasıyla petrol ticareti ve taşımacılığı alanlarında faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler TPAO tarafından yurtiçi üretim faaliyetleri kapsamında yılında 1,76 milyon ton ham petrol üretimi, 211,16 milyon sm 3 doğal gaz üretimi gerçekleştirilmiştir. yılında Türkiye de üretilen ham petrolün %72 si, doğal gazın ise %50 si TPAO tarafından karşılanmıştır. TPAO Azerbaycan, Irak ve Rusya daki üretim faaliyetleri kapsamında yılında yurtdışında 10,9 milyon varil ham petrol, 1,5 milyar sm 3 doğal gaz üretimi gerçekleştirmiştir. TPAO nun yurtdışı iştiraki TPOC a (Turkish Petroleum Overseas Company) bağlı bir alt şirket olarak faaliyetlerini sürdüren Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım A.Ş. Özelleştirme Yüksek Kurulunun 15 Haziran tarihli ve -97 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Mali Durum yılı sonu itibarıyla Kuruluşun aktif toplamı, 2014 yılına kıyasla %33,5 oranında artış göstererek 14,7 milyar TL ye ulaşmıştır. 2014 yılının ortalarından itibaren başlayan petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisi te de devam etmekte olup, TPAO nun kârlılığı bir önceki yıla göre %1,3 oranında azalış göstererek 822,6 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun 2014 yılında 905,8 milyon TL lik yatırım harcaması, yılında %39 oranında artarak 1,2 milyar TL olarak gerçekleştirmiştir. Brüt satışlar ise 2014 yılına kıyasla %26,2 lik bir düşüşle 2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. yılı dönemi sonunda ise faaliyetlerden 352,4 milyon TL zarar gerçekleşmiştir. Kuruluşun yatırımlarını finanse etmek ve nakit ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yıl içerisinde farklı bankalardan aldığı krediler nedeniyle finansman giderleri 2014 yılına kıyasla te %421,1 oranında artış göstererek 172,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun faiz dışı fazlası 2014 yılına göre %201 oranında artarak, 729,1 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 50 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.973,8 2.721,5 2.007,7-26,2 Satışların Maliyeti 845,6 1.133,5 837,5-26,1 Faaliyet Giderleri 893,5 1.250,2 1.343,0 7,4 Faaliyet Kar Zararı 972,2 92,7-352,4 ---- Finansman Giderleri 0,1 33,2 172,9 421,1 Dönem Kar Zararı 1.634,2 833,4 822,6-1,3 Bilanço Dönen Varlıklar 4.621,7 1.609,2 1.344,5-16,4 Stok 1.837,5 837,7 843,0 0,6 Duran Varlıklar 3.599,8 9.372,4 13.320,6 42,1 Aktif Toplamı 8.221,5 10.981,6 14.665,1 33,5 KV Yabancı Kaynaklar 523,7 563,4 408,0-27,6 UV Yabancı Kaynaklar 336,3 2.342,5 5.504,8 135,0 Özkaynaklar 7.361,5 8.075,7 8.752,3 8,4 Rasyolar Cari Oran 8,83 2,86 3,30 15,4 Asit Test Oranı 5,16 0,85 0,63-26,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 30,5 47,3 42,1-11,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 689,7 400,0 329,4-17,7 Özsermaye Getiri Oranı (%) 18,6 9,2 8,0-12,3 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 4.812 4.824 4.883 1,2 Toplam İstihdam Gideri 466,2 511,6 571,9 11,8 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 998,7 245,1 189,9-22,5 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 618,0 564,2 411,2-27,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 175,7 235,0 171,5-27,0 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 202,0 19,2-72,2 ---- Diğer Katma Değer 2.225,5 1.484,8 1.706,2 14,9 Yatırım Harcaması 751,4 905,8 1.259,2 39,0 Faiz Dışı Fazla 391,4 242,2 729,1 201,0 (milyon TL) Kaynak: TPAO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 51
5.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Recep AKGÜNDÜZ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Muhsin GANİOĞLU (Üye - Genel Müdür Yrd.) Yücel YALÇINOĞLU (Üye - Genel Müdür Yrd.) Ramazan USTA (Üye - İlgili Bakanlık) Metin KAYRAK (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye Hazine) İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 600 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 600 milyon TL İnternet Adresi http://www.etimaden.gov.tr 14/06/1935 tarihli ve 2805 sayılı Kanunla madenciliğin çeşitli dallarında faaliyet göstermek, elektrik enerjisi üretim tesisleri kurmak, elektrik enerjisinin iletim, satış ve dağıtımını sağlamak, bünye içinde bankacılık işlemleri yapmak üzere Etibank adıyla kurulan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Eti Maden), 1998 yılında Eti Holding A.Ş. adıyla yeniden yapılandırılmasının ardından Ocak 2004 te yapılan düzenleme neticesinde bugünkü Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Eti Maden) ismini almıştır. Ana Statüsü 09/11/1984 tarihli ve 18570 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olan Kuruluş, hâlihazırda Devlet eliyle aranacak ve işletilecek olan bor tuzları, trona, uranyum ve toryum madenlerinin işletme ve arama görevini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler Eti Madenin yılında bor kimyasalları ve eşdeğeri ürün üretim kapasitesi 2,2 milyon tona yaklaşmış olup fiili üretim 1,8 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Tablo 14: Eti Maden in Yılı Sonu İtibarıyla Ürünler Bazında Yıllık Üretim Kapasitesi Ürünler Üretim Kapasitesi (Ton/Yıl) Boraks Dekahidrat 115.000 Borik Asit 385.000 Sodyum Perborat 35.000 Bor Oksit 2.000 Boraks Pentahidrat 840.000 Kalsine Tinkal 5.000 Öğütülmüş Kolemanit 700.000 Boraks Dekahidrat 80.000 Susuz Boraks 10.000 Zirai Bor 8.000 Camsı Bor 6.000 Toplam 2.186.000 52 Kaynak: http://www.etimaden.gov.tr www.hazine.gov.tr
Eti Maden yılında dünya bor sektöründeki bor talebinin (miktar olarak) %50 sini karşılamıştır. Kuruluş yılında bor ihracatının önemli bir kısmını Uzak Doğu ya yapmıştır. Yapılan bor ihracatının bölgesel dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. Mali Durum Eti Maden tarafından yılında üretilerek, yurt içi ve yurt dışı piyasaya sunulan kolemanit, üleksit, borikasit, boraks, boroksit ve diğer ürün satışlarından 2,26 milyar TL brüt satış hasılatı elde edilmiştir. Söz konusu satışların %96,7 si yurt dışına gerçekleştirilmiştir. Grafik 8 : Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı () Kaynak: Eti Maden İşletmeleri Bor Sektör Raporu yılında cam sektörü dünyada en büyük bor tüketen sektör olma özelliğini korumuş, Kuruluşun yurt içi satışlarının %41 i cam ve %33 ü seramik sektörlerine yapılmıştır. Eti Maden Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından yılında hazırlanan Türkiye'nin İlk 1000 İhracatçı Firması listesinde 768 milyon ABD Doları ihracat rakamı ile 14. sırada, kârlılık bazında ise 3. sırada yer almıştır. Kuruluşun yılı dönem kârı bir önceki yıla göre %20,8 oranında artarak 1,25 milyar TL olmuştur. Eti Maden, Hazineye yılında 426 milyon TL tutarında temettü ödemesi yapmıştır. www.hazine.gov.tr 53
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.628,7 1.978,4 2.262,8 14,4 Satışların Maliyeti 575,7 686,1 742,3 8,2 Faaliyet Giderleri 279,1 349,9 374,1 6,9 Faaliyet Kar Zararı 774,0 938,6 1.112,4 18,5 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 841,8 1.032,9 1.248,0 20,8 Bilanço Dönen Varlıklar 897,2 956,5 1.344,1 40,5 Stok 292,8 359,5 402,0 11,8 Duran Varlıklar 1.456,6 1.564,2 1.693,7 8,3 Aktif Toplamı 2.353,8 2.520,7 3.037,8 20,5 KV Yabancı Kaynaklar 430,8 170,6 187,3 9,7 UV Yabancı Kaynaklar 75,7 78,5 81,0 3,3 Özkaynaklar 1.847,3 2.271,6 2.769,5 21,9 Rasyolar Cari Oran 2,08 5,61 7,18 28,1 Asit Test Oranı 1,02 2,41 3,69 53,2 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 61,5 51,5 64,5 25,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 187,9 177,4 201,5 13,6 Özsermaye Getiri Oranı (%) 37,9 40,5 39,6-2,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 3.898 4.041 4.170 3,2 Toplam İstihdam Gideri 204,1 217,1 248,1 14,3 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 241,3 587,6 426,1-27,5 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 417,8 489,6 542,6 10,8 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 147,7 169,8 178,0 4,9 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 198,6 232,3 266,8 14,9 Diğer Katma Değer 1.228,8 1.431,9 1.659,2 15,9 Yatırım Harcaması 208,6 197,4 151,1-23,4 Faiz Dışı Fazla 42,1 21,2 325,1 ---- (milyon TL) Kaynak: ETİ Maden, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 54 www.hazine.gov.tr
5.9. T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Ömer YILDIZ (YK Başkanı ve Genel Müdür) Ali İhsan UYGUN(Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Emin TEKBAŞ (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Adnan KÖKLÜKAYA (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 49,60 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 41,92 milyar TL İnternet Adresi http://www.tcdd.gov.tr 1927 yılında kurulan T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü (TCDD), 1953 yılına kadar katma bütçeli bir kamu idaresi iken, 29/07/1953 tarihinden itibaren "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi" adı altında ayrı bir iktisadi devlet teşekkülü haline getirilmiş, 1984 yılından itibaren 233 sayılı KHK ile de kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüştür. Kuruluş, 24/04/2013 tarih ve 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun ile yeniden iktisadi devlet teşekkülü olmuştur. Önemli Gelişmeler TCDD nin, yılı sonu itibarıyla, 8.947 km konvansiyonel ana hat ve 2.372 km tali hat olmak üzere toplam 11.319 km konvansiyonel hat, 1.213 km YHT hattı ile toplam 12.532 km lik demiryolu hattı bulunmaktadır. Söz konusu ana hatların %88 i tek hat olup, toplam yol uzunluğu içerisindeki elektrikli ve sinyalli hat oranları sırasıyla %31 ve %37 dir. TCDD hedefleri doğrultusunda yapılan yol yenileme ve bakım-onarım çalışmaları nedeniyle, demiryolu şebekesinde birçok noktada yol kapatmaları yapılmış olup, özellikle yük trafiği olumsuz etkilenmiştir. Demiryolu yük taşımalarında, yılında 2014 yılına göre %10 azalış olmuştur. Ana hat yolcu taşımacılığında, yılında 2014 yılına göre konvansiyonel trenlerde yaklaşık %2, uluslararası trenlerde %15 oranında azalış; hızlı trenlerde %12 ve toplamda ise %1 oranında artış meydana gelmiştir. Banliyö taşımacılığında ise %16 artış olmuştur. Ankara-İstanbul(Pendik), Ankara-Eskişehir, Ankara-Konya, Konya-Eskişehir ve Konya-İstanbul hatlarında 13 Mart 2009-31.12. tarihleri arasında YHT ler ile toplam 23.724.353 yolcu taşınmış ve 74.310 sefer yapılmıştır. Mali Durum Yıllar itibarıyla zarar etmekte olduğundan yatırımların ve yatırım harici finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla düzenli olarak Hazine Müsteşarlığı ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 18 bütçesinden Kuruluşa kaynak transferi yapılmaktadır. Bu anlamda TCDD, toplam KİT sistemi içerisinde yılında da en çok transfer yapılan kuruluş olma özelliğini sürdürmüştür. yılında TCDD tarafından 3,67 milyar TL yatırım harcaması yapılmış olup, bu tutarın 624 milyon TL si Hazine Müsteşarlığı tarafından sermaye aktarımı yoluyla karşılanmıştır. Ayrıca, kuruluşun ödenmemiş sermayesine mahsup edilmek üzere Hazine Müsteşarlığınca yılında 717 milyon TL lik dış proje kredisi ödemesi yapılmıştır. yılında 2.14 milyar TL faaliyet zararı ve yaklaşık 2,1 milyar TL dönem zararı oluşmuştur. (18) 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun un 5. maddesinde, söz konusu madde de belirtilen yatırımların Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca finanse edilmesi hükmü yer almaktadır. www.hazine.gov.tr 55
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % ( 2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.162,5 1.691,4 1.756,3 3,8 Satışların Maliyeti 2.885,2 3.127,6 3.360,4 7,4 Faaliyet Giderleri 437,4 502,1 525,3 4,6 Faaliyet Kar Zararı -1.178,4-1.983,9-2.137,6-7,7 Finansman Giderleri 250,5 48,8 183,4 275,9 Dönem Kar Zararı -1.280,6-1.874,3-2.098,1-11,9 Bilanço Dönen Varlıklar 5.586,6 6.343,5 7.121,3 12,3 Stok 442,7 587,5 616,6 4,9 Duran Varlıklar 17.883,6 21.421,0 24.463,4 14,2 Aktif Toplamı 23.470,2 27.764,4 31.584,7 13,8 KV Yabancı Kaynaklar 1.460,7 2.334,5 2.186,2-6,4 UV Yabancı Kaynaklar 1.137,1 1.034,4 1.029,8-0,4 Özkaynaklar 20.872,4 24.395,6 28.368,7 16,3 Rasyolar Cari Oran 3,82 2,72 3,26 19,9 Asit Test Oranı 1,80 1,05 1,24 17,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 416,7 523,1 529,4 1,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 357,8 482,4 493,3 2,2 Özsermaye Getiri Oranı (%) -6,8-8,3-8,0 4,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 26.939 25.980 25.542-1,7 Toplam İstihdam Gideri 1.546,7 1.637,4 1.750,2 6,9 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 4.923,6 5.346,1 5.747,0 7,5 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 80,3 65,1 68,8 5,6 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 107,1 120,4 131,6 9,3 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -43,7-76,4-83,7-9,6 Diğer Katma Değer 1.037,5 500,7 766,3 53,1 Yatırım Harcaması 3.575,2 3.846,3 3.670,4-4,6 Faiz Dışı Fazla -341,4-412,0 448,7 ---- (milyon TL) Kaynak: TCDD, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 56 www.hazine.gov.tr
5.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Serdar Hüseyin YILDIRIM (YK Başkanı ve Genel Müdür) Funda Makbule OCAK (Üye - Genel Müdür Yrd.) Mehmet ATEŞ (Üye - Genel Müdür Yrd.) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 3,9 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,9 milyar TL Ali Rıza YÜCEULU (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Sadettin PARMAKSIZ (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.dhmi.gov.tr Türk sivil havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan Kuruluş, 233 sayılı KHK ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini KİK statüsünde sürdürmektedir. Türkiye havaalanlarının işletilmesi ile Türkiye hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Kuruluşun amaç ve faaliyet konuları, sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer 19 sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamaktır. DHMİ, bir kamu iktisadi kuruluşu olarak, seyrüsefer hizmetlerinde tekel konumundadır. Havaalanı ve terminal işletmeciliği gibi diğer hizmetlerde ise özel sektör firmaları da faaliyet gösterebilmektedir. Önemli Gelişmeler yılında 598.768 m 2 lik alanda yolculara hizmet verilmiştir. yılında, 2014 yılına göre; İnen-kalkan yerli-yabancı uçak trafiği %8,2 oranında artış göstererek 1,5 milyon adet, Gelen-giden yerli-yabancı yolcu trafiği %9,3 lük artış göstererek 181,1 milyon kişi ve Yük trafiği %6,2 lik artış göstererek 3,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Tamamlandığında 150 milyon yolcu kapasitesine sahip olacak İstanbul Yeni Havalimanı nın ilk safha inşaatı yılı Mayıs ayında başlatılmıştır. İlk safhanın tamamlanmasıyla İstanbul Yeni Havalimanında 90 milyon yolcuya hizmet verilebilecektir. Mali Durum Kârlı bir kuruluş olan DHMİ Genel Müdürlüğü Hazineye önemli tutarlarda hasılat payı ve temettü ödemektedir. Kuruluş yılında 448,2 milyon TL temettü, 325,3 milyon TL hasılat payı olmak üzere bütçeye toplam 773,4 milyon TL tutarında katkı sağlamıştır. yılında, 2014 yılına göre Ukrayna da yaşanan krize bağlı olarak uçak ve yolcu trafiğindeki artışın etkisiyle brüt satışlarda %18,1 lik bir artış gerçekleşmiştir. Satışların maliyetindeki artışın nispeten düşük kalmasına ve diğer faaliyetlerden olağan gelirlerdeki artışa bağlı olarak Kuruluşun yılı dönem kârı bir önceki yıla göre %71,2 oranında artış göstermiştir. (19) Bir uçağın bir noktadan başka bir noktaya seyahati için verilen rehberlik hizmetleri www.hazine.gov.tr 57
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.340,8 3.025,6 3.573,9 18,1 Satışların Maliyeti 1.069,5 1.300,7 1.480,7 13,8 Faaliyet Giderleri 117,1 134,3 132,1-1,7 Faaliyet Kar Zararı 933,8 1.317,4 1.628,1 23,6 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 796,3 918,9 1.573,2 71,2 Bilanço Dönen Varlıklar 838,1 1.489,5 2.131,9 43,1 Stok 27,1 29,1 34,5 18,8 Duran Varlıklar 4.096,9 5.371,8 6.573,6 22,4 Aktif Toplamı 4.934,9 6.861,2 8.705,5 26,9 KV Yabancı Kaynaklar 1.221,2 1.450,5 1.569,4 8,2 UV Yabancı Kaynaklar 533,4 912,9 913,4 0,1 Özkaynaklar 3.180,4 4.497,8 6.222,7 38,3 Rasyolar Cari Oran 0,69 1,03 1,36 32,3 Asit Test Oranı 0,62 0,96 1,31 36,2 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 44,7 45,6 35,9-21,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 13,1 6,4 3,9-39,2 Özsermaye Getiri Oranı (%) 20,3 16,1 23,0 42,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 8.743 8.985 9.298 3,5 Toplam İstihdam Gideri 574,4 637,7 695,0 9,0 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 668,7 746,1 773,4 3,7 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 267,7 336,7 384,4 14,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 122,3 144,8 159,2 10,0 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 106,8 146,6 175,1 19,4 Diğer Katma Değer 1.612,3 2.424,6 2.674,4 10,3 Yatırım Harcaması 479,9 630,3 384,2-39,0 Faiz Dışı Fazla -237,2-31,0 465,6 ---- (milyon TL) Kaynak: DHMİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 58 www.hazine.gov.tr
5.11. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Yaşar Duran AYTAŞ (YK Başkanı ve Genel Müdür) B. Olcay ÖZGÜRCE (Üye Genel Müdür Yrd.) Boş (Üye - Genel Müdür Yrd.) Orhan ÖĞE (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Mehmet Ulvi SARAN (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 51,09 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 51,09 milyon TL İnternet Adresi http://www.kiyiemniyeti.gov.tr TTürkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. (TDİ) nin bünyesinde Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmesi adıyla kurulan Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), 1997 yılında Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri Genel Müdürlüğü adı altında müstakil bir kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüş, 2007 yılında ise bugünkü unvanına kavuşmuştur. Merkezi İstanbul da olan KEGM nin amacı, denizlerimizde ve karasularımızda seyreden Türk ve yabancı bayraklı gemilerin seyir güvenliğine yardımcı olmak, kıyı emniyeti ve gemi kurtarma hizmetleri yapmak ve bunlarla ilgili cihaz ve tesisleri kurmak, işletmek, can, mal ve gemi kurtarmak, yardım, çeki, batık çıkarmak ve bunlarla ilgili römorkaj ve dalgıçlık hizmetlerini yürütmektir. KEGM temel olarak belirlenen saha içerisinde tekel olmak üzere tüm denizlerde gemi kurtarma, tahlisiye (can kurtarma), gemi trafik hizmetleri, fenerler hizmeti (seyir yardımcılığı), telsiz hizmeti, kılavuzluk, römorkaj, palamar ve balıkadam hizmetlerinden oluşmak üzere faaliyetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluşun, yılsonu itibarıyla Akdeniz Bölgesi nde 96, Ege Bölgesi nde 115, Çanakkale Bölgesi nde 31, Karadeniz Bölgesi nde 114, Marmara Bölgesi nde 67 ve İstanbul Boğazı nda 41 adet olmak üzere toplam 464 deniz feneri bulunmaktadır. Kuruluş tarafından yılında 18 gemi kurtarma - yardım hizmeti, 13 gemiye çeki hizmeti, 1693 gemiye refakat hizmeti, 7312 gemiye römorkaj hizmeti, 11 adet çıplak kira hizmeti ve diğer faaliyetler başlığı altında 223 adet hizmet verilmiştir. Mali Durum KEGM nin 2014 yılında 228,3 milyon TL olan dönem kârı yılında %51 oranında artışla 344,9 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kârlı bir kuruluş olan KEGM, yılında 135,8 milyon TL temettü ve 74 milyon TL hâsılat payı ödemesi olmak üzere toplam 209,8 milyon TL tutarında bütçeye katkı yapmıştır. www.hazine.gov.tr 59
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 516,5 606,6 763,3 25,8 Satışların Maliyeti 206,5 245,3 269,6 9,9 Faaliyet Giderleri 85,3 68,8 87,0 26,3 Faaliyet Kar Zararı 154,6 211,3 305,7 44,7 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 167,9 228,3 344,9 51,1 Bilanço Dönen Varlıklar 104,7 179,1 288,5 61,1 Stok 4,6 5,1 3,4-32,6 Duran Varlıklar 260,2 286,3 338,6 18,3 Aktif Toplamı 365,0 465,3 627,1 34,8 KV Yabancı Kaynaklar 97,5 132,8 178,4 34,4 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 267,5 332,6 448,7 34,9 Rasyolar Cari Oran 1,07 1,35 1,62 19,9 Asit Test Oranı 0,80 1,09 1,39 27,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 4,1 4,6 4,7 2,5 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -0,9-1,4 0,7 ---- Özsermaye Getiri Oranı (%) 50,4 60,9 70,6 16,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 2.150 2.139 2.136-0,1 Toplam İstihdam Gideri 217,1 230,2 256,0 11,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 162,4 159,7 209,8 31,4 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 240,3 283,6 357,4 26,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 96,0 114,7 126,2 10,0 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 71,9 98,8 143,1 44,9 Diğer Katma Değer 416,0 490,9 646,0 31,6 Yatırım Harcaması 55,2 27,2 33,9 24,6 Faiz Dışı Fazla -32,9 30,7 45,7 48,8 (milyon TL) Kaynak: KEGM, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 60 www.hazine.gov.tr
5.12. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Kasım PİRAL (YK Başkanı ve Genel Müdür) Osman UZUN (Üye - Genel Müdür Yrd.) Ethem KALIN (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Nizamettin EKİCİ (Üye - İlgili Bakanlık) Dr. Durali KOÇAK (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 850 milyon TL Ödenmiş Sermaye 829 milyon TL İnternet Adresi http://www.esk.gov.tr Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü (ESK) 20 01/10/1952 tarihinde kurularak 01/01/1953 tarihinde faaliyete geçmiş bir iktisadi devlet teşekkülüdür. 20/05/1992 tarihli ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınan Kuruluş, ÖYK nin 26/08/2005 tarihli ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak Hazine Müsteşarlığı portföyüne devredilmiş ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili kuruluşu haline getirilmiştir. ESK, yılında faaliyetlerini 10 kombina, 1 depo işletmesi ve 55 i franchisee, 16 sı Kuruluşa ait toplam 71 adet satış mağazası ile sürdürmüştür. Kuruluşun temel faaliyet amacı, hayvansal ürünler, et, süt ve balık piyasasında ekonomik gereklere uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkeleri çerçevesinde, kamu yararını da gözeterek faaliyette bulunmak, sektörde tam rekabet koşullarının oluşmasına katkı sağlamaktır. Önemli Gelişmeler 2014/6582 sayılı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Sığır Eti İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Karar uyarınca Kuruluşa Bosna-Hersek Cumhuriyeti menşeli büyükbaş hayvan eti için 31/12/2014 tarihine kadar gümrük vergisi uygulanmaksızın 15 bin ton tarife kontenjanı tahsis edilmiş olup, 2014/7133 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile söz konusu süre 31/12/ tarihine kadar uzatılmıştır. Bu kapsamda Kuruluş, 2014 yılında yaklaşık 519 ton, yılında ise 6.327 ton parça et ve 2.412 ton taze ve don karkas olmak üzere toplam 8.739 ton et ithali gerçekleştirmiştir. Kuruluş yılında ayrıca, /7997 sayılı Avrupa Birliği Menşeli Bazı Tarım Ürünleri İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar çerçevesinde de gümrük vergisi uygulanmaksızın 8.709 ton don karkas ithalatı gerçekleştirmiştir. Böylelikle, Kuruluşun yılı toplam et ithalatı 17.448 ton olarak gerçekleşmiştir. Kuruluş, satışlarının %56 sını Milli Savunma Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığına yapmakta olup, anılan Kurumlarla önceki yıllarda yıllık yapılan satış sözleşmeleri yılında 6 aylık dönemler itibarıyla yapılmış ve uygulanan satış (20) Kuruluşun Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olan unvanı, 27/04/2013 tarih ve 28630 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değişmiştir. www.hazine.gov.tr 61
fiyatları bir önceki seneye göre önemli oranlarda artış göstermiştir. yılında ayrıca, Sivas İl Özel İdaresi tarafından yapımına başlanan Et Entegre Tesisleri (kombina) Kuruluşa devredilmiş olup, söz konusu tesisin 2016 yılı sonunda faaliyete geçmesi beklenmektedir. Mali Durum Kuruluşun yılı satış miktarı bir önceki yıla kıyasla %11 artarken, brüt satış hasılatı yaklaşık %42 oranında artmıştır. Brüt satış hasılatında yaşanan söz konusu artışın en önemli sebebi Kuruluşun satışlarının yaklaşık %62 sini oluşturan gövde ve parça sığır eti satış fiyatlarında yaşanan (sırasıyla %34 ve %25 oranında) artışlardır. Bu sayede 2013 ve 2014 yıllarında faaliyet zararı eden Kuruluş, yılında faaliyet karı elde etmiştir. Söz konusu faaliyet karı sonucu Kuruluş yılında 67,5 milyon TL dönem karı elde etmiştir. 2014 yılı ile karşılaştırıldığında Kuruluşun yılında dönen varlıklarının %65,6 oranında arttığı görülmektedir. Bu artışın en önemli sebebi Kuruluşun kırmızı et stok miktarının, yılında yapılan ithalatın da etkisiyle, 2014 yılına göre 4.215 ton artmasından kaynaklı olarak stok değerinde yaşanan %129,8 oranındaki artıştır. Bunun yanında Kuruluşun kısa vadeli borçlarında ciddi bir değişiklik yaşanmadığından kısa vadeli borç ödeyebilme gücünü gösteren cari oran % 57,6 artmıştır. Kuruluşun dönem karı elde etmesi sonucu faiz dışı açığı ciddi oranda azalarak yılında 0,6 milyon TL seviyesine gerilemiş olmasına rağmen, stok değerinde ve yatırım harcamalarında yaşanan artışlar sonucu, Kuruluş faiz dışı fazla verememiştir. 62 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 559,3 623,1 884,3 41,9 Satışların Maliyeti 517,3 649,5 743,2 14,4 Faaliyet Giderleri 67,0 41,1 44,7 8,7 Faaliyet Kar Zararı -38,4-86,4 71,9 ---- Finansman Giderleri 1,5 2,6 3,9 50,7 Dönem Kar Zararı -45,4-91,1 67,5 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 139,2 148,5 245,9 65,6 Stok 59,7 72,0 165,4 129,8 Duran Varlıklar 172,8 182,0 209,1 14,9 Aktif Toplamı 312,1 330,5 455,0 37,6 KV Yabancı Kaynaklar 103,1 157,8 165,7 5,0 UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 208,9 172,8 289,3 67,4 Rasyolar Cari Oran 1,35 0,94 1,48 57,6 Asit Test Oranı 0,68 0,43 0,42-3,3 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 42,4 34,6 22,0-36,3 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 80,6 60,6 69,6 14,9 Özsermaye Getiri Oranı (%) -23,8-47,8 29,2 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.131 1.102 1.109 0,6 Toplam İstihdam Gideri 65,3 68,2 78,5 15,0 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 81,3 55,0 49,0-10,9 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 494,5 565,5 797,4 41,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 457,4 589,4 670,2 13,7 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -34,0-78,4 64,8 ---- Diğer Katma Değer 33,1-8,4 160,8 ---- Yatırım Harcaması 20,9 19,3 37,0 91,5 Faiz Dışı Fazla 69,3-55,9-0,6 99,0 (milyon TL) Kaynak: ESK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 63
5.13.Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet Halis BİLDEN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Ayhan KARAYAMA (Üye - Genel Müdür Yrd.) Ali YILDIRIM (Üye - Genel Müdür Yrd.) Masum BURAK (Üye - İlgili Bakanlık) Ali ÇAKIR (Üye - İlgili Bakanlık) Taşkın TEMİZ (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM), hara ve inekhaneler ile Devlet Üretme Çiftliklerine ait varlıkların 1984 yılında bir çatı altında toplanmasıyla Kamu İktisadi Kuruluşu (KİK) olarak kurulmuştur. 1994 yılında ise, İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) olarak yeni bir statü kazanmıştır. Kuruluşun faaliyet amacı, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak, çeşitlendirmek, ürün kalitesini iyileştirmek amacıyla yetiştirmiş olduğu damızlık hayvan, tohumluk fidan, fide gibi girdileri yetiştiricilere intikal ettirmek, tarım teknolojisi, girdi kullanımı ve ıslah konularında öncülük ve öğreticilik yapmaktır. TİGEM in merkez teşkilatı Genel Müdürlükten, taşra teşkilatı ise işletme müdürlüklerinden oluşmaktadır. Kuruluş bünyesinde bulunan ve Türkiye nin değişik bölgelerine dağılmış 36 işletmeden biri kısmi olmak üzere 17 si çeşitli zamanlarda 30 yıllığına kiraya verilmiş, 2 işletme ise iştirake açılmıştır. Son yıllarda özel sektör kuruluşları da bitkisel üretim ve tavukçulukta önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Ancak, hububat tohumluğu ile büyük ve küçükbaş damızlık üretiminde ve dağıtımında TİGEM işlevini ve önemini halen korumaktadır. Hayvancılık alanında ise, TİGEM, 29 bin baş sığır, 159 bin baş koyun, 993 baş damızlık at, 730 baş ceylan, yaklaşık 6 bin kovan arı ve 193 baş çoban köpeği ile damızlık yetiştiriciliği ve hayvancılık faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluş yılında 921,4 bin dekar hasat edilebilir araziden ortalama 377 kg/da verimle 347 bin ton mahsul buğday elde etmiş olup TİGEM tarihinin en yüksek verimi alınmıştır. Söz konusu yılda yaklaşık 105 bin ton buğday tohumu satışı ile 147 bin ton mahsul buğday satışı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1,75 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,49 milyar TL İnternet Adresi http://www.tigem.gov.tr gerçekleşmiştir. Kuruluş, tarım arazilerinin sulamaya açılması projesi kapsamında 2014 yılında 17 bin dekar alanı modern basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açmış, toplamda ise sulamaya açılan arazi miktarı 850 bin dekara ulaşmıştır. Türkiye ve Sudan arasında oluşturulan İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığı anlaşması 2014 yılında her iki ülkenin tarımla ilgili Bakanlarınca imzalanmış ve söz konusu anlaşma, 04.04. tarihli ve 6648 sayılı Kanun ile yürürlüğe girmiştir. Konuyla ilgili Bakanlar Kurulu Kararı 19.11. tarihinde Resmi Gazete de yayımlanmış olup Anlaşma kapsamında TİGEM in; %80 i TİGEM e ait, %20 si ise Sudan a ait olmak üzere bir şirket ve anılan şirket bünyesinde pilot çiftlik kurması ile özel sektörün Sudan da arazi kiralamasına öncülük etmesi amaçlanmıştır. Bundan sonra Şirket Ana Sözleşmesinin oluşturulması ve tarafların sermaye paylarını koymalarının ardından Şirketin kurularak faaliyete geçmesi öngörülmektedir. Mali Durum Kuruluş bütçe transferleri sonrası 2014 yılında 120 milyon TL faiz dışı açık, yılında ise 80 milyon TL faiz dışı fazla vermiştir. Kuruluşun brüt satış hasılatı 2014 yılına oranla yaklaşık %16 oranında artarak 576,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu artışta, mahsul buğday satışlarındaki %69 ve damızlık sığır satışlarındaki % 279 oranındaki artış etkili olmuştur. 2014 yılını 124 milyon TL dönem zararı ile kapatan Kuruluşun dönem zararı 2014 yılına oranla yaklaşık %36 oranında azalarak yaklaşık 80 milyon TL, faaliyet zararı ise %39 oranında azalarak yaklaşık 37 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 64 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 519,5 496,4 576,5 16,1 Satışların Maliyeti 346,0 409,9 445,4 8,7 Faaliyet Giderleri 129,6 146,7 167,9 14,5 Faaliyet Kar Zararı 43,6-60,4-36,9 39,0 Finansman Giderleri 12,6 30,8 47,7 54,9 Dönem Kar Zararı 32,1-124,7-79,9 35,9 Bilanço Dönen Varlıklar 584,1 587,0 614,2 4,6 Stok 403,1 413,0 436,2 5,6 Duran Varlıklar 1.059,9 1.207,0 1.306,3 8,2 Aktif Toplamı 1.644,0 1.794,0 1.920,5 7,1 KV Yabancı Kaynaklar 473,7 688,7 747,3 8,5 UV Yabancı Kaynaklar 0,6 0,3 0,0-100,0 Özkaynaklar 1.169,7 1.105,0 1.173,2 6,2 Rasyolar Cari Oran 1,23 0,85 0,82-3,6 Asit Test Oranı 0,06 0,06 0,07 20,2 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 12,8 23,2 20,4-12,3 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 354,7 302,5 278,8-7,8 Özsermaye Getiri Oranı (%) 3,0-11,0-7,0 36,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 3.572 3.325 3.079-7,4 Toplam İstihdam Gideri 177,7 189,5 201,8 6,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 200,0 60,0 148,0 146,7 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 145,4 149,3 187,2 25,4 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 96,9 123,3 144,7 17,4 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 12,2-18,2-12,0 34,1 Diğer Katma Değer 296,1 192,6 306,7 59,3 Yatırım Harcaması 246,3 123,8 93,6-24,4 Faiz Dışı Fazla -13,5-119,8 80,9 ---- (milyon TL) Kaynak: TİGEM, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 65
5.14.Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Mesut KÖSE (YK Başkanı ve Genel Müdür ) Mustafa Erdoğan (Üye - Genel Müdür Yrd.) R. Kayhan ÜNAL (Üye - Genel Müdür Yrd.) İlyas KIRAN (Üye - İlgili Bakanlık) Dr. Gürsel KÜSEK (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,55 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,55 milyar TL İnternet Adresi http://www.tmo.gov.tr 1938 yılında kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü (TMO), mevcut yapısını ve faaliyetlerini 1984 yılında yürürlüğe giren Ana Statüsü ve 233 sayılı KHK çerçevesinde iktisadi devlet teşekkülü olarak sürdürmektedir. TMO nun faaliyet konusu, yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketiciler aleyhine aşırı derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasında arz ve fiyat yönünden düzenleyici tedbirler almak, afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek ve gerektiğinde Bakanlar Kurulu Kararı ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevi yürütmektir. Ayrıca, Kuruluş 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında da faaliyetlerde bulunmaktadır. Önemli Gelişmeler TÜİK verilerine göre 2014 yılında 19 milyon ton olan yurt içi buğday üretimi yılında %19 artarak 22,6 milyon ton; arpa üretimi bir önceki yıla göre %27 artarak 8 milyon ton; mısır üretimi bir önceki yıla göre %7,6 artarak 6,4 milyon ton; çeltik üretimi bir önceki yıla göre %11 artarak 920 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında azalan rekolteyle birlikte oluşan piyasa koşulları çerçevesinde TMO tarafından buğday ve arpada alım fiyatı açıklanmamıştır. yılında Anadolu kırmızı sert ekmeklik buğday (%12,5-13 proteinli) alım fiyatı 862 TL/ton ve makarnalık buğday alım fiyatı 976 TL/ton olarak açıklanmış olup, TMO tarafından yaklaşık 3,3 milyon ton buğday alımı; arpa alım fiyatı 645 TL/ton olarak açıklanmış olup, yaklaşık 474 bin ton arpa alımı gerçekleşmiştir. yılı mısır alım fiyatı bir önceki yıla göre yaklaşık %7 artarak 725 TL/ton olarak açıklanmış ve TMO tarafından yaklaşık 1,6 milyon ton mısır alımı gerçekleşmiştir. Ayrıca, yılı için Osmancık çeşidi çeltik alım fiyatı 1.580 TL/ton olarak açıklanarak TMO tarafından 1.734 ton çeltik alımı gerçekleştirilmiştir. 20.06. tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren /7725 sayılı Haşhaş Kapsülü ve Tohumu Alımı ve Satımı Hakkında Karar uyarınca, TMO tarafından alınan haşhaş kapsülünde kalite kıstaslarına göre kademeli alım fiyatı uygulamasına geçilmiş olup, yılı haşhaş kapsülü toplam alım miktarı 30.718 ton olarak gerçekleşmiştir. 66 www.hazine.gov.tr
Tablo 15: TMO nun Anadolu Kırmızı Sert Ekmeklik Buğday ve Mısır Alım Fiyatları (TL/ton) ve Miktarları (ton) Yıllar 2011 2012 2013 2014 Ekmeklik Buğday Mısır Alım Fiyatı Alım Miktarı Alım Fiyatı Alım Miktarı 605 665 720-862 791.203 1.667.311 1.986.700 0 3.301.046 540 595 640 680 725 21.508 120.975 1.401.755 176.255 1.611.001 Kaynak: TMO Faaliyet Raporları Mali Durum yılında gerçekleşen yüksek miktardaki ürün alımlarının etkisiyle Kuruluşun hem dönem sonu stok değeri hem de söz konusu alımlarının finansmanı için kullanılan kısa vadeli yabancı kaynakları önemli oranda artış göstermiştir. Kuruluşun yılında 2014 yılına göre dönen varlıklarındaki artış oranı kısa vadeli yabancı kaynaklarındaki artış oranına göre çok daha düşük gerçekleştiğinden cari oranı yaklaşık %90 oranında azalmış olup, yılındaki kısa vadeli yabancı kaynaklarda ve stok değerindeki artışın etkisiyle asit test oranı da yaklaşık %95 azalmıştır. yılsonunu yaklaşık 150 milyon TL dönem kârı ile kapatan Kuruluş, bir önceki yıla göre özellikle stok değerindeki artış sonucu yılı dönem sonunda yaklaşık 1,8 milyar TL faiz dışı açık vermiştir. www.hazine.gov.tr 67
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.244,3 3.435,2 2.689,3-21,7 Satışların Maliyeti 1.916,1 3.075,9 2.341,9-23,9 Faaliyet Giderleri 105,4 154,2 139,9-9,3 Faaliyet Kar Zararı 222,7 205,1 207,5 1,2 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 ---- Dönem Kar Zararı 102,6 70,1 149,7 113,7 Bilanço Dönen Varlıklar 6.908,5 4.030,0 7.566,3 87,7 Stok 3.910,4 2.523,3 5.273,8 109,0 Duran Varlıklar 860,0 890,3 881,6-1,0 Aktif Toplamı 7.768,5 4.920,3 8.447,9 71,7 KV Yabancı Kaynaklar 2.505,6 169,1 3.156,3 ---- UV Yabancı Kaynaklar 1.838,6 1.273,4 1.194,4-6,2 Özkaynaklar 3.424,3 3.477,8 4.097,2 17,8 Rasyolar Cari Oran 2,76 23,83 2,40-89,9 Asit Test Oranı 0,12 2,10 0,11-94,9 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 8,1 7,4 7,2-2,3 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 672,9 386,6 608,8 57,5 Özsermaye Getiri Oranı (%) 2,4 1,5 3,1 102,2 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 3.497 3.459 3.515 1,6 Toplam İstihdam Gideri 169,5 189,0 193,9 2,6 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 ---- Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 927,3 733,5 1.559,0 112,5 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 641,8 993,1 765,1-23,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 547,9 889,2 666,3-25,1 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 63,7 59,3 59,0-0,5 Diğer Katma Değer 321,8 320,0 425,8 33,1 Yatırım Harcaması 78,5 63,8 29,3-54,0 Faiz Dışı Fazla -639,4 1.419,9-1.799,0 ---- (milyon TL) Kaynak: TMO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 68 www.hazine.gov.tr
5.15. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri İmdat SÜTLÜOĞLU (YK Başkanı ve Genel Müdür) Süleyman PINARBAŞ (Üye - Genel Müdür Yrd.) Turgay TURNA (Üye - Genel Müdür Yrd.) İsmail KEMALOĞLU (Üye - İlgili Bakanlık) Mevlüt GÜMÜŞ (Üye - İlgili Bakanlık) Salih KÖSE (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye:1,5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,49 milyar TL İnternet Adresi http://www.caykur.gov.tr 1971 yılında Çay Kurumu adıyla bir iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulan ve daha önce TEKEL Genel Müdürlüğüne verilmiş olan yaş çay yaprağının işlenmesi, kurutulması, pazarlanması ve bu maksatla yaş çay yaprağının satın alınması hususundaki tekel yetkisini devralan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR), 1983 yılında bir kamu iktisadi kuruluşu olarak yeniden yapılandırılmış; 1994 yılında ise iktisadi devlet teşekkülüne dönüştürülmüştür. Kuruluş, çay ziraatını geliştirmek ve çay kalitesini ıslah etmek amacıyla yaş çay yaprağının alımı, işlenmesi, kurutulması ve pazarlanması alanlarında faaliyet göstermektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi nde 762 bin dekar çaylık alanda yaklaşık 209 bin üretici çay tarımı ile uğraşmaktadır. Merkezi Rize de bulunan ÇAYKUR, ülkemiz kuru çay sektöründe yaklaşık %55 pazar payına sahip olup, 45 yaş çay işleme fabrikası ve 1 paketleme fabrikasında faaliyetlerini sürdürmektedir. Yaş çay alımlarının yaklaşık üçte ikisini Rize'den yapan Kuruluş, Trabzon, Artvin, Giresun ve Ordu illerinde de yaş çay alımı yapmaktadır. Önemli Gelişmeler Kuruluş Ana Statüsünde 12/02/ tarihli ve 29265 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren değişiklik ile Kuruluşun yurt içinde veya yurt dışında ÇAY-KUR markası, alt markası veya logosunu taşıyan/taşıyacak çayevi ve benzeri işyerleri açabileceği/açtırabileceği yurt içinde ve yurt dışında işbirliği ve ortaklık anlaşmaları yapabileceği hükme bağlanmış olup Kuruluşun serbest piyasa şartlarında daha etkin rekabet edebilmesi amaçlamıştır. Çay işleme kapasitesi artırma projesi yılında tamamlanmış olup, Kuruluşun çay işleme kapasitesi 8.000 bin tona çıkmıştır. Kuruluş yılında stevialı Didi üretimine başlayarak ürün çeşitliliğini ve gelir kaynağını artırmış, marka imajını da güçlendirmiştir. www.hazine.gov.tr 69
Grafik 9 : ÇAYKUR Yaş Çay Alım Bilgileri ve Prim Ödemeleri 1600 800 1400 700 1200 600 TL / Ton 1000 800 600 500 400 300 Bin Ton 400 200 0 200 100-2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Alım Miktarı (Sağ Eksen) Alım Fiyatı (Sol Eksen) 160 140 milyon TL 140 120 100 80 60 40 20 120 100 80 60 40 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 TL/Ton - 0 Toplam Prim Ödemesi (milyon TL) Prim Tutarı (TL / Ton) Kaynak: ÇAYKUR Mali Durum yılı yaş çay alım fiyatı önceki yıla oranla %14,5 lik artış ile 1.580 TL/Ton olarak açıklanmıştır. Yaş çay alımları bir önceki yıla göre %7 lik artışla 672 bin ton, çay satışları ise bir önceki yıla göre %21 oranında azalarak 115,6 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bununla birlikte Kuruluşun ortalama çay satış fiyatının 2014 yılına oranla %28 oranında artmış olması nedeniyle Kuruluşun brüt satışları %4,4 artış göstermiştir. yılında brüt satış hasılatındaki artış ve maliyetlerdeki düşüş nedeniyle Kuruluşun faaliyet karı %222 oranında artmıştır. 2014 yılında yaklaşık 12 milyon TL dönem karı elde eden Kuruluş, yılında ise 22,6 milyon TL dönem karı elde etmiştir. Öte yandan, likidite oranları literatürde kabul edilen değerlere yakın olan Kuruluş kısa vadeli yabancı kaynaklarının tamamını stoklarına ihtiyaç duymadan, karşılayabilecek finansal yapıya sahiptir. 70 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.517,9 1.959,3 2.046,0 4,4 Satışların Maliyeti 1.323,0 1.701,8 1.631,3-4,1 Faaliyet Giderleri 238,9 219,8 297,3 35,3 Faaliyet Kar Zararı -44,0 36,3 117,1 222,7 Finansman Giderleri 27,1 34,1 41,1 20,6 Dönem Kar Zararı -64,8 12,1 22,7 87,6 Bilanço Dönen Varlıklar 1.330,4 1.587,2 1.762,6 11,0 Stok 859,2 642,4 826,9 28,7 Duran Varlıklar 156,2 214,2 309,8 44,6 Aktif Toplamı 1.486,6 1.801,5 2.072,4 15,0 KV Yabancı Kaynaklar 558,7 721,0 723,7 0,4 UV Yabancı Kaynaklar 41,8 41,3 40,9-0,9 Özkaynaklar 886,1 1.039,2 1.307,8 25,9 Rasyolar Cari Oran 2,38 2,20 2,44 10,6 Asit Test Oranı 0,80 1,29 1,27-1,4 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 100,5 169,3 160,6-5,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 314,7 283,1 325,1 14,8 Özsermaye Getiri Oranı (%) -4,9 1,3 1,9 54,2 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 7.109 6.485 7.383 13,8 Toplam İstihdam Gideri 400,1 384,6 463,8 20,6 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 162,0 180,0 256,0 42,2 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 213,5 302,1 277,1-8,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 186,1 262,4 220,9-15,8 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -6,2 5,6 15,9 183,4 Diğer Katma Değer 399,8 446,5 549,7 23,1 Yatırım Harcaması 25,1 65,8 99,5 51,1 Faiz Dışı Fazla 94,5 384,5 42,0-89,1 (milyon TL) Kaynak: ÇAYKUR, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 71
5.16. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Tufan BÜYÜKUZUN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Şeref ÇOLAK (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Murat ALAN (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Edip YILMAZ (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Maliye Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 130,58 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 82,95 milyon TL İnternet Adresi http://www.dmo.gov.tr Kuruluşu 1926 yılına kadar dayanan Devlet Malzeme Ofisi (DMO), kamunun merkezî satın alma birimi olarak faaliyetlerini yürüten, 233 sayılı KHK ye tabi bir iktisadi devlet teşekkülüdür. Kuruluşun faaliyet amacı; genel ve özel bütçeli idarelerin, belediyelerin, KİT lerin, özel kanunla kurulmuş tüzel kişiliğe haiz banka, ofis, kurum, sandık ve kuruluşlar ile sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait ortaklıkların, kamu yararına çalışan derneklerin, tüzel kişiliğe haiz kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, vakıfların ve özel kanunlara istinaden kurulmuş tarım satış ve tarım kredi kooperatif birliklerinin kâğıt, mukavva, kırtasiye ve büro malzemesi, büro makineleri, motorlu taşıtlar vb. ihtiyaçlarının teminini sağlamaktır. 21 Önemli Gelişmeler yılında gerçekleştirilen 37,3 milyar TL lik toplam kamu mal alımının 3,5 milyar TL si (%9,5; doğrudan temin ve istisnalar hariç tutulduğunda %14,5) DMO tarafından yapılmıştır. Hızla değişen kamu ihtiyaçlarının daha hızlı ve etkin bir şekilde karşılanabilmesi, kataloğa kabul edilecek ürün ve firmalar için objektif kriterler geliştirilmesi amacıyla, katalogların gözden geçirilerek, katalog kapsamında alım yapılacak sektör ve ürün gruplarının yeniden tanımlanması, katalog başvurularında aranacak şartlar, firma başvurularının değerlendirilmesi, fiyatların belirlenmesi ve diğer hususlarda alınacak tedbirler konusunda çalışmalar yapılmıştır. Mali Durum Kuruluşun brüt satışları yılında bir önceki yıla oranla %58,0 artarak 3,5 milyar TL ye ulaşmıştır. Bu dönemde aydınlatma, temizlik ve ısıtma malzemeleri hasılatı %163,7; nakil vasıtaları hasılatı %102,2 ve kırtasiye malzemeleri hasılatı %43,7 oranında artmıştır. Söz konusu hasılat artışlarının etkisiyle anılan dönemde dönem karı ise %48,4 artışla 203,5 milyon TL olmuştur. Kuruluş, yılında bütçeye 74,5 milyon TL temettü, 63,1 milyon TL hâsılat payı ödemesi olmak üzere toplam 137,6 milyon TL katkı sağlamıştır. (21) 14.04.2016 tarih ve 29684 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ana Statüde Değişiklik Yapılmasına Dair Ana Statü ile DMO nun faaliyet alanına giyim eşyaları ve tamamlayıcı aksesuarları (kişiye göre özel üretim gerektirenler hariç) eklenmiştir. 72 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.730,1 2.245,8 3.547,3 58,0 Satışların Maliyeti 1.550,8 2.054,7 3.282,1 59,7 Faaliyet Giderleri 80,1 96,3 112,8 17,1 Faaliyet Kar Zararı 59,5 47,0 83,1 76,8 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 110,7 137,1 203,5 48,4 Bilanço Dönen Varlıklar 1.036,8 1.407,5 1.459,3 3,7 Stok 79,3 111,0 88,9-19,9 Duran Varlıklar 104,0 106,0 105,4-0,5 Aktif Toplamı 1.140,8 1.513,4 1.564,7 3,4 KV Yabancı Kaynaklar 741,2 1.069,2 1.044,9-2,3 UV Yabancı Kaynaklar 12,3 12,8 13,3 4,0 Özkaynaklar 387,3 431,4 506,4 17,4 Rasyolar Cari Oran 1,40 1,32 1,40 6,1 Asit Test Oranı 1,29 1,20 1,25 3,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 23,6 12,1 6,9-42,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -79,5-77,9-62,2 20,2 Özsermaye Getiri Oranı (%) 24,2 26,6 34,7 29,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 939 973 976 0,3 Toplam İstihdam Gideri 46,6 54,3 59,0 8,6 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 73,7 101,1 137,6 36,1 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 1.842,5 2.308,1 3.634,6 57,5 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 1.651,5 2.111,7 3.362,8 59,2 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 63,3 48,3 85,1 76,2 Diğer Katma Değer 161,1 199,7 268,9 34,7 Yatırım Harcaması 6,3 8,3 5,0-39,2 Faiz Dışı Fazla -6,7-50,1-0,1 99,9 (milyon TL) Kaynak: DMO, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 73
5.17. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri İzzet ARTUNÇ (YK Başkanı ve Genel Müdür) M. Kadri UYANIK (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Hayrettin ÖZDEN (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Müh. Alb. Murat KAYRAKLIK (Üye - İlgili Bakanlık) Tümg. Kemal YENİ (Üye - İlgili Bakanlık) Ali KOLAT (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Milli Savunma Bakanlığı Sermaye Yapısı HM Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 600,00 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 572,12 milyon TL İnternet Adresi http://www.mkek.gov.tr Geçmişi 1832 yılında kurulmuş olan Tophane-i Amire Müşirliğine dayanan ve 1984 yılından bu yana 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olarak faaliyet göstermekte olan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunun (MKEK) ana görevi imalat sanayii alanında, her çeşit silah, mühimmat, patlayıcı madde, makine, teçhizat ve malzeme imalat kapasitelerini karlılık ve verimlilik esasları göz önüne alınarak, ekonomik bir şekilde üretmek ve pazarlamaktır. Önemli Gelişmeler MKEK tarafından, yılı içerisinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin mühimmat ve silah ihtiyacını karşılamak üzere çeşitli üretim ve yenileme faaliyetlerine devam edilmiştir. Bu çerçevede, yılında maske, mühimmat, fişek, hafif ve ağır silah, roket, kapsül ve çelik alanlarında toplam 19 Ar-Ge projesi başlatılmış; roket ve barut alanında 4 Ar-Ge projesi ise sonuçlandırılmıştır. Yine yılında Bilim ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Tezleri Geliştirme Programları (SAN-TEZ) çerçevesinde 6 proje; TUBİTAK projeleri kapsamında ise gaz mühimmatına ilişkin 1 proje tamamlanmıştır. Kuruluş yılında iş sağlığı ve güvenliği ile küresel barut üretimi modernizasyonu yatırımlarına başlamış, duyarsız patlayıcı alt yapısı yatırımlarını tamamlamıştır. Ayrıca yeni çelikhane tesisi yapımı çalışmaları sürdürülmüştür. Mali Durum Kuruluş yılı dönem kârı, bir önceki yıla göre %729,1 oranında artışla 47,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Dönem kârı artış oranının yüksekliğinde 2014 yılı kârının düşük olması önemli etkendir. 2013 yılı dönem kârıyla karşılaştırıldığında yılında %65 lik azalış söz konusudur. Uzun vadeli borçların tamamı projelerden alınan kredilerden kaynaklanmaktadır. Yabancı para cinsinden alınan bu borçlar için faiz ödenmemesi nedeniyle faiz giderleri, yüksek yabancı kaynak kullanımına rağmen düşüktür. Geçtiğimiz dönemlerde Savunma Sanayii Müsteşarlığına olan borçların tamamı 2014 yılında ödenmiştir. Kuruluş, yılında 3 milyon TL tutarındaki temettü ödemesiyle bütçeye katkı sağlamış olup yine bu dönemde Yeni Çelikhane Yapımı Projesi nin finansmanı için Kuruluş a Merkezi Yönetim Bütçesi nden 100 milyon TL lik kaynak aktarılmıştır. 74 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 875,9 805,3 968,8 20,3 Satışların Maliyeti 482,5 440,4 544,4 23,6 Faaliyet Giderleri 188,2 207,7 227,5 9,6 Faaliyet Kar Zararı 199,2 151,4 192,0 26,8 Finansman Giderleri 15,5 1,4 0,4-73,8 Dönem Kar Zararı 136,9 5,8 47,7 729,1 Bilanço Dönen Varlıklar 889,3 853,0 860,6 0,9 Stok 390,2 457,9 483,3 5,5 Duran Varlıklar 586,4 621,1 853,2 37,4 Aktif Toplamı 1.475,7 1.474,1 1.713,8 16,3 KV Yabancı Kaynaklar 365,7 276,9 386,0 39,4 UV Yabancı Kaynaklar 242,6 340,1 333,0-2,1 Özkaynaklar 867,4 857,1 994,8 16,1 Rasyolar Cari Oran 2,43 3,08 2,23-27,6 Asit Test Oranı 1,24 1,29 0,88-31,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 32,0 46,3 42,3-8,6 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 270,8 335,7 299,2-10,9 Özsermaye Getiri Oranı (%) 13,3 0,7 4,5 569,4 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 5.492 5.535 5.545 0,2 Toplam İstihdam Gideri 312,0 333,6 367,9 10,3 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 89,9 57,8 3,1-94,6 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 51,9 100,0 92,9 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 159,5 145,5 174,7 20,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 87,8 79,6 98,2 23,4 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 36,3 27,4 34,6 26,6 Diğer Katma Değer 494,4 372,3 453,0 21,7 Yatırım Harcaması 49,8 53,6 127,8 138,6 Faiz Dışı Fazla -5,4-116,6 0,5 ---- (milyon TL) Kaynak: MKEK, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 75
BÖLÜM 6 BAĞLI ORTAKLIKLAR KAMU işletmeleri RAPORU
Bağlı ortaklıklar, Sermayesinin %50 sinden fazlası bir KİT e ait olan ve 233 sayılı KHK ye tabi olarak faaliyet gösteren anonim şirketler şeklinde tanımlanmaktadır. Demiryolu taşımacılığı ve altyapı hizmetlerini yürütmekte olan TCDD nin 3 adet bağlı ortaklığında görüldüğü üzere, farklı alt sektörlerde 22 faaliyet gösteren şirketlerin de, ayrı birer KİT olarak kurulmak yerine, bir KİT in bağlı ortaklığı halinde yapılandırılmaları da mevcut uygulamalar arasındadır. Yukarıdaki ayrım nedeniyle, geçmişten bu yana, TEDAŞ ve EÜAŞ gibi, bağlı ortaklıkları kendisiyle aynı alt sektörde faaliyet gösteren KİT lere ait rakamlar, bağlı ortaklıklar dahil konsolide rakamlar olarak izlenmekte ve değerlendirilmekte iken, farklı sektörlerde faaliyet gösteren KİT ve bağlı ortaklıklara ait rakamlar ise ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, Raporun önceki kısımlarında yer alan EÜAŞ rakamları, bu bölümde ayrıntılı olarak ele alınacak olan EÜAŞ ın bağlı ortaklığının tutarlarını da içermekte iken, TCDD nin bağlı ortaklıklarına ait bilgiler ise ana kuruluş rakamlarına dâhil değildir. (22) Raporun devam eden kısımlarında ayrıntılı olarak ele alınacağı üzere, TCDD nin bağlı ortaklıklarından TÜDEMSAŞ demiryolu sanayii sektöründe, TÜLOMSAŞ lokomotif sanayii sektöründe, TÜVASAŞ ise vagon sanayii sektöründe faaliyet gösteren imalatçı kuruluşlardır. 78 www.hazine.gov.tr
6.1. Soma Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Recep ÇITLAK (YK Başkanı ve Genel Müdür) M. Okhan UYSAL (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - İlgili Bakanlık) Doğanbey AKGÜL (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) Sermaye Yapısı EÜAŞ ın Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 50 bin TL Ödenmiş Sermaye: 50 bin TL İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş Elektrik Üretim A.Ş. İnternet Adresi http://www.seas.gov.tr Soma yöresinde bulunan linyit kömürünün ekonomiye kazandırılması amacıyla 1957 yılında 22 MW kapasiteli iki üniteden oluşan Soma A santrali kurulmuş ve TEK e bağlı olarak işletilmeye başlanmıştır. Ardından, bölgede mevcut bulunan 2.500 kcal/kg ısıl değerden düşük linyitlerin değerlendirilmesine yönelik olarak Soma B santralinin kurulması gündeme gelmiş ve her biri 165 MW kapasiteli altı ünite, 1981 ila 1992 yıllarında devreye sokulmuştur. Santraller 90 lı yıllarda özelleştirme kapsam ve programına alınmış, ancak özelleştirme çalışmalarının tamamlanamaması nedeniyle, TEAŞ ın bağlı ortaklığına dönüştürülmüştür. Elektrik enerjisi sektörünün yeniden yapılandırılması ve serbestleşmesi çalışmalarının neticesinde SEAŞ, 2001/2026 sayılı BKK ile EÜAŞ ın bağlı ortaklığı olarak yapılandırılmıştır. Önemli Gelişmeler Özelleştirme Yüksek Kurulunun 7/8/2014 tarihli ve 2014/75 sayılı kararı gereğince, SEAŞ a ait Soma B Termik Santrali ve bu Santral tarafından kullanılan taşınmazların özelleştirme ihalesi tamamlanmış olup, santralin özel sektöre devri Özelleştirme Yüksek Kurulunun 17 Mart tarihli ve /15 sayılı kararı ile onaylanmıştır. 22.06. tarihi itibarıyla devir işlemleri tamamlanmıştır. 23 Mali Durum 1.034 MW kurulu gücüyle, ülkemiz yılı toplam kurulu gücünün %1,4 ünü oluşturan Soma A ve B Termik Santralleri, yılı sonu itibarıyla 1.830 GWh elektrik enerjisi üretmiştir. Kuruluşun brüt satış hasılatı yılında %62,2 oranında azalarak 333,5 milyon TL ye düşmüştür. Aynı yılda, satışların maliyetinde %62,6 lık azalış yaşanmıştır. Kuruluşun yılı dönem zararı ise 573,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibariyle kuruluşun aktifleri toplamı 769,1 milyon TL olup, aktifler içinde dönen varlıkların payı %90, duran varlıkların payı ise %10 dur. (23) EÜAŞ ın bağlı ortaklığı olan Soma Elektrik Üretim A.Ş. nin anonim şirket olmasını gerektirecek faaliyet konusu kalmadığı için tüzel kişiliğinin sonlandırılması amacıyla bütün hak ve vecibeleriyle EÜAŞ Genel Müdürlüğüne devredilmesine YPK nın 04.04.2016 tarih ve 2016/T-5 sayılı Kararı ile karar verilmiştir. www.hazine.gov.tr 79
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 703,0 882,9 333,5-62,2 Satışların Maliyeti 544,2 826,2 308,8-62,6 Faaliyet Giderleri 11,0 13,3 21,9 64,3 Faaliyet Kâr Zararı 78,0 31,0 31,3 1,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 ---- Dönem Kâr Zararı 53,5 116,6-573,7-591,9 Bilanço Dönen Varlıklar 958,0 894,4 692,6-22,6 Stok 57,6 92,2 0,6-99,4 Duran Varlıklar 370,1 490,4 76,5-84,4 Aktif Toplamı 1.328,1 1.384,8 769,1-44,5 KV Yabancı Kaynaklar 90,3 49,2 122,8 149,3 UV Yabancı Kaynaklar 41,6 59,9 49,4-17,5 Özkaynaklar 1.196,2 1.275,7 5.97,0-53,2 Pasif Toplamı 1.328,1 1.384,8 769,1-44,5 Rasyolar Cari Oran 10,6 18,2 5,6-68,9 Asit Test Oranı 10,0 16,3 5,6-65,4 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 874 879 579-34,1 Kaynak: EÜAŞ ve Hazine Müsteşarlığı Değişim % (-2014) 80 www.hazine.gov.tr
6.2. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Yıldıray KOÇARSLAN (YK Başkanı ve Genel Müdür) Abdulfetah ÇETİNKAYA (Üye - İlgili Bakanlık) Dr. Ömer Fatih SAYAN (Üye - İlgili Bakanlık) Bilal TOPRAK (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 180 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 180 milyon TL İnternet Adresi http://www.tudemsas.gov.tr 1939 yılında Sivas Cer Atölyesi adıyla kurulan Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. (TÜDEMSAŞ), 1986 yılında istihsal edilen BKK ile TCDD Genel Müdürlüğünün bağlı ortaklığı olarak bugünkü adını ve statüsünü elde etmiştir. TÜDEMSAŞ ın ana faaliyet konuları arasında; her çeşit çeken ve çekilen araç imalâtı ve onarımı, her çeşit tesis ve makine parça imalâtı ve onarımı yapmak yer almaktadır. TÜDEMSAŞ, ulusal demiryolu sektörünün faaliyet alanına giren ihtiyaçları karşıladığı gibi yurtdışına da yük vagonu ve yedek parçaları ile sanayi ürünleri ihraç etmektedir. Önemli Gelişmeler Avrupa nın önde gelen sertifikalandırma kuruluşlarından biri olan VUZ firması, TÜDEMSAŞ ta denetlemelerde bulunmuş ve başarıyla geçen denetim sonucunda Şirket TSI 24 belgesini almaya hak kazanmıştır. Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartlarına (TSI) dair 13 Mart 2013 tarih ve 321/2013 sayılı Avrupa Birliği Komisyonu Yönetmeliğince boji üretimi yapabilme noktasında yetkilendirilmiştir. yılında, Rgns ve Sgns tipi yük vagonlarında Avrupa Birliği standartlarında üretime başlanmıştır. Yeni Nesil Milli Yük Vagonu nun proje, prototip üretimi, test ve TSI sertifikasyonu aşamalarını içeren ihalesi 30.04. tarihinde gerçekleştirilmiş ve çalışmalara başlanmış olup, 2016 yılının son çeyreğinde seri üretime hazır hale getirilmesi planlanmaktadır. Mali Durum Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesine (TSI) göre üretim sürecinde ilk defa tecrübe edilen bazı aşamalar sebebiyle planlanan miktarda üretim yapılamaması ve TSI a bağlı yaşanan köklü değişimlerin, Kuruluşa yüklediği maliyetlerden dolayı yılında Kuruluş dönemi 8,9 milyon TL zararla kapatmıştır. Kuruluşun aktifleri içinde dönen varlıkların payı %67,6 ve duran varlıkların payı %32,4 tür. YEAŞ ın toplam personel sayısı 2014 yılı sonu itibarıyla bir önceki yıla kıyasla %25,2 oranında düşüş göstermiştir. Bu durum temel olarak özelleştirmelerden kaynaklanmaktadır. (24) Trans Avrupa Demiryolu Ağlarında (TEN) çalışacak yük vagonlarının, kesintisiz ve güvenli olarak çalıştırılmasını sağlamak amacıyla ortaya konan düzenlemelere (TSI - Technical Specifications for Interoperability / Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartları) denilmektedir. www.hazine.gov.tr 81
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 176,0 193,2 114,6-40,7 Satışların Maliyeti 162,5 182,5 113,5-37,8 Faaliyet Giderleri 9,4 10,6 11,0 3,7 Faaliyet Kar Zararı 4,2 0,1-9,9 ---- Finansman Giderleri 0,1 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 0,3 1,7-8,9 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 95,3 95,1 239,3 151,7 Stok 57,4 59,6 200,5 236,6 Duran Varlıklar 27,5 23,4 27,2 16,3 Aktif Toplamı 122,8 118,4 266,4 124,9 KV Yabancı Kaynaklar 30,0 23,5 161,5 588,2 UV Yabancı Kaynaklar 4,0 4,5 5,0 11,7 Özkaynaklar 88,8 90,5 99,9 10,4 Rasyolar Cari Oran 3,18 4,05 1,48-63,4 Asit Test Oranı 0,54 0,57 0,05-90,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 0,6 20,6 1,4-93,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -1,3 89,5 185,5 107,3 Özsermaye Getiri Oranı (%) 0,7 1,9-9,4 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.223 1.256 1.276 1,6 Toplam İstihdam Gideri 79,5 87,3 97,0 11,1 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 143,9 153,8 89,8-41,6 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 132,8 145,3 89,0-38,8 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 3,4 0,0-7,8 ---- Diğer Katma Değer 83,4 92,8 91,7-1,2 Yatırım Harcaması 5,0 3,1 10,8 247,0 Faiz Dışı Fazla -19,2 3,2-155,5 ---- (milyon TL) Kaynak: TÜDEMSAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 82 www.hazine.gov.tr
6.3. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Hayri AVCI (YK Başkanı ve Genel Müdür) Dr. İhsan KULALI (Üye - İlgili Bakanlık) Celalettin DİNÇER (Üye - İlgili Bakanlık) Veysi KURT (Üye - İlgili Bakanlık) Dr. Ahmet Müfit ARBERK (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 150 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 150 milyon TL İnternet Adresi http://www.tulomsas.com.tr Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. (TÜLOMSAŞ), 1894 yılında Eskişehir de Anadolu- Osmanlı Kumpanyası adıyla bir atölye olarak kurulmuş, 1986 yılında TCDD nin bağlı ortaklığı haline dönüştürülerek bugünkü adını ve statüsünü elde etmiştir. Ana faaliyeti TCDD nin lokomotif ve vagon ihtiyacını karşılamak olan TÜLOMSAŞ, çeşitli tipte lokomotif, demiryolu bakım aracı, bojili yük vagonu, dizel motor, alternatör, cer motoru, çelik ve pik döküm üretim kapasitesine sahiptir. TÜLOMSAŞ tarafından söz konusu araçların üretiminin yanı sıra onarımı da gerçekleştirilmektedir. Önemli Gelişmeler TCDD, TÜBİTAK MAM ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi işbirliği ile yürütülen Türkiye nin ilk Milli Elektrikli Lokomotifinin tasarımı ve üretimine yönelik E 1000 Tipi Elektrikli Lokomotif Geliştirme projesi çalışmalarında; lokomotifin imalat ve montajı tamamlanmış; test çalışmalarında ise son aşamaya gelinmiştir. Milli Yüksek Hızlı Trenin seri imalatının yerlilik kapsamında yapılmasına yönelik olarak ise lisans ve teknoloji transferi sağlanmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bu proje ile raylı araç sektöründe katma değeri en yüksek bileşenlerden olan Cer Konvertörü ile Cer Kontrol Ünitesi gibi raylı araç sürüş ve kontrol sistemlerinin yerli olarak üretimi ve tasarımı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu lokomotifle ilgili ünitelerin imalatı tamamlanmış ve lokomotife montajları gerçekleştirilmiştir. Mali Durum Kuruluş yılında brüt satışlarını bir önceki yıla göre % 46,8 artırarak 2014 yılında 3,70 milyon TL olan dönem karını, yıl sonu itibarıyla 27,5 milyon TL ye çıkarmıştır. www.hazine.gov.tr 83
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 154,8 271,9 399,2 46,8 Satışların Maliyeti 129,7 242,1 327,9 35,4 Faaliyet Giderleri 16,8 15,3 17,7 15,2 Faaliyet Kar Zararı 8,3 14,4 53,6 271,2 Finansman Giderleri 0,4 0,1 0,0-89,9 Dönem Kar Zararı -8,0 3,7 27,5 642,5 Bilanço Dönen Varlıklar 230,4 286,1 180,5-36,9 Stok 186,9 204,2 90,7-55,6 Duran Varlıklar 47,8 24,3 30,3 24,5 Aktif Toplamı 278,2 310,4 210,8-32,1 KV Yabancı Kaynaklar 121,4 150,0 26,6-82,3 UV Yabancı Kaynaklar 0,9 1,1 1,2 11,0 Özkaynaklar 155,8 159,3 183,0 14,8 Rasyolar Cari Oran 1,90 1,91 6,79 255,9 Asit Test Oranı 0,12 0,37 2,42 545,8 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 14,9 72,0 37,5-47,8 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 276,3 161,8 128,7-20,4 Özsermaye Getiri Oranı (%) -5,1 2,4 13,6 480,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.408 1.449 1.511 4,3 Toplam İstihdam Gideri 88,0 95,4 108,9 14,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 110,0 187,6 264,2 40,8 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 92,1 167,1 217,0 29,9 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 5,9 10,0 35,5 256,0 Diğer Katma Değer 89,6 105,6 142,7 35,2 Yatırım Harcaması 7,4 7,0 12,9 84,5 Faiz Dışı Fazla -112,7 9,6 134,9 ---- (milyon TL) Kaynak: TÜLOMSAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 84 www.hazine.gov.tr
6.4. Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Hikmet ÖZTÜRK (YK Başkan V. ve Genel Müdür V.) Hidayet YILDIZ (Üye - İlgili Bakanlık ) Boş (Üye - Genel Müdür Yrd.) Murat KAVAK (Üye - İlgili Bakanlık) Boş (Üye - Hazine) İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Bağlı Olduğu Kuruluş TCDD Sermaye Yapısı TCDD Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 180 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 180 milyon TL İnternet Adresi http://www.tuvasas.com.tr Demiryolu sektöründe dışa bağımlılığın azaltılması amacıyla 1951 yılında Vagon Tamir Atölyesi olarak faaliyete geçirilmiş olan Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. (TÜVASAŞ), TCDD nin bağlı kuruluşu olarak bugünkü statüsünü 1985 yılında kazanmıştır. Merkezi Sakarya da bulunan TÜVASAŞ ın ana faaliyet alanları arasında; çeken ve çekilen her çeşit vagon imalatı ve onarımı, her çeşit tesis ve makine parçaları imalat ve onarımı yapmak yer almaktadır. Önemli Gelişmeler 25 Mayıs tarihinde, TÜVASAŞ-VOITH servis ortaklığı kapsamında Türkiye Vagon Sanayi A.Ş. Boji Fabrikası'nda, teknolojik anlamda çok daha karmaşık bir ürün olan turbo şanzımanların temel bakım ve onarımının yapılabildiği Bakım Onarım ve Montaj Atölyesi kurulmuştur. Mali Durum Kuruluş yılında brüt satışlarını bir önceki yıla göre % 31,9 artırarak 1,3 milyon TL dönem karı elde etmiştir. www.hazine.gov.tr 85
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 338,9 146,5 193,2 31,9 Satışların Maliyeti 332,3 123,7 167,3 35,2 Faaliyet Giderleri 14,2 16,1 19,1 19,1 Faaliyet Kar Zararı -7,6 6,7 6,8 1,0 Finansman Giderleri 0,1 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı -21,4 0,0 1,3 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 146,0 187,8 312,8 66,5 Stok 118,1 155,8 234,7 50,7 Duran Varlıklar 64,0 39,3 41,6 5,8 Aktif Toplamı 210,0 227,2 354,4 56,0 KV Yabancı Kaynaklar 187,2 104,2 229,9 120,6 UV Yabancı Kaynaklar 2,3 2,5 2,7 10,4 Özkaynaklar 20,5 120,5 121,8 1,1 Rasyolar Cari Oran 0,78 1,80 1,36-24,5 Asit Test Oranı 0,03 0,02 0,18 868,1 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 4,0 0,4 73,0 ---- Nakit Çevirme Süresi (Gün) -17,8 107,6 419,6 289,8 Özsermaye Getiri Oranı (%) -68,6 0,0 1,1 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 1.053 1.052 1.110 5,5 Toplam İstihdam Gideri 66,2 70,8 81,1 14,5 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 0,0 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 321,8 139,3 174,1 25,0 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 315,6 117,6 150,7 28,2 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -7,2 6,4 6,1-4,3 Diğer Katma Değer 52,3 81,3 102,7 26,3 Yatırım Harcaması 4,6 10,2 9,2-10,3 Faiz Dışı Fazla 174,2-9,5-66,5-598,0 (milyon TL) Kaynak: TÜVASAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 86 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 7 ÖZELLEŞTİRME PORTFÖYÜ KAMU işletmeleri RAPORU
1984 yılında başlatılan kamuya ait yarım kalmış tesislerin tamamlanması veya yerine yeni bir tesis kurulması amacı ile özel sektöre devri uygulamaları 1994 yılında çıkarılan 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun la birlikte ivme kazanmıştır. Özelleştirilmesi öngörülen KİT ler, ÖYK kararları ile Hazine Müsteşarlığı portföyünden ÖİB nin portföyüne aktarılmakta, bu kuruluşlarda pay sahipliği görevini ÖİB yapmakta ve ilgili Bakan/Bakanlık ÖİB nin bağlı olduğu Bakan/Bakanlık haline gelmektedir. Burada kuruluşların özelleştirilmelerine yönelik birleşme veya bölünme işlemleri yapılmakta, gerektiğinde kuruluşlara sermaye transferi yapılarak kuruluşların özelleştirilmeye hazırlık prosedürleri tamamlanmaktadır. Portföy değişikliğinde pay sahipliğine ilişkin tüm yetki ve sorumluluklar ÖİB ye geçmekle birlikte, Hazine Müsteşarlığı söz konusu kuruluşların mali verilerini kendi portföyündeki KİT lerde olduğu gibi yakından takip etmekte, yatırım ve finansman programı kapsamında hesaplamalara dâhil etmekte ve raporlamaktadır. yılı sonu itibarıyla ÖİB nin portföyünde kamu payı %50 nin üzerinde olan 8 ana işletmeci kuruluş yer almakta olup, bu bölümde söz konusu kuruluşlar hakkında genel bilgiler verilerek bu kuruluşların yılı performansları özetlenmiştir. Bu kuruluşların performansları ortaya konulurken, kuruluşların faaliyet alanları ve önemli gelişmeler özetlenmiş, seçilmiş bazı göstergeler verilerek kuruluşların ilgili yıla yönelik mali durumları hakkında bilgi sunulmuştur. 88 www.hazine.gov.tr
7.1. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Sami ÖLMEZTOPRAK (YK Başkanı ve Genel Müdür V.) Özer KONTOĞLU (Üye) Melek Günden ÇINAR (Üye) Veysel TEKELİOĞLU (Üye) Kemal CİRİT (Üye) Mehmet AYDIN (Üye) Ayhan KABAKTEPE (Üye) İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,37 milyar TL İnternet Adresi http://www.turkseker.gov.tr Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (TŞFAŞ), 06/07/1935 tarihinde şeker pancarından şeker üretmek ve pazarlamak amacıyla kurulmuştur. Kuruluş, 1984 yılında 233 sayılı KHK ile birlikte kamu iktisadi teşebbüsü niteliğini kazanmıştır. ÖYK tarafından 2007 yılında alınan özelleştirme kararı hakkında Danıştayın yürütmeyi durdurma kararı vermesi üzerine 2008 yılında ikinci kez Kuruluşun özelleştirilmesine karar verilmiştir. Özelleştirme sürecinin 31/12/2014 tarihine kadar tamamlanması öngörülse de, süreç devam etmektedir. yılı sonu itibarıyla ülkemizde pancardan şeker üreten 33 fabrikanın 25 i TŞFAŞ ye ait olup, faaliyet konusu başta pancar şekeri üretmek ve satmak olan Kuruluşun amacı, tüm faaliyetlerini kârlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmektir. Kuruluşun pancar şekeri kotasına göre pazar payı yaklaşık %54 düzeyindedir. kârlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmektir. Kuruluşun pancar şekeri kotasına göre pazar payı yaklaşık %56 düzeyindedir. Önemli Gelişmeler yılında yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarını belirten %16 polar şeker ihtiva eden A kotası şeker pancarının alım fiyatı 190 TL/ton olarak belirlenmiştir. 2007 - arası pancar alım fiyatları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir: www.hazine.gov.tr 89
Grafik 10 : TŞFAŞ Pancar Alım Fiyatları (TL/Ton) 200 190 alım fiyatı 150 100 95 108 115 118 125 135 144 157,5 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kaynak: TŞFAŞ TÜİK verilerine göre yılında yurt içi şeker pancarı üretimi yaklaşık 16 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, TŞFAŞ nin fabrikalarında 8,4 milyon ton pancar işlenmiştir. TŞFAŞ nin yılı toplam şeker satış miktarı yaklaşık 1,28 milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu miktarın yaklaşık 58 bin tonu imalatçı ihracatçılara yapılan satışlardan oluşmaktadır. Şeker Kurumu verilerine göre Ülkemizde 2014/15 pazarlama yılı pancar şekeri üretimi 2,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde 2 milyon ton yurt içi satış gerçekleşmiş olup, 192 bin ton yurt dışı (C şekeri) satışı ile birlikte toplam satış miktarı 2,2 milyon tona ulaşmıştır. Pazarlama yılı 22 bin ton A kotası, 43 bin ton B kotası ve 6 bin ton C kotası şeker stoku ile tamamlanmıştır. Mali Durum Kuruluşun yılında 2014 yılına göre brüt satışlarındaki artış, faaliyet giderlerindeki ve satışların maliyetindeki artıştan daha fazla olduğu için 22,5 milyon TL faaliyet kârı elde edilmiştir. Finansman giderlerinde yaşanan %59 oranındaki azalmayla birlikte Kuruluşun yılı dönem zararı da 2014 yılına göre önemli ölçüde azalmıştır. Kuruluşun 2014 yılına göre yılında dönem zararının ve stoklarının azalması ve yapılan sermaye transferi sonucu yılı dönem sonu faiz dışı fazlası 444,7 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 90 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.757,6 3.098,4 3.526,9 13,8 Satışların Maliyeti 2.692,7 2.914,3 3.299,6 13,2 Faaliyet Giderleri 177,7 187,8 204,6 8,9 Faaliyet Kar Zararı -116,6-3,8 22,5 ---- Finansman Giderleri 25,2 70,1 28,7-59,1 Dönem Kar Zararı -251,4-197,0-100,3 49,1 Bilanço Dönen Varlıklar 2.781,6 2.728,6 2.521,9-7,6 Stok 2.589,5 2.450,1 2.188,6-10,7 Duran Varlıklar 759,1 1.150,4 744,5-35,3 Aktif Toplamı 3.540,7 3.879,0 3.266,4-15,8 KV Yabancı Kaynaklar 1.526,4 2.059,1 1.293,2-37,2 UV Yabancı Kaynaklar 25,6 28,3 32,0 13,2 Özkaynaklar 1.988,6 1.791,6 1.941,2 8,3 Rasyolar Cari Oran 1,82 1,33 1,95 47,2 Asit Test Oranı 0,10 0,11 0,24 118,6 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 18,4 25,6 30,9 20,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 256,3 230,1 180,7-21,5 Özsermaye Getiri Oranı (%) -11,9-10,4-5,4 48,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 11.128 10.435 9.727-6,8 Toplam İstihdam Gideri 795,3 801,8 828,1 3,3 Bütçe / Fon İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 0,0 Fondan Transferler (Sermaye) 0,0 0,0 249,8 ---- Bütçeden Transferler (Görev Zararı) 0,0 0,0 0,1 68,4 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 247,8 296,9 362,6 22,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 242,0 279,3 339,2 21,5 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -10,5-0,4 2,3 ---- Diğer Katma Değer 612,2 718,8 797,1 10,9 Yatırım Harcaması 31,8 29,5 32,3 9,6 Faiz Dışı Fazla -283,2 25,9 444,7 ---- (milyon TL) Kaynak: TŞFAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 91
7.2. Sümer Holding A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Sezai A. ENSARİ (YK Başkan V. ve Genel Müdür) Y. Emre KARAOSMANOĞLU (Üye) Burcu AYDIN (Üye) Mehmet AYDIN (Üye) Zekeriya KAYA (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,80 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,65 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.sumerholding.gov.tr 11/07/1933 te Sümerbank adıyla kurulan Sümer Holding A.Ş. 11/09/1987 tarihinde özelleştirme kapsamına alınmış; 1993 yılında bankacılık biriminin Sümerbank A.Ş. unvanıyla ayrılarak yeniden yapılandırılması ile birlikte Kuruluş bugünkü unvanını almıştır. Önemli Gelişmeler Sümer Holding A.Ş. nin özelleştirilmesi kapsamında, 2003- yılları arasında 21 işletme, 16 mağaza, 11 bölge müdürlüğü, 15 iştirak, 304 bayi, 7 depo müdürlüğü ile 7 bölge şefliği özelleştirilmiştir. yılında İnebolu Limanı ve taşınmazları EDÜAŞ a; Türk Petrolleri A.O. da bulunan sermaye payı Hazine Müstaşarlığına devredilmiştir. yılında 19 memur, 98 sözleşmeli memur ve 43 daimi işçi olmak üzere toplam 160 personeli, 1 işletmesi, 3 maden sahası, 1 mağazası ve 13 iştiraki bulunan Sümer Holding A.Ş. nin özelleştirme çalışmaları devam etmektedir. Mali Durum Kuruluşun brüt satışları yılında %22 oranında artarak 8,9 milyon TL olmuştur. 2014 yılında 9,8 milyon TL zarar eden Holding, yılını da 5,2 milyon TL zararla kapatmıştır. yılında Özelleştirme Fonundan 6,2 milyon TL sermaye transferi gerçekleştirilmiş olan Kuruluş bu dönemde 13,3 milyon TL faiz dışı fazla vermiştir. 92 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 6,9 7,3 8,9 22,0 Satışların Maliyeti 4,6 5,2 4,7-8,9 Faaliyet Giderleri 16,3 16,5 16,8 1,6 Faaliyet Kar Zararı -14,3-14,7-13,0 11,7 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı -26,4-9,8-5,2 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 13,2 12,6 12,1-4,5 Stok 5,9 4,4 3,3-24,4 Duran Varlıklar 82,4 75,1 74,8-0,5 Aktif Toplamı 95,6 87,7 86,8-1,1 KV Yabancı Kaynaklar 81,6 76,9 64,7-15,9 UV Yabancı Kaynaklar 0,1 0,0 0,0 0,0 Özkaynaklar 13,9 10,8 22,1 104,6 Rasyolar Cari Oran 0,16 0,16 0,19 13,6 Asit Test Oranı 0,08 0,09 0,12 27,7 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 273,4 299,1 41,7-86,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 754,8 601,8 377,5-37,3 Özsermaye Getiri Oranı (%) -111,6-79,0 31,4 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 192 185 160-9,2 Toplam İstihdam Gideri 16,4 16,7 16,8 0,8 Bütçe İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 0,0 Fondan Transferler (Sermaye) 6,8 6,7 6,2-8,2 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 35,7 39,2 52,7 34,3 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 24,2 28,2 28,2 0,3 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -74,3-79,4-77,1 2,8 Diğer Katma Değer -7,7 14,9 24,0 60,8 Yatırım Harcaması 0,0 0,2 0,4 114,9 Faiz Dışı Fazla -15,1 12,9 13,3 3,5 (milyon TL) Kaynak: Sümer Holding, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 93
7.3. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri H. Abdullah KAYA (YK Başkanı) M. Emin ZARARSIZ (YK Başkan Vekili) Mehmet Ali YIĞCI (Üye-Genel Müdür) Osman İLTER (Üye) Ali YERLİKAYA(Üye) Sibel TOKGÖZ (Üye) Davut GÜNAYDIN (Üye) İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye payı: %100 Nominal Sermaye: 220,95 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 131,02 milyon TL İnternet Adresi http://www.tdi.gov.tr Temelleri 1843 yılında kurulan Fevaid-i Osmaniye ye dayanan Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. (TDİ), Türkiye Denizcilik İşletmeleri adı altında Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerine devam ederken 1993 yılında özelleştirme programına alınarak ÖİB ye devredilmiş ve 1995 yılında anonim şirket haline dönüştürülmüştür. TDİ nin faaliyet konuları arasında; 1997 yılından başlayarak işletme hakkı devri yöntemiyle özelleştirilen limanların devir sözleşmeleri ve mevzuat hükümleri kapsamında takibini yapmak, devir sözleşmelerinden doğan hakları izlemek, liman faaliyetlerini ve yatırımlarını takip etmek, bünyesindeki limanların işletmeciliğini yürütmek ve her türlü gemi ve deniz araçlarının inşa, bakım ve onarım işlerini yapmak yer almaktadır. TDİ hâlihazırda, Ordu ve Tekirdağ Liman İşletmesi Müdürlükleri ile Sarayburnu Liman Müdürlüğü ve buna bağlı Kabatepe Limanı, Çanakkale Limanı ile Gelibolu Liman sınırları içinde liman hizmetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler yılında Sarayburnu Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda; toplam 167 adet gemiye barınma hizmeti; Tekirdağ Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda; 545 adet gemiye barınma hizmeti, 422 adet gemiye pilotaj hizmeti ve 415 adet gemiye römorkaj hizmeti ve 648 adet gemiye palamar hizmeti; Ordu Liman İşletmesi nin faaliyetleri sonucunda 10 adet gemiye barınma hizmeti ve 10 adet gemiye palamar hizmeti verilmiştir. Bunlar dışında söz konusu liman işletmelerinde tatlı su satışı, atıkların alınması, yükleme-boşaltma, ardiye-terminal ve diğer liman hizmetleri verilmiştir. Mali Durum 2014 yılında 20,8 milyon TL zarar eden Kuruluş, yılı faaliyetlerinden 5,6 milyon TL kâr elde etmiştir. 94 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 39,0 27,9 37,5 34,6 Satışların Maliyeti 23,9 25,2 22,4-10,8 Faaliyet Giderleri 28,0 28,6 27,2-5,1 Faaliyet Kar Zararı -13,2-26,3-12,5 52,4 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kar Zararı 12,6-20,8 5,6 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 47,6 30,8 40,0 29,9 Stok 0,6 0,2 0,0-74,9 Duran Varlıklar 70,1 62,0 58,1-6,2 Aktif Toplamı 117,7 92,8 98,1 5,8 KV Yabancı Kaynaklar 14,4 9,0 8,1-9,6 UV Yabancı Kaynaklar 25,2 26,5 27,1 2,3 Özkaynaklar 78,2 57,3 62,9 9,8 Rasyolar Cari Oran 3,31 3,43 4,93 43,7 Asit Test Oranı 2,65 3,22 4,70 46,0 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 104,6 154,0 123,7-19,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 44,4 106,6 69,8-34,5 Özsermaye Getiri Oranı (%) 17,2-30,7 9,3 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 348 287 217-24,4 Toplam İstihdam Gideri 33,3 31,3 25,3-19,2 Bütçe İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 0,0 Fondan Transferler (Sermaye) 0,0 0,0 0,0 0,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 112,2 97,1 172,9 78,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 68,8 87,6 103,4 17,9 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -38,0-91,8-57,7 37,1 Diğer Katma Değer 51,7 26,4 45,8 73,5 Yatırım Harcaması 0,1 0,2 0,5 130,8 Faiz Dışı Fazla 17,4-4,0 16,8 ---- (milyon TL) Kaynak: TDİ, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 95
7.4. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mükremin ÇEPNİ (YK Bşk. ve Genel Müdür) Mustafa TAŞDEMİR (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) Orhan Gayretli (Genel Müdür Yardımcısı) İbrahim Hakkı POLAT (Üye) İbrahim KALIN (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 22,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 18,31 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.tedas.gov.tr Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ), 12/08/1993 tarihinde TEK in TEAŞ ve TEDAŞ unvanlı iki ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden teşkilatlandırılmasıyla kurulmuştur. Bu yeni yapılanmada, TEK in elektrik dağıtım müesseseleri ve bu müesseselerin mevcut faaliyetleri ile ticaret unvanları yeni duruma göre tescil edilmek suretiyle TEDAŞ bünyesinde kalmıştır. Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi çerçevesinde 2004 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan TEDAŞ, 20 bölgesel dağıtım şirketini kapsayacak şekilde teşkilatlandırılmıştır. 24/07/2006 tarihinde TEDAŞ ile bağlı elektrik dağıtım şirketleri arasında İşletme Hakkı Devir Sözleşmeleri imzalanmış olup, 01/09/2006 tarihinde EPDK tarafından elektrik dağıtım şirketlerine dağıtım ve perakende satış lisansları verilerek maliyet esaslı tarifeler oluşturulmuştur. Öte yandan, şirket uhdesindeki tüm dağıtım şirketleri Ağustos 2013 itibariyla özel sektöre devredilmiştir. Önemli Gelişmeler TEDAŞ 22/04/2004 tarihli ve 2002/22 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. TEDAŞ bünyesinde bulunan toplam 20 dağıtım şirketine ilişkin özelleştirmeler 13/08/2013 tarihinde tamamlanmış olup, elektrik piyasasının dağıtım kısmında özelleştirmeler nihayete ermiştir. Bununla beraber; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 30/03/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile TEDAŞ a yeni görevler verilmiştir. Bu yetkiler doğrultusunda; Elektrik dağıtım şirketlerinin yatırım programında yer alan tesislerinin projelerinin onayı, geçici ve kesin kabul işlemleri, Lisanssız üretim tesislerinin (GES, RES, HES, Kojenerasyon gibi) projelerinin onayı, geçici ve kesin kabul işlemleri ve Elektrik dağıtım şirketlerinin genel aydınlatma projelerinin onayı, geçici ve kesin kabulleri TEDAŞ tarafından yapılmaktadır. 96 www.hazine.gov.tr
Ayrıca, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun geçici 6. maddesinin dördüncü fıkrasına göre TEDAŞ, elektrik dağıtım şirketlerinin genel aydınlatma tesislerinin inceleme ve denetimi için görevlendirilmiştir. Söz konusu çalışmalar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile birlikte yürütülmektedir. Diğer taraftan, dağıtım faaliyetleri için gerekli görülen taşınmazlara ilişkin kamulaştırma işlemleri, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesine göre TEDAŞ tarafından yapılmaktadır. Son olarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının hazırlamış olduğu Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği nin 60. maddesi kapsamında ETKB tarafından yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan birisi olan TEDAŞ, Kuvvetli Akım Tesisleri nde Yüksek Gerilim Altında Çalışma İzin Belgesi (EKAT) eğitimi vermektedir. Mali Durum Uhdesindeki tüm dağıtım şirketleri özel sektöre devredilen ve ticari bir faaliyeti kalmayan Kuruluşun yılı dönem zararı yaklaşık 190,6 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. www.hazine.gov.tr 97
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 0,0 0,0 0,0 ---- Satışların Maliyeti 0,0 0,0 0,0 ---- Faaliyet Giderleri 361,3 381,4 394,8 3,5 Faaliyet Kar Zararı -361,3-381,4-394,8-3,5 Finansman Giderleri 0,5 0,1 0,2 63,8 Dönem Kar Zararı -4.373,2-539,9-190,6 64,7 Bilanço Dönen Varlıklar 8.438,5 8.132,5 6.129,5-24,6 Stok 0,5 0,6 0,8 21,3 Duran Varlıklar 3.465,0 3.139,9 2.914,1-7,2 Aktif Toplamı 11.903,5 11.272,4 9.043,6-19,8 KV Yabancı Kaynaklar 12.083,9 6.029,5 3.958,0-34,4 UV Yabancı Kaynaklar 2.165,7 1.201,8 1.235,1 2,8 Özkaynaklar -2.346,0 4.041,1 3.850,5-4,7 Rasyolar Cari Oran 0,70 1,35 1,55 14,8 Asit Test Oranı 0,35 0,71 1,08 53,1 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 0,0 0,0 0,0 ---- Nakit Çevirme Süresi (Gün) 0,0 0,0 0,0 ---- Özsermaye Getiri Oranı (%) 1.190,4-63,7-4,8 92,4 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 6.367 1.507 1.552 3,0 Toplam İstihdam Gideri 72,7 95,0 106,6 12,3 Bütçe İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 ---- Fondan Transferler (Sermaye & G/Z) 3.303,9 6.086,8 0,0-100,0 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 0,0 0,0 0,0 ---- Personel Başına Maliyet (Bin TL) 0,0 0,0 0,0 ---- Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -56,8-253,1-254,4-0,5 Diğer Katma Değer -3.821,4-217,6 143,9 ---- Yatırım Harcaması 197,2 0,0 2,8 ---- Faiz Dışı Fazla 3.334,0 5.820,2-28,4 ---- (milyon TL) 98 www.hazine.gov.tr
7.5. tta Gayrimenkul A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Şinasi CANDAN (YK Başkanı) Murat Selçuk TAŞKIRAN (Üye) Azmi ÇELİK (Üye) Hidayet ALTINBAŞ (Üye) Gürsel DÖNMEZ (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 3,8 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.ttagayrimenkul.gov.tr Kuruluşu 1862 yılına kadar uzanan tta Gayrimenkul A.Ş., ilk olarak İnhisarlar İdaresi olarak faaliyet göstermiştir. İlerleyen süreçte TEKEL ismiyle anılan Kuruluş, 2008 yılında yapılan düzenlemeyle tta ismini, 2012 yılında yapılan düzenlemeyle ise Gayrimenkul Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü ismini almıştır. Kuruluş unvanı 14/08/2013 tarihinde tta Gayrimenkul Anonim Şirketi olarak değiştirilmiştir. TEKEL e ait Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticaret A.Ş. ve Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş ile 3 tuz işletmesi özelleştirilmiş, Kuruluşa ait muhtelif gayrimenkuller özelleştirilme/satış/devir gibi usullerle elden çıkarılmıştır. Kuruluş, bünyesinde bulunan ve özelleştirme programına alınan gayrimenkullerle ilgili parselleme ve birleştirme çalışmalarını ve 2013 yılında ÖYK tarafından özelleştirme kapsam ve programına alınan Erzurum Palandöken ve Konaklı kayak merkezlerinin işletme faaliyetlerini yürütmektedir. Önemli Gelişmeler 30.09. tarihi itibarıyla Diyarbakır ve İzmir İşletme Müdürlükleri Yönetim Kurulu Kararı ile kapatılmış olup, 23.10. tarihi itibarıyla Kuruluşun iştiraki olan JTI Central Asia LLP şirketi Kuruluş hesaplarından çıkartılmıştır. Mali Durum Kuruluşun yılında 2014 yılına göre brüt satışlarının artması ve satışların maliyetleri ile faaliyet giderlerinin azalması sonucu faaliyet zararı azalmış, ancak olağandışı gider ve zararlardaki artış nedeniyle dönem zararı artmıştır. www.hazine.gov.tr 99
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 15,8 4,9 5,0 3,6 Satışların Maliyeti 89,7 12,8 11,9-7,1 Faaliyet Giderleri 28,0 19,7 16,8-14,4 Faaliyet Kar Zararı -101,9-27,6-23,7 14,2 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 ---- Dönem Kar Zararı -116,8-33,2-42,1-26,9 Bilanço Dönen Varlıklar 20,0 16,3 31,6 93,6 Stok 17,1 12,3 7,8-36,7 Duran Varlıklar 69,1 63,4 56,7-10,7 Aktif Toplamı 89,1 79,8 88,3 10,7 KV Yabancı Kaynaklar 11,5 13,0 16,1 23,7 UV Yabancı Kaynaklar 91,4 91,6 91,7 0,1 Özkaynaklar -13,7-24,8-19,5 21,6 Rasyolar Cari Oran 1,75 1,26 1,97 56,5 Asit Test Oranı 0,14 0,21 0,49 137,5 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 0,5 2,2 8,0 272,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 252,8 385,2 141,7-63,2 Özsermaye Getiri Oranı (%) -20,4 172,3 190,4 10,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 342 190 174-8,4 Toplam İstihdam Gideri 20,4 12,1 12,1-0,3 Bütçe / Fon İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 ---- Fondan Transferler (Sermaye) 25,6 23,2 47,5 105,2 Bütçeden Transferler (Görev Zararı) Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 46,2 25,6 28,9 13,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 262,3 67,1 68,1 1,5 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -298,0-145,1-135,9 6,3 Diğer Katma Değer -90,0-21,1-28,3-34,6 Yatırım Harcaması 0,0 0,4 12,6 ---- Faiz Dışı Fazla 2,6 0,2-1,3 ---- (milyon TL) Kaynak: TTA, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı 100 www.hazine.gov.tr
7.6. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Yavuz Sultan KANSIZ (Başkan) İbrahim Halil KIRŞAN (Üye) Pınar VAROĞLU (Üye) Bilal DURDALI (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB nin Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 1 milyon TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.aduas.gov.tr ÖYK nın 27/12/2006 tarihli ve 2006/100 sayılı Kararı ile özelleştirme programına alınan EÜAŞ a ait Tercan, Kuzgun, Mercan, İkizdere, Çıldır, Beyköy ve Ataköy HES ile Engil Gaz Türbinleri Santrali ve Denizli JES in işletilmesi amacıyla 4046 sayılı Kanun kapsamında ÖİB nin 19/04/2007 tarihli ve 415 sayılı Oluru ile kurulan ADÜAŞ, Ana Sözleşmesinin Ankara Ticaret Siciline tescili ile birlikte 29/05/2007 tarihi itibariyle faaliyete başlamış ve Ana Sözleşmesi 01/06/2007 tarihinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi nde yayımlanmıştır. Anılan santraller 01/07/2007 tarihinden, İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi ile Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş ye (ZDÜAŞ) devredilerek özelleştirildikleri 01.09.2008 tarihine kadar 14 ay boyunca ADÜAŞ tarafından işletilmiştir. Diğer taraftan ÖİB nin 02/11/2007 tarih ve 1205 sayılı Oluru doğrultusunda, 25/09/2006 tarihinde işletme hakkı 36 yıllığına Eti Maden A.Ş.'ye verilmiş olan Murgul HES, Sümer Holding tarafından taşınmazları ve mevcut İşletme Hakkı Sözleşmesi ile birlikte ADÜAŞ a devredilmiştir. ADÜAŞ, 01/09/2008 tarihli İşletme Hakkı Devir Sözleşmesi kapsamında, ZDÜAŞ a devredilen santrallerin denetlenmesi, yeni yatırımlarının onaylanması, santrallerin her zaman üretime hazır bir şekilde tutulmasının sağlanması görevlerini yürütmektedir. Ayrıca ÖİB, 4046 sayılı Kanunun 4. maddesinin son fıkrası kapsamında; gerek Şirket bünyesinde bulunan taşınmazlar gerekse Şirkete bedelsiz devrettiği muhtelif taşınmazların özelleştirilmesi konusunda ADÜAŞ Yönetim Kuruluna yetki vermekte olup ADÜAŞ, portföyünde yer alan varlıkların özelleştirilmelerine ilişkin ihale çalışmalarını 4046 sayılı Kanun kapsamında yürütmektedir. Önemli Gelişmeler ÖYK'nın 22/07/ tarih ve /63 sayılı Kararı ile EÜAŞ'a ait iken özelleştirme programına alınan santrallerin şirketleştirilmesi sonucu kurulan ve bu kapsamda bünyesinde bulunan varlıkların özelleştirilmesi için ÖİB tarafından yetkilendirilen ADÜAŞ'ın hisselerinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesine ve özelleştirme işlemlerinin 31/12/2020 tarihine kadar tamamlanmasına karar verilmiştir. yılı içerisinde toplam tutarı 18,5 milyon TL olan 11 adet Taşınmaz Satış Sözleşmesi imzalanmış, alıcılara devirleri gerçekleştirilmiştir. İhaleleri www.hazine.gov.tr 101
yılında yapılıp ÖYK veya ÖİB onayında bekleyen veya sözleşme imza aşamasına gelinen varlıkların toplam ihale bedeli 208,4 milyon TL dir. Mali Durum yılında satış geliri bulunmayan Kuruluşun başlıca gelirleri faiz gelirlerinden, başlıca giderleri ise genel yönetim giderlerinden oluşmakta olup, dönem kârı 3,9 milyon TL dir. Kuruluşun net kârı ise 3,1 milyon TL dir. Kuruluşun yılı aktif büyüklüğü 113,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Aktif toplamının %64,9 unu dönen varlıklar ve %35,1 ini ise duran varlıklar oluşturmaktadır. Pasif toplamının %0,5 ini kısa vadeli yabancı kaynaklar, % 99,5 ini ise öz kaynaklar oluşturmaktadır. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 0 0 0 ---- Satışların Maliyeti 0 0 0 ---- Faaliyet Giderleri 1,1 1,4 2,1 50,0 Faaliyet Kâr Zararı -1,1-1,4-2,1 50,0 Finansman Giderleri 0 0 0 ---- Dönem Kâr Zararı 1,1 2 3,9 95,0 Dönem Net Kâr Zararı 0,9 1,6 3,1 93,8 Bilanço Dönen Varlıklar 64,6 69,2 73,7 6,5 Duran Varlıklar 44,2 41,5 39,8-4,1 Aktif Toplamı 108,8 110,7 113,5 2,5 KV Yabancı Kaynaklar 0,7 0,9 0,6-33,3 UV Yabancı Kaynaklar 0 0 0 ---- Özkaynaklar 108,1 109,8 112,8 2,7 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 4 4 10 150,0 Kaynak: ADÜAŞ Değişim % (-2014) 102 www.hazine.gov.tr
7.7. Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş. Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Üyeleri Hilmi BAŞTÜRK (YK Başkanı ve Genel Müdür) Recep KIR (Üye) Ahmet Sedat ÖNAL (Üye) Ali AĞAÇDAN (Üye ) İbrahim TOPRAK (Üye ) Ayhan KABAKTEPE (Üye ) İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 275,00 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 253,90 milyon TL İnternet Adresi http://www.temsan.gov.tr Türkiye Elektromekanik Sanayi Genel Müdürlüğü (TEMSAN) 13/11/1975 tarihinde kurulmuş, daha sonra sırasıyla TEK, TEAŞ ve EÜAŞ ın bağlı ortaklığı şeklinde faaliyetlerini sürdürmüş, 14/05/2007 tarihinde ise iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılmıştır. TEMSAN, faaliyetlerini 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri hakkında kanun hükmünde kararnameye tâbi, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ilgili kuruluşu statüsüyle sürdürmekte iken; 24/06/ tarihli ve 29396 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 15/06/ tarihli ve /55 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı gereğince, TEMSAN Genel Müdürlüğünün Hazineye ait %100 oranındaki hissesi özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Bahsi geçen Kararda, Kuruluşun özelleştirme işlemlerinin 31/12/2020 tarihine kadar tamamlanması hususu düzenlenmektedir. Türkiye Elektromekanik Sanayi Genel Müdürlüğü 4046 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (e) bendi çerçevesinde Anonim Şirkete dönüştürülmüş ve Esas Sözleşmesi, 4046 Sayılı Kanunun 20/A maddesine istinaden düzenlenerek şirketin unvanı "Türkiye Elektromekanik Sanayi Anonim Şirketi" olarak değiştirilmiştir. TEMSAN ın amaç ve faaliyet konuları; her çeşit türbin, buhar kazanı, kazanlar, su ve gaz tankları, çelik konstrüksiyon elemanları, alternatörler, jeneratörler, transformatörler, elektrik nakil hattı ve emsali teçhizat, kablo, şalt cihazı, elektrik motorları, pompalar, kompresörler, kaynak makineleri, elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı ile ilgili tüm teçhizat ile elektrik santrallerini imal, temin ve tesis etmek, işletmek ve bunların ticaretini yapmaktır. Kuruluş, Türkiye de anahtar teslimi hidroelektrik santrali imalatı yapan tek yerli kuruluş olup, imalat faaliyetlerini Diyarbakır ve Ankara fabrikalarında sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler TEMSAN tarafından, yılı sonu itibarıyla 26 adet hidroelektrik santrale ait elektromekanik teçhizatın imalat ve montajı yapılarak devreye alınmıştır. Bu hidroelektrik santrallerin toplam kurulu gücü 1.017 MW a ulaşmıştır. yılı sonunda, toplam kurulu gücü 87,7 MW olan 5 adet hidroelektrik santralin çalışmalarına devam edilmektedir. Bu projeler arasında DSİ ve Bursa Büyükşehir Belediyesine ait HES projeleri de bulunmaktadır. www.hazine.gov.tr 103
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 30/12/2014 tarihli ve 29221 sayılı Resmi Gazete de (Mükerrer) yayımlanan Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği gereği, lisans kurulu gücü 10 MWe in altında olan HES ler ile lisanssız HES lerin proje onay, kabul ve tutanak onay işlemlerini gerçekleştirme konusunda TEMSAN yetkilendirilmiştir. Mali Durum Kuruluş 2014 yılını 23,1 milyon TL dönem zararı ile kapatmışken, yılında bu rakam %85,4 oranında artarak 42,8 milyon TL şeklinde gerçekleşmiştir. yılında 2,5 milyon TL yatırım ödeneği bulunan Kuruluş, bu ödeneğin %8 ini kullanarak 0,2 milyon TL yatırım harcaması yapmıştır. 104 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 18,3 13,4 31,5 136,1 Satışların Maliyeti 38,5 11,3 42,5 276,3 Faaliyet Giderleri 13,7 15,5 18,6 20,4 Faaliyet Kar Zararı -33,9-13,4-29,6-121,0 Finansman Giderleri 0,8 1,6 1,2-28,1 Dönem Kar Zararı -49,1-23,1-42,8-85,4 Bilanço Dönen Varlıklar 41,5 72,3 66,4-8,1 Stok 20,6 33,2 26,1-21,4 Duran Varlıklar 20,0 19,2 18,5-3,6 Aktif Toplamı 61,5 91,5 84,9-7,2 KV Yabancı Kaynaklar 43,8 46,7 38,6-17,3 UV Yabancı Kaynaklar 3,3 3,6 3,9 10,9 Özkaynaklar 14,3 41,2 42,4 2,7 Rasyolar Cari Oran 0,95 1,55 1,72 11,1 Asit Test Oranı 0,09 0,14 0,24 68,0 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 68,3 171,2 80,9-52,7 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 373,8 762,2 263,9-65,4 Özsermaye Getiri Oranı (%) -186,2-83,1-102,4-23,2 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 287 273 273 0,0 Toplam İstihdam Gideri 19,5 19,4 23,5 21,4 Bütçe İlişkisi Fona Katkı (Vergi Dışı - Temettü) 0,0 0,0 0,0 ---- Fondan Transferler (Sermaye) 25,0 50,0 43,9-12,2 Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 63,6 48,9 115,5 136,1 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 134,1 41,4 155,8 276,3 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -118,2-49,1-108,5-121,0 Diğer Katma Değer -19,1-0,9-16,3 ---- Yatırım Harcaması 1,3 1,6 0,2-87,2 Faiz Dışı Fazla -3,5 15,5 11,1-28,5 (milyon TL) Kaynak: TEMSAN, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı www.hazine.gov.tr 105
7.8. Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Mithat CANSIZ (YK Başkanı) Mutlu GÜL (YK Başkan V. - Genel Müdür) Ali Kerem ESKİGÜN (Üye) Hanifi KARAHAN (Üye) Süleyman ÇALIK (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 320 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 320 milyon TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.tppd.gov.tr Türkiye Petrolleri Petrol Dağıtım A.Ş. (TPPD) akaryakıt dağıtım sektöründe faaliyet göstermek üzere TPAO nun yurtdışı iştiraki TPIC e (Turkish Petroleum International Company) bağlı bir alt şirket olarak 2006 yılında kurulmuştur. 2007 yılında fiili satışlara başlayan TPPD, 2012 yılı sonunda TPIC in BOTAŞ a devredilmesi sebebiyle TPAO nun bir diğer yurtdışı şirketi olan TPOC a (Turkish Petroleum Overseas Company) devredilmiştir. TPPD nin faaliyet alanını akaryakıt dağıtım sektöründe petrol ve doğal gaz ürünleri ile diğer alternatif akaryakıt ürünlerinin imalat, alım, satım, ithalat, ihracat ve depolama işlemlerini yapmak ve bunlarla ilgili gerekli altyapı tesislerini kurmak ve işletmek oluşturmaktadır. Önemli Gelişmeler 15.06. tarihli ve -97 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile TPPD de bulunan kamuya ait hisselerin özelleştirme kapsam ve programına alınmasına karar verilmiştir. yılı sonu itibarıyla lisanslı bayi sayısı 364 e ulaşan TPPD nin akaryakıt dağıtım sektöründeki pazar payı %4,39 a yükselmiştir. TPPD tarafından yılı içerisinde 1 milyon ton akaryakıt satışı gerçekleştirilmiştir. Mali Durum Kuruluşun toplam aktif tutarı 933,1 milyon TL dir. Kuruluşun brüt satışları, yılında bir önceki yıla kıyasla %9,3 oranında azalış göstererek, 2,3 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde satışların maliyeti de %9,1 oranında azalış göstererek 2,2 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup, dönem net kârı, bir önceki yıla göre %55,3 lük azalış ile 21,1 milyon TL olmuştur. yılı için gerçekleşen yatırım harcamaları 44,4 milyon TL olup, geçen yıla kıyasla %50,9 luk bir artış gözlenmektedir. 106 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.971,9 2.543,6 2.307,0-9,3 Satışların Maliyeti 1.903,7 2.458,8 2.234,0-9,1 Faaliyet Giderleri 56,5 65,0 71,7 10,4 Faaliyet Kar Zararı 11,6 19,8 1,3-93,5 Finansman Giderleri 41,4 52,4 54,0 3,0 Dönem Kar Zararı 5,2 47,0 21,1-55,0 Bilanço Dönen Varlıklar 489,4 548,9 605,0 10,2 Stok 158,0 99,3 87,5-11,8 Duran Varlıklar 207,1 283,2 323,6 14,3 Aktif Toplamı 696,5 832,0 933,2 12,2 KV Yabancı Kaynaklar 332,9 496,6 576,5 16,1 UV Yabancı Kaynaklar 80,8 5,7 2,9-49,0 Özkaynaklar 282,8 329,8 351,1 6,4 Rasyolar Cari Oran 1,47 1,11 1,05-5,1 Asit Test Oranı 1,00 0,91 0,90-0,9 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 20,2 29,9 32,6 9,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 52,2 61,9 64,6 4,4 Özsermaye Getiri Oranı (%) 1,6 14,7 6,6-55,0 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) (Taşeron firma peroneli hariç) 132 131 186 41,98 Toplam İstihdam Gideri 11,28 15,14 18,68 23,42 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 0,0 0,0 0,0 ---- Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 ---- Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 14,94 19,42 12,4-36,12 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 14,42 18,77 12,01-36,01 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) 0,09 0,15 0,01-95,41 Diğer Katma Değer 55,82 94,21 150,05 59,28 Yatırım Harcaması (Bayilere Kullandırılan Krediler Hariç) 25,44 29,44 44,44 50,97 Faiz Dışı Fazla -75,44 12,06 ---- Kaynak: Bağımsız denetim raporu verileri üzerinden hazırlanmıştır. Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 107
BÖLÜM 8 KAMU SERMAYELİ BANKALAR KAMU işletmeleri RAPORU
Bu bölümde, kamunun pay sahibi olduğu bankalara yönelik bilgilere yer verilmekte, bu bankaların yılı faaliyetlerine yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır. 2000 yılına kadar 233 sayılı KHK ye tabi birer şirket olarak faaliyet gösteren kamunun pay sahibi olduğu bankalardan T.C. Ziraat Bankası A.Ş., Türkiye Halk Bankası A.Ş. ve Türkiye Emlak Bankası A.Ş., bu yılda 4603 sayılı Kanunla birlikte KİT statüsünden çıkartılmışlardır. Böylece söz konusu bankaların çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmaları, özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları amaçlanmıştır. Bu bölümde ayrıca, kendi kanunları doğrultusunda faaliyet gösteren Kalkınma Bankası, Vakıflar Bankası, İhracat Kredi Bankası, Merkez Bankası ve İller Bankasına yönelik bilgilere de yer verilmiştir. Tüm bankalarla ilgili daha ayrıntılı veriler, söz konusu bankaların internet sitelerinden veya faaliyet raporlarından elde edilebilir. 110 www.hazine.gov.tr
8.1. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Muharrem KARSLI (YK Başkanı) Hüseyin AYDIN (Üye - Genel Müdür) Yusuf DAĞCAN (YK Bşk. V.) Cemalettin BAŞLI (Üye) Fahrettin Özdemirci (Üye) Feyzi ÇUTUR (Üye) Metin ÖZDEMİR (Üye) Mustafa ÇETİN (Üye) Salim ALKAN (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 5,0 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 5,0 milyar TL İnternet Adresi http://www.ziraatbank.com.tr T.C. Ziraat Bankası A.Ş. nin temelini, 20/11/1863 te çiftçilerin oluşturduğu kaynakla Mithat Paşa öncülüğünde devlet eliyle ve devlet himayesinde kurulan "Memleket Sandıkları" oluşturmaktadır. İzleyen yıllarda sandıkların işleyişinde gözlenen bozulmalar sonucu 1883'te aynı amaçlar doğrultusunda "Menafi Sandıkları" oluşturulmuştur. 28/08/1888 de ise T.C. Ziraat Bankası Nizamnamesi yürürlüğe girmiş, o tarihte faaliyette bulunan Menafi Sandıkları da Banka şubelerine dönüştürülmüştür. Satılması mümkün olan gayrimenkul rehini ve kuvvetli kefalet karşılığında çiftçiye kredi kullandırmak, faiz karşılığında tevdiat kabul etmek, ziraata ilişkin sarraflık ve aracılık işleri yapmak gibi amaçlarla kurulan Banka, 4603 sayılı Kanunla 2000 yılında 233 sayılı KHK kapsamından çıkarılmıştır. Banka özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekte olup Sayıştay denetimine tabidir. 31/12/ itibarıyla yurt içinde ve yurt dışında toplam 1.812 hizmet noktası ve 25.697 çalışanıyla kurumsal, girişimci ve perakende bankacılık alanlarında faaliyet gösteren T.C. Ziraat Bankası bugün Türkiye nin en yaygın bankacılık hizmet ağına sahip bulunmaktadır. Önemli Gelişmeler Mevduat, Ziraat Bankası nın ana finansman kaynağı olmayı sürdürürken, mevduat dışı kaynaklar artırılarak kaynak çeşitliliği sağlanmıştır. yılında mevduat %22 oranında artmış, mevduat dışı kaynaklar %34 oranında büyümüştür. 19 ülkeden 41 bankanın katılımıyla temin edilen ve vadesi dolan sendikasyon kredisi, 300 milyon ABD doları fazlasıyla ve 1,1 milyar ABD doları olarak yenilenmiştir. Güçlü özkaynak yapısı ile dikkat çeken Ziraat Bankası; yılında The Banker dergisi tarafından finansal büyüklük her zaman sağlamlık için yeterli değildir ilkesiyle, küresel ölçekte en yüksek ana sermayeye sahip 250 banka arasında gerçekleştirilen sağlamlık ve güvenilirlik ölçümünde Avrupa da 2. sırada yer almıştır. yılında yurt içinde yeni açılan 112 şubenin yanı sıra Kosova da açılan Ziraat Bankası şubesi ile toplam şube sayısı 1.812 ye yükselmiştir. Kosova da ikinci, Gürcistan da üçüncü ve Bahreyn de yeni bir şube açılması için çalışmalar sürmektedir. Ziraat www.hazine.gov.tr 111
Finans Grubu nun yurt dışında genişletilmesine yönelik çalışmalar kapsamında; Karadağ da yeni bir banka, Azerbaycan da ise ikinci bir banka faaliyetlerine resmi olarak başlamışlardır. Gerçekleştirilen bu atılımlarla, Ziraat Bankası 18 ülkede 97 noktada hizmet sunan, ülkemizin yurt dışındaki en yaygın bankası olarak faaliyet göstermeye devam etmektedir. Mali Durum Özkaynak ile uyumlu bir bilanço büyüklüğüne ulaşmak üzere faaliyetlerini şekillendiren Banka nın aktif toplamı yılında %22 artışla 303 milyar TL ye ulaşmıştır. Nakdi ve gayrinakdi krediler toplamı %35 oranında artmış ve 247 milyar TL olmuştur. 2014 yılsonunda %57 seviyesinde gerçekleşen nakdi kredilerin bilanço içindeki payı, kredi ağırlıklı aktif yapısı hedefi doğrultusunda yılında %62 seviyesine yükselerek 187 milyar TL ye ulaşmıştır. Aktif içerisinde payı artmaya devam eden kredilerin ağırlıklı olarak reel sektörün finansmanına odaklandığı görülmüştür. 19 ülkeden 41 bankanın katılımıyla temin edilen ve vadesi dolan sendikasyon kredisi, 300 milyon ABD doları fazlasıyla ve 1,1 milyar ABD doları olarak yenilenmiştir. yılsonunda Banka nın özkaynakları toplam pasifler içinde %10,4 pay ile 31,5 milyar TL ye yükselmiştir. Sürdürülebilir kârlılık konusunda lider olan Ziraat Bankası, yılında da sektörün en kârlı bankası unvanını korumuş, net kârını önceki yıla göre %27,4 artırarak 5,2 milyar TL ye yükseltmiştir. Banka tarafından, yılı karına ilişkin olarak Hazine Müsteşarlığına 231 milyon TL temettü aktarımı yapılmıştır. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 207.530 247.600 302.848 22,3 Toplam Krediler 111.048 141.915 186.813 31,6 Toplam Mevduat 141.735 153.255 186.469 21,7 Özkaynaklar 18.367 28.540 31.546 10,5 Net Faaliyet Kârı 4.379 5.179 6.568 26,8 Net Kâr 3.330 4.051 5.162 27,4 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 53,5 57,3 61,7 Sektördeki Aktif Payı 12,0 12,4 12,8 Sektördeki Kredi Payı 10,3 11,1 12,2 Takipteki Krediler / Krediler 2,1 1,9 1,7 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 20,3 20,8 21,8 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 78,3 92,6 100,2 Sektördeki Mevduat Payı 14,1 13,6 14,1 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 66,2 70,2 75,6 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 33,5 29,4 23,6 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 41 41,1 43,4 Aktif Kârlılığı 1,8 1,8 1,8 Özkaynak Kârlılığı 18,5 16,4 17,3 Net Faiz Marjı 5,2 4,7 4,5 Sermaye Yeterlilik Oranı 13,2 18,2 15,1 Kaynak: T.C. Ziraat Bankası A.Ş. 112 www.hazine.gov.tr
8.2. Türkiye Halk Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Recep Süleyman ÖZDİL (YK Başkanı) Süleyman KALKAN (YK Bşk. V) Ali Fuat TAŞKESENLİOĞLU (Üye-Genel Müdür) Emin Süha ÇAYKÖYLÜ (Üye) Dr. Nurzahit KESKİN (Üye) Dr. Ahmet YARIZ (Üye) Yunus KARAN (Üye) İsmail Erol İŞBİLEN (Üye) Sadık TILTAK (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : %51,11 Nominal Sermaye: 1,25 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,25 milyar TL İnternet Adresi http://www.halkbank.com.tr T. Halk Bankası A.Ş., 1933 tarihli ve 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kapsamında kurulmuş ve 1938 yılında faaliyete geçmiştir. 1992 yılında Türkiye Öğretmenler Bankası (Töbank), 1993 yılında Sümerbank, 1998 yılında Etibank, 2001 yılında mülga Türkiye Emlak Bankası nın 96 şubesi ve 2004 yılının ikinci yarısında ise Pamukbank T. Halk Bankasına devredilmiştir. 2000 yılının sonlarında yürürlüğe giren 4603 sayılı Kanunla 233 sayılı KHK kapsamından ve KİT statüsünden çıkarılan T. Halk Bankası, anonim şirket statüsüne kavuşturulmuştur. Banka özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekte olup Sayıştay denetimine tabidir. Bankanın faaliyet alanı; ticari finansman ve kurumsal bankacılık, fon yönetimi işlemleri, bireysel bankacılık ve kredi kartı işlemlerini kapsamaktadır. Banka, 31/12/ itibarıyla yurtiçinde 944, yurtdışında 5 şubesi ve 2 yurtdışı temsilciliği ile faaliyet göstermektedir. Önemli Gelişmeler Halkbank, yılında 18 ülkeden 37 bankanın katılımıyla 640 milyon avro ve 179 milyon ABD doları tutarlı sendikasyon kredisini yenilemiş, yurtdışında nominal tutarı 500 milyon ABD doları olan dördüncü tahvil (eurobond) ihracını gerçekleştirmiştir. Ayrıca, yıl içerisinde toplam 3,5 milyar TL nominal değerli bono ihracı gerçekleştirilmiştir. Avrupa Yatırım Bankası ile KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin finansmanı için 200 milyon avroluk kredi protokolü imzalanırken, Dünya Bankası ile de KOBİ ve büyük ölçekli işletmelerin finansmanı için 200 milyon ABD doları tutarında yeni bir kredi protokolü imzalanmıştır. Banka, Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş ve Sermaye Piyasası Kurulu nun 19/03/ tarih ve 8/346 sayılı izni ve 27/03/ tarihli Genel Kurulun onayı ile kayıtlı sermaye sistemine geçerek kayıtlı sermaye tavanını 7,5 milyar TL olarak belirlemiştir. Banka, Balkanlardaki genişleme politikası kapsamında Sırbistan ın belirli bölgelerinde şubeleri bulunan Cacanska Banka A.D., Cacak ın hisselerinin %76,76 sını Mart tarihinde satın alarak bağlı ortaklığı konumuna getirmiş, merkezini Belgrad a www.hazine.gov.tr 113
taşıyarak adını Halkbank A.D., Belgrad olarak değiştirmiştir. Ayrıca, Bankanın Bağlı Ortalıklarından Halk Sigorta A.Ş. nin portföyünde yer alan Türk P&I Sigorta A.Ş. nin %16,67 lik hisse payları da Nisan te satın alınarak Türk P&I Sigorta A.Ş., Bankanın iştiraki durumuna gelmiştir. Mali Durum yılında, Banka aktif büyüklüğü bir önceki yıla göre % 20,8 oranında artarak 187,7 milyar TL ye yükselmiştir. Aynı yıl Banka kredileri de 124,2 milyar TL olmuştur. Söz konusu tutar, sektör kredileri içerisinde % 8,4 e tekabül etmektedir. yılında Bankanın kullandırdığı ticari kredi tutarı %30,3 artarak 99,7 milyar TL ye ulaşmıştır. Türkiye de halka açık bankalar arasında en yüksek öz kaynak karlılığına sahip olan Banka nın yıl sonunda öz kaynak karlılığı % 12,9 olarak gerçekleşmiştir. Banka kaynaklarını teşkil eden en önemli kalem, %64,8 pay ile 121,7 milyon TL tutarındaki mevduat hesaplarıdır. Banka yılını 2,3 milyar TL net kar ile kapatmıştır. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 139.944 155.423 187.729 20,8 Toplam Nakdi Krediler (*) 83.394 99.209 124.190 25,2 Toplam Mevduat (**) 100.374 103.330 121.676 17,8 Özkaynaklar 14.146 16.536 19.424 17,5 Net Faaliyet Kârı 3.365 2.727 2.856 4,7 Net Kâr 2.751 2.206 2.315 4,9 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 59,6 63,8 66,2 Sektördeki Aktif Payı 8,1 7,8 8,0 Sektördeki Kredi Payı (*) 8,0 8,0 8,4 Özel Tertip Devlet Tahvilleri / Aktifler 0,9 0,4 0,0 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 2,7 3,7 3,2 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 18,6 20,9 16,9 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 83,1 96,0 102,1 Sektördeki Mevduat Payı (***) 9,6 8,2 8,6 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 77,5 76,7 82,4 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 22,3 23,2 17,1 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 92,8 90,3 90,0 Aktif Kârlılığı 2,2 1,5 1,3 Özkaynak Kârlılığı 20,8 14,4 12,9 Net Faiz Marjı 4,7 4,3 4,0 Sermaye Yeterlilik Oranı 13,9 13,6 13,8 Kaynak: T. Halk Bankası A.Ş. * Takip ve Reeskontlar hariçtir. ** Reeskontlar hariçtir. *** Bankalar Mevduatı hariçtir. 114 www.hazine.gov.tr
8.3. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Yönetim Kurulu Üyeleri Ramazan GÜNDÜZ (YK Başkanı) Mehmet Emin Özcan (YK Başkan V.) Halil AYDOĞAN (Genel Müdür) İsmail ALPTEKİN (Üye) Dr. Adnan ERTEM (Üye) Öztürk ORAN (Üye) Şeref AKSAÇ (Üye) Sabahattin BİRDAL (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: 0 25 Nominal Sermaye: 2,50 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,50 milyar TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) İnternet Adresi http://www.vakifbank.com.tr Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı (Vakıfbank), 11.01.1954 tarihinde, 6219 sayılı Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanunu ile özel hukuk hükümlerine tabi olmak üzere T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğüne verilen yetki çerçevesinde kurulmuş olup, Banka nın statüsünde kuruluşundan bu yana bir değişiklik olmamıştır. Banka nın temel faaliyet alanı bireysel, kurumsal ve özel bankacılık, döviz, para piyasaları ve menkul kıymet işlemleri ile uluslararası bankacılık hizmetlerinden oluşmaktadır. Önemli Gelişmeler Vakıfbank kurumsal bankacılık iş kolunda, hizmet verdiği müşteri sayısını, çapraz satış oranını ve iş kolu kârlılığını önemli ölçüde artırarak, yılında kurumsal bankacılık alanında müşteri sayısını %14 oranında yükseltmiştir. yılsonunda Vakıfbank tüketici kredileri, 2014 yılsonuna göre %11,5 oranında büyüyerek 36,6 milyar TL ye ulaşmıştır. Nakdi kredilerini %19,47 oranında artıran Banka, yılında da KOBİ nitelikli müşterilerini desteklemeye devam etmiştir. Vakıfbank, yılsonu itibarıyla toplam 920 şube (917 yurt içi, 3 adet yurt dışı) ve 15.410 personel ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Mali Durum Vakıflar Bankası yılında %15,63 oranında büyüyerek 182,9 milyar TL ye ulaşmış olup, söz konusu artışların kredi ve mevduat artışlarından kaynaklandığı görülmüştür. yılında Banka kredileri 123,8 milyar TL, Banka mevduatı ise %19,80 oranında büyüme ile 109,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Kredilerdeki artış sektörün altında gerçekleşirken, mevduat artışı sektörün üzerinde seyretmiş olması sebebiyle mevduatın krediye dönüşüm oranında, 2014 yıl sonuna göre azalış gerçekleşmiştir. yılında Banka karı %10 ile sektörün üzerinde artış göstererek 1,9 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup, özkaynaklar içerisinde yer alan diğer kalemlerin de artışı sebebiyle özkaynak karlılığı önceki yıla göre düşüş göstermiştir. yılında Banka sermaye yeterlilik oranı %14,52 olarak gerçekleşmiştir. (25) Banka sermayesinin %43 ü Vakıflar Genel Müdürlüğünün İdare ve Temsil Ettiği Mazbut Vakıflara ait, %25,20 si halka açık, %16,10 u Vakıfbank Mem. Ve Hizm. Em. ve Sağ. Yard. San. Vakfı na ait, %15,70 i ise diğer vakıflar ve kişilere aittir. www.hazine.gov.tr 115
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 135.496 158.218 182.947 15,6 Toplam Krediler (*) 86.752 104.584 123.781 18,4 Toplam Mevduat (**) 81.533 91.757 109.923 19,8 Özkaynaklar 12.616 14.772 16.768 13,5 Brüt Kâr 1.983 2.214 2.470 11,6 Net Kâr 1.586 1.753 1.930 10,1 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 64,03 66,10 67,66 Sektördeki Aktif Payı 7,83 7,95 7,77 Sektördeki Kredi Payı 8,16 8,30 8,17 Takipteki Krediler / Krediler 3,92 3,67 3,79 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 16,77 18,32 18,38 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 106,40 113,98 112,61 Sektördeki Mevduat Payı 8,15 8,22 8,34 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 82,03 82,00 84,59 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 17,25 17,89 15,04 Aktif Kârlılığı 1,17 1,11 1,06 Özkaynak Kârlılığı 12,57 11,87 11,51 Sermaye Yeterlilik Oranı 13,70 13,96 14,52 Kaynak: Vakıfbank * Takip ve reeskontlar dahildir. **Reeskontlar dahildir. 116 www.hazine.gov.tr
8.4. Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri M. Zeki SAYIN (Başkan) Mehmet Emin ÖZCAN (Üye) Mehmet ERSOY (Üye) Dr. Hüseyin ÇIRPAN (Üye) Hikmet Aydın SİMİT (Üye) Ahmet YEMAN (Üye) Abdullah Erdem CANTİMUR (Üye) Tasfiye Kurulu Üyeleri M. Zeki SAYIN Duray ŞİMŞEK Abdullah SOYDAŞ İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %99,99 Nominal Sermaye: 750 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 749 milyon TL İnternet Adresi http://www.tasfiyeemlak.com Banka, 03/06/1926 tarihinde Emlak ve Eytam Bankası adı altında kurulmuş olup, çeşitli yeniden yapılandırmaların ardından konut, dış ticaret ve denizcilik sektörlerinde sektör bankası görevini üstlenmiştir. 4603 sayılı Kanun kapsamında istihsal edilen 2001/2202 sayılı BKK ile Türkiye Emlak Bankası A.Ş. nin bankacılık dışında kalan mal varlıkları ve iştiraklerinin tüm hak ve yükümlülükleriyle TOKİ ye devri düzenlenmiştir. 2001 yılında 4603 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle ayrıca; Bankanın 2001/2202 sayılı BKK da devri öngörülen varlıkları ile kanuni takibe intikal etmiş alacakları ve yuva kredileri hariç, tüm aktiflerinin bankaların yönetim kurullarının kendi aralarında düzenleyecekleri protokol doğrultusunda, protokole konu bütün hak, alacak ve borçların, alacaklıların rızası veya sair herhangi bir işleme gerek kalmaksızın T.C. Ziraat Bankası A.Ş. veya T. Halk Bankası A.Ş. ye devredilmesine karar verilmiş ve tasfiye süreci yasal olarak başlatılmıştır. 14/09/2001 tarihindeki olağanüstü genel kurul ile Banka nın yetkili organları belirlenerek tasfiye süreci fiili olarak başlamış olup, söz konusu süreç halen devam etmektedir. Önemli Gelişmeler 2001/2202 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereği Bankanın TOKİ ye devretmesi gereken bankacılık dışı menkul ve gayrimenkullerin tespiti taraflar arasında yapılan protokol ile belirlenmiş, gayrimenkullerin devir işlemi tamamlanmış, gayrimenkullere ilişkin olarak 1.248 milyon TL tutarında DİBS alınmış ancak, bu DİBS in vade başlangıçları Yüksek Planlama Kurulu kararları dört kez ötelendiğinden henüz tahsilat yapılamamıştır. Son alınan 07/08/ tarihli Yüksek Planlama Kurulu kararı ile 7 yıl vadeli (iki yıl ödemesiz ve geri kalan beş yılda eşit taksitler halinde ve faizsiz olarak ödenmek üzere) olan DİBS de, ödemesiz süre 17 yıl olmak üzere toplam vade 19 yıla çıkartılmıştır. Bankaca yuva kredilerinin tahsil ve tasfiyesi için www.hazine.gov.tr 117
gerekli çalışmalar sürdürülmekte olup, devir alınan toplam 6.536 adet yuva kredisi müşterisinden 31/12/ itibariyle 6.527 adedi tasfiye edilmiştir. Kalan yuva kredisi müşterisi sayısı 9 olup bakiyesi 53.322,57 TL dir. KEY hesapları ile ilgili olarak 662 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan düzenlemelerden sonra yayınlanan listelerle birlikte yıl sonu itibarıyla tespiti yapılan toplam kayıt sayısı 12.004.932'ye ulaşmış, ödeme yapılması gereken toplam tutar ise 3.922.860.819 TL olarak hesaplanmış ve hak sahiplerine ödenmek üzere Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı na bildirilmiştir. Mali Durum Bankanın 31/12/ itibarıyla aktif toplamı 2,6 milyar TL dir. Aktifteki en önemli kalem TOKİ ye devredilen gayrimenkul karşılığı alınan özel tertip DİBS olup toplamı 1,25 milyar TL dir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 2.293 2.394 2.641 10,3 Tasfiye Olunacak Alacaklar 989 976 1.109 13,6 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menk. Kıy. 1.248 1.248 1.248 0,0 Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Borçlar 997 984 993 0,9 Özkaynaklar 1.229 1.338 1.470 9,9 Brüt Kâr 94 137 166 21,2 Net Kâr 75 109 132 21,1 Rasyolar (%) Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 73,8 62,7 74,5 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı - - - Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler (*) 28,5 83,7 85,5 Kaynak: T.H.T. Emlak Bankası (*) Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler rasyosu hesaplanırken, kambiyo kâr/zararları ve kredi karşılıkları dikkate alınmamıştır. 118 www.hazine.gov.tr
8.5. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Ahmet BUÇUKOĞLU (YK Başkanı - Genel Müdür) Mustafa Cüneyd DÜZYOL (YK Başkan V.) Selim YEŞİLBAŞ (Üye) Hakan TOKAÇ (Üye) Prof. Dr. Ahmet KESİK (Üye) Dr. Zeki ÇİFTÇİ (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %99,08 Nominal Sermaye: 160 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 160 milyon TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) İnternet Adresi http://www.kalkinma.com.tr 1975 yılında Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası (DESİYAB) adı altında kurulan ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilgili kuruluşu olarak faaliyet gösteren Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., 1983 yılında yeniden yapılandırılmış ve 1988 yılından itibaren bugünkü unvanı ve statüsüne kavuşmuştur. Bankanın faaliyet alanı, Türkiye nin kalkınması için Anonim Şirket statüsündeki teşebbüslere karlılık ve verimlilik anlayışı içinde kredi vermek, iştirak etmek suretiyle finansman ve işletme desteği sağlamak, yurt içi ve yurt dışı tasarrufları kalkınmaya dönük yatırımlara yöneltmek, sermaye piyasasının gelişimine katkıda bulunmak, yurt içi, yurt dışı ve uluslararası ortak yatırımları finanse etmek ve her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yürütmektir. Bireysel kredi kullandırmayan, yatırımların projeye dayalı finansmanı ağırlıklı olmak üzere, finansal kiralama ve iştirak yoluyla finansman desteği sağlayan bir kalkınma ve yatırım bankası olan Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., özel hukuk hükümlerine tabi, anonim şirket statüsünde bir kalkınma ve yatırım bankası olup Sayıştay denetimine tabidir. Önemli Gelişmeler Türkiye Kalkınma Bankası reel sektöre verdiği desteği Hazine Müsteşarlığının garantörlüğüyle yurtdışı finansal kurumlardan sağladığı fonlarla sürdürmektedir. yılında küresel ekonomideki olumsuzluklara rağmen yatırımcıların Türkiye Kalkınma Bankasına olan ilgisi devam etmiş, yılı sonu itibarıyla yurt dışı finansal kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kaynaklar, 3.960 milyon TL ye ulaşmıştır. Bankanın kredi portföyünün sektörel dağılımına bakıldığında, enerji sektörünün %56 oranla en büyük payı aldığı görülmektedir. Bu sektörü %19,2 ile imalat sanayi, %14 ile turizm, %9,4 le Apeks-mali kuruluşlar ve %1,4 ile eğitim-sağlık sektörü izlemektedir. Türkiye Kalkınma Bankası, hükümet politikalarına uygun olarak, enerji sektörünü birincil hedef sektör olarak benimsemiş ve bu alana plasmanlarını yoğunlaştırmıştır. Bu stratejik öncelik doğrultusunda; 2005 yılı sonunda krediler içindeki payı %2 olan enerji yatırımlarının payı sonunda %56 mertebesine ulaşmıştır. Ülkemizin enerjide dışa bağımlılığının azaltılmasında çok önemli bir yere sahip olan yenilenebilir enerji yatırımlarında, Bankaca toplam 331 adet proje incelenmiş ve kurulu www.hazine.gov.tr 119
gücü yaklaşık 2000 MW olan 266 adet projeye 5,1 milyar TL kredi tahsis edilmiştir. Kredi tahsisi yapılan projelerden, kurulu gücü yaklaşık 1.100 MW olan 129 adet enerji yatırımına yaklaşık 2,2 milyar TL finansman desteği sağlanmıştır. Türkiye Kalkınma Bankasının uygulamaya koyduğu bir diğer finansal araç, orta ve uzun vadeli kaynakların aracı bankalar kanalıyla çok sayıda yatırımcıya ve özellikle istihdam ve üretimde önemli bir güç olan KOBİ lere ulaştırılmasını sağlayan Apeks faaliyetleridir. Banka Apeks yöntemiyle, bugüne kadar KOBİ lere 150 milyon avro, 100 milyon ABD doları ve 60 milyon TL finansman sağlamıştır. Bu kaynaklar, yeni iş alanlarının açılması suretiyle istihdama ve üretime katkı sağlamıştır. Banka, Avrupa Yatırım Fonu öncülüğünde kurulan 160 milyon Avro sermayeli İstanbul Girişim Sermayesi İnisiyatifi (ivci) isimli fonun kurucu ortağıdır. Banka, ivci ye 10 milyon avro katılım taahhüdünde bulunmuş olup, yılsonuna kadar toplam 6,6 milyon avroluk kısmını ödemiştir. Mali Durum Türkiye Kalkınma Bankası nın aktif büyüklüğü yılında %22 artış göstererek 4.774 milyon TL ye yükselmiştir. Diğer taraftan, 2014 yıl sonu itibarıyla 3.145 milyon TL olan kredi hacmi %24,4 oranında büyüyerek, yıl sonu itibarıyla 3.913 milyon TL olmuştur. 2014 yıl sonu itibarıyla %80,3 olan kredilerin aktif içindeki payı, yıl sonu itibarıyla %81,9 olarak gerçekleşmiş; sektör ve grup ortalamasının üzerindeki seyrini sürdürmüştür. yılında bir önceki yıla göre %34,0 artış gösteren Türkiye Kalkınma Bankası nın dönem net kârı 63 milyon TL olmuştur. Aynı dönemde aktif kârlılığı %1,2 den %1,3 e, özkaynak kârlılığı ise %7,3 ten %8,9 a yükselmiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 3.556 3.915 4.774 21,9 Toplam Krediler 2.759 3.145 3.913 24,4 Özkaynaklar 604 643 703 9,3 Net Faaliyet Kârı 47 59 80 35,6 Net Kâr 37 47 63 34,0 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 77,5 80,3 81,9 Sektördeki Aktif Payı (*) 0,2 0,2 0,2 Sektördeki Kredi Payı 0,3 0,3 0,3 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 4,4 3,4 2,7 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 76,9 79,2 75,4 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 10,4 7,3 23,9 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 25,6 32,6 34,6 Aktif Kârlılığı 1,0 1,2 1,3 Özkaynak Kârlılığı 6,1 7,3 8,9 Net Faiz Marjı 428,2 455,7 460,2 Sermaye Yeterlilik Oranı 21,38 20,40 17,84 Kaynak: T. Kalkınma Bankası A.Ş. (*) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay alınmıştır. 120 www.hazine.gov.tr
8.6. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Cavit DAĞDAŞ (Başkan) İbrahim ŞENEL (Başkan V.) Hayrettin KAPLAN (Üye - Genel Müdür) A. Doğan ARIKAN (Üye) Mehmet BÜYÜKEKŞİ (Üye) Adnan Ersoy ULUBAŞ (Üye) Oğuz SATICI (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 2,5 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 2,5 milyar TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) İnternet Adresi http://www.eximbank.gov.tr 1987 yılında kurulan Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. nin (Eximbank) amacı; ihracatın geliştirilmesi, ihraç edilen mal ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi, ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası ticarette paylarının artırılması ve girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması, ihracatçılar ile yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gücü ve güvence kazandırılması, yurt dışında yapılacak yatırımlar ile ihracat maksadına yönelik yatırım malları üretim ve satışının desteklenerek teşvik edilmesidir. Önemli Gelişmeler Türk Eximbank, yılında ihracat sektörüne 27,9 milyar TL tutarında kısa vadeli ihracat kredisi, 15,3 milyar TL tutarında orta-uzun vadeli kredi olmak üzere toplam 43,2 milyar TL tutarında nakdi kredi desteği sağlamıştır. Böylelikle ihracat sektörüne verilen toplam kredi desteğinde %35 lik bir artış sağlanmıştır. İhracatçılara yurt dışı satışlarından doğan alacaklarının ticari ve politik risklerden kaynaklanabilecek zararlara karşı sigorta teminatı altına aldığı Kredi Sigortası programları kapsamında ise yılında bir önceki yıla göre %15 lik bir artışla 29,3 milyar TL lik sevkiyat sigortalanmıştır. Bu çerçevede, ihracatçılara yılında nakdi kredi ve kredi sigortası desteği olarak bir önceki yıla göre %26 lık artışla toplam 72,5 milyar TL tutarında finansman imkânı sağlanmıştır. yılı içinde Banka nın sermayesi 2,4 milyar TL den 2,5 milyar TL ye yükseltilirken, uluslararası kuruluşlar ve yabancı bankalardan 3,2 milyar ABD doları tutarında kaynak temin edilmiştir. yılında TCMB nin Türk Eximbank a tanıdığı reeskont limiti 14 milyar ABD dolarından 15 milyar ABD dolarına çıkarken, söz konusu kredinin kapsamı genişletilmiş ve ihracatın yanı sıra döviz kazandırıcı hizmetlerden turizm, sağlık, yazılım- mühendislik ve nakliye hizmetlerini sunan firmalara da krediyi kullanma olanağı getirilmiştir. Mali Durum Ülke ihracatına sağlanan finansman desteğinin artırılması çalışmaları kapsamında izlenen proaktif politikalar çerçevesinde gerek kredi ve sigorta programlarının çeşitlendirilmesi, gerek ihracatçıların taleplerinin daha hızlı karşılanması, gerekse daha fazla ihracatçıya ulaşılmasına yönelik çalışmalar sonucunda; Banka nın aktifleri büyümeye devam ederek, yılında bir önceki yıla göre %32 www.hazine.gov.tr 121
oranında artarak 44,4 milyar TL ye yükselmiştir. Bu artışta, aynı dönemde %35 oranında artarak 43 milyar TL yi aşan kredilerin önemli bir payı bulunmaktadır. Sağlanan kaynakların neredeyse tamamına yakınının ihracat sektörünün hizmetine sunulması nedeniyle kredilerin bilanço içindeki payı da %97 olarak gerçekleşmiştir. Kredilerin artırılmasına yönelik çalışmalar kapsamında, aynı dönemde uluslararası ve ulusal para ve sermaye piyasalarından sürekli olarak uygun maliyetlerle borçlanarak Banka kaynaklarının artırılmasına çalışılmıştır. Bu kapsamda, yılında ihracatın finansmanı için kullanılan yabancı kaynaklar bir önceki yıla göre %24 oranında büyüyerek 38 milyar TL nin üzerine yükselmiştir. yılında Banka kârı bir önceki yıla göre %15 oranında artarak 489 milyon TL ye çıkmıştır. Söz konusu kâr Bankanın ödenmiş sermayesinin artırılması için kullanılmaktadır. İhracatçıların kısa vadeli finansman ihtiyacının uygun bir maliyetle karşılanması açısından önem taşıyan Merkez Bankası kaynaklı reeskont kredisi kullandırımı hızlı bir şekilde sürdürülmüştür. İhracatçılarımızdan gelen yoğun talebi dikkate alan Merkez Bankası nın reeskont kredi limitini Ocak te 15 milyar ABD dolarına yükseltmesi ve kredi kapsamını genişletmesiyle yıl sonu itibarıyla reeskont kredisi kullandırımı 22,4 milyar TL ye ulaşmış olup, söz konusu programın toplam krediler içindeki payı %52 olmuştur. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 24.810 33.742 44.438 31,7 Toplam Krediler 23.035 31.890 43.159 35,3 Özkaynaklar 3.902 4.315 4.781 10,8 Brüt Kâr 246 427 489 14,5 Net Kâr 246 427 489 14,5 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 92,8 94,5 97,1 Sektördeki Aktif Payı (*) 35,4 39,4 41,7 Sektördeki Kredi Payı (*) 50,5 55,2 58,5 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 0,5 0,4 0,3 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 90,5 92,1 94,9 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 5,6 3 2,1 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler (**) 23,8-2,3 2,6 Aktif Kârlılığı 1 1,3 1,1 Özkaynak Kârlılığı 6,3 9,8 10,2 Net Faiz Marjı 1,5 1,9 1,6 Sermaye Yeterlilik Oranı 26,19 24,11 18,94 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği, Eximbank (*) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay alınmıştır. (**)Faiz Dışı Gelirler, alınan ücret ve komisyonlar, net ticari kar/zarar, diğer faaliyet gelirleri kalemlerinden, Faiz Dışı Giderler ise verilen ücret ve komisyonlar, kredi ve diğer alacaklar değer düşüş karşılığı ve diğer faaliyet giderleri kalemlerinden oluşmaktadır. TL nin değer kaybı nedeniyle 2014 ve yıllarında ticari zararın yüksek düzeyde seyretmesi nedeniyle Faiz Dışı Gelirler kaleminde yaşanan düşüş Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler rasyosunda 2013 yılına göre yaşanan azalmanın en önemli etkenidir. 122 www.hazine.gov.tr
8.7. İller Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Fuat GEDİK (YK Bşk.) Veysel EKMEN (YK Bşk. V.) Mehmet Turgut DEDEOĞLU (Üye Genel Müdür) İbrahim ACAR (Üye) Av. Mesut BAYAT (Üye) Fehmi Hüsrev KUTLU (Üye) Mehmet YEREBAKAN (Üye) İlgili Bakanlık Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: 0 26 Nominal Sermaye: 18,00 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 10,48 milyar TL İnternet Adresi http://www.ilbank.gov.tr İller Bankası 11/06/1933 tarihli ve 2301 sayılı Kanunla Belediyeler Bankası olarak kurulmuş, 13/06/1945 tarihli ve 4759 sayılı İller Bankası Kanunu ile hem bankanın adı hem de görev, yetki ve sorumlulukları değiştirilerek yeni bir hukuki statü oluşturulmuştur. 26/01/2011 tarihli ve 6107 sayılı İller Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Banka, anonim şirket statüsü kazanmıştır. Banka, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe sahip, mevduat toplama yetkisi bulunmayan bir kalkınma ve yatırım bankası statüsündedir. 08/02/2011 tarihinden itibaren Banka nın yeni statüsündeki amacı; İl özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ile münhasıran bunların üye oldukları mahalli idare birliklerinin finansman ihtiyacını karşılamak, Bu idarelerin sınırları içinde yaşayan halkın mahalli müşterek hizmetlerine ilişkin projeler geliştirmek, Bu idarelere danışmanlık hizmeti vermek ve teknik mahiyetteki kentsel projeler ile alt ve üstyapı işlerinin yapılmasına yardımcı olmak ve Her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yerine getirmek olarak belirlenmiştir. Önemli Gelişmeler Banka, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2012 yılında başlattığı kentsel dönüşüm sürecinin önemli aktörlerinden biri olarak, çalışmanın proje ve uygulama alanında yer almış; yılı yatırım ve finansman programı kapsamında Türkiye çapında yerel yönetimlere toplam 3,9 milyar TL kaynak aktarmıştır. Avrupa Yatırım Bankası (AYB) ile imzalanan İller Bankası Çevre Kredisi Projesi ne yönelik kredi anlaşması kapsamında Banka kapasitesi artırımı, yatırımları desteklemek ve diğer bileşenler için kullanılan hibeden 3,3 milyon TL harcama yapılmıştır. Belediyelerin Altyapısının Desteklenmesi (BELDES) Projesi kapsamında 63 adet proje önceki yıllarda tamamlanmış olup, yılında 2 adet proje daha bitirilerek yılı sonunda toplam 65 adet belediyenin içme suyu inşaatının yapımı (26) İller Bankasının ortakları belediyeler ve il özel idareleridir. www.hazine.gov.tr 123
tamamlanmıştır. Bu projelere yılında yapılan harcama tutarı 1,3 milyon TL olup, bugüne kadar yapılan harcama toplamı 121,1 milyon TL olmuştur. Mali Durum Banka aktif büyüklüğü 18,4 milyar TL ye yükselerek önceki yıla göre %13 ün üzerinde bir artış göstermiş olup, aktif büyüklüğü sıralamasında kalkınma ve yatırım bankaları arasındaki öncülüğünü sürdürmektedir. Aktif büyüklük içerisindeki en büyük kalemi toplam krediler oluşturmaktadır. yılında kredi portföyü %12,26 lık artışla yaklaşık 12,9 milyar TL ye yükselmiştir. Bankanın pasif yapısının büyük kısmını özkaynaklar oluşturmaktadır. 2014 yıl sonu itibariyle 11,34 milyar TL olan öz kaynak miktarı, Aralık itibariyle 12,56 milyar TL ye yükselmiş olup pasif toplamının %68 ini oluşturmaktadır. Sermaye yeterlilik rasyosu %57,2 olan Banka nın güçlü bir sermaye yapısına sahip olduğu görülmektedir. Nominal sermayesi 18 milyar TL olan Bankanın 2014 yıl sonu itibariyle 9,4 milyar TL olan ödenmiş sermayesi yılı sonunda 10,48 milyar TL ye yükselmiştir. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 14.714 16.297 18.431 13,1 Toplam Krediler 11.359 11.478 12.885 12,3 Özkaynaklar 10.191 11.335 12.557 10,8 Brüt Kâr 441 709 780 10,0 Net Kâr 327 525 576 9,7 Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 77,2 70,4 69,91 Sektördeki Aktif Payı (*) 21,0 19,3 17,3 Sektördeki Kredi Payı (*)(**) 11,0 9,0 16 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 81,1 82,5 68 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 36,4 42,1 30,5 Aktif Kârlılığı 2,2 3,3 3,1 Özkaynak Kârlılığı 3,2 4,6 4,6 Net Faiz Marjı 4,7 5,8 6,1 Sermaye Yeterlilik Oranı 59,8 66,0 57,2 Kaynak: İlbank A.Ş (*) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay alınmıştır. (**) %16 'lık oran hesaplanırken sektördeki kamu ve özel kredilerin toplamı dikkati alınmıştır. Sadece kamuya verilen krediler dikkate alındığında oran %84' tür. 124 www.hazine.gov.tr
8.8. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. Banka Meclisi Üyeleri Doç. Dr. Erdem BAŞÇI (Başkan) Prof. Dr. Necdet ŞENSOY (Üye) Doç. Dr. Ahmet Faruk AYSAN (Üye) Prof. Dr. Nurullah GENÇ (Üye) Prof. Dr. Sabri ORMAN (Üye) Mehmet Vehbi ÇITAK (Üye) Doç. Dr. Lokman GÜNDÜZ (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %55,12 Nominal Sermaye: 25 bin TL Ödenmiş Sermaye: 25 bin TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Mehmet ŞİMŞEK) İnternet Adresi http://www.tcmb.gov.tr 11/06/1930 tarihinde anonim şirket olarak kurulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 1211 sayılı Kanun kapsamında faaliyetlerini sürdürmektedir. Banka nın temel amacı, fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka ya bu amaca yönelik para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan belirleme yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede Banka araç bağımsızlığına sahiptir. Banka diğer taraftan finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almaktadır. Bununla birlikte Banka, fiyat istikrarını sağlama amacıyla çelişmemek kaydıyla hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını desteklemekle görevlendirilmiştir. Önemli Gelişmeler TCMB nin uyguladığı sıkı para politikası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun konut hariç bireysel kredilere yönelik yürürlüğe koyduğu makro ihtiyati uygulamalar neticesinde finansal olmayan kesime kullandırılan kredilerin yıllık büyüme oranı önceki yıllara göre yılında zayıf bir seyir izlemiştir. Özellikle, BDDK tarafından yürürlüğe konulan uygulamalar ve yılın büyük bölümünde tüketici güveninin zayıf seyretmesi tüketici kredilerindeki düşüşün daha güçlü olmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler ışığında, toplam kredilerin yıllık büyüme oranı makul seviyelerde devam etmiştir. www.hazine.gov.tr 125
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 Değişim % (-2014) Finansal Büyüklükler (milyon TL) Toplam Aktifler 346.799 376.901 456.851 21,2 Altın Mevcudu 42.850 47.307 51.191 8,2 Döviz Alacakları 236.752 247.895 270.181 9,0 Menkul Kıymetler 8.931 9.217 8.957-2,8 Açık Piyasa İşlemleri - Alacaklar 39.007 46.254 89.538 93,6 Açık Piyasa İşlemleri - Borçlar 209 32 27-18,8 Mevduat 228.325 241.493 283.679 17,5 Net Faiz Geliri 3.802 5.337 6.361 19,2 Net Kâr 5.029 8.642 13.857 60,3 Kaynak: TCMB 126 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 9 DİĞER KAMU İŞLETMELERİ VE FONLAR KAMU işletmeleri RAPORU
Birinci bölümde de ifade edildiği üzere, kamu işletmeleri, kamusal kaynakları kullanarak ekonomik alanda faaliyet gösteren merkezi veya mahalli idarelere ait işletmeleri ifade etmektedir. Dolayısıyla, merkezi veya mahalli idarelerin hâkim ortak oldukları şirketler ile yaptıkları işler ticari nitelik taşıyan, ancak şirket şeklinde örgütlenmemiş kuruluşlar kamu işletmesi olarak adlandırılabilir. KİT ler, özelleştirme programındaki kuruluşlar ve kamu sermayeli bankalar dışında kalan ve ülkemizde faaliyet gösteren ve uluslararası tanımlamalar çerçevesinde kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek diğer kurum ve kuruluşlara yönelik bilgilere bu bölümde yer verilmiştir. Bu bölümün temel amacı; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu dışında kalan, ancak mevzuatımızda KİT olarak da tanımlanmadığı için kamu sektörü içinde de raporlanmayan işletmeleri genel olarak tanıtmak, Başta AB Rekabet Politikası faslı olmak üzere, AB müzakere sürecine yönelik referans niteliğinde bilgi sağlamak, Kamu idareleri ile bu kurum ve kuruluşlar arasındaki mali ilişkilere dikkat çekmek ve Tüm kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık yaratmaktır. Bu bölümde yer verilen işletmelerden PTT, Türksat, TRT, AOÇ, TOKİ ve Milli Piyango İdaresi Sayıştay denetimine tabi olup, daha ayrıntılı verilere söz konusu işletmelerin internet sitelerinden, faaliyet raporlarından veya bu işletmelere ilişkin denetim raporlarından ulaşılabilmektedir. 128 www.hazine.gov.tr
9.1. Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi Yönetim Kurulu Üyeleri Harun MADEN (YK Başkanı-İlgili Bakanlık) Celile Özlem TUNÇAK (YK Başkan V.-İlgili Bakanlık) Dr.Ahmet GENÇ (Üye - Hazine) Mutlu KOÇ (Üye İlgili Bakanlık) Ömer ÖZKAN (Üye- İlgili Bakanlık) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1,10 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 981,53 milyon TL İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.ptt.gov.tr 1840 yılından bu yana faaliyette bulunan ve zaman içinde çeşitli değişikliklere uğrayan Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. (PTT), son olarak 01/05/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamından çıkarılmış ve mevcut statüsünü kazanmıştır. Şirket Esas Sözleşmesine göre PTT nin görevleri arasında; yurt içinde ve yurt dışında her türlü taşımacılık hizmetlerini de içerecek şekilde posta, koli, kargo ve lojistik hizmetlerini, elektronik ortam dahil her türlü tebligat ve telgraf hizmetini, posta pulları ile kişisel pul, anma pulları ve posta kartlarının bastırılması ve satışı, denetlemeye ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla 5411 sayılı Bankacılık Kanunu na tabi olmaksızın, anılan Kanun kapsamında belirtilen faaliyet konularıyla ilgili olarak bankalarla yapacağı sözleşmeler doğrultusunda bankalara destek hizmetini yürütmek yer almaktadır. a) Temel ücret göz önünde bulundurularak Kurumun önerisi ve Bakanlığın teklifi ile Bakanlar Kurulu tarafından ağırlığı veya ücreti belirlenen yurt içi ve yurt dışı haberleşme gönderilerinin kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi. b) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun elektronik tebliğe ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 7201 sayılı Kanun ve diğer kanunlar kapsamındaki elektronik ortam dâhil her türlü tebligatın kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi. c) Barışta Türk Silahlı Kuvvetlerinin posta hizmetleri. ç) Postada alınacak ücretleri gösteren posta pulları, kişisel pul, anma pulları, posta kartları ve ilk gün zarflarının bastırılıp satışa çıkarılması. PTT, evrensel posta hizmeti yükümlüsü olarak belirlenmiş olup, 6475 sayılı Kanun uyarınca aşağıda yer alan hizmetler evrensel posta hizmet yükümlüsünün tekelinde bulunmaktadır. 27 (27) 6475 sayılı Kanunun Görev Sözleşmesi başlıklı geçici 3. maddesinin 2. fıkrasında Evrensel posta hizmet yükümlülüğü, görev sözleşmesi imzalanıncaya kadar, PTT tarafından yürütülür. hükmü yer almaktadır. www.hazine.gov.tr 129
Önemli Gelişmeler PTT, 2014 yılında 4.381 işyeri ile hizmet verirken bu sayı, yılsonunda 4.515 işyerine çıkmıştır. 2014 yılında 919 milyon yurtiçi ve yurtdışı mektup postası gönderisi karşılığı 1,5 milyar TL gelir elde edilmişken, yılında 826 milyon gönderi karşılığı 1,6 milyar TL gelir elde edilmiştir. 2014 yılına göre gönderi adedinde %10,12 azalış olmasına rağmen gelirde %7,85 lik artış sağlanmıştır. Ambalajlama/Etiketleme Sistemi ile İstanbul ve Ankara PTT Başmüdürlüklerinde kullanılmak üzere Şirketin ihtiyacı için dergi, ajanda, broşür, insert, kitap vb. gönderilerin, otomatik ambalajlanıp etiketlenmesi veya ambalajlı gelen gönderilerin de etiketlenmesini yapan toplam 3 adet Ambalajlama- Etiketleme Sistemi 30.03. tarihli sözleşmeyle alımı yapılarak kullanılmaya başlanmıştır. Adres Standartlarının Oluşturulması Projesi ile verilen hizmetlerden elde edilen tüm adreslerin tek bir çatıda toplanması ve pazarlanabilmesi amaçlanmış ve bu bağlamda oluşturulan komisyon çalışmaları neticesinde, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün Ulusal Adres Veri Tabanı (UAVT) ile ilgili web servis çalışmaları tamamlanmış ve UAVT ile PTT sistemlerinin entegrasyon işlemleri de tamamlanarak sistem devreye alınmıştır. Böylelikle, daha sağlıklı bir adres veri sistemine sahip olunmuştur. Mali Durum yılında PTT nin faaliyet giderleri 2014 yılına göre %9,4 oranında artarak 472 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Giderlerin %58,7 lik kısmını personel giderleri oluşturmaktadır. yılında şirketin kârı yaklaşık %48 oranında artarak 425 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kardaki bu artışın nedeni yurt içi ve yurt dışı satışlardan elde edilen gelirlerin artması ve faiz gelirleri ile kambiyo kârlarından elde edilen gelirlerdir. 130 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 2.000,1 2.164,7 2.376,3 9,8 Satışların Maliyeti 1.452,2 1.600,3 1.715,3 7,2 Faaliyet Giderleri 649,9 431,6 472,3 9,4 Faaliyet Kar Zararı -124,9 117,6 178,8 52,1 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 ---- Dönem Kar Zararı 64,5 287,9 425,3 47,7 Bilanço Dönen Varlıklar 1.565,2 1.904,9 2.485,2 30,5 Stok 37,7 27,3 33,4 22,2 Duran Varlıklar 1.396,5 1.459,4 1.495,3 2,5 Aktif Toplamı 2.961,7 3.364,3 3.980,5 18,3 KV Yabancı Kaynaklar 1.468,3 1.699,0 2.127,9 25,2 UV Yabancı Kaynaklar 13,9 15,9 17,2 8,2 Özkaynaklar 1.479,4 1.649,4 1.835,4 11,3 Rasyolar Cari Oran 1,07 1,12 1,17 4,2 Asit Test Oranı 1,01 1,08 1,12 3,9 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 12,0 9,7 7,9-18,2 Nakit Çevirme Süresi (Gün) -27,0-27,4-14,1 48,7 Özsermaye Getiri Oranı (%) 2,9 14,6 19,5 33,3 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 26.479 26.888 26.849-0,1 Toplam İstihdam Gideri 1,442,0 1.276,2 1.343,1 5,2 Bütçe İlişkisi Bütçeye Katkı (VDG+Temettü+H. Payı) 52,0 50,0 130,6 161,2 Bütçeden Transferler (Sermaye + G/Z) 0,0 0,0 0,0 ---- Verimlilik Göstergeleri Personel Başına Brüt Satışlar (Bin TL) 75,5 80,5 88,5 9,9 Personel Başına Maliyet (Bin TL) 54,8 59,5 63,9 7,3 Personel Başına Faaliyet Kar/Zararı (Bin TL) -4,7 4,4 6,7 52,3 Kaynak: PTT, Hazine Müsteşarlığı ve Kalkınma Bakanlığı Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 131
9.2. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. Yönetim Kurulu Üyeleri Prof. Dr. Ensar GÜL (Başkan - Genel Müdür) Prof. Dr. Yusuf Suat HASÇİÇEK (Üye- Başkan Vekili) Mehmet Hamdi YILDIRIM (Üye) Yrd. Doç. Dr. Mustafa HELVACI (Üye) Mustafa VARANK (Üye) Dr. Ali Taha KOÇ (Üye) Doç. Dr. İbrahim KALIN (Üye) Maksut SERİM (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 1.47 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 1.47 milyon TL İlgili Bakanlık Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı İnternet Adresi http://www.turksat.com.tr Türk Telekomünikasyon A.Ş. tarafından yürütülen uydu haberleşme hizmetlerinin yeni bir şirket altında yürütülmesi amacıyla, 406 sayılı kanuna ekli 5189 sayılı kanunla kurulan Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. (Türksat), 22/07/2004 tarihinde faaliyete geçmiştir. Türksat, 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu uyarınca ulusal egemenlik kapsamındaki uydu yörünge pozisyonlarının hakları, yönetimi ve işletme yetkisine sahip olmak ve bununla ilgili yükümlülükleri yerine getirmek, adına kayıtlı ve diğer operatörlere ait uyduları işletmeye vermek ya da verilmesini sağlamak, bu uyduları işletmek, ulusal ve yabancı operatörlere ait uydular üzerinden haberleşme ve iletim alt yapısını kurmak, bilgi ve iletişim teknolojileri alanında her türlü faaliyette bulunmak, işletmek ve ticari faaliyette bulunmak üzere kurulmuştur. Ayrıca Türksat, uydu operatörlüğü, kablo TV operatörlüğü ve e-devlet kapısının kurulması ile işletilmesi görevlerini de yürütmektedir. Önemli Gelişmeler Türksat tarafından 14 Şubat 2014 tarihinde Türksat-4A Haberleşme Uydusu, yılı Ekim ayında ise Türksat 4B uydusu uzaya fırlatılmıştır.türksat 5A ve Türksat 5B uydu projeleri çalışmaları ise devam etmektedir. Ayrıca 2014 yılı Aralık ayında ilk milli uydu olan Türksat 6A Uydu Sözleşmesi imzalanmış olup Aralık itibariyle uydunun ön tasarımı tamamlanmıştır. 31 Aralık tarihi itibariyle 2008 yılında faaliyete geçen e-devlet Kapısı ndan 211 kuruma ait 1.389 adet elektronik hizmet, 25.768.832 aktif kullanıcının kullanımına sunulmaktadır. Bu rakamlar 2014 yılı sonu istatistikleriyle karşılaştırıldığında e- Devlet Kapısı kullanıcı sayısı %28, e-devlet Kapısı ndan sunulan hizmet sayısı %30, e-devlet Kapısı na entegre edilen kurum sayısı %42 artış göstermiştir. yılı içinde Mobil e-devlet uygulaması çalışmaları hızlandırılmış olup, e-devlet Kapısı hizmetlerinden 194 ü IOS ve Android işletim sistemli mobil cihazlar üzerinden kullanılabilmektedir. 132 www.hazine.gov.tr
Mali Durum Türksatın yılında faaliyet kârı bir önceki yıla göre %153,93 oranında artarak 142 milyon TL ye çıkmıştır. Faaliyet kârındaki bu artışın temel sebebi yurt içi satışlardan elde edilen gelirlerin 2014 yılına göre %25 oranında artarak yaklaşık 178 milyon TL ye ulaşmasıdır. yılı dönem kârı da bir önceki yıla göre %175 artarak 217,7 milyon TL olmuştur. Dönem kârındaki bu artışa net satışlardan elde edilen gelirlerin yanında kambiyo gelirleri ve olağanüstü gelirler ve karlarda meydana gelen artışlar sebep olmuştur. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 633,9 733,8 912,2 24,3 Satışların Maliyeti 435,2 581,3 636,1 9,4 Faaliyet Giderleri 37,9 46,5 68 46,4 Faaliyet Kar Zararı 111,5 55,3 142 153,9 Finansman Giderleri 0,0 0,0 0 0 Dönem Kar Zararı 200,7 79,1 217 175,2 Bilanço Dönen Varlıklar 446,3 534,3 565,8 5,9 Stok 38,6 38,8 37,24-3,9 Duran Varlıklar 1.527,4 1.446,6 1.589,6 9,9 Aktif Toplamı 1.973,7 1.980,9 2.155,4 8,8 KV Yabancı Kaynaklar 202,1 244,0 176,1-27,8 UV Yabancı Kaynaklar 98,2 0,3 73 ---- Özkaynaklar 1.673,4 1.736,6 1.905,5 9,7 Rasyolar Cari Oran 2,21 2,19 3,21 46,5 Asit Test Oranı 2,00 1,97 3 52,2 Özsermaye Getiri Oranı (%) 9,6 3,6 8,9 143,6 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 722 870 994 14,3 Toplam İstihdam Gideri 81,1 111,9 137,7 23,1 Kaynak: TÜRKSAT ve Hazine Müsteşarlığı Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 133
9.3. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Yönetim Kurulu Üyeleri Şenol GÖKA (YK Başkanı ve Genel Müdür) Recep ŞAHİN (YK Başkan Yardımcısı) Dr. Zeki ÇİFTÇİ (Üye) Erkan DURDU (Üye) Hikmet İNCE (Üye) Feridun KEŞİR (Üye) Dr. Cengiz CEYLAN (Üye) İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Numan Kurtulmuş) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye payı: %100 Nominal Sermaye: 182 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 182 milyon TL İnternet Adresi http://www.trt.net.tr 1982 Anayasası nın 133 üncü maddesinin 3 üncü fıkrası uyarınca Türkiye nin kamu tüzel kişiliğini haiz ve kamusal nitelikteki tek yayın kuruluşu olan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), devlet adına radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleştirmek amacıyla 1964 yılında kurulmuştur. TRT 14 televizyon kanalı, 16 radyo kanalı, trt.net.tr ve trt.world.com üzerinden 41 dil ve lehçede internet yayını, teletekst yayını ve dergileri ile ulusal ve uluslararası yayıncılık faaliyetlerini sürdürmektedir. Önemli Gelişmeler Kuruluş, yılında 21.591 saat toplam prodüksiyon stüdyoları kullanımı, 1.910 adet naklen yayın-uplink kullanımı, 6.680 gün dış çekim aktüel kamera hizmetleri, 2.072 adet seslendirme programı, 76.561 saat video kurgu/montaj hizmetleri, 88 adet grafik-animasyon programı ile yayıncılık faaliyetlerini gerçekleştirmiştir. Mali Durum Kamusal katkı gelirlerinin haricinde, ilan ve reklam gelirleri ile haber ve program satış gelirleri, sponsorluk gelirleri, konser ve temsil gelirleri ile marka ve lisans gelirleri Kurum gelirlerini oluşturmakta olup, yılında söz konusu faaliyetlerden 151,41 milyon TL satış geliri elde edilmiştir. Toplam brüt satışı ise 1,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2954 sayılı TRT Kanunu nun Kar dağıtımı ve yedek akçe başlıklı 34. maddesi uyarınca TRT, dönem kârını dağıtmayarak kendi bünyesinde bırakmaktadır. 134 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 1.477,8 1.550 1.679 8,3 Satışların Maliyeti 824,0 924,2 1.286 39,1 Faaliyet Giderleri 444,6 522,8 592,1 13,2 Faaliyet Kâr Zararı 208,6 101,3-201,4 ---- Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0 0,0 Dönem Kâr Zararı 113,1 152,2-146,9 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 959,7 1.014,5 726-28,4 Stok 66,4 66,9 64-4,3 Duran Varlıklar 1.043,5 1.154,8 1.351,7 17,1 Aktif Toplamı 2.003,2 2.169,3 2.078,4-4,2 KV Yabancı Kaynaklar 55,4 66,0 118 78,7 UV Yabancı Kaynaklar 43,4 46,6 49,7 6,6 Özkaynaklar 1.904,4 2.056,6 1.909,6-7,1 Rasyolar Cari Oran 17,3 15,4 6,1-60 Asit Test Oranı 16,1 14,4 5,6-61,1 Özsermaye Getiri Oranı (%) 5,9 7,6-7,7 ---- İstihdam Toplam Personel Sayısı (Ort.) 7.158 7.138 7.283 2,0 Toplam İstihdam Gideri 473,1 517,6 586,5 13,3 Kaynak: TRT ve Hazine Müsteşarlığı Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 135
9.4. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Yönetim Uğur ERDEM (Müdür) Nadir Şahin (Müdür Yardımcısı) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %100 Nominal Sermaye: 500 TL Ödenmiş Sermaye: 500 TL İlgili Bakanlık Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (Bağlı Kuruluş) İnternet Adresi http://www.aoc.gov.tr 1925 yılında, ıslah için son derece elverişsiz olarak görülen bir arazide Mustafa Kemal Atatürk ün kişisel mülkü olarak Ankara ve çevresini yeşillendirmek, modern tarım ve işletmecilik tekniklerini uygulayarak çevre çiftçilerine önderlik ve öğreticilik yapmak amaçları ile kurulan Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ), 1937 yılında Atatürk tarafından Hazineye bağışlanmıştır. Hazineye intikalini müteakip çeşitli kurum ve kuruluşların bünyesinde faaliyet gösteren AOÇ, 1950 yılında bugünkü statüsü olan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının bağlı kuruluşu olarak yeniden yapılandırılmıştır. AOÇ Müdürlüğü, hâlihazırda tarla, bağ ve bahçe ziraatı, sığırcılık başta olmak üzere hayvancılık, süt, süt ürünleri, şarap, bal, meyve suyu vb. ürünlerin üretim ve pazarlaması gibi alanlarda faaliyet göstermektedir. Kuruluş, 233 sayılı KHK nin İstisnalar başlıklı 58. maddesi ile anılan KHK hükümlerinden muaf tutularak KİT Sisteminin dışında bırakılmakla birlikte, ilgili mevzuat uyarınca Sayıştay ve TBMM nin denetimine tabidir. Önemli Gelişmeler 2002 yılında üretimi yapılan ürün çeşidi sayısı 21 iken, yılı sonu itibarıyla 60 çeşide ulaşılmıştır. Bu ürünler ülkemizde 2002 yılında 3 ilde pazarlanmakta iken yıl sonu itibarıyla 11 ilde pazarlanmaktadır. 2002 yılında Kuruluşun arazi varlığının 4.500 dekarı ağaçlandırılmış alan iken, yıl sonu itibarıyla 22.200 dekarlık alan ağaçlandırılmıştır. Mali Durum yılı içerisinde Kuruluşun brüt satış hasılatı bir önceki yıla göre yaklaşık %5,8 azalmış ve 68,1 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, Kuruluşun yılı faaliyet zararı %54 azalarak 9,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluş, esas faaliyetlerinden zarar etmekle birlikte, arazi ve bina kiralarından elde ettiği gelirlerle kâra geçmektedir. 136 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Değişim % (-2014) Brüt Satışlar 71,9 72,3 68,1-5,8 Faaliyet Kâr Zararı -20,9-20,0-9,2 54,0 Dönem Kâr Zararı 7,8 4,8 17,8 270,8 Aktif Toplamı 84,2 90,6 106,3 17,3 Toplam Personel Sayısı (ort.) 356 343 336-2,0 Toplam İstihdam Gideri 18,6 20,3 21,4 5,4 Yatırım Harcaması 1,1 3,0 1,7-43,3 Kaynak: AOÇ www.hazine.gov.tr 137
9.5. Türk Hava Yolları A.O. Yönetim Kurulu Üyeleri M. İlker AYCI (Başkan) Doç. Dr. Temel KOTİL (Başkan V. ve Genel Müdür) İsmail Cenk DİLBEROĞLU (Üye) Muzaffer AKPINAR (Üye) Mehmet BÜYÜKEKŞİ (Üye) İsmail GERÇEK (Üye) Prof. Dr. Mecit EŞ (Üye) Arzu AKALIN (Üye) Ogün ŞANLIER (Üye) Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: %49,12 Nominal Sermaye: 1,38 milyar TL Ödenmiş Sermaye: 1,38 milyar TL İlgili Bakanlık ÖİB nin Bağlı Olduğu Bakanlık İnternet Adresi http://www.thy.com.tr 1933 yılında Hava Yolları Devlet İşletmesi adıyla kurulan Türk Hava Yolları A.O. (THY), 1935 yılında Bayındırlık Bakanlığına, 1938 yılında ise Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü ne dönüştürülerek Ulaştırma Bakanlığına bağlanmıştır. 1955 yılında Türk Hava Yolları adını alan Kuruluş, 1983 yılında Devlet Havacılık ve Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü nün bağlı ortaklığı haline getirilmiş ve 1984 yılında yürürlüğe giren 233 sayılı KHK ile kamu iktisadi kuruluşu statüsüne kavuşmuştur. 1994 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan Kuruluşun kamu payı 2004 ve 2006 yıllarında gerçekleştirilen halka arz işlemleri neticesinde hâlihazırda %49,12 halka açıklık oranı ise %50,88 dir. 1933 yılında Sivil Hava Taşımacılığı sektöründe faaliyet göstermek üzere kurulan THY nin ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. 28 Önemli Gelişmeler Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliğine üye havayolları içerisinde THY, yılında dünyada en fazla dış hat yolcusu taşıyan ilk 10 havayolu içerisinde yer almıştır. THY A.O. son beş yıldır Skytrax yolcu değerlendirmelerinde "Avrupa'nın En İyi Havayolu Şirketi" ve "Dünyada En Çok Ülkeye Uçan Havayolu Şirketi" olma unvanını korumuştur. yılında dış hatta 17, iç hatta 6 olmak üzere; toplam 23 yeni noktaya sefer başlatılmıştır. Böylece iç ve dış hatlarda sefer yapılan meydan sayısı 287 ye yükselmiştir. Dünyada 113 ülkeye uçan THY, SKYTRAX tarafından yapılan araştırmada yılının en iyi 10 hava şirketi arasında 4 üncü sırada yer almıştır. Türk Hava Yolları son 10 yılda sürdürdüğü kârlı büyüme performansını yılında da devam ettirmiş, filosundaki uçak sayısını 261'den (28) Türk Hava Yolları A.O. da kamu payı %50 nin altında olduğundan ülkemiz mevzuatına göre kamu şirketi sayılmamaktadır. 138 www.hazine.gov.tr
299'a çıkarmış ve yaklaşık %14 seviyesinde kapasite artışı gerçekleştirmiştir. THY nin yılında taşıdığı toplam yolcu sayısı bir önceki yıla göre %12 artışla 61,2 milyona ulaşmıştır. Bu miktarın %42,5 lik kısmını iç hat yolcusu, %55,8 lik kısmını ise dış hat yolcusu oluşturmuştur. yılında yolcu doluluk oranı %77,9 olarak gerçekleşmiştir. yılı sonu itibarıyla THY nin kargo uçağı sayısı 10 dur. Dünyanın en hızlı büyüyen hava kargo markalarından biri olan Turkish Cargo ise, yılında bir önceki yıla göre %8 artışla 720 bin ton kargo taşıması gerçekleştirmiştir. Mali Durum THY, yılında Türkiye ortalamasının üzerinde büyüyerek yolcu sayısını %12, taşıdığı kargo miktarını ise %8 oranında artırmayı başarmıştır. Aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere, bir önceki yıla göre satışlarını %19 artışla 28,8 milyar TL ye çıkarmış ve aynı dönemde dönem kârı ise 3,9 milyar TL ye çıkmıştır. SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 18.776,8 24.157,8 28.752 19 Satışların Maliyeti 15.304,7 19.812,6 22.959 15,8 Faaliyet Kâr Zararı 1.226,1 1.358,6 2.486 82,9 Dönem Kâr Zararı (Vergi Öncesi) 965,2 2.261,1 3.911 72,9 Bilanço Dönen Varlıklar 4.535,5 6.564,8 9.148 39,3 Stok 342,3 452,2 628 38,8 Duran Varlıklar 20.866,5 25.310,8 38.490 52 Aktif Toplamı 25.402,1 31.875,6 47.638 49,4 KV Yabancı Kaynaklar 6.652,8 8.505,3 11.248 32,2 UV Yabancı Kaynaklar 11.786,8 14.215,9 22.300 56,8 Özkaynaklar 6.962,5 9.154,4 14.090 53,9 Rasyolar Cari Oran 0,7 0,8 0,8 0 Asit Test Oranı 0,6 0,7 0,7 0 Nakit Oranı 0,7 0,2 0,25 25 Özsermaye Getiri Oranı (%) 9,8 19,9 21,2 6,5 İstihdam Toplam Personel Sayısı (Dönem Sonu) 18.882 19.902 22.030 11 Uçak Sayısı Yolcu Uçağı 224 252 289 14,6 Kargo Uçağı 9 9 10 11,1 Yolcu Sayısı (Bin Kişi) Dış Hatlar Yolcu Sayısı 28.215 31.967 34.944 9,0 İç Hatlar Yolcu Sayısı 20.053 22.708 26.303 15,7 Toplam Yolcu Sayısı 48.268 54.675 61.247 12 Kaynak: THY Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 139
9.6. Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Üyeleri Şenol KAZANCI (Başkan - Genel Müdür) Şaban Kızıldağ (Başkan V.) Ali Türker Pirtini (Üye) Muhammed Salih Demirkan (Üye) Bahadır Saraçgil (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %47,75 Nominal Sermaye: 1 Milyon TL Ödenmiş Sermaye: 1 Milyon TL İlgili Bakanlık Başbakan Yardımcılığı (Sn. Numan KURTULMUŞ) İnternet Adresi http://www.aa.com.tr 6 Nisan 1920 tarihinde Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kurulan Anadolu Ajansı, 1925 yılında yapısal değişikliğe uğramış ve anonim şirket statüsüne kavuşmuştur. Zaman içerisindeki devirlerle Kuruluştaki kamu payı %47,75 oranında tesis edilmiştir. Hissedarların vefat etmeleri ve mirasçıların takip etmemeleri sebebiyle, Ajansın hisselerinin bir kısmının sahipleri bilinmemektedir. Anadolu Ajansının tüzel kişiliğinde bulunan %50,065 lik sermaye payı üzerinde Hazinenin intifa hakkı vardır. Anadolu Ajansının toplam %97,8 lik sermayesi Hazine Müsteşarlığı tarafından temsil edilir. Önemli Gelişmeler yılında günlük ortalama haber içerikleri sayısı 2014 yılına göre %0,81 lik artışla 3.376 olarak gerçekleşmiştir. Bu sayının ortalama 1.190 ı haber, 1.876 sı fotoğraf ve 310 u görüntüdür. yılı toplam haber içeriği sayısı 1.414.743 olmuştur. 56 ülkede 86 merkezde haberci ağı bulunan Anadolu Ajansı tarafından yılında Türkçe dışında hizmet sunulan 10 dilde (İngilizce, Arapça, Rusça, Fransızca, Arnavutça, Boşnakça-Hırvatça-Sırpça (BHS), Kürtçe, Soranice, Farsça ve Makedonca) üretilen haber sayısı 216.498 dir. 2014 yılına göre yabancı dilde haber sayısında %5 azalma olmuştur. Bu azalışın temel nedeni haber üretiminin 2014 yılına göre İngilizce dilinde %29 ve Arapça dilinde %49 azalmasıdır. Mali Durum yılında Kuruluşun brüt satışları bir önceki yıla göre yaklaşık %191,5 oranında artarak 110,8 milyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Kuruluş faaliyet gelirleri abonelerden tahsil edilen ücretlerden oluşmaktadır. Kuruluşun önemli gider kalemlerinin başında personel giderleri gelmektedir. yılında personel giderleri Kuruluşun toplam giderlerinin %52,4 lük kısmını oluşturmuştur. yılında Şirketin vergi öncesi dönem zararı yaklaşık 10 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bu zarar satışların maliyetindeki artışlardan ve genel yönetim giderlerindeki artışlardan kaynaklanmaktadır. 140 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Gelir Tablosu Brüt Satışlar 28,4 38,0 110,8 191,5 Satışların Maliyeti 111,0 147,5 247,2 67,6 Faaliyet Giderleri 23,1 37,8 48,2 27,5 Faaliyet Kâr Zararı -105,7-148,2-184,7-24,6 Dönem Kâr Zararı (Vergi Öncesi) 9,0 4,0-10,1 ---- Bilanço Dönen Varlıklar 23,9 25,4 38,5 51,5 Duran Varlıklar 15,0 14,0 16,4 17,1 Aktif Toplamı 39,0 39,4 54,9 39,3 KV Yabancı Kaynaklar 18,0 15,3 40,6 165,3 UV Yabancı Kaynaklar 9,4 9,4 9,4 0,0 Özkaynaklar 20,9 24,0 14,3-40,4 Diğer Veriler Toplam Haber Sayısı (günlük ort.) 1.138 1.265 1.190-5,9 İletilen Fotoğraf Sayısı (günlük ort.) 1.260 1.053 1.876 78,1 Kaynak: AA Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 141
9.7. Borsa İstanbul A.Ş Yönetim Kurulu Üyeleri Talat ULUSSEVER (YK Başkanı) Tuncay DİNÇ (Genel Müdür) Seyit Ahmet IŞKIN (Üye) Melikşah UTKU (Üye) Mustafa BÜYÜKABACI (Üye) Osman AKYÜZ (Üye) Halil TUNALI (Üye) İlhami KOÇ (Üye) Işınsu KESTELLİ (Üye) Murat TACİR (Üye) Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: %73,6 Nominal Sermaye: 423,2 milyon TL Ödenmiş Sermaye: 423,2 milyon TL İnternet Adresi http://borsaistanbul.com/ 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun yürürlüğe girdiği tarih olan 30/12/2012 tarihinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ile İstanbul Altın Borsasının (İAB) tüzel kişilikleri başkaca bir işleme gerek kalmadan son bulmuş ve ticaret siciline resen tescil edilerek Borsa İstanbul A.Ş. kurulmuştur. Söz konusu yapılanma ile İMKB ile İAB bünyesinde bulunan piyasalar, Borsa İstanbul çatısı altına geçmiştir. Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ise 21 Aralık 2012 tarihinde işleme başlamış olup 5 Ağustos 2013 tarihi itibariyle İzmir de kurulu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının tüzel kişiliği son bulmuştur. Bu şekilde üç borsanın piyasaları tek Borsa İstanbul çatısı altında birleşmiştir. Borsa İstanbul, esas sözleşmesinin 03/04/2013 tarihinde ticaret siciline tescil edilmesiyle faaliyet izni almıştır. Borsa İstanbul sermayesinin %73,6 lık payı, Hazine Müsteşarlığına aittir. Önemli Gelişmeler yılı Borsa İstanbul için 2014 ile kıyaslandığında daha karlı bir dönem olmuştur. Başta işlem hacimlerindeki genişleme ile gelir sağlayıcı yeni projelerin hayat bulması sayesinde gelirler artış gösterirken, giderlerin kontrol altında tutulması şirket karının iki katından fazla yükselmesini sağlamıştır. Borçlanma Araçları Piyasasında 2014 yılında 7,65 trilyon TL olan yıllık işlem hacmi, yılında 10,27 trilyon TL ye yükselmiştir. Şirket aktif büyüklüğü yaklaşık %30 oranında artmıştır. Dönem içerisinde, daha önce başlanan yatırım projelerine devam edilmiş olup, maddi maddi olmayan duran varlıklar ile finansal yatırımlara aktarılan kaynaklar aktif büyüklükteki artışın en önemli sebeplerini oluşturmaktadır. Şirket elindeki kamu kesimi menkul kıymetleri nakde dönüştürüldüğü için, faiz gelirleri içerisindeki menkul değerlerin payı oldukça azalmıştır. 13 Ocak te Borsa İstanbul, Londra Borsası ile Türev Ürünler ve BIST Endeksleri Ortaklığı anlaşmaları imzalamıştır. 142 www.hazine.gov.tr
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2013 2014 (milyon TL) Finansal Büyüklükler (Milyon TL) Toplam Aktifler 620 689 895 29,9 Toplam Mevduat 200 159 226 42,1 Özkaynaklar 457 561 820 46,2 Net Faaliyet Kârı 37 115 240 108,7 Net Kâr 24 94 257 173,4 Rasyolar Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 0,2 0,5 1,1 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 18,3 11,6 0,5 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 108,2 138,8 230,3 Aktif Kârlılığı (%) 3,8 15,1 28,7 Özkaynak Kârlılığı (%) 5,2 19,6 31,3 Kaynak: Borsa İstanbul A.Ş. Değişim % (-2014) www.hazine.gov.tr 143
9.8. Mahalli İdare İşletmeleri Mahalli idareler, 5018 sayılı Kanunun 3. maddesinde, yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediyeler, il özel idareleri ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareler olarak tanımlanmıştır. 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunu nun 52. ve 53. maddelerinde; idarelerin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilecekleri ve özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini İçişleri Bakanlığının izniyle bütçe içi işletme kurarak yapabilecekleri hüküm altına alınmıştır. 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 70. maddesinde belediyelerin kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilecekleri belirtilmiştir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 26. maddesinde de, Büyükşehir Belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, kendine ait büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının %50 sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50 sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir. hükmü bulunmaktadır. Mahalli idarelerin iştirak ettikleri veya kurdukları şirketler, 29 yönetim kontrolü kamu idarelerinin uhdesinde olduğundan uluslararası uygulamalarda kamu işletmesi olarak tasnif edilmektedirler. Mahalli idarelere ait şirketlerin faaliyetlerinin izlenmesi ve raporlanmasına yönelik olarak Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanmasına Dair Tebliğ 17/06/2009 tarihli ve 27261 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış, bu çerçevede 07/12/2009 tarihli ve 51864 sayılı Kamu İşletmelerinin İzlenmesi Genelgesi nde raporlanacak tablolar belirtilmiştir. Bu kapsamda başlatılan çalışmalar çerçevesinde halen Büyükşehir Belediyelerine ait mahalli idare işletmelerinin verileri raporlanmaktadır. (29) Bu işletmeler kamuoyunda zaman zaman Belediye İktisadi Teşebbüsleri (BİT) olarak da adlandırılmaktadırlar. Ancak, il özel idarelerinin kurdukları şirketler de mevcut olduğundan, raporda Mahalli İdare İşletmeleri ifadesi benimsenmiştir. 144 www.hazine.gov.tr
9.9. Diğer Kamu İşletmeleri Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü 31/12/ itibarıyla Yönetim Kurulu Başkanlığını ve Genel Müdürlüğünü Muammer ÇOLAK ın vekaleten yürüttüğü Milli Piyango İdaresi Maliye Bakanlığına bağlı, özel bütçeli, 320 sayılı KHK ile düzenlenen ve saklı tutulan hükümler dışında özel hukuk hükümlerine tabi ve her türlü tasarrufa ehil, tüzel kişiliği haiz bir kamu kuruluşudur. İdare, her türlü şans oyunu düzenleme ve denetleme ile bu konuda Türkiye'yi temsil edip, ortaklıklara girip işbirliği yapma yetkisine sahiptir. İdarenin hasılat ve gelir ve karlarından Tanıtma Fonuna, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna, Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kuruluna ve Savunma Sanayii Destekleme Fonu na çeşitli oranlarda aktarım gerçekleşmektedir. Kuruluşun internet adresi http://www.millipiyango.gov.tr dir. Spor Toto Teşkilat Başkanlığı 31/12/ itibarıyla başkanlığını Mehmet Muharrem KASAPOĞLU nun yaptığı Spor Toto Teşkilatı Başkanlığı Gençlik ve Spor Bakanlığı nın bağlı kuruluşudur. Kuruluş hazırlıkları 1949 yılına uzanan Spor Toto Teşkilatı, 1959 yılında çıkarılan kanunla resmen kurulmuştur. 26/03/1960 tarihinde ilk kupon kabulünü gerçekleştiren Spor Toto Teşkilatı, bir yandan yasa dışı bahsi önlerken, diğer yandan spor ekonomisini destekleme fonksiyonlarını gerçekleştirmektedir. Kuruluşun internet adresi http://www.sportoto.gov.tr dir. T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı yılı sonu itibarıyla başkanlığını M. Ergün TURAN ın yürüttüğü Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) Başbakanlığın bağlı kuruluşudur. TOKİ nin başlıca faaliyet alanları, yurt içi ve yurt dışında doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla proje geliştirmek; konut, altyapı ve sosyal donatı uygulamaları yapmak veya yaptırmak, ferdi ve toplu konut kredisi vermek, doğal afet meydana gelen bölgelerde gerek görüldüğü takdirde konut ve sosyal donatıları altyapıları ile birlikte inşa etmek, teşvik etmek ve desteklemektir. Kuruluşun internet adresi http://www.toki.gov.tr dir. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Şirketleri Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakıflarının birleştirilmesi ile kurulan Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) ticari işletmeler kurma, ticari işletmelere ortak olma ve bu işletmeler nezdinde Vakıf temsilcilerini seçme faaliyetinde bulunmaktadır. Mevzuatta yer alan hükümler çerçevesinde Başkanlığı ilgili Bakan tarafından yürütülmekte olan vakıf doğrudan ve dolaylı olarak toplam 14 şirkete iştirak etmektedir. Vakfın internet adresi http://www.tskgv.org.tr dir. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bünyesindeki Bankalar Birleşik Fon Bankası: Hisselerinin tamamı Fona ait olan bankanın ana faaliyet konusu bünyesine devredilen varlık ve yükümlülüklerin tasfiyesidir. Bu amaçla Banka, likidasyonun artırılmasına yönelik faaliyetlerini yılı içerisinde de sürdürmüştür. Bankanın aktif büyüklüğü 31/12/ tarihi itibarıyla 3.069,4 milyon TL ye ulaşmış, özkaynakları (kâr www.hazine.gov.tr 145
dâhil) 600,6 milyon TL ye gerilemiş, yılı karı ise 21,3 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Adabank: Fon Kurulunun 11/11/ tarih ve 271 sayılı Kararı ile Adabank Ticari ve İktisadi Bütünlüğü nün 60 milyon ABD doları muhammen bedelle satışa çıkarılmasına karar verilmiş olup, satış ilanı 21/11/ tarihli ve 29539 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak ihale süreci başlamış olup ihale tarihi 23/02/2016 olarak belirlenmiştir. İhaleye başvuran katılımcı olmaması sebebiyle ihale gerçekleştirilememiştir. Türkbank: Bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni BDDK tarafından kaldırılan Türkbankın fiziki tasfiyesine fiilen 2003 yılında başlanmıştır. Çözümlemeye yönelik faaliyetler kapsamında hukuki yönden ihtilaflı olunan konular ile birlikte Banka nın zarar üretiminin ortadan kalkmasıyla Banka nın tasfiyesinin kaldırılmasına karar verilmiştir. 2013 yılında unvanı Türk Ticaret Bankası A.Ş. olarak tescil ve ilan edilen Banka, ilgili mevzuat kapsamında Anonim Şirket olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Hisselerinin %98,5 i Fona ait olan Banka nın 31/12/ tarihi itibarıyla aktif büyüklüğü 178,3 milyon TL ve likit değerleri 165 milyon TL ye ulaşırken özkaynakları 152,4 milyon TL, dönem karı ise 12,4 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bank Asya: BDDK nın 03/02/ tarih ve 6187 sayılı Kararı kapsamında Fon Kurulu nun aldığı 03/02/ tarih ve /27 sayılı Kararla, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nun 18 inci maddesinin beşinci fıkrasına istinaden; Bank Asya nın 123 adet pay sahibine ait imtiyazlı hisseler temettü hariç ortaklık haklarının Fon tarafından kullanılmasına başlanmış; BDDK nın 27/02/ tarih ve 6027 sayılı Kararına istinaden alınan Fon Kurulu nun 05/03/ tarih ve /51 sayılı Kararıyla ise, Kanunun 18 inci maddesinin yedinci fıkrasına istinaden iki adet pay sahibine ait (A) grubu hisselerin temettü hariç ortaklık haklarının da Fon tarafından kullanılmasına karar verilmiştir. Müteakiben BDDK nın 29/05/ tarih ve 6318 sayılı Kararı ile Bank Asya nın temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetiminin, zararın mevcut ortakların sermayesinden indirilmesi kaydıyla, kısmen veya tamamen devri, satışı veya birleştirilmesi amacıyla Bankacılık Kanunu nun 71 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmü gereğince Fona devredilmesine karar verilmiş, Fon Kurulu nun 29/05/ tarih ve /134 sayılı Kararı ile Bankanın temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetim yetkisi bu kapsamda Fon tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Banka, faaliyetlerini Bankacılık Kanunu nun 107 nci maddesine istinaden Fonun yönetim ve denetimi altında sürdürmektedir. Eylül dönemine ait bağımsız denetimden geçmiş mali tablolarına göre aktif büyüklüğü 9.376.331 bin TL olan bankanın özkaynakları 1.231.086 bin TL, dönem zararı ise 489.169 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu zararın oluşmasında en büyük etken, Fona devir tarihinden önce kullandırılmış kredi ve diğer alacaklar için ayrılan 696.427 bin TL tutarındaki değer düşüş karşılıklarıdır. 146 www.hazine.gov.tr
BÖLÜM 10 EKLER KAMU işletmeleri RAPORU
EK 1: HM PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler EK 2: HM PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyetleri Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili EK 3: HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER EK 4: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ MALİ TABLOLARI Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları EK 5: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyetleri Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili EK 6: HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER EK 7: BAĞLI ORTAKLIK VE İŞTİRAKLER EK 8: 2014 YILINDA İSO 500 DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ EK 9: KULLANILAN MALİ RASYOLARA İLİŞKİN BİLGİLER 148 www.hazine.gov.tr
EK 1 HM PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM Portföyü Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış) ÖZET GELİR TABLOSU (milyon TL) 2011 2012 2013 2014 (*) Brüt Satışlar 77.568 96.375 103.469 112.891 108.429 Yurt İçi 60.827 75.511 81.264 84.607 82.904 Yurt Dışı 3.708 3.594 4.214 4.729 5.650 Görev Zararları 1.963 1.577 1.756 1.802 1.939 Satış İndirimleri 930 1.054 1.259 1.440 1.266 Satışların Maliyeti 70.658 88.028 92.115 108.951 97.707 Faaliyet Giderleri 3.218 3.321 3.542 4.248 4.536 Faaliyet Kâr-Zararı 2.762 3.972 6.554-1.747 4.920 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 6.108 5.882 8.076 8.424 10.994 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 3.965 3.729 5.161 5.372 8.253 Karşılık Gideri 304 117 232 74 934 Finansman Giderleri 1.362 315 931 567 1.107 Faiz Giderleri 250 103 120 187 356 Kur Farkları 1.104 149 801 374 749 Olağandışı Gelir ve Karlar 1.608 1.349 3.556 1.953 1.003 Olağandışı Gider ve Zararlar 1.940 2.527 3.899 3.794 4.440 Dönem Kâr-Zararı 3.211 4.632 8.196-1.102 3.116 Dönem Net Kâr-Zararı 2.107 3.486 6.376-2.137 1.937 Dönem Net Kâr-Zararı / GSYİH 0,16 0,25 0,41-0,12 0,10 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 150 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM Portföyü Özet Bilanço (Toplulaştırılmış) ÖZET BİLANÇO (milyon TL) 2011 2012 2013 2014 (*) AKTİF TOPLAMI 96.128 107.746 119.505 121.753 137.046 Dönen Varlıklar 50.033 58.008 62.905 50.103 52.638 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 7.713 8.926 10.149 6.974 6.324 Ticari ve Diğer Alacaklar 27.736 34.109 35.782 27.773 28.894 Stoklar 9.566 11.756 13.072 10.844 12.495 Duran Varlıklar 46.095 49.738 56.600 71.650 84.409 Ticari ve Diğer Alacaklar 1.513 1.499 2.332 6.639 10.994 Mali Duran Varlıklar 1.447 1.514 2.473 3.680 5.672 Maddi Duran Varlıklar 40.738 43.822 47.756 56.739 62.551 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 20.543 25.925 30.252 25.362 26.969 Mali Borçlar 1.561 1.476 2.312 2.114 4.194 Ticari ve Diğer Borçlar 11.130 18.547 20.970 17.451 17.619 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 1.216 2.001 1.286 731 1.110 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 9.002 8.217 8.663 13.329 16.737 Mali Borçlar 5.463 4.144 4.322 5.434 8.513 Ticari ve Diğer Borçlar 67 225 208 506 635 Öz Kaynaklar 30 66.584 73.603 80.591 83.063 93.341 Nominal Sermaye 54.526 61.911 63.206 78,384 97.948 Ödenmiş Sermaye 31 47.229 52.726 59.161 70.384 86,316 AKTİF TOPLAMI / GSYİH 7,42 7,60 7,66 6,96 7,02 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (30) Söz konusu rakamlara TÜVASAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜDEMSAŞ verileri dahil edilmiştir. Ancak, 233 sayılı KHK nin bağlı ortaklığa ilişkin hükümleri gereği, bağlı ortaklığın sermayesi Hazineye değil ilgili teşebbüse aittir. Bu nedenle Raporda Tablo 1 ile arada farklılık bulunmaktadır. (31) Kuruluşların ödenmiş sermaye tutarları, sermaye düzeltmesi olumlu farkları ile DHMİ ye bedelsiz devredilen havalimanlarının maliyet bedellerini de karşılamaktadır. www.hazine.gov.tr 151
Tablo 3: HM Portföyü Mali Rasyoları LİKİDİTE RASYOLARI 2011 2012 2013 2014 (*) Cari Oran 2,44 2,24 2,08 1,98 1,95 Asit Test Oranı 1,36 1,34 1,16 1,01 0,93 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,27 0,28 0,29 0,26 0,22 DEVİR HIZI RASYOLARI Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 94,95 97,23 87,82 59,84 63,21 Stok Dönüş Hızı 8,12 8,26 7,42 9,11 8,37 Nakit Çevirme Süresi (gün) 111 99 100 77 75 KALDIRAÇ RASYOLARI Finansal Kaldıraç 0,31 0,32 0,33 0,32 0,32 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,14 0,11 0,11 0,16 0,18 Özkaynaklar / Aktifler 0,69 0,68 0,67 0,68 0,68 Faizleri Karşılama Oranı 3,36 15,69 9,81-0,94 3,81 KARLILIK RASYOLARI Aktif Getiri Oranı 0,03 0,04 0,06-0,01 0,02 Özsermaye Getiri Oranı 0,03 0,05 0,08-0,03 0,02 Brüt Satış Karı Oranı 0,08 0,08 0,10 0,02 0,09 Faaliyet Karı / Satışlar 0,04 0,04 0,06-0,02 0,05 Vergi Öncesi Kar / Satışlar 0,04 0,05 0,08-0,01 0,03 Dönem Net Karı / Satışlar 0,03 0,04 0,06-0,02 0,02 AKTİF KULLANIM ORANLARI Satışlar / Hazır Kıymetler 13,64 13,03 11,74 16,68 17,86 Satışlar / Alacaklar 3,79 3,70 4,10 6,02 5,70 Satışlar / Aktifler 0,80 0,88 0,86 0,92 0,78 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 152 www.hazine.gov.tr
Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler GELİRLER 2014 % Değişim TEMETTÜ GELİRLERİ (KİT'ler + PTT + Türk Telekom + Diğer İştirakler) 6.161,2 1.964,1-68,1 DHMİ 474,7 448,2-5,6 DMO 55,6 74,5 34,0 ETİ MADEN 587,6 426,1-27,5 KEGM 99,9 135,8 36,0 MKEK 57,8 3,1-94,6 EÜAŞ 4.294,6 0,0-100,0 TEİAŞ 50,0 200,0 300,0 TETAŞ 245,2 50,0-79,6 PTT 50,0 130,6 161,2 Türk Telekom 245,6 495,7 101,8 Diğer İştirakler 0,3 0,2-45,7 KİT'LERDEN ELDE EDİLEN HASILAT PAYI GELİRLERİ 621,8 652,2 4,9 DHMİ (%14) 271,3 325,3 19,9 DMO (%10'a kadar) 45,5 63,1 38,7 KEGM (%10) 59,8 74,0 23,7 TPAO (%10) 245,1 189,9-22,5 KAMU SERMAYELİ BANKALARDAN ELDE EDİLEN TEMETTÜ GELİRLERİ 3.486,0 5.925,8 70,0 Eximbank 10,7 18,1 68,8 Merkez Bankası (Bakiye Kar Dahil) 3.362,2 5.801,4 72,5 T. Kalkınma Bankası 6,7 0,0-100,0 Ziraat Bankası 106,3 106,2 0,0 TOPLAM 10.269,0 8.542,2-16,8 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı www.hazine.gov.tr 153
EK 2 HM PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti 32 PERSONEL SAYILARI (Ortalama Kişi) 2011 2012 2013 2014 (*) Memur + Sözleşmeli 47.128 47.869 47.824 47.335 47.843 İşçi 70.530 67.676 64.722 61.566 59.499 Toplam Personel Sayısı 117.658 115.545 112.546 108.900 107.341 İSTİHDAM GİDERLERİ (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.029,3 2.447,9 2.545,9 2.737,3 2.909,0 İşçi 3.924,1 4.223,6 4.345,2 4.464,5 4.793,9 Toplam İstihdam Gideri 5.953,370 6.671,5 6.891,1 7.201,8 7.703,0 PERSONEL MALİYETİ (TL/AY) Memur + Sözleşmeli 3.588,2 4.261,5 4.436,2 4.819,0 5.067,0 İşçi 4.636,4 5.200,7 5.594,7 6.043,0 6.714,4 Toplam İstihdam Gideri 4.216,6 4.811,6 5.102,4 5.511,0 5.980,1 İSTİHDAM GİDERLERİ / (Satış + Faaliyet) (%) Memur + Sözleşmeli 2,7 2,7 2,7 2,4 2,8 İşçi 5,3 4,6 4,5 3,9 4,7 Toplam İstihdam Gideri 8,1 7,3 7,2 6,4 7,5 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (32) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin geçmişe yönelik verilerini göstermektedir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr adresinde yer alan Tablo 8.1: İstihdam Verileri ne bakılabilir. Tablodaki tutarlar brüttür. 156 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili 33 (31/12/ İtibarıyla) Hizmet Süresi Sayı Yüzde 0-5 Yıllık 19.214 18,9 5-10 Yıllık 14.253 14,0 10-15 Yıllık 8.538 8,4 15-20 Yıllık 17.141 16,8 20-25 Yıllık 10.925 10,7 25 ve Üzeri 31.802 31,2 GENEL TOPLAM 101.873 100,0 Yaş Grupları Sayı Yüzde 0-20 302 0,3 20-30 13.582 13,3 30-40 29.986 29,4 40-50 33.557 32,9 50-60 21.134 20,7 60 ve Üzeri 3.312 3,3 GENEL TOPLAM 101.873 100,0 Eğitim Durumu Sayı Yüzde Okur - Yazar 206 0,2 İlköğretim 16.862 16,6 Lise 12.840 12,6 Meslek Lisesi 25.605 25,1 Yüksekokul 15.873 15,6 Lisans 27.488 27,0 Yüksek Lisans 2.892 2,8 Doktora 107 0,1 GENEL TOPLAM 101.873 100,0 (33) Ek 2 Tablo 2 de yer alan toplam personel sayısı yıl sonu itibarıyla kişi sayısını göstermekte olup geçici işçileri kapsamamaktadır. Ek 2 Tablo 1 de ise geçici işçiler dahil yılı ortalama kişi sayısı esas alınmıştır. www.hazine.gov.tr 157
Tablo 2: HM Portföyü Personel Profili (31/12/ İtibarıyla) Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 92.983 91,3 Kadın 8.890 8,7 GENEL TOPLAM 101.873 100,0 Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Yabancı Dil Bilen 4.175 4,1 İki veya Daha Fazla Yabancı Dil Bilen 44 0,0 Yabancı Dil Bilmeyen 97.654 95,9 GENEL TOPLAM 101.873 100,0 Kurum Dışı Çalışan Sayı Yüzde Çalıştığı Kurum TBMM 23 11,8 Cumhurbaşkanlığı 6 3,1 Başbakanlık 25 12,8 Bakanlıklar 131 67,2 Diğer KİT'ler 0 0,0 Diğer Kamu 10 5,1 GENEL TOPLAM 195 100,0 Yasal Nedenlerle Çalışan Sayı Yüzde Statüsü SHÇEK 562 12,6 Gazi - Şehit Yakını 551 12,4 Özürlü 2.138 48,0 Eski Hükümlü 892 20,0 Diğer 309 6,9 GENEL TOPLAM 4.452 100,0 158 www.hazine.gov.tr
EK 3 HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER KAMU işletmeleri RAPORU
HM PORTFÖYÜ KİT LERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER Göstergeler/Büyüklükler 34 2011 2012 2013 2014 (*) KATMA DEĞER HESABI (milyon TL) Dönem Kâr/Zararı 3.211 4.632 8.196-1.102 3.116 Faiz Gideri 250 103 120 187 356 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 1.408 266 1.032 448 1.683 Cari Yıl Amortisman Gideri 3.271 3.315 3.512 4.399 3.875 İstihdam Giderleri 5.953 6.671 6.891 7.202 7.703 Toplam 14.093 14.988 19.751 11.135 16.733 DİĞER GÖSTERGELER (Milyon TL) Yatırım Harcaması 5.667 5.757 7.384 8.422 8.973 Faiz Dışı Fazla 2.323 380 849-6.466 1.791 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 1.825 1.998 5.043 6.487 1.990 Bütçeden Transferler (**) 6.762 6.590 7.294 8.725 10.592 KATMA DEĞER HESABI (GSYİH'ya Oran - %) Dönem Kâr/Zararı 0,247 0,327 0,523-0,063 0,160 Faiz Gideri 0,019 0,007 0,008 0,011 0,018 Karşılıklar (Karşılık Gid. + Kur Farkları) 0,109 0,019 0,066 0,026 0,086 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,252 0,234 0,224 0,252 0,198 İstihdam Giderleri 0,459 0,471 0,440 0,412 0,394 Toplam 1,086 1,058 1,260 0,637 0,857 DİĞER GÖSTERGELER (GSYİH'ya Oran - %) Yatırım Harcaması 0,437 0,406 0,471 0,482 0,459 Faiz Dışı Fazla 0,179 0,027 0,054-0,370 0,092 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 0,141 0,141 0,322 0,371 0,102 Bütçeden Transferler (**) 0,521 0,465 0,465 0,499 0,542 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (**) Sermaye - Görev Zararı (34) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT lerin geçmişe yönelik verilerini göstermekte olup, geçmiş yıllarda portföyde iken daha sonra portföyden çıkarılan işletmeleri kapsamamaktadır 160 www.hazine.gov.tr
EK 4 HM VE ÖİB PORTFÖYÜ MALİ TABLOLARI KAMU işletmeleri RAPORU
Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış) ÖZET GELİR TABLOSU (milyon TL) 2011 2012 2013 2014 (*) Brüt Satışlar 94.154 116.296 106.307 116.043 112.039 Yurt İçi 77.380 95.336 84.011 87.721 86.465 Yurt Dışı 3.741 3.689 4.304 4.767 5.698 Görev Zararları 1.963 1.577 1.756 1.802 1.939 Satış İndirimleri 930 1.055 1.263 1.441 1.267 Satışların Maliyeti 85.948 106.683 94.964 111.920 101.088 Faaliyet Giderleri 5.239 5.437 4.167 4.897 5.215 Faaliyet Kâr-Zararı 2.037 3.121 5.913-2.214 4.469 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 7.338 6.955 8.533 8.584 11.259 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 4.323 4.221 5.447 5.403 8.278 Karşılık Gideri 572 536 488 97 949 Finansman Giderleri 1.417 368 957 639 1.137 Faiz Giderleri 303 155 146 259 385 Kur Farkları 1.105 149 801 374 749 Olağandışı Gelir ve Karlar 12.004 3.403 3.814 2.093 1.107 Olağandışı Gider ve Zararlar 13.218 4.718 8.463 4.347 4.669 Dönem Kâr-Zararı 2.421 4.172 3.392-1.926 2.751 Dönem Net Kâr-Zararı 1.190 2.870 1.570-2.960 1.572 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 162 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Özet Bilanço (Toplulaştırılmış) ÖZET BİLANÇO (milyon TL) 2011 2012 2013 2014 (*) AKTİF TOPLAMI 125.820 140.159 135.313 137.256 149.714 Dönen Varlıklar 69.946 80.565 74.247 61.096 61.439 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 8.138 9.741 10.435 7.536 7.220 Ticari ve Diğer Alacaklar 41.506 49.983 42.100 33.287 34.402 Stoklar 12.735 14.718 15.706 13.345 14.721 Duran Varlıklar 55.873 59.594 61.066 76.160 88.275 Ticari ve Diğer Alacaklar 2.054 1.878 2.489 7.196 11.151 Mali Duran Varlıklar 2.769 2.834 2.531 3.740 5.714 Maddi Duran Varlıklar 46.194 48.826 51.698 60.627 66.212 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 42.304 51.130 44.013 33.596 32.348 Mali Borçlar 2.368 2.339 2.836 3.256 4.364 Ticari ve Diğer Borçlar 29.246 39.526 31.913 22.072 22.508 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 1.719 2.555 1.348 790 1.219 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 11.835 10.275 10.974 14.680 18.126 Mali Borçlar 7.185 4.921 6.066 6.215 9.327 Ticari ve Diğer Borçlar 1.039 1.379 631 928 1.058 Öz Kaynaklar 35 71.680 78.755 80.326 88.980 99.240 Nominal Sermaye 71.006 79.391 84.904 111.539 130.743 Ödenmiş Sermaye 36 61.977 68.523 79.214 97.430 113.711 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (35) Söz konusu rakamlara TÜVASAŞ, TÜLOMSAŞ ve TÜDEMSAŞ verileri dahil edilmiştir. Ancak, 233 sayılı KHK nin bağlı ortaklığa ilişkin hükümleri gereği, bağlı ortaklığın sermayesi Hazineye değil ilgili teşebbüse aittir. Bu nedenle Raporda Tablo 1 ile arada farklılık bulunmaktadır. (36) Kuruluşların ödenmiş sermaye tutarları sermaye düzeltmesi olumlu farkları ile DHMİ ye bedelsiz devredilen havalimanlarının maliyet bedellerini de kapsamaktadır. www.hazine.gov.tr 163
Tablo 3: HM ve ÖİB Portföyü Mali Rasyoları MALİ RASYOLAR 2011 2012 2013 2014 (*) LİKİDİTE RASYOLARI Cari Oran 1,65 1,58 1,69 1,82 1,90 Asit Test Oranı 0,86 0,88 0,90 0,89 0,92 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,14 0,16 0,20 0,20 0,19 DEVİR HIZI RASYOLARI Stok Dönüş Hızı 7,28 7,77 6,24 7,70 7,20 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 109 110 100 71 73 Nakit Çevirme Süresi (gün) 77 71 83 76 81 KALDIRAÇ RASYOLARI Finansal Kaldıraç 0,43 0,44 0,41 0,35 0,34 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,17 0,13 0,14 0,16 0,18 Özkaynaklar / Aktifler 0,57 0,56 0,59 0,65 0,66 Faizleri Karşılama Oranı 2,71 12,35 4,54-2,01 3,42 KARLILIK RASYOLARI (%) Aktif Getiri Oranı 1,67 2,38 1,70-1,80 1,73 Özsermaye Getiri Oranı 1,73 3,82 1,97-3,50 1,67 Brüt Satış Karı Oranı 0,08 0,07 0,10 0,02 0,09 Faaliyet Karı / Satışlar 0,02 0,03 0,06-0,02 0,04 Vergi Öncesi Kar / Satışlar 0,03 0,04 0,03-0,02 0,02 Dönem Net Karı / Satışlar 0,01 0,02 0,01-0,03 0,01 AKTİF KULLANIM ORANLARI Satışlar / Hazır Kıymetler 15,83 14,44 12,02 17,09 18,33 Satışlar / Alacaklar 3,30 3,27 3,61 5,09 4,91 Satışlar / Aktifler 0,74 0,82 0,78 0,83 0,74 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici 164 www.hazine.gov.tr
Ek 5: HM ve ÖİB Portföyü İstihdam Bilgileri EK 5 KAMU işletmeleri RAPORU HM VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ
Tablo 1: HM ve ÖİB Portföyü Personel Sayıları ve Maliyeti 37 PERSONEL SAYILARI (Ortalama Kişi) 2011 2012 2013 2014 (*) Memur + Sözleşmeli 53.811 53.929 52.464 50.184 50.548 İşçi 91.020 85.408 78.746 71.594 68.904 Toplam Personel Sayısı 144.831 139.336 131.210 121.777 119.452 İSTİHDAM GİDERLERİ (milyon TL) Memur + Sözleşmeli 2.314,6 2.761,7 2.716,3 2.908,8 3.084,7 İşçi 5.106,2 5.408,0 5.132,3 5.269,4 5.630,8 Toplam İstihdam Gideri 7.420,7 8.169,6 7.848,6 8.178,2 8.715,5 PERSONEL MALİYETİ (TL/AY) Memur + Sözleşmeli 3.584,4 4.267,5 4.314,6 4.830,2 5.085,5 İşçi 4.674,9 5.276,6 5.431,3 6.133,4 6.809,9 Toplam İstihdam Gideri 4.269,8 4.886,0 4.984,8 5.596,4 6.080,2 İSTİHDAM GİDERLERİ / (Satış + Faaliyet) (%) Memur + Sözleşmeli 3,1 3,0 2,8 2,6 3,0 İşçi 6,9 5,9 5,4 4,7 5,5 Toplam İstihdam Gideri 10,0 8,9 8,2 7,2 8,5 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (37) Tablo, sadece 31/12/ tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı ve ÖİB portföyünde bulunan KİT lerin ve Kuruluşların geçmişe yönelik verilerini göstermektedir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr adresinde yer alan Tablo 8.1: İstihdam Verileri ne bakılabilir. Tablodaki tutarlar brüttür. 166 www.hazine.gov.tr
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili 38 (31/12/ İtibarıyla) Hizmet Süresi Sayı Yüzde 0-5 Yıllık 19.824 17,7 5-10 Yıllık 14.970 13,3 10-15 Yıllık 10.603 9,5 15-20 Yıllık 19.963 17,8 20-25 Yıllık 12.485 11,1 25 ve Üzeri 34.296 30,6 GENEL TOPLAM 112.141 100,0 Yaş Grupları Sayı Yüzde 0-20 302 0,3 20-30 14.003 12,5 30-40 31.736 28,3 40-50 38.031 33,9 50-60 24.394 21,8 60 ve Üzeri 3.675 3,3 GENEL TOPLAM 112.141 100,0 Eğitim Durumu Sayı Yüzde Okur - Yazar 220 0,2 İlköğretim 19.372 17,3 Lise 14.752 13,2 Meslek Lisesi 27.943 24,9 Yüksekokul 16.906 15,1 Lisans 29.725 26,5 Yüksek Lisans 3.100 2,8 Doktora 123 0,1 GENEL TOPLAM 112.141 100,0 (38) Ek 5 Tablo 2 de yer alan toplam personel sayısı yıl sonu itibarıyla kişi sayısını göstermekte olup geçici işçileri kapsamamaktadır. Ek 5 Tablo 1 de ise geçici işçiler dahil yılı ortalama kişi sayısı esas alınmıştır. www.hazine.gov.tr 167
Tablo 2: HM ve ÖİB Portföyü Personel Profili (31/12/ İtibarıyla) Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 102.147 91,1 Kadın 9.994 8,9 GENEL TOPLAM 112.141 100,0 Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Yabancı Dil Bilen 4.256 3,8 İki veya Daha Fazla Yabancı Dil Bilen 45 0,0 Yabancı Dil Bilmeyen 107.840 96,2 GENEL TOPLAM 112.141 100,0 Kurum Dışı Çalışan Sayı Yüzde Çalıştığı Kurum TBMM 26 9,5 Cumhurbaşkanlığı 7 2,5 Başbakanlık 37 13,5 Bakanlıklar 151 54,9 Diğer KİT'ler 1 0,4 Diğer Kamu 53 19,3 GENEL TOPLAM 275 100,0 Yasal Nedenlerle Çalışan Sayı Yüzde Statüsü SHÇEK 739 13,7 Gazi - Şehit Yakını 603 11,2 Özürlü 2.652 49,3 Eski Hükümlü 1.069 19,9 Diğer 314 5,8 GENEL TOPLAM 5.377 100,0 168 www.hazine.gov.tr
EK 6 HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER KAMU işletmeleri RAPORU
HM VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER Göstergeler/Büyüklükler 2011 2012 2013 2014 (*) KATMA DEĞER HESABI (milyon TL) Dönem Kâr/Zararı 2.421,2 4.172,2 3.391,9-1.926,1 2.751,196 Faiz Gideri 302,7 154,8 146,2 259,1 385,5 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 1.677,2 685,1 1.289,0 470,8 1.697,8 Cari Yıl Amortisman Gideri 3.720,9 3.777,0 3.801,3 4.673,2 4.149,6 İstihdam Giderleri 7.420,7 8.169,6 7.848,6 8.178,2 8.715,5 Toplam 15.542,7 16.958,8 16.477,0 11.655,1 17.699,6 DİĞER GÖSTERGELER (milyon TL) Yatırım Harcaması 6.198,0 6.459,4 7.614,9 8.454,1 9.021,6 Faiz Dışı Fazla 3.016,2 382,2 3.900,8-595,0 2.246,7 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 1.825,4 1.998,4 5.043,1 6.487,0 1.989,9 Bütçeden Transferler (**) 7.908,5 6.651,8 10.655,4 14.891,7 10.939,0 KATMA DEĞER HESABI (GSYİH'ya Oran - %) Dönem Kâr/Zararı 0,187 0,294 0,216-0,110-0,141 Faiz Gideri 0,023 0,011 0,009 0,015 0,020 Karşılıklar (Karşılık Gid. + Kur Farkları) 0,129 0,048 0,082 0,027 0,087 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,287 0,267 0,243 0,267 0,212 İstihdam Giderleri 0,572 0,577 0,501 0,468 0,446 Toplam 1,198 1,197 1,051 0,667 0,906 DİĞER GÖSTERGELER (GSYİH'ya Oran - %) Yatırım Harcaması 0,478 0,456 0,486 0,484 0,462 Faiz Dışı Fazla 0,232 0,027 0,249-0,034-0,115 Bütçeye Katkı (Vergi Harici) 0,141 0,141 0,322 0,371 0,102 Bütçeden Transferler (**) 0,609 0,469 0,680 0,852 0,560 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı (*) Geçici (**) Sermaye - Görev Zararı 170 www.hazine.gov.tr
EK 7 BAĞLI ORTAKLIK VE İŞTİRAKLER KAMU işletmeleri RAPORU
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU I 233 SAYILI KHK KAPSAMINDAKİ KİTLER 172 www.hazine.gov.tr
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU I 233 SAYILI KHK KAPSAMINDAKİ KİTLER www.hazine.gov.tr 173
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU I 233 SAYILI KHK KAPSAMINDAKİ KİTLER 174 www.hazine.gov.tr
KAMU İŞLETMELERİ RAPORU I 233 SAYILI KHK KAPSAMINDAKİ KİTLER www.hazine.gov.tr 175
II HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜNDEKİ DİĞER KAMU İŞLETMELERİ 176 www.hazine.gov.tr
III ÖİB PORTFÖYÜNDEKİ KURULUŞLAR tta Gayrimenkul A.Ş. www.hazine.gov.tr 177
III ÖİB PORTFÖYÜNDEKİ KURULUŞLAR 178 www.hazine.gov.tr
Ek 8: 2013 Yılında İSO 500 de Yer Alan Kamu İşletmeleri EK 8 KAMU işletmeleri RAPORU YILINDA İSO 500 DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ
TÜRKİYE'NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇİNDE YER ALAN KİT LER ve BAĞLI ORTAKLIKLARI Sıralama 2014 Firma veya Müessese Adı Üretimden Net Satışlar ( - milyon TL) 6 5 EÜAŞ - Elektrik Üretim A.Ş. 6.794,95 20 19 TŞFAŞ - Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. 3.525,94 32 41 ETİ MADEN - Eti Maden İşletmeleri 2.228,78 42 44 ÇAYKUR - Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü 1.954,14 47 - TKİ - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu 1.782,83 54 25 TPAO - Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 1.611,33 112 160 ESK - Et ve Süt Kurumu 844,39 130 139 MKEK - Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu 752,35 295 401 TÜLOMSAŞ - Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayii A.Ş. 386,16 Kaynak: İstanbul Sanayi Odası (http://www.iso.org.tr/sites/1/content/500-buyuk-liste-.html) 180 www.hazine.gov.tr
EK 9 KULLANILAN MALİ RASYOLARA İLİŞKİN BİLGİLER KAMU işletmeleri RAPORU
Likidite Rasyoları a. Cari Oran Dönen Varlıklar / K.V. Yabancı Kaynaklar b. Asit-Test Oran (Dönen Varlık. - Stoklar) / K.V. Yabancı Kaynaklar c. Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) Hazır Değerler (Kasa + Banka + Serb. Menk. Değer.) / K.V. Yabancı Kaynaklar Devir Hızı Rasyoları a. Stok Devir Hızı Satılan Mal ve Hizmet Maliyeti / Ortalama Stok b. Alacakların Tahsil Süresi Alacaklar / Net Satışlar c. Stok Devir Süresi Stoklar / Satılan Mal ve Hizmet Maliyeti ç. Borç Ödeme Süresi Borçlar / Satılan Mal ve Hizmet Maliyeti d. Nakit Çevirme Süresi (b + c - ç) * 365 Kaldıraç Rasyoları a. Finansal Kaldıraç Oranı Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplamı b. Özkaynakların Aktif Toplamına Oranı Özkaynaklar / Aktif Toplamı c. U.V. Yabancı Kaynaklar / Özkaynaklar U.V. Yabancı Kaynaklar / Özkaynaklar d. Faizleri Karşılama Oranı (Vergi Öncesi Kâr + Faiz Giderleri) / Faiz Giderleri Kârlılık Rasyoları a. Aktif Kârlılık Oranı Vergi Sonrası Net Kâr + Finansman Giderleri * (1- Kurumlar Vergisi Oranı) / Net Aktif Toplamı b. Özsermaye Kârlılık Oranı Vergi Sonrası Net Kâr / Özkaynaklar Toplamı c. Brüt Satış Kârı Oranı Brüt Satış Kârı / Net Satışlar ç. Faaliyet Kârı / Satışlar Faaliyet Kârı / Net Satışlar d. Vergi Öncesi Kâr / Satışlar Vergi Öncesi Kâr / Satışlar e. Dönem Net Kârı / Satışlar Dönem Net Kârı / Satışlar Aktif Kullanım Rasyoları a. Satışlar / Hazır Kıymetler Net Satışlar / Hazır Kıymetler b. Satışlar / Alacaklar Net Satışlar / Ticari Alacaklar c. Satışlar / Aktifler Net Satışlar / Aktif Toplamı 182 www.hazine.gov.tr