İŞ BAŞI EGİTİM PROGRAMINI TAMAMLAYAN KİŞİLERİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENLERE SİGORTA PRİM TEŞVİKİ GETİRİLDİ Gökhan BEDİR 50 * ÖZ Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 28. maddesiyle 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu na geçici 15. maddesi eklenmiştir. Bu düzenleme İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverenlerin, sigorta prim teşviki hakkı getirilmiştir. Bu düzenleme ile, İş başı Eğitim programını tamamlayan kişileri çalıştıran işverene, prim avantajı getirilirken, İş başı Eğitim programına katılan kişilerin iş bulması kolaylaştırılacak ve İş başı eğitiminde edinilen tecrübe ile iş gücü piyasaların daha verimli hale geleceği planlanmaktadır. Bu yazımızda, 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile getirilen İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverene getirilen prim teşvikinden ne şekilde yararlanılabileceği, teşvikten yararlanma süresi konuları ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Prim Teşviği, İş başı eğitim Programı, istihdam, 6645 Sayılı Kanun 1. GİRİŞ İş başı Eğitim Programı, Çalışma ve İŞ kurumu İl Müdürlükleri tarafından yerine getirilmektedir. Kurumumuz tarafından işsizliğin azaltılmasına yönelik olarak yürütülen aktif işgücü piyasası programlarından birisi olan İşbaşı Eğitim Programı, Kuruma kayıtlı işsizlerin yine Kuruma kayıtlı işyerlerinde sahip oldukları mesleki bilgilerini uygulama yaparak pekiştirmelerini, iş ve üretim süreçlerini bizzat görerek öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan bir işi işbaşında öğrenme programıdır. İş Başı eğitim programının uygulanma esasları Aktif İş Gücü Yönetmeliğinde belirlenmiştir. (Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, 12.03.2013) Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 28. maddesiyle 50 * * Sosyal Güvenlik Denetmeni * Makale Geliş Tarihi: 08.02.2017 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 09.02.2017 261
(T.C. Yasalar, 23.04.2015) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu na geçici 15. maddesi eklenmiştir. (T.C. Yasalar, 08.09.1999) Bu düzenleme İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverenlerin, sigorta prim teşviki hakkı getirilmiştir. Bu düzenleme ile, İş başı Eğitim programını tamamlayan kişileri çalıştıran işverene, prim avantajı getirilirken, İş başı Eğitim programına katılan kişilerin iş bulması kolaylaştırılacak ve İş başı eğitiminde edinilen tecrübe ile iş gücü piyasaların daha verimli hale geleceği planlanmaktadır. Ayrıca 20.12.2016 tarihli ve 2016/9643 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesinin ekli kararı ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun geçici 15 inci maddesinin birinci fıkrasındaki İş başı Eğitim Programı uygulama süresi 31.12.2017 tarihine kadar uzatılmıştır. (Bakanlar Kurulu Kararı, 24.12.2016) Bu yazımızda, 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile getirilen İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverene getirilen prim teşvikinden ne şekilde yararlanılabileceği, teşvikten yararlanma süresi konuları ele alınmıştır. 2-İŞ BAŞI EGİTİM PROGRAMI İş Başı eğitim programının uygulanma esasları Aktif İş Gücü Hizmetleri Yönetmeliğinde belirlenmiştir. (Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, 12.03.2013) Buna göre, İşbaşı eğitim programı, Kuruma kayıtlı işsizlerin yine Kuruma kayıtlı işyerlerinde, daha önceden edindikleri teorik bilgileri uygulama yaparak pekiştirmelerini veya mesleki deneyim kazanmalarını sağlamak amacıyla işgücü piyasası araştırma sonuçları, iş ve meslek danışmanlarının işyeri ziyaretleri sırasında veya işsizlerle yapılan görüşmelerde tespit edilen ihtiyaçlar, işyerlerinden veya katılımcı adaylarından gelen talepler doğrultusunda bu Yönetmeliğin ilgili hükümlerinde belirlenen şartlara uyulmak kaydıyla düzenlenebilir, denilmektedir. Aktif İş Gücü Hizmetleri Yönetmeliği nin 52. Maddesinde İş başı Programına Katılım şartları belirlenmiştir. Buna Göre; a) Kuruma kayıtlı işsiz olmak, b) 15 yaşını tamamlamış olmak, c) İşverenin birinci veya ikinci derece kan hısmı veya eşi olmamak, ç) Emekli olmamak, d) Programın başlama tarihinden önceki üç aylık dönemde programın yapılacağı işyerinin çalışanı olmamak, 262 OCAK - ŞUBAT
e) İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden faydalanarak, danışmanın uygun görüşünü almak, f) Öğrenci olmamak (Açık öğretim ilkokulu, ortaokulu ve lisesi ile yükseköğretim öğrencileri hariç), şartları aranır denilmektedir. Aynı yönetmeliğinin 53. Maddesinde eğitim programının süresi belirlenmiştir. Buna göre; Program süresi, günlük en az beş en fazla sekiz saat olmak üzere, haftalık kırk beş saatten) en fazla altı günden ve toplamda üçyüz yirmi fiili günden fazla olamaz. Çalışma saatleri, denetim imkanları dikkate alınarak ve sözleşmede belirtilmek şartları ile il müdürlüğünce belirlenebilir, denilmektedir. 3- İŞ BAŞI EGİTİM PROGRAMINI TAMAMLAYAN KİŞİLERİ ÇA- LIŞTIRAN İŞVERENLERE İSTİHDAM TEŞVİKİ İLE İLGİLİ KANU- Nİ DÜZENLEME İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri çalıştıran işverenlere sigorta prim teşviği ile ilgili 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 28. maddesiyle (T.C. Yasalar, 23.04.2015) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu na geçici 15. maddesi eklenmiştir Buna göre; 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olanlardan Türkiye İş Kurumu tarafından 31/12/2016 tarihine kadar başlatılan işbaşı eğitim programlarını tamamlayanların; a) Programın bitimini müteakip en geç üç ay içinde programı tamamladıkları meslek alanında özel sektör işverenleri tarafından 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında işe alınması ve b) İşe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılında işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması kaydıyla, işe alındıkları işyerinin imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermesi hâlinde 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay süre ile 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranına göre ve aynı Kanunun 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan tutar Fondan karşılanır. 31.12.2016 tarihine kadar başlayan işbaşı eğitim programlarının katılımcıları için bu fıkradaki süreler 6 ay artırımlı uygulanır, denilmektedir. 263
4- TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI Yasal düzenlemeyle uygulamaya konulan Sosyal yardım alan kişileri çalıştıran işverenlere sigorta prim teşvikinin işçi ve işveren yönünden yararlanma şartları farklılık göstermektedir. 3.1-İşveren Yönünden Yararlanma Şartları -İşyerinin Özel Sektör İşverenine ait olması, - İşyerinde en az iki işçi çalıştırılması, -İşyerinde İşe aldıkları çalışanın yıldan bir önceki takvim yılında, bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olması, - İş Başı Egitim Programın bitimini müteakip en geç üç ay içinde programı tamamladıkları meslek alanında işe alınması, İşe alındıkları işyerinin imalat sanayi sektöründe faaliyet göstermesi hâlinde 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay süre ile fiilen çalışması -İşyerinin çalışanlarına ait Aylık prim ve hizmet belgelesini (APHB) yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermesi, - Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal süresi geçmiş prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması, - Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının olması durumunda tecil ve taksitlendirilmiş veya yapılandırılmış olması, - Kayıt dışı (Sigortası bildirilmeden) işçi çalıştırılmaması, halinde işveren, bu teşvikten yararlanır 3.2-İşçi Yönünden Yararlanma Şartları - 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olanlardan Türkiye İş Kurumu tarafından işbaşı eğitim programlarını tamamlamış olmak, - İş Başı Egitim Programın bitimini müteakip en geç üç ay içinde programı tamamladıkları meslek alanında 5510 sayılı Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında işe alınması, Şartı ile belirlenen prime esas kazanç alt sınırı (asgari ücret) üzerinden hesaplanan söz konusu sürelerde mevcut uygulanan 5 puanlık prim indirimi teşviki uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarın tamamı işe başladığı tarihten itibaren bir yıl süreyle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından karşılanacaktır. 264 OCAK - ŞUBAT
5- YARARLANILACAK TEŞVİK TUTARI 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında özel sektör işverenlerince istihdam edilen sigortalı için; 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranına göre ve aynı Kanunun 82 nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan tutar Fondan karşılanır, denilmektedir. (T.C. Yasalar, 23.04.2015) Birinci fıkra kapsamında destekten yararlanacak imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren işyerleri, işkollarına göre Avrupa Topluluğu Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması dikkate alınarak Bakanlık tarafından belirlenmektedir. Kapsama giren sigortalıların asgari ücrete kadar olan sigorta primi işveren hissesinin tamamı belirtilen teşvik süresi boyunca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacaktır. Teşvik miktarı hesaplanırken Öncelikle beş puanlık prim indiriminden yararlanılacak olan tutar hesaplanmalıdır. Buna göre; 5510 sayılı Kanun un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinden öngörülen ve beş puanlık prim indirimi olarak da adlandırılan teşvikten, sigortalıların üst sınıra kadar olan kazançları üzerinden yararlanılabilmektedir. Başka bir ifade ile sigortalıların brüt ücretlerinin tamamı üzerinden hesaplanan işveren hissesinin beş puanlık kısmı Hazine ce karşılanmaktadır. Örnek: söz konusu teşvik tutarları 2016 yılı için geçerli olan Asgari ücret üzerinden sigorta priminin alt ve üst sınırı üzerinden hesaplanacaktır. Dolayısıyla 05510 sayılı kanun numarası seçilerek düzenlenen APHB ile - Brüt 1.777,50 TL ücret alan bir sigortalıdan dolayı yararlanılacak teşvik tutarı: 1.777,50 x 5 / 100 = 88,87 TL - Brüt 11.553,75 TL ücret alan bir sigortalıdan dolayı yararlanılacak teşvik tutarı: 11.553,75 x 5 / 100 = 577,65 TL 6645 sayılı Kanunla getirilen işbaşı eğitimi programına katılanların istihdamına yönelik teşvik tutarı ise madde metninde belirtildiği gibi 5 puanlık prim indirimi teşviki uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin, işveren hisselerine ait oranına göre ve asgari ücret üzerinden hesaplanan tutar İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır. Söz konusu hüküm doğrultusunda teşvik tutarını hesaplayacak olursak; 265
- Brüt 1.777,50 TL ücret alan bir sigortalı için sigorta primi işveren payı (% 20,5) 364,38 TL dir. 1.777,50 x 5 / 100 = 88,87 TL (5 puanlık prim indirimi teşviki) 1.647,00 x 15,5 / 100= 275,51 (6645 sayılı Kanunla getirilen teşvik) olmak üzere toplam= 364,38 TL olarak, Brüt 11.553,75 TL ücret alan bir sigortalı için sigorta primi işveren payı (% 20,5) 2.368,51 TL dir. 11.553,75 x 5 / 100 = 577,68 TL, (5 puanlık prim indirimi teşviki) 1.777,50 x 15,5 / 100 = 275,51 (6645 sayılı Kanunla getirilen teşvik) olmak üzere toplam 853,19 TL olarak hesaplanacaktır. Dolayısıyla bahse konu teşvik kapsamında işe alınan sigortalının asgari ücretle çalıştırılması durumunda sigorta priminin işveren payının tamamı Devlet tarafından (5 puanlık kısmı Hazine ce, kalan kısmı da işsizlik sigortası fonundan olmak üzere) karşılanacak olup işverene kendi payı oranında sigorta prim maliyeti olmayacaktır. Ancak bu teşvik kapsamında işe alınan sigortalının ücretinin asgari ücreti aşması durumunda işverenin 5 puanlık prim teşvikinden yararlanacağı tutar, ücrete paralel olarak artarken 6645 sayılı Kanun a göre yararlanacağı teşvik tutarı, söz konusu düzenlemenin gereği olarak, 5510 sayılı Kanun un 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanacağından asgari ücretli için uygulanan tutarı kadar olacak ve bu tutarı aşamayacaktır. 6- TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverene getirilen prim teşvikinden yararlanma süresi ile ilgili Kanunda belirtilen şartları taşıma kaydıyla teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin teşvikten yararlanma süresi işyerinin hangi sektörde faaliyet gösterdiğine göre farklılık arz etmektedir. Buna göre işbaşı eğitim programlarını tamamlayıp işe aldıkları işçilerden ötürü teşvikten faydalanmak isteyen işveren imalat sanayinde faaliyet gösteriyorsa 42 ay, diğer sektörlerde faaliyet gösteriyorsa 30 ay süreyle teşvikten faydalanabileceklerdir. 7- TEŞVİK KAPSAMI DIŞINDAKİ İŞVERENLER Çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bahse konu 266 OCAK - ŞUBAT
teşvik hükümleri; kamu idaresine ait işyerleri, 21.04.2005 tarih ve 5335 sayılı Kanun un 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 08.09.1983 tarih ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu na, 04.01.2002 tarih ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu na ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanun dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmayacağı ayrıca hüküm altına alınmıştır Destekten yersiz olarak faydalanıldığının tespiti halinde, yararlanılan teşvik tutarı gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte işverenden tahsil edilmektedir. 8-SONUÇ Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(1) un 28. maddesiyle 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu na eklenen geçici 15. Madde ile İşbaşı Eğitim Programını Tamamlayan kişileri işe alan ve çalıştıran işverenlere ödemeleri gereken sigorta primleri konusunda teşvik getirilmiştir. Teşvikin uygulama esasları yazımızda açıklayıcı bir şekilde belirtilmiştir. Bu düzenleme ile, İş başı Eğitim programını tamamlayan kişileri çalıştıran işverene, prim teşvik avantajı getirilirken, İş başı Eğitim programına katılan kişilerin iş bulması kolaylaştırılacak ve İş başı eğitiminde edinilen tecrübe ile iş gücü piyasaların daha etkin hale geleceği düşünülmektedir. KAYNAKÇA Bakanlar Kurulu Kararı (24.12.2016). 2016/9643 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı. Ankara : resmi Gazete (29928 sayılı) T.C. Yasalar (08.09.1999). 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (23810 sayılı) T.C. Yasalar (16.06.2006). 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 sayılı) T.C. Yasalar (23.04.2015). 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara : Resmi Gazete (29335 sayılı) Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü(12.03.2013). Aktif İş Gücü Hizmetleri Yönetmeliği Ankara : Resmi Gazete (25585 sayılı) 267