VERGİ KILAVUZU 2010 Muzaffer EMEKCİ Gelirler Başkontrolörü Fatih KIZILTEPE Gelirler Kontrolörü Mayıs - 2010
Hazırlık, Baskı ve Cilt: KURTİŞ MATBAACILIK Tel.: (0.212) 613 68 94 (pbx) Fax: (0.212) 613 68 96 www.kurtis.com.tr kurtis@kurtis.com.tr
ÖNSÖZ Özverili ve dikkati bir çalışmanın ürünü olarak ortaya çıkan, pek çok pratik bilgiyi rahatlıkla bulabileceğiniz elinizdeki bu kılavuzu, her sene olduğu gibi bu yıl da sizlere sunmanın mutluluğunu ve kıvancını yaşıyoruz. Kılavuzumuz, mevzuat değişiklikleri, uygulamada karşılaşılan zorluklar ve zamanaşımı süreleri dikkate alınarak yeniden hazırlanmakta olup Gelirler Kontrolörleri Derneği üyelerinden oluşturulan bir ekip tarafından incelendikten sonra basıma hazır hale gelmektedir. Eser, vergi usul, gelir, kurumlar, KDV ve diğer kanunlarla yapılan önemli değişiklikleri de kapsayan, özellikle vergi kanunlarındaki rakamsal düzenlemeleri zamanaşımı ve yürürlük tarihleriyle birlikte dikkate alan, böylece güncel mevzuata pratik bir şekilde ulaşmaya imkan sağlayan bir kılavuz niteliğindedir. Avrupa Birliği tam üyeliği ve uluslararası ekonomik bütünleşme sürecinde yapısal reform olarak değerlendirebileceğimiz 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 5795, 5838, 5904 ve 5951 sayılı bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanunlar ve 5811 sayılı Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun ile vergi kanunlarında yapılan değişiklikler kılavuzumuzda ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Ayrıca, eserimizde; kamu maliyesi içerisinde ağırlıklı paya sahip vergi gelirlerinin bileşimi ve toplanan bu vergilerin harcanması, döviz kurları ve fiyat endeksleri ile ayrıca tekdüzen muhasebe sistemi ve mali tabloların finansal rasyolarla değerleme ölçüleri ve daha pek çok pratik bilgi ana hatları ile yer almıştır. Kılavuzu bir klasik eser olarak camiamıza kazandıran Viyana Büyükelçiliği Maliye Müşaviri üstadımız Mahmut Sayın a ve her sene daha da gelişmesine olan değerli katkıları dolayısıyla Gelirler Başkontrolörü Mustafa Dündar a teşekkürü borç biliriz. Vergi Kılavuzu 2010 un tüm okuyuculara faydalı olması en büyük dileğimizdir. Ankara,. Muzaffer EMEKCİ Gelirler Başkontrolörü Fatih KIZILTEPE Gelirler Kontrolörü 3
4
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 3 1 VERGİ USUL KANUNU... 11 1.1 GECİKME FAİZİ... 11 1.2 TAHAKKUKTAN VAZGEÇME... 11 1.3 MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ... 11 1.3.1 Bildirmeler... 11 1.3.2 T.C. Kimlik Numarası Kullanım Mecburiyeti... 13 1.3.3 Defter Tutma Tasdik ve Hadleri... 13 1.3.4 Fatura Kullanma Mecburiyeti... 15 1.3.5 Yıllık Bildirimler... 15 1.3.6 Beyanname Tasdiki... 16 1.4 TAHSİLÂT VE ÖDEMELERİN BANKA, PTT VE KATILIM BANKALARI ARACILIĞI İLE YAPILMASI... 17 1.5 E-BEYANNAME UYGULAMASI... 18 1.6 İKTİSADİ İŞLETMELERE DAHİL KIYMETLERİ DEĞERLEME... 19 1.7 SERVETLERİ DEĞERLEME... 20 1.8 REESKONT HESAPLAMASI... 21 1.9 REESKONT VE AVANS İŞLEMLERİNDEKİ İSKONTO VE FAİZ ORANLARI... 21 1.10 KKDF ORANLARI... 22 1.11 BORSADA RAYİCİ OLMAYAN YABANCI PARALARIN YILSONU DEĞERLEMELERİNDE ESAS ALINACAK KUR DEĞERLERİ... 22 1.12 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİ VE DEĞERLEMESİ... 22 1.13 ENFLASYON DÜZELTMESİ VE YENİDEN DEĞERLEME ORANI... 24 1.14 AMORTİSMAN VE NİSBETLERİ... 25 1.15 VERGİ CEZALARI... 64 1.15.1 En Az Ceza Haddi... 64 1.15.2 Vergi Ziyaı Suçu ve Cezası... 64 1.15.3 Usulsüzlük Cezaları... 65 1.15.3.1 Usulsüzlük Dereceleri ve Cezaları... 65 1.15.3.2 I inci Derece Usulsüzlükler... 65 1.15.3.3 II nci Derece Usulsüzlükler... 65 1.15.4 Özel Usulsüzlükler ve Cezaları... 66 1.15.5 Damga Vergisinde Özel Usulsüzlük Cezası... 68 1.15.6 Bilgi Vermekten Çekinenler İle 256, 257 ve Mükerrer 257 nci Madde Hükmüne Uymayanlar İçin Ceza... 68 1.15.7 E-beyanname Verilme Mecburiyetine Uyulmaması Halinde Özel Usulsüzlük Cezası... 68 1.15.8 üç kat vergi ziyaı cezası uygulaması... 69 1.16 ZAMANAŞIMI... 69 1.17 UZLAŞMA KOMİSYONLARININ YETKİ SINIRLARI (2010 YILI)... 71 1.18 VERGİ YARGISI... 72 5
6 1.19 ÖZELGE (MUKTEZA)... 73 2 GELİR VERGİSİ... 75 2.1 TİCARİ KAZANÇ... 75 2.1.1 Şirket Ortaklarının GV Karşısındaki Durumu... 75 2.1.1.1 Şahıs Şirketi Ortakları... 75 2.1.1.2 Sermaye Şirketi Ortakları... 76 2.1.2 BASİT USUL... 76 2.1.2.1 Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartları (GVK Md. 47)... 76 2.1.2.2 Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları (GVK Md. 48)... 76 2.1.3 Gerçek Usulde Ticari Kazanç... 78 2.1.3.1 Şahıs şirketi ortakların kazançlarına ait gelir unsurları... 78 2.1.4 Yurtdışında Elde Edilen Kazançlara İstisna Uygulaması... 78 2.1.5 YATIRIM İNDİRİMİ... 78 2.2 YENİDEN DEĞERLEME ORANI... 79 2.3 KUR FARKLARI İLE KREDİ FAİZLERİNİN MALİYET VEYA GİDER YAZILMASI DURUMLARI... 79 2.4 GAYRİMENKUL SATIŞ KAZANÇLARINDA VERGİLENDİRME... 80 2.5 İSTİSNA OLAN ÜCRETLER... 80 2.6 GERÇEK ÜCRETLERDE İNDİRİMLER... 83 2.6.1 Sakatlık İndirimi... 84 2.6.2 Asgarî geçim indirimi... 84 2.7 ÜCRET HESAPLAMALARINDA NET-BRÜT İLİŞKİSİ... 85 2.8 ÜCRETLERDE VERGİ TERKİNİ... 86 2.9 SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA İSTİSNA... 86 2.10 GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASI... 87 2.11 EMSAL KİRA BEDELİ ESASI (GVK MD. 73)... 88 2.12 GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARININ BEYANI... 88 2.13 YARGI KARARLARINA GÖRE TAHSİL EDİLEN KİRA VE FAİZ GELİRLERİ... 88 2.14 GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARINDA VERGİ TEVKİFATI... 88 2.15 MENKUL SERMAYE İRATLARININ VERGİLENDİRİLMESİ... 88 2.16 DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR... 91 2.16.1 Değer Artışı Kazançları... 91 2.16.2 Arızi Kazançlar... 96 2.17 GELİRİN TOPLANMASI VE YILLIK BEYANNAME... 96 2.18 GELİRDEN İNDİRİLECEK KALEMLER... 99 2.19 GELİR VERGİSİ TEVKİFATI VE NİSBETLERİ... 101 2.20 GELİR VERGİSİ TARİFELERİ... 106 2.21 İNDİRİMLİ GELİR VERGİSİ... 106 2.22 GEÇİCİ VERGİ VE ORANLARI... 106 3 KURUMLAR VERGİSİ... 109 3.1 MÜKELLEFİYET... 109 3.1.1 Mükellefler... 109
3.1.2 Tam ve Dar Mükellefiyet... 110 3.1.3 Tam Mükellefiyet... 110 3.1.4 Dar Mükellefiyet... 111 3.2 İSTİSNALAR... 111 3.2.1 İştirak kazançları istisnası... 111 3.2.2 Yurt dışı iştirak kazançları istisnası... 111 3.2.3 Tam mükellef anonim şirketlerin yurt dışı iştirak hisselerini elden çıkarmalarına ilişkin istisna... 112 3.2.4 Taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan hakları satış kazancı istisnası... 112 3.2.5 Bankalara veya TMSF ye borçlu durumda olan kurumlar ile bankalara tanınan istisna.. 114 3.2.6 Yurt dışı şube kazançları... 114 3.2.7 Diğer kanunlarda yer alan istisnalar... 114 3.3 KONTROL EDİLEN YABANCI KURUM KAZANCI... 117 3.4 DİĞER İNDİRİMLER... 118 3.5 ÖRTÜLÜ SERMAYE... 120 3.6 TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI... 123 3.7 TAM MÜKELLEF KURUMLARA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ KESİNTİSİ... 125 3.8 KURUMLAR VERGİSİ ORANLARI... 128 3.9 YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA KURUM KAZANCININ TESBİTİ... 128 3.9.1 Beyan Esası... 128 3.9.2 Dar Mükellefiyette Vergi Kesintisi... 130 3.10 ORTAK HÜKÜMLER VE GEÇİCİ MADDELER... 131 3.10.1 Kurumlar Vergisi Oranı ve Geçici Vergi... 131 3.10.2 İndirimli Kurumlar Vergisi... 131 3.10.3 KOBİ BİRLEŞMELERİ... 133 3.10.4 Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu... 134 3.10.5 Diğer Kanunlardaki Muafiyet, İstisna ve İndirimlerin Sınırı... 137 3.10.6 Geçici Hükümler... 138 4 KATMA DEĞER VERGİSİ... 139 4.1 KDV DE TEVKİFAT UYGULAMASI... 139 4.2 KDV KANUNU NDA DEĞİŞİKLİKLER VE GÜNCEL TEBLİĞLER... 142 4.3 KDV GENEL ORANLARI... 144 4.4 GÜNCEL KDV ORAN LİSTESİ... 144 4.5 İÇ YÜZDE FORMÜLÜ İLE KDV HESAPLAMA:... 152 5 SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI... 153 5.1 ASGARİ ÜCRET VE KANUNİ KESİNTİLER... 153 5.2 SSK PRİMLERİ... 153 5.3 İŞÇİLERİN YILLIK ÜCRETLİ İZİN SÜRELERİ... 153 5.4 İŞ KANUNUNDA YER ALAN İDARİ PARA CEZALARI... 154 5.5 HİZMET SÖZLEŞMESİ SONA ERDİRİLİRKEN DİKKATE ALINACAK BİLDİRİM SÜRELERİ VE İHBAR TAZMİNATI TUTARLARI... 156 7
5.6 50 VE DAHA FAZLA İŞÇİ ÇALIŞTIRILAN İŞYERLERİNDE ÇALIŞTIRILMASI ZORUNLU OLAN ÖZÜRLÜ VE ESKİHÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA ORANI... 156 5.7 KIDEM TAZMİNATI TAVAN ÜCRETİ... 157 5.8 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK İDARİ PARA CEZALARI (2010 YILI)... 157 5.9 VERGİDEN İSTİSNA KIDEM TAZMİNATI... 160 5.10 SSK PRİM ÖDEMESİNDE TAVAN VE TABAN ÜCRETLER... 160 5.11 İŞÇİLERİN EMEKLİ OLMA ŞARTLARI... 160 5.12 İŞSİZLİK SİGORTASI KESİNTİ ORANLARI... 161 5.13 KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ.... 161 6 DİĞER MEVZUAT... 163 6.1 VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ İSTİSNA HADLERİ VE ORANLARI... 163 6.2 VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ TEVKİFAT ORANLARI... 163 6.3 MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ... 164 6.4 488 SAYILI DAMGA VERGİSİ KANUNU UYGULAMALARI... 167 6.5 ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ... 169 6.6 TECİL VE TECİL FAİZİ ORANLARI... 180 6.7 TECİL EDİLMEYECEK KAMU ALACAKLARI... 181 6.8 FAZLA VEYA YERSİZ TAHSİL EDİLEN VEYA İADESİ GEREKEN VERGİLER İÇİN MÜKELLEFE ÖDENECEK FAİZ... 181 6.9 ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ... 181 6.10 ŞANS OYUNLARI VERGİSİ... 182 6.11 GECİKME ZAMMI VE NİSBETLERİ... 183 6.12 KANUNİ SÜRESİ İÇİNDE SADECE BANKAYA ÖDENMESİ ZORUNLU OLAN VERGİLER... 183 6.13 YURT DIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI GEREKTİREN BORÇ MİKTARI... 184 6.14 TAHSİL İMKÂNSIZLIĞI SEBEBİYLE TERKİN... 184 6.15 GELİR VERGİSİNDEN İSTİSNA HARCIRAHLAR... 184 6.16 YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ... 185 6.17 BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ ORANI... 187 6.18 EMLAK VERGİSİ ORANLARI... 186 6.19 HARÇLAR... 187 6.20 DEĞERLİ KÂĞIT BEDELLERİ... 205 6.21 BAKANLAR KURULUNCA VERGİ MUAFİYETİ TANINAN VAKIFLAR... 206 6.21.1 Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflara Sağlanan Ayrıcalıklar:... 206 6.21.2 Vergi Muafiyetine Tabi Vakıflar için aranan Asgari mal varlığı ve gelir tutarları... 207 6.21.3 Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflar Listesi... 207 6.22 KAMU MENFAATİNE YARARLI DERNEKLER... 212 6.22.1 Kamuya Yararlı Derneklere Tanınan Vergisel ve Diğer Avantajlar... 212 6.22.2 Kamu Menfaatine Yararlı Dernekler Listesi... 214 6.23 KATSAYILAR VE DEVLET MEMURLARINA SAĞLANAN SOSYAL YARDIMLAR... 221 6.24 HARCIRAHLAR... 221 6.25 ARAÇ MUAYENELERİNDEN ALINACAK HARÇLAR... 221 8
6.26 BEDELSİZ YATIRIM YERİ TAHSİSİ... 222 6.27 KANUNİ FAİZ VE TEMERRÜT FAİZİ ORANLARI... 222 6.28 BELEDİYE GELİRLERİ... 223 6.28.1 İlan ve Reklam Vergisi... 223 6.28.2 Eğlence Vergisi... 223 6.28.3 Çevre Temizlik Vergisi... 223 6.28.4 Haberleşme Vergisi... 224 6.28.5 Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi... 224 6.28.6 Yangın Sigortası Vergisi... 224 7 PRATİK BİLGİLER... 227 7.1 VERGİ BEYANNAMELERİNİ VERME VE VERGİLERİ ÖDEME ZAMANLARI... 227 7.2 VERGİ TÜRÜ KODLARI... 230 7.3 TEKDÜZEN HESAP PLANI... 230 7.4 NET BUGÜNKÜ DEĞER HESAPLAMA FORMÜLLERİ... 238 7.5 RASYO ANALİZLERİ... 238 7.5.1 Likidite Rasyoları:... 238 7.5.2 Mali Rasyolar:... 238 7.5.3 Faaliyet Rasyoları:... 238 7.5.4 Kârlılık Rasyoları:... 239 7.6 KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELER... 239 7.7 BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ... 239 7.8 2010 YILINDA BEYANNAMELERİNİ İMZALATMAK ZORUNDA OLMAYANLAR... 239 7.9 İSTİSNA İŞLEMLER İÇİN YMM RAPORU DÜZENLEME SINIRI... 240 7.10 EK MALİ TABLO VERİLMESİNİN SINIRI... 240 7.11 ÇEVRE İLE İLGİLİ KURALLARA UYMAYANLARA 2010 YILINDA UYGULANACAK PARA CEZALARI... 240 7.12 ŞİRKETLER İÇİN ASGARİ SERMAYE VE ARTIRIM İÇİN SON TARİHLER:... 244 7.13 VERGİ TAHSİLATI YETKİSİNE SAHİP BANKALARIN LİSTESİ... 244 7.14 VERGİDEN İSTİSNA ÇOCUK, AİLE VE EŞ YARDIMI... 245 7.15 BANKALARIN KARŞILIKSIZ ÇEK ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ(ÜST LİMİT)... 245 7.16 2010 YILI VERGİ TAKVİMİ... 246 7.17 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER... 255 8 KAVRAMLAR... 257 9
10