Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir ÇALIŞMA HAYATINDA SOSYAL DİYALOĞUN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ BÜLTEN - 2017/1 BİRLİKTE VARIZ
ÇALIŞMA HAYATINDA SOSYAL DİYALOĞUN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) nın ana yararlanıcısı olduğu Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi Projesi, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi teknik desteği ile yürütülmektedir. Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) kapsamında, 2016 yılının Ağustos ayında imzalanmış olan ve Türkiye de her düzeyde sosyal diyaloğun geliştirilmesini hedefleyen Proje nin program otoritesi Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB) dir. Proje ile bütüncül bir yaklaşım içinde, sosyal ortaklar, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile toplum genelinde, sosyal diyaloğa ilişkin farkındalığın artırılmasına öncelik verilmekte; kamuoyu, işçiler, işverenler ile kamu kurum ve kuruluşlarının çalışanları nihai yararlanıcılar olarak değerlendirilmektedir. Projenin Odağı... 2,5 milyon Avroluk doğrudan hibe, 1 milyon Avroluk da hibe bileşeninden oluşan projenin odağında; işçi, işveren ve memur sendika ve konfederasyonları; örgütlü işçi ve işverenler; örgütlü olmayan işçi ve işverenler; eğitim kurumları, öğretmenler, akademisyenler ve öğrenciler; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı personeli (İŞKUR ve SGK dahil); kolluk kuvvetleri, yerel yönetimler; toplu iş uyuşmazlıkları ile ilgilenen hakim ve savcılar; İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları ile büyük, orta-küçük ölçekli işletmeler yer almaktadır. Genel Hedefler... 24 ay sürmesi planlanan proje sonucunda, ÇSGB, ilgili kuruluşlar ve sosyal ortakların kapasitelerinin artırılarak çalışma hayatında sosyal diyaloğun geliştirilmesi; kurumların ve kamuoyunun örgütlenme özgürlüğü ile sosyal diyalog konusundaki farkındalığının her seviyede artırılması ve sosyal diyalog mekanizmalarının güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi Projesi çerçevesinde, söz konusu sonuçlara, geniş kapsamlı, çok yönlü faaliyetler, eğitimler, çalışma ziyaretleri, yarışmalar, yayınlar ve yoğun bir bilgilendirme çalışmasıyla ulaşılması planlanmıştır.
İLK SOMUT ADIMLAR... Türkiye de sosyal diyaloğu geliştirmeyi ve bu konudaki farkındalığı artırmayı hedefleyen Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi Projesi nde ilk somut adımlar atıldı. ILO Türkiye Ofisi Direktörü Numan Özcan ve ÇSGB Çalışma Genel Müdürü Nurcan Önder başkanlığındaki proje heyeti TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, DİSK, MEMURSEN, KAMUSEN, KESK ve TİSK i ziyaret ederek projenin öncelikleri hakkında bilgi verdi. Ziyaretlerde sosyal tarafların görüş ve önerileri üzerinde duruldu. Disk Ziyareti Hak-İş Ziyareti KESK Ziyareti Kamu-Sen Ziyareti Memur-Sen Ziyareti TİSK Ziyareti Projenin İlk Yönlendirme Komitesi Toplantısı Geniş Katılımla Gerçekleşti Projenin ilk Yönlendirme Komitesi toplantısı da 2016 yılı Aralık ayı içinde gerçekleştirildi. ÇSGB, AB Türkiye Delegasyonu, MFİB, ILO yetkililerinin yanı sıra, Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Avrupa Birliği Bakanlığı ile konfederasyon temsilcilerinin katıldığı toplantıda, proje kapsamında 2017 de atılacak adımlar ele alındı. Türkiye de sosyal diyaloğun güçlendirilmesi konusunda ILO nun tecrübesini ilgili sosyal taraflara aktaracaklarını vurgulayan Türkiye Ofisi Direktörü Numan Özcan, projenin başlangıç aşamasında gerçekleştirilen konfederasyon ziyaretlerinde, en üst yönetim organlarının projeye verdikleri desteği görmekten büyük memnuniyet duyduklarını ifade etti. Özcan, ILO sosyal diyalog alanında dünyadaki en yetkin ve tecrübeli kuruluştur. Uygulamadaki bazı zorlukları, sorunları, birlikte çalışarak, ortak çözüm yolları arayarak aşmaya gayret edeceğiz. ILO nun teknik desteğini verdiği proje bu kapsamda çok iyi ve güçlü bir temel sağlıyor diye konuştu. Çalışma Genel Müdürü Nurcan Önder, sosyal tarafların ve kamunun ilgili kuruluşlarının sosyal diyalog konusundaki kapasitelerinin artırılması için yoğun çaba sarf ettiklerini vurguladı. Bakanlığın sosyal diyalog konusundaki anlayışının, sosyal taraflara danışma, işbirliği ve müzakere temeline dayandığını, bu anlamda sosyal tarafları çok olan bir bakanlık olduklarını belirten Önder, özellikle üçlü sosyal diyalog mekanizmalarını etkin kullanmaya, endüstri ilişkileri sisteminin tüm aktörlerinin görüş ve önerilerini almaya özen gösterdiklerini ifade etti. Önder Proje ile ulusal düzeyden iş yeri düzeyine kadar her aşamada sosyal diyalog kültürünü yaygınlaştırmayı hedefliyoruz. dedi.
KİLİT KAVRAMLAR... Üçlü Yapıda Faaliyet Gösteren Tek Birleşmiş Milletler Teşkilatı: ILO ILO, 1919 yılında kuruluşu ile birlikte hükümetler, işçiler ve işverenler arasında tüm dünyada çalışma mevzuat ve standartlarının geliştirilmesi konusunda üçlü işbirliğinin kapılarını açmıştır. ILO nun üç anahtarı ILO sosyal adaleti ve uluslararası planda tanınan insan ve emek haklarını kalıcı evrensel barışın sağlanması için sosyal adalet elzemdir anlayışı çerçevesinde gerçekleştirmek için çalışmaktadır. ILO nun faaliyetlerinin temelini, sosyal ve ekonomik kalkınmayı geliştirmek amacıyla hükümetler, işçi ve işveren örgütleri arasındaki işbirliği oluşturmaktadır. ILO ya özgü olan ve işçiler ile işverenlerin hükümetle birlikte eşit söz hakkına sahip olduğu bu yapı sosyal diyaloğun hayata geçtiği en temel örnektir. Üçlü yapı anlayışı, sosyal ortakların görüşlerinin ILO çalışma standartları, politikaları ve programlarına ilk elden yansıtılmasını güvence altına almaktadır. Üçlü yapı ilkesi, ILO Anayasası başta olmak üzere, tüm organlarında ve uygulamalarında ortaya konulmaktadır. ILO, resmi ve sosyal ortakların temsilcilerini standart geliştirme ve standartların uygulanmasını denetleme süreçlerinde bir araya getirmek amacıyla üçlü yapı ilkesini Uluslararası Çalışma Konferansı ve Genel Kurulu başta olmak üzere tüm organlarında ve faaliyetlerinde benimsemiştir. Üçlü yapı ve sosyal diyalog ILO nun yapı taşlarıdır. Üçlü yapı ilkesinin yalnızca uluslararası düzeyde değil, ulusal düzeyde de uygulanmasını sağlamak amacıyla ILO Anayasası nda, Filedelfiya Bildirgesi nde, spesifik sözleşmeler ve tavsiye kararlarında, üçlü danışma ve sosyal diyalog ilke kararlarında sosyal diyalog mekanizmasına özel önem vermiştir. ILO ya göre, üçlü yapı ilkesinin ulusal düzeyde uygulanması uluslararası düzeyde uygulanmasının önkoşuludur. İşçi Sendikaları İşveren Kuruluşları Politikalar Sosyal Diyalog Nedir? Hükümet Sosyal diyalog işçilerin, işverenlerin ve hükümetin istihdam ve işyerine ilişkin konularda karar alma süreçlerine katılmasını ifade eder. Ekonomik ve sosyal konular ile çalışma hayatına ilişkin konularda söz konusu grupların temsilcileri arasında her seviyede bilgi alışverişi, danışma ve müzakere süreçlerini içerir. Sosyal diyalog, bir taraftan sosyal ve ekonomik gelişmenin sağlanmasının bir aracı iken, diğer taraftan toplumda ve işyerlerinde kişilere söz hakkı tanıması bakımından kendi başına bir amaçtır. Sosyal diyalog işçiler ve işverenler (sosyal ortaklar) arasında ikili düzeyde olabileceği gibi, hükümeti de içerecek biçimde üçlü düzeyde gerçekleşebilir. Üçlü sosyal diyalogda bir araya gelen işçi, işveren ve hükümet temsilcileri işyerlerini veya işçi ve işverenlerin menfaatlerini etkileyen kamu politikaları, mevzuat yahut diğer karar alma süreçleri hakkında görüşmelerde bulunurlar. İkili sosyal diyalog, toplu iş sözleşmeleri yahut müzakere, işbirliği ve anlaşmazlıkların önlenmesi ile çözülmesi gibi biçimlerde uygulanabilir. Sivil toplumun da karar alma süreçlerine dahil edilmesiyle gerçekleşen genişletilmiş sosyal diyalog ise daha demokratik toplumların inşa edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi için ILO nun Araçları 2008 yılında 97. Uluslararası Çalışma Konferansı nda kabul edilen ILO nun Adil Küreselleşme için Sosyal Adalet Deklarasyonu dört stratejik hedef belirlemiştir: 1. İstihdamın artırılması 2. Sosyal koruma önlemlerinin geliştirilmesi ve artırılması 3. Sosyal diyalog ve üçlü yapının geliştirilmesi 4. İşte temel ilkeler ve haklara saygı duyulması, geliştirilmesi ve gerçekleştirilmesi Deklarasyon, sosyal diyalog ve üçlü yapının geliştirilmesini ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmenin desteklenmesi; istihdam ve insana yakışır iş stratejilerini etkileyen ulusal ve uluslararası politikalarda uzlaşı sağlanması ve iyi endüstri ilişkilerinin kurulması açısından en önemli araç olarak belirlemiştir. ILO, uluslararası çalışma normlarının belirlenmesinde yetkili ve uzman bir kuruluştur. ILO nun geliştirdiği uluslararası çalışma standartlarının bir kısmı sosyal diyalog açısından özel bir öneme sahiptir: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye de Sosyal Diyaloğu En Çok Destekleyen Kurumdur Türkiye, 1932 yılından beri, sosyal diyalog konusuna en iyi örnek olarak gösterilen ILO nun örgüt yapısı ve karar alma süreçlerinde yer almakta, ILO nun üçlü yapısı içerisinde çalışma hayatının aktörleri ile bir araya gelmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın uygulamakla yükümlü olduğu kanunlar çerçevesinde ulusal düzeyde üçlü sosyal diyaloğun yanında; yerelde ve işletme düzeyinde de ikili birçok sosyal diyalog mekanizması bulunmaktadır. 1948 tarihli ve 87 sayılı Örgütlenme Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi 1949 tarihli ve 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi 1971 tarihli ve 135 sayılı İşçi Temsilcileri Sözleşmesi 1976 tarihli ve 144 sayılı Üçlü Danışma (Uluslararası Çalışma Standartları) Sözleşmesi 1978 tarihli ve 151 sayılı Çalışma İlişkileri (Kamu Hizmeti) Sözleşmesi 1981 tarihli ve 154 sayılı Toplu Pazarlık Sözleşmesi Bu standartlar; sosyal ortakların faaliyetlerini yürütürken hükümetlerden ve birbirlerinden bağımsız olmalarını; kendi programlarını geliştirebilmelerini; özgür ve gönüllü müzakereler yoluyla üyelerinin menfaatlerini temsil edebilmelerini ve eylemlerini tam bir özgürlük içinde gerçekleştirmelerini gerekli kılmaktadır. Üçlü sosyal diyalog mekanizmaları, Bakanlık tarafından, çalışma hayatında yer alan başlıca paydaşlar arasında görüş birliği oluşturmak ve demokratik katılımı teşvik etmek amacıyla, etkin olarak işletilmektedir. Başarılı sosyal diyalog yapıları ve süreçleri oluşturmak için adım atmak, önemli ekonomik ve sosyal sorunları çözmede mutabakat metinleri çıkarmak, sosyal ve ekonomik alanda barış ve istikrarı geliştirmek için sosyal diyaloğu etkin olarak kullanmak ÇSGB nin öncelikleri arasında yer almaktadır. ILO nun 144 sayılı Üçlü Danışma Hakkındaki Sözleşmesi ne dayanılarak, 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenen Üçlü Danışma Kurulu en etkin çalıştırılan sosyal diyalog mekanizmalarından birisidir. Tablo: Türkiye de Uygulanan Sosyal Diyalog Mekanizmalarından Seçilmiş Örnekler Üçlü Sosyal Diyalog Mekanizmaları Ekonomik ve Sosyal Konsey Çalışma Meclisi Asgari Ücret Tespit Komisyonu Üçlü Danışma Kurulu Yüksek Hakem Kurulu Kamu Personeli Danışma Kurulu Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Mesleki Yeterlilik Kurumu Sektör Komiteleri İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları İkili Sosyal Diyalog Toplu İş Sözleşmeleri İşyeri Sendika Temsilciliği Yıllık Ücretli İzin Kurulu İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Disiplin Kurulu
PROJENİN GENEL HEDEFİ Türkiye de her düzeyde sosyal diyaloğun desteklenmesi PROJENİN ÖZEL HEDEFİ Sosyal tarafların ve ilgili kamu kurumlarının sosyal diyalog konusunda kapasitelerinin güçlendirilmesi ve sosyal diyaloğa ilişkin farkındalığın bütüncül bir bakış açısı ile her düzeyde artırılması... PROJENİN SÜRESİ 24ay PROJENİN BİLEŞENLERİ Proje 2 bileşenden oluşmaktadır. Doğrudan Hibe Bileşeni: Aşağıda detayları verilmiş olan beklenen sonuçlardan 1 ve 2 altındaki faaliyetler, doğrudan hibe sözleşmesi ile gerçekleştirilecektir. (24 ay) Hibe Bileşeni: Sonuç 3 altındaki faaliyetler hibe sözleşmesi ile gerçekleştirilecektir. (12 ay) PROJENİN BÜTÇESİ Bileşenler Tahmini Toplam Maliyet ( ) Doğrudan Hibe Bileşeni 2.500.000 Hibe Bileşeni 1.000.000 Toplam 3.500.000 PROJENİN HEDEF KİTLESİ İşçi, işveren ve memur sendika ve konfederasyonları Örgütlü işçi ve işverenler Örgütlü olmayan işçi ve işverenler Eğitim kurumları, öğretmenler, akademisyenler ve öğrenciler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı personeli (İŞKUR ve SGK dahil) Kolluk kuvvetleri ve yerel yönetimler Toplu iş uyuşmazlıkları ile ilgilenen hakim ve savcılar İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları Büyük, orta-küçük ölçekli işletmeler
1 PROJENİN BEKLENEN SONUÇLARI VE HEDEFLENEN ÇIKTILAR SONUÇ 1 İLE HEDEFLENEN ÇIKTILAR SONUÇ 1: Çalışma hayatında sosyal diyaloğun geliştirilmesi amacıyla, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın, ilgili kurumların ve sosyal tarafların kapasitesinin güçlendirilmesi. 1. Yaklaşık 1.100 kamu kurumu ve sosyal taraf temsilcisine eğitimler verilmesi. 2. Sosyal diyaloğun farklı alanlarında 13 çalıştay ve 3 araştırma yapılması. 3. Toplumun ve sendikaların sosyal diyaloga yönelik algısını belirlemek üzere bir anket calışması ve alan araştırması yapılarak, anket sonuçlarına ilişkin rapor yayınlanması. 4. Kamu kuruluşları ve sosyal taraflardan 46 temsilcinin katılımı ile 3 çalışma ziyareti ve 5 staj programı gerçekleştirilmesi. 5. Yetki tespiti konusunda analiz yapılması. 6. ÇSGB nin, sendika-karşıtı ayrımcılık konusundaki verilerinin ve düzenli raporlamalarına yönelik mevcut veri tabanının geliştirilmesi (ihtiyaç analizi/araştırması yapılması ve ÇSGB nin IT altyapısının veri toplamaya uygun hale getirilmesi) 7. Sosyal diyalog göstergelerinin belirlenerek yayımlanması. 8. Sosyal diyalog, örgütlenme özgürlüğü, toplu sözleşme hakkı konularında mevcut durum analizi yapılması. 9. Sosyal diyalog, örgütlenme özgürlüğü, toplu sözleşme hakkı konularında eylem planı ve taslak yol haritası hazırlanması. 10. Sözleşmeler ve Tavsiye Kararlarının Uygulanması ILO Uzmanlar Komitesi nin 87, 98 ve 144 sayılı Sözleşmeler ile ilgili kararlarına ilişkin rapor hazırlanması. 11. AB Ülkelerinde toplu sözleşmelerin teşmili konusunda rapor hazırlanması. 2SONUÇ 2 İLE HEDEFLENEN ÇIKTILAR SONUÇ 2: Örgütlenme özgürlüğü, toplu sözleşme ve her düzeyde sosyal diyalog konularında toplumsal ve kurumsal farkındalığın artırılması. 1. 300 kişinin katılımıyla 5 farkındalık artırma faaliyeti düzenlenmesi. 2. 400 kişinin katılımıyla 2 uluslararası konferans düzenlenmesi. 3. 50 eğitim kurumunda farkındalık artırma faaliyetleri düzenlenmesi. 4. 300 KOBİ için farkındalık artırma faaliyetleri düzenlenmesi. 5. Kısa film yarışması ve en iyi işletme konularında 2 yarışma düzenlenmesi. 6. 2 kamu spotu hazırlanması. 7. Kamu kuruluşları ve sosyal taraflar için sosyal medya araçları geliştirilmesi. 8. Promosyon materyalleri hazırlanması. 9. Sosyal diyalog konusunda insan onuruna yakışır işyerlerinin belirlenmesi için sertifika mekanizması geliştirilmesi. 10. İşyeri Uyuşmazlık Sistemleri: Performans İyileştirme Rehberi ve Ulusal Üçlü Sosyal Diyalog Rehberi gibi ILO nun sosyal diyaloga ilişkin araçlarının Türkçeye çevrilmesi. 3SONUÇ 3 İLE HEDEFLENEN ÇIKTILAR SONUÇ 3: Her düzeyde sosyal diyalog mekanizmalarının geliştirilmesi. 1. 2 hibe yönetimi eğitimi düzenlenmesi. 2. 2 hibe bilgilendirme toplantısı düzenlenmesi. 3. Hibe yararlanıcılarına yönelik olarak hibe yönetimi ve raporlama konusunda, ÇSGB ye ise hibe sözleşmelerinin izlenmesi konusunda destek olmak üzere 30 alan ziyareti gerçekleştirilmesi. 4. Türkiye de mevcut üçlü sosyal diyalog mekanizmalarının işleyişine yönelik araştırma gerçekleştirilmesi. 5. Söz konusu çalışmanın sonuçlarının yaygınlaştırılması ve tartışılması ile iyileştirme için tavsiyelerin geliştirilmesi konusunda çalıştay düzenlenmesi.
ILO Türkiye Ofisi Ferit Recai Ertuğrul Cd. No:4 06540 Oran, Ankara T:+90 312 491 98 90 F:+90 312 491 99 45 www.sosyaldiyalog.org Sosyal_Diyalog SosyalDiyalog Bu yayının içeriğinden yalnızca ILO Türkiye Ofisi sorumludur. Söz konusu içerik Avrupa Birliği ya da Türkiye Cumhuriyeti nin resmi görüşleri olarak değerlendirilemez.