Gelişim Psikolojisi Ders Notları Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL www.gunescocuk.com
Tanımlar Büyüme: Organizmada meydana gelen sayısal (hacimsel) değişiklikler Olgunlaşma: Potansiyel olarak var olan işlevin yerine getirilebilmesi için ulaşılması gereken aşama. Öğrenme: Bireyin çevresiyle etkileşimi ve yaşantıları sonucunda davranışlarında meydana gelen kalıcı değişikliklerdir.
Hazır bulunuş: Bireyin bir davranışı sergilemesi için gerekli tüm donanıma sahip olmasıdır. Büyümeyi, olgunlaşmayı, önceki öğrenmeleri, istekliliği, sağlık durumunu vb. içerebilir Gelişim: Bireyin doğuştan getirdiği özelliklerine ve çevreyle olan etkileşimine bağlı olarak fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal özelliklerinde meydana gelen olumlu değişimlerdir. Gelişimin olması için büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve hazırbulunuşluk gereklidir.
Gelişimin Temel İlkeleri Gelişime kodlanmış olarak doğarız. Genetik ve çevresel değişkenler birbirini etkiler. Gelişim dinamik bir süreçtir ve yaşam boyu devam eder. Gelişim ardışık, her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak oluşan bir süreçtir. Bu hiyerarşik bir düzenle ilerler.
Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişim baştan ayağa ve içten dışa doğru gerçekleşir. Gelişim, genelden özele doğrudur. Gelişim alanlarının önemi, değişik dönemlerde farklılaşabilir.
Gebelik Döneminde Fetüsün Gelişimi Gebelik döneminde anne adayı; Fiziksel, hormonal ve nöro-kimyasal değişiklikler yaşar. Bu dönem psikolojik ve sosyal açıdan oldukça yoğun stres yaşanan bir dönemdir. Anne adayı için psikolojik gelişim sürecinde önemli bir aşamadır.
Winnicot; Anne adayının zihinsel meşguliyeti bebek üzerine odaklanır. Bebeğini kendinden ayrı bir birey olarak zihninde canlandırır. Onunla ilgili hayaller, beklentiler, fantaziler, kaygılar yaşar. Kendi annelik becerileri ile ilgili endişeleri de olur. Bowlby nin tanımladığı Bağlanma ile ilgili ruhsal yapılanma da bu dönemde önemlidir. Anne adayının kendi ebeveyni ile ilgili bağlanması belirleyicidir.
İmge Bebek Bebek, daha dünyaya gelmeden, hattâ anne karnına bile düşmeden, annebaba adayının zihninde doğar. Anne adayının kendi bebeklik ve çocukluk ilişkileri ve deneyimleri, fantezileri, umutları, korkuları, tabuları, kültürel inançları, alışkanlıkları, yaşam zorlukları ve daha pek çok şey imge bebek kavramını belirler.
Anne ve bebeğin sağlığını olumsuz etkileyebilecek risk faktörleri Anne adayının yaşı gebelik öncesi kilosu boyu gebelik öncesi ve sırsında geçirilmiş enfeksiyonlar kronik hastalıklar beslenme, uyku vs. fiziksel durumlar ruhsal durumu daha önceki gebelik deneyimleri akraba evliliği çoğul gebelik sigara kullanımı stres
Beyin Gelişimi
Beyin hücrelerinin gelişimi fötal gelişimin 1. ayında başlar. Doğumda 100 milyar beyin hücresi vardır.
Her bir sinir hücresinde 15.000 sinaptik bağlantı vardır. Çevresel uyarılarla her bir snaptik bağlantı büyür ve değişir.
Beyin Gelişiminin Basamakları 1. Hücre olgunlaşması 2. Hücre göçü 1. faz: prenatal dönem, anne 3. Hücre farklılaşması 4. Hücre olgunlaşması (dallanma) 5. Sinaptogenez karnındaki çevreden etkilenir. 6. Hücre ölümü ve snaptik budanma 2. faz: prenatal olarak başlayıp postnatalde de devam eder. 7. Miyelogenez 8. Farklı beyin bölgeleri arasındaki bağlantıların gelişimi
Beynin bağlantılarının çok büyük bir kısmı ilk yaşta gelişir. 3 yaşına gelindiğinde beyin gelişiminin %80 ni tamamlanmıştır. 10 yaşına gelmeden erişkin beyninin 2 katı kadar gelişim olur. 10 yaşında beyin gelişimi durur ve budama başlar. Beynin gelişimi; Bağlanma, aile ilişkileri ve beslenme gibi duygusal, sosyal ve biyolojik etkiler gibi birçok faktörden etkilenir. Genetik de önemli bir faktördür. Beslenme % 60 önemlidir, 3. yılda bu etki % 30 kadardır.
Duyu sistemleri doğum öncesinde ve doğumdan sonraki ilk aylarda hızla gelişir İşitme doğumdan önce başlar Görme duyusu ilk yıl yetişkin düzeyine ulaşır 1-2 yaş: Hemisferler arası bağlantıların artışı, görsel-uzaysal ve görsel duyusal-motor becerilerin gelişmesi 2-12 yaş: Konuşma alanlarında belirgin dentritik dallanma
Hipokampus 1 yaşta gelişmeye başlar, otobiyografik bellek 4. yaşta gelişir Motor korteks 9. yaşta sefalokaudal (baş, kollar- bacaklar) ve proksimodistal ( baş, gövde, kollar, eller, parmaklar) olarak gelişir 6. yaşa kadar PFK in gelişimi ile yönetici işlevler gerçekleştirilir 14. yaşta yargılama yetisi gelişir
11-13 yaşlarda görsel-uzaysal ve görselişitsel alanların olgunlaşmaya devam eder 14-17. yaşlarda bu alanlarla birlikte somatik sistemler de olgunlaşmada pik yapar 18-21 yaşlar arasında frontal yönetici işlevler olgunluk kazanır
Beyin Gelişiminde Nörotransmitter ve Nöropeptitler NT, nöronlardan salınır ve nöronlar arasındaki iletişimi düzenler.»seratonin»noradrenalin»dopamin»gaba
11.25.08 Infant-Toddler 5, D.Richardson 20