KATILIM ÖNCESİ MALİ İŞBİRLİĞİ Kırsal Kalkınma Bileşeni (IPARD) Dr. Gülçin KARAŞ DUMAN Koordinatör Avrupa Birliği Bakanlığı Tarım ve Balıkçılık Başkanlığı Valiliklerde AB İşleri için Kapasite Oluşturulması Projesi Sertifikalı AB Uzmanlığı Eğitim Programı 30 Mayıs 2011 - ANKARA 1
SUNU İÇERİĞİ Türkiye-AB Mali İşbirliği - IPA IPA V - IPARD 2
TÜRKİYE-AB MALİ İŞBİRLİĞİ Aday (Türkiye, İzlanda, Karadağ, Makedonya, Sırbistan) ve katılımcı ülkeler (Hırvatistan), katılım öncesi yardım adı verilen artırılmış bir mali yardımdan yararlanmaktadır. Bu yardım, AB müktesebatına uyum ve AB müktesebatının uygulanması için aday ve katılımcı ülkelerce alınması gereken siyasi, ekonomik, yasal ve idari tedbirler için mali kaynak sunmaktadır. 2007 2013 bütçe dönemi itibarıyla ülkemize mali yardımlar, aday ve potansiyel aday ülke mali yardımlarının aynı çatı altında birleştirildiği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) kapsamında verilmeye başlanmıştır. Mali İşbirliği Programı kapsamında ülkemize tahsis edilen destekler hibe niteliklidir. Mali İşbirliği Programı kapsamında desteklenen projelere ulusal bütçeden katkı sağlanmaktadır eş finansman söz konusudur. 3
KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) (I) Tarım ve balıkçılık sektörü, AB mali yardımlarından: - IPA-I (Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma) ve - IPA-V (Kırsal Kalkınma) bileşenleri kapsamında yararlanmaktadır. IPA I - GEÇİŞ DÖNEMİ DESTEĞİ VE KURUMSAL YAPILANMA IPA-I bileşeninden kamu kurum/kuruluşları faydalanmakta olup, sektörümüzde başlıca yararlanıcı kurum Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı dır. IPA-I altında müktesebat uyumu ve idari/teknik kapasite artırımı finanse edilmektedir. 4
KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) (II) IPA V KIRSAL KALKINMA Bitkisel ve hayvansal üretim, gıdaların işlenmesi ve pazarlanması, kültür balıkçılığı ve çeşitli kırsal faaliyetler yapan/yapacak işletmelere ve bireylere hibe programı aracılığıyla finansman desteği sağlanmaktadır. Diğer IPA bileşenlerinden farklı olarak bu bileşenden, kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişiler de yararlanabilmektedir. Fonlar, katılım öncesi dönemdeki önceliklerimiz ve ihtiyaçlar çerçevesinde, tarımsal işletmeleri AB standartlarına yükseltmeyi ve sürdürülebilir kalkınma kapasitesi oluşturmayı hedefleyen Kırsal Kalkınma (IPARD) Programı tedbirleri çerçevesinde kullandırılmaktadır. IPARD Programı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) tarafından AB fonlarını kullanma yönünde yetki devri alınan 3 tedbir için 20 ilde uygulanmakta olup, ikinci uygulama döneminde yer alan 22 il için akreditasyon çalışmaları devam etmektedir. Bu bileşende fonların kullanımına ilişkin tüm yetki AB tarafından TKDK ye devredilmiştir. 5
IPA-II (2014-2020) DÖNEMİ IPA-II (2014-2020) döneminde: Tarım ve kırsal kalkınma sektörünün IPA-I (2007-2013) döneminde yararlandığı IPA-I ve IPA-V bileşenlerinin «Tarım ve Kırsal Kalkınma Politika Alanı» altında birleştirilerek mali işbirliğinde «sektör yaklaşımı» izlenmesi öngörülmektedir. Tarım ve kırsal kalkınma politika alanı altında yer alacak «Kurumsal Kapasite Oluşturma ve Altyapı Geliştirme» ile «Kırsal Kalkınma» sektörlerinde uygulamadan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sorumlu olacaktır. 6
IPARD SORUMLU KURULUŞLAR (I) Ulusal IPA Koordinatörü (NIPAC) IPA genel koordinasyonu, programlaması ve izlemesi AB Bakanlığı Müsteşarı Yetkili Akreditasyon Görevlisi (CAO) Ulusal yetkilendirme görevlisinin ve ulusal fonun akreditasyonu ve izlenmesi ile akreditasyonun askıya alınması ve geri alınması Hazineden Sorumlu Devlet Bakanı Ulusal Yetkilendirme Görevlisi (NAO) Mali yönetimin genel sorumluluğu, işlemlerin yasalara ve usulüne uygun olmasının sağlanması, IPA Tüzüğü kapsamındaki yönetim ve kontrol sistemlerinin etkin işleyişi Hazine Müsteşarı Ulusal Fon (NF) IPA yardımlarının mali yönetimi: banka hesaplarının düzenlenmesi, Komisyon dan fonların talep edilmesi, Komisyon dan alınan fonların uygulama birimlerine veya nihai kullanıcılara aktarılması ve Komisyon a mali raporlama Hazine Müsteşarlığı 7
IPARD SORUMLU KURULUŞLAR (II) Denetim Otoritesi (AA) Yönetim ve kontrol sistemlerinin ve faaliyetlerin denetimi; harcama beyanı ve ödeme uygulamaları için görüş bildirme Hazine Kontrolörleri Kurulu Yönetim Otoritesi (MA) ve tanıtım IPARD Programının hazırlanması, izlenmesi, bilgilendirme Müdürlüğü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı-Tarım Reformu Genel IPARD Ajansı IPARD Programının uygulanması Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu 8
IPARD PROGRAMI (I) IPARD hibeleri, AB Ortak Tarım Politikası, Kırsal Kalkınma Politikası ve diğer ilgili politikalarına uyuma yönelik uygulamaları ve hazırlıkları desteklemek üzere 2007-2013 yıllarını kapsayan çok yıllı Kırsal Kalkınma Programı (IPARD Programı) doğrultusunda kullanılmaktadır. IPARD Programı, katılım öncesi dönemde ülkemizin kırsal kalkınma alanındaki öncelikleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. Program hazırlanırken, 9. Kalkınma Planı, Tarım Stratejisi, Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi öncelikleri yanında Avrupa Birliği Çok Yıllı Endikatif Planlama Belgesi nin (MIPD) stratejik öncelikleri de dikkate alınmıştır. 9
IPARD PROGRAMI (II) 718/2007 sayılı IPA Uygulama Komisyon Tüzüğü uyarınca (Madde 184 (b)), program kapsamında yer alacak sektörlerin bağımsız uzmanlar tarafından ayrıntılı sektör analizinin yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede, hazırlık sürecinde, program kapsamına alınması planlanan: Süt Kırmızı et Kanatlı eti Meyve ve sebze Su ürünleri Organik tarım sektörleri analiz edilmiş; sektördeki mevcut durum ve potansiyel, sektörün gelişme ihtiyaçları ve gerekli müdahaleler saptanmıştır. Elde edilen veriler, program kapsamında desteklenmesi öngörülen sektörlerin AB ile müzakere edilerek kararlaştırılması sürecinde gerekçelendirme için kullanılmıştır. Sektör analizleri, mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yaptırılmıştır. 10
IPARD HEDEF ALANININ SEÇİMİ (I) IPA kırsal kalkınma desteklerinin hedef alanı kırsal alandır. Ülkemizde kırsal alanların tespitinde, nüfus yoğunluğunu esas alan Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) kırsal alan sınıflandırması kullanılmıştır. Buna göre, kırsal alanlar, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması 3 (NUTS-3) düzeyinde 3 kategoride sınıflandırılmaktadır: Baskın Kırsal Alanlar, Orta veya Orta Düzeyde Kırsal Alanlar, Baskın Kentsel Alanlar. 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre, ülkemizde nüfusun %83 ü kırsal nüfus, toplam yüzölçümünün %98 i kırsal alan olarak tanımlanmaktadır. Baskın kentsel alan olan İstanbul, İzmit ve Zonguldak dışındaki iller (tamamen kırsal, baskın kırsal ve önemli kırsal alanlar) IPARD desteklerinden yararlanmaya uygundur. 11
IPARD HEDEF ALANININ SEÇİMİ (II) Yatırımların illere yoğunlaştırılması ve IPARD fonları ile kamu katkısından azami etki alınabilmesi için 3 ilave ölçüt doğrultusunda seçim yapılmıştır: İl GSYİH değerinin Türkiye ortalamasının %75 inin altında olması İl dış göç oranındaki artışın yüksek olması İl tarım potansiyelinin yüksek olması Kalkınma ve gelir potansiyeli yüksek iller hariç tutulmuştur. IPARD destekleri için nüfusu 20.000 den az olan yerleşim merkezleri seçilerek, aynı il içerisindeki kırsal ve kentsel alanların ayrımının yapılması sağlanmıştır. kriterden muaftır. * 101 ve 103 tedbirleri bu Uygulama sürecinde deneyim kazanılması ve kapasite geliştirilebilmesi için IPARD programının uygulaması için iki aşama öngörülmüş olup, ilk uygulama dönemi için 20 il, ikinci uygulama dönemi içinse 22 il seçilmiştir. 12
IPARD HİBELERİNDEN YARARLANAN İLLER 13
IPARD ÖNCELİK EKSENLERİ 2009-2011 MIPD de IPARD a yönelik üç öncelik tanımlanmıştır: ÖNCELİK EKSENİ 1 Tarım ve balıkçılık sektörlerinin sürdürülebilir adaptasyonu ve Ortak Tarım Politikası ile gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı gibi politika alanlarında Topluluk standartlarının uygulanmasına katkı için müdahaleler. ÖNCELİK EKSENİ 2 Tarım-çevre tedbirleri ve LEADER yaklaşımının uygulanmasına yönelik hazırlık faaliyetlerini destekleyen müdahaleler. ÖNCELİK EKSENİ 3 Kırsal ekonominin gelişimini destekleyerek kırsal alanların sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlayan müdahaleler. 14
IPARD TEDBİRLERİ BİRİNCİ UYGULAMA AŞAMASI (Halihazırda İllerde Uygulanan Tedbirler) Eksen 1 - Tedbir Kodu 101 Tarımsal işletmelerin yeniden yapılandırılması ve Topluluk standartlarına ulaştırılmasına yönelik yatırımlar Süt İşletmeleri Et İşletmeleri (Kırmızı Et + Kanatlı Eti) Eksen 1 - Tedbir Kodu 103 Tarım ve balıkçılık ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasının yeniden yapılandırılması ve Topluluk Standartlarına ulaştırılmasına yönelik yatırımlar Süt ve süt ürünleri işleme sektörü Kanatlı eti dahil et ve et ürünleri işleme sektörü Balıkçılık sektörü Meyve ve sebze işleme sektörü Eksen 3 - Tedbir Kodu 302 Kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi Çiftlik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi Yerel ürünler ve mikro işletmelerin geliştirilmesi Kırsal turizmin geliştirilmesi Kültür balıkçılığının geliştirilmesi 15
IPARD TEDBİRLERİ İKİNCİ UYGULAMA AŞAMASI (Akreditasyon Sonrası Uygulanacak Tedbirler) Eksen 2 - Tedbir Kodu 201 Çevreye ve kırsal peyzaja yönelik faaliyetlerin uygulanmasına hazırlık (Pilot il: Ankara) Toprak Yönetimi ve Toprak Erozyonu Kontrolü (Pilot ilçe: Beypazarı) Suyun Korunması (Pilot ilçe: Şereflikoçhisar) Biyoçeşitlilik (Pilot ilçe: Polatlı) Eksen 2- Tedbir Kodu 202 stratejilerinin hazırlanması ve uygulanması Yerel kırsal kalkınma 16
IPARD BAŞVURU KOŞULLARI 17
TEDBİR NUMARASI VE ADI ALT TEDBİRLER ve YATIRIM LİMİTLERİ 101-1 Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım 15.000 1.000.000 Avro KAPASİTE DURUMU İşletmeler en fazla 120 baş inek kapasitesi ya da 500 baş süt veren koyun veya keçi kapasitesine sahip olmalıdır. DESTEK ORANI 101 TARIMSAL İŞLETMELERİN TOPLULUK STANDARTLARINA YÜKSELTİLMESİ ve YENİDEN YAPILANDIRILMASINA YÖNELİK YATIRIMLAR 01-2 t Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım ırmızı Et 0.000 1.000.000 Avro Kırmızı et üreten işletmeler en fazla 250 baş sığır kapasitesi veya 300 baş koyun kapasitesi veya 300 keçi kapasitesine sahip olmalıdır. Kanatlı eti üreten işletmeler en fazla 50.000 broyler/periyot kümes kapasitesi veya 8.000 hindi/periyot kümes kapasitesine sahip olmalıdır. % 50-65 anatlı Eti 5.000 500.000 Avro Destek Oranı: Başvuru sahibi 40 yaşın altında ise %55 Yatırım dağlık alanda ise %60 Başvuru sahibi hem 40 yaşın altında hem de yatırımı dağlık alanda ise %65 Dağlık Alan 18 1000 metre rakımdan yüksek ya da rakımı 500-1000 metre arasında olup eğimi %17 den fazla olan alanları ifade eder.
TEDBİR NUMARASI VE ADI ALT TEDBİRLER ve YATIRIM LİMİTLERİ 103-1 Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması Süt İşleme Tesisleri 50.000 3.000.000 Avro Süt Toplayan Üretici Örgütleri 25.000 1.000.000 Avro KAPASİTE DURUMU Süt işleme tesisleri ve süt toplayan üretici örgütleri, günlük en fazla 70 ton kurulu kapasiteye sahip olmalıdır. Süt toplayan üretici örgütleri için kapasite alt sınırı kaldırıldı. DESTEK ORANI 103 TARIM VE BALIKÇILIK ÜRÜNLERİNİN İŞLENMESİ ve PAZARLANMASININ GELİŞTİRİLMESİ ve TOPLULUK STANDARTLARINA YÜKSELTİLMESİNE YÖNELİK YATIRIMLAR 03-2 t ve Et Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması ırmızı Et İşleme ve Pazarlama anatlı Eti İşleme ve Pazarlama 0.000 3.000.000 Avro 03-3 eyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması Kesimhaneler günlük en fazla 500 büyükbaş veya 4000 küçükbaş hayvan kesim kapasitesine sahip olmalıdır. İşleme tesisleri ise günlük en fazla 5 ton işleme kapasitesine sahip olmalıdır. İşletmelerin soğuk hava deposu kapasitesi en fazla 10.000 m 3 olmalıdır. % 50 0.000 1.250.000 Avro 19
TEDBİR NUMARASI VE ADI ALT TEDBİRLER ve YATIRIM LİMİTLERİ KAPASİTE DURUMU DESTEK ORANI 02-1 iftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve Geliştirilmesi rıcılık Arıcılık için 50 500 kovan olmalıdır. Süs bitkileri üretimi için: sera büyüklüğü en fazla 1 ha, açık alan üretim büyüklüğü en fazla 2 ha olmalıdır. üs bitkileri ıbbi ve Aromatik Bitkiler % 50 302 KIRSAL EKONOMİK FAALİYETLERİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ ve GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK YATIRIMLAR.000 250.000 Avro 02-2 Yerel Ürünlerin ve Mikro İşletmelerin Geliştirilmesi 0.000 250.000 Avro Destek için uygun yerel tarım ürünleri (gıda ve gıda olmayan) veya destek için uygun yerel el sanatları alanında yatırım yapılmalıdır. Bu tedbirde yatırımın 02 kırsal -3 alanda olması şartı aranmaktadır. Kırsal Turizmin Geliştirilmesi Konaklama tesisleri, yatırım sonunda en fazla Kırsal alan, nüfusu 20.000 den az olan yerleşim yerleridir. 25 20
BAŞVURU PAKETİ Başvuru Paketinde Olması Gerekenler: Başvuru formu ve ekleri İş planı Teknik proje Başvuru paketinin aslı, 2 kopyası ile birlikte yatırımın yapılacağı ildeki TKDK İl Koordinatörlüğü ne elden teslim edilir. TKDK nın Ankara Merkez Ofisine yapılan başvurular ile posta, faks, elektronik posta ya da elden teslim dışında diğer yöntemlerle gönderilen veya yatırımın yapılacağı ildeki TKDK İl Koordinatörlüğü dışında adreslere teslim edilen başvurular KABUL EDİLMEZ. 21
BAŞVURULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ İl Koordinatörlükleri Başvuru Kabul İşlemleri Merkez Başvuru Değerlendirme İşlemleri 22
SÖZLEŞME Sözleşme imzalama aşamasında, başvuru sahibinin uygunluk şartları ve başvuru paketinde sunmuş olduğu belgelerin geçerliliği yeniden kontrol edilir. Yapılan değerlendirmeler sonucu uygun bulunan projeler, IPARD sıralama kriterleri ve iş planı puanlarına göre sıralanarak Proje Değerlendirme ve Seçim Komisyonu na (PDSK) sunulur. Nihai seçim, bütçe olanakları elverdiği ölçüde proje desteklenmek üzere PDSK tarafından yapılır. Destek almaya hak kazanan başvuru sahipleriyle sözleşme imzalanır. 23
ÖDEME İŞLEMLERİ IPARD projelerinde, hibe tutarı yatırım tamamlandığında ödenmektedir! Başvuru sahibi, proje bütçesinin ön finansmanını sağlamak durumundadır! ÖDEME TALEBİ Yatırımın tamamlanmasından sonra, proje sahibi, yaptığı harcamalar için TKDK ye ödeme talep paketi sunar. ÖDEME ÖNCESİ YERİNDE KONTROL Ödeme öncesi yerinde kontroller, sözleşmede yer alan yükümlülüklerin faydalanıcı tarafından yerine getirilip getirilmediğini ve ödeme talep paketinde yer alan yatırım ve harcamaların gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini kontrol etmek için yapılır. ÖDEMELER Ödeme talep paketinin İl Koordinatörlüğüne eksiksiz olarak teslim edilmesinden sonra, ödemeler azami 3 ay içerisinde yapılır. 24
İZLEME UYGULAMA SONRASI YERİNDE KONTROL Uygulama sonrası yerinde kontrolün amacı; ödemesi yapılmış projeler için TKDK ve faydalanıcı arasında imzalanan sözleşme ve eklerindeki şartların devam edip etmediğini kontrol etmektir. İZLEME Yatırım tamamlandıktan ve son ödeme yapıldıktan sonraki izleme süresi 5 yıldır. 25
TKDK ile PROTOKOL İMZALAYAN BANKALAR Albaraka Türk Asya Bank Denizbank Finansbank Şekerbank T.C. Ziraat Bankası Türk Ekonomi Bankası Türkiye Finans Türkiye Garanti Bankası Türkiye Halk Bankası Türkiye İş Bankası Türkiye Vakıflar Bankası Yapı ve Kredi Bankası Tarım Kredi Kooperatifleri Projesi için kredi kullanmak isteyen başvuru sahipleri, TKDK tarafından talep edilen kredi niyet mektubunu, TKDK ile protokol imzalamış olan bankalardan yalnızca birinden temin edebilir. Gerçek ve tüzel kişilerin kredi taleplerinde teminat sorununun giderilmesi amacıyla; Kredi Garanti Fonu, TKDK ile protokol imzalamış olan bankalar ile ayrı bir protokol imzalamış olup, IPARD kapsamındaki talepler için öncelikli ve özel bir uygulama oluşturulmuştur. 26
Daha fazla ayrıntı için IPARD Yönetim Otoritesi (Tarım Reformu Genel Md.) http://ipard.tarim.gov.tr Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) www.tkdk.gov.tr 8535 TKDK Proje Yardım Masası 444 TKDK http://pym.tkdk.gov.tr/ Avrupa Komisyonu http://ec.europa.eu/agriculture/enlargement/assistance/ipard/ 27
İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM İletişim: gduman@ab.gov.tr 28