Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü Öğr. Gör. Kayhan ALADOĞAN ÇORUM 2017
Alp - Himalaya kıvrım kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde tüm jeolojik zaman ve devirlere ait araziler görülebilmektedir.
Kıtaların çekirdek kısmını oluşturan en eski kütleler oluşmuştur. Bakteriler ve algler gibi ilk bitki türleri ortaya çıkmıştır.
Birinci zaman yaklaşık 370 milyon yıl devam etmiştir. Bu zamanda kıtalar tek parça halindeydi. (Pangea)
Hersinyen ve Kaledoniyen kıvrımları (Ural ve İskandinav dağları) oluşmuştur. Dev bitki türlerinden oluşan ormanlar gelişmiştir. Zamanın sonlarına doğru taşkömürü yatakları oluşmuştur.
Okyanuslardaki canlı türünde olağanüstü çeşitlilik ve yayılma görülür. İlk bitkiler ve hayvanlar karasal yaşama hızla uyum sağlamaya başladılar. Paleozoik zaman altı alt dönem olarak incelenir. 1) Permiyen 2) Karbonifer 3) Devoniyen 4) Silüriyen 5) Ordovisyen 6) Kabriyen
Bu jeolojik devirde Anadolu üzerinde Tethis adı verilen bir deniz bulunuyordu.
Anadolu'nun çekirdeğini oluşturan sert, başkalaşmış araziler oluşmuştur. Bu arazilere Masif denmektedir. Türkiye'de başlıca masifler Trakya'da Yıldız Masifi. Ege'de Saruhan - Menteşe Masifi, İç Anadolu'da Kırşehir Masifi, Doğu Anadolu'da Bitlis Masifi, Karadeniz'de Daday - Devrekani Masifi Bu jeolojik zaman ılıman yağışlı iklim koşulları etkili olmuştur. Anadolu gür bir bitki örtüsü ile kaplı olup bunların deniz ve göl ortamlarında birikip metamorfizmaya (başkalaşım) uğramaları sonucunda Taşkömürü yatakları oluşmuştur. Türkiye'nin güneyindeki kalkerli yapılar da bu dönemde oluşmuştur.
İkinci zamanın yaklaşık 170 milyon yıl sürdüğü varsayılmaktadır. Alp kıvrımlarına hazırlık dönemidir. Deniz çukurlarında büyük oranda tortulanmalar olmuştur. Pangea parçalanarak ayrı kıtalara bölünmeye başlamıştır. Kuzey yarım kürenin kuzeyinde Laurasia, güneyinde ise Gondwana kıtaları oluşmuştur. Atlas okyanusun kuzeyi açılmış, güneyi ise açılmaya başlamıştır.
Dinozorlar ve ammonitler bu dönemde ortaya çıkmıştır. Mezozoik zaman üç alt dönem olarak incelenir. 1) Karetase 2) Jura 3) Trias
Kıtalar ayrılmaya devam etmektedir. Antarktika kıtası, Avusturalya dan ayrılıp uzaklaşmıştır. Atlas ve Hint Okyanusları oluşmuştur. Günümüzdeki canlı türleri ana hatlarıyla ortaya çıkmıştır. Şiddetli volkanik olaylar ve depremler görülmeye başlanmıştır. Tersiyer zamanın yaklaşık 80 milyon yıl sürdüğü varsayılmaktadır. Tersiyer zaman beş alt dönem olarak incelenir. 1) Pliyosen 2) Miyosen 3) Oligosen 4) Eosen 5) Paleosen
Alp Himalaya kıvrım dağları oluşmuştur.
Dünyanın çeşitli bölgelerinde linyit, petrol, bor ve tuz yatakları oluşmuştur.
Türkiye'nin bugünküne yakın yüzey şekli özelliklerini kazanması, bu dönemde gerçekleşmiştir. Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar oluşmuştur. Anadolu bu dönemde sıcak ve nemli bir iklime bağlı olarak gür bitki toplulukları ile örtülüdür. Karalardan sulu ortamlara taşınan yüksek kesimlerin aşınan malzemeleri genç linyit yataklarını oluşmuştur. Yatağan, Soma, Afşin, Elbistan, Aşkale, Suluova, Çayırhan linyitleri oluşmuştur. Güneydoğu Anadolu'daki petrol yatakları da bu dönemde oluşmuştur. Bu dönem sonlarında Anadolu epirojenik hareketlerle yükselirken Akdeniz ve Karadeniz çukurluğu çökmüştür.
Buzul çağında şiddetli soğuma görülür. Özellikle Batı Avrupa, İskandinavya, Kanada gibi karalar buzulların altında kalmıştır. Deniz seviyesi alçalmıştır. Buzul sonrası çağda (Holosen) ise sıcaklık artmaya başlamıştır. Bugünkü deniz seviyesine ulaşılmıştır. Egeid karasının çökmesiyle Ege Denizi oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur. İnsan hayatı başlamıştır.
Türkiye bugünkü görümüne yakın bir görünüm kazanmıştır. Sık iklim değişmeleri meydana gelmiştir. Buzul devresinde soğuk iklim şartları nedeniyle karalar üzerinde buzul kaymaları görülmektedir. Son buzul döneminde itibaren Türkiye de kuraklaşma başlamış ve günümüzde de devam etmektedir. Egeid karası faylanmalarla çökerek Batı Anadolu'dan ayrılmış ve Akdeniz in suları altında kalmıştır. Bu olayla Batı Anadolu'da horst ve grabenler oluşmuştur. Marmara çanağı çökmüş ve Akdeniz in suları dolmuş akarsu vadilerinin de sular altında kalmasıyla İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.