UZAKTAN EĞĠTĠMĠN TANIMI, TARĠHÇESĠ ve KURAMLARI
Öğrenme Çıktıları 1. Uzaktan eğitimin neden farklı şekillerde tanımlandığını açıklayabilecektir. 2. Uzaktan eğitimin genel tarihçesini, süreç içinde yaşanan gelişmeleri listeleyebilecektir. 3. Uzaktan eğitimde kullanılan kuramsal yaklaşımları açıklayabilecektir. 4. Farklı uzaktan eğitim kuramlarını sentezleyebilecektir. 2
Uzaktan Eğitimin Bileşenleri Kurumsal Öğrenci ve Öğretmenin Ayrılması Etkileşimli Telekomünikasyon Veri, Ses ve Video Paylaşımı (Öğrenme Deneyimleri) 3
Tarihsel Gelişim Uzaktan eğitim alanındaki gelişmeler eğitim teknolojisi alanındaki gelişim aşamaları ile paralellik göstermektedir. Uzaktan eğitimdeki uygulamaların bu doğrultuda başlangıçtan günümüze kadar sekiz aşamalı bir gelişme süreci kaydettiğini söyleyebiliriz. 1. Dışardan sınava alma uygulaması, 2. Yazılı iletişimi esas alma, 3. Radyo ve TV yi esas alma, 4. Kitle iletişimini esas alma, 5. Bilgisayar ve çoklu ortamları esas alma, 6. Bireysel ve kitlesel süreçleri bütünleştirme, 7. Örgün ve yaygın eğitim kurumlarını bütünleştirmeyi esas alan örgütlenme, ve 8. Uzaktan eğitim sistemini küreselleştirme gibi farklı nitelikte değişik aşamalardan oluşmaktadır. (Alkan,1996:19). 4
Uzaktan Eğitimin Tarihçesi Mektupla Öğretim 1. Nesil Radyo ve Televizyon Yayınları 2. Nesil Açık Öğretim Kurumları 3. Nesil Telekonferans 4. Nesil Internet ve Web 5. Nesil 5
Başlangıç... 1728 İlk Uzaktan Eğitim çalışması Boston gazetesinde "Steno Dersleri" ile başlamıştır. 1833 İsveç Üniversitesinde hanımlara "Mektupla Kompozisyon Dersleri" verilmiştir. 1892 Chicago Üniversitesi'nde ilk Mektupla Eğitim bölümü açılmıştır. 1898 İsveç'te kurulan ve Uzaktan Eğitim'de dünyanın önde gelen kurumlarından olan "Hermands" kuruldu. Bu kurumda dil eğitimi yapılıyordu. 1906 Yazışmalı İlköğretim ABD'de başladı. 191 ABD'de ilk eğitim ile ilgili radyo istasyonu Profesörler tarafından kuruluyor. 1920 ABD'de 176 tane eğitim amaçlı radyo istasyonu kuruluyor. 1923 ABD'de Mektupla Lise Eğitimi başlamıştır. 1932-1937 ABD'de eğitim televizyonu yayınları IOWA Üniversitesinde başladı. 1939 Fransa'da savaş yıllarında Uzaktan Eğitim ile öğrencilerin eğitimini sağlanıyor. 1960 İngiltere'de "British Open University" açıldı. 6
Mektupla Öğretim Uzaktan öğrenimin başlangıcı sayılabilecek mektupla öğrenim, bir okul veya yetkili kurum tarafından posta vasıtasıyla yürütülen öğretim yöntemiydi. Her bilim dalında eğitim sağlıyordu. Özellikle fiziksel engelliler ve eve bağlı olanlar için ideal olan bu mektupla öğrenim kursları, körler ve sağır çocukların anne-babaları için özel programlar da düzenlemekteydi. 7
Mektupla Öğretim Uzaktan öğretimin 1960 ile 1974 yılları arasında MEB Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı tarafından yapılan çalışmalar ile bazı özel kurum ve kişilerin yabancı dil ve meslek öğretimi alanlarında bu yöntemi kullanmalarıdır. Bu konuda ilk girişim 1961 yılında MEB tarafından Mektupla Öğretim Merkezi nin kurulması ve öğretim uygulamasına geçilmesidir. 1966 yılında ise bu çalışmalar genel müdürlük düzeyinde örgütlenerek yaygınlaştırılmıştır. (Alkan, 1996: 21). Bu uygulamalar dışardan sınavlara hazırlık, mesleki öğretim yapma, mesleklerde geliştirme, öğretmeni olmayan ve boş zamanları değerlendirme eğitimi gibi etkinlikleri içermektedir. 8
Radyo ve Televizyon Yayınları Televizyonla öğretim, Eğitim ve öğretim amacıyla hazırlanan programın içeriğinde yer alan bir konu, bir olay veya bir faaliyetin hem ses hem de görüntü olarak elektromanyetik dalgalar aracılığıyla belli bir öğrenci (izleyici) kitlesine aktarılmasını esas alan öğretim tekniğidir. (Aydın, Hacıoğlu, Özkul,1989: 74). 9
Radyo ve Televizyon Yayınları Uzaktan eğitim konusunda ilk deneme uygulamalar 1974 yılında yapılmıştır. Öğretim Merkezinin çalışmalarını 1975 yılında başlayan ve 1978 yılına kadar süren Yaygın Öğretim Kurumunun (YAYKUR) etkinlikleri izlemiştir. YAYKUR çalışmalarını, basılı malzeme ve MEB na bağlı Film-Radyo-Televizyon ile Eğitim Merkezi (FRTM) tarafından yapılan TV programlarıyla yürütülmüştür. Ancak her iki uygulama da değişik nedenlerle başarıya ulaşamadığı görülmüştür. 10
Radyo ve Televizyon Yayınları 1950 yıllarına kadar eğitim alanında kullanımının denenmeye başlandığı Televizyonla öğretim birçok ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde Açık öğretim ve Televizyon Okulu, bu tekniğin uygulama alanları olmuştur. Bir öğretim aracı olarak Televizyon, okul içi ve okul dışı yayınları ile bütün eğitim araçlarını kendi bünyesinde kullanma imkanına sahiptir. 11
Açık Öğretim Kurumları Ülke Kurum Adı Kuruluş Yılı Öğrenci Sayıları Çin China TV University System 1979 530000 Hindistan Indira Gandhi National Open University 1985 242000 Endonezya Universitas Terbuka 1984 353000 İran Payame Noor University 1987 117000 Kore Korean National Open University 1982 210578 İspanya Universidad Nacional de Educacion a Distancia 1972 110000 Tayland Sukhothai Thammathirat OU 1978 216800 Türkiye Anadolu University 1982 577804 İngiltere The Open University 1969 157450 12
Telekonferans Uydu Yayınları Etkileşimli Video Konferans İki-yönlü Video Konferans 13
Internet ve Web ODTÜ Enformatik Enstitüsü Internete dayalı Asenkron Eğitim (İDE-A) Sakarya Üniversitesi Milli Eğitim Bakanlığı... 14
15
16
17
18
Türkiye de UE 1927-1960 yılları arasında bu konu üzerine tartışma ve öneriler dönemi olmuştur. 1933-34 mektupla öğrenim kurslarının düzenlenmesi, 1953 ten buyana FONO dil öğretimi 1956 yılında ilk UE uygulamasını Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü başlatmıştır.
Türkiye de UE 1960 yılında ise Orta Dereceli meslek okulu mezunlarına üniversite olanağı sağlamak amacıyla mektupla öğretim yönteminin kullanılması, 1961 yılında MEB. tarafından mektupla öğretim merkezinin kurulması, (Açık Öğretim Fakültesi) 1974 YAYKUR
Türkiye de UE 1980 ve 1990 lı yıllarda MEB na bağlı Okul Radyosu, TV okulu örgün eğitimi destekleyip, isteyene yaygın eğitim olanağı sağlamıştır
Türkiye de UE 1990 lı yıllarda MEB bağlı okul çağı dışındaki bireylere UE vermeyi amaçlayan kurumlar ise; 1997 yılında kurulan Açık Öğretim Lisesi, 1997-1998 de öğretime başlayan Açık Öğretim İlkokulu, Mesleki ve Teknik Açık Öğretim okuludur (Elektrik tesisatçılığı vb.),
Türkiye de UE 1990 Fırat Üniversitesi uzaktan eğitim uygulamasına e-posta ile başladı 1991 de Fırat Üniversitesi televizyon ile eğitime başladı
Türkiye de UE 1993 Ahmet Yesevi Üniversitesi (Türkiye-Kazakistan) uzaktan eğitim teknolojilerinin bütün imkanlarından yararlanma gayreti içindedir. 1995 te Fırat Üniversitesi web destekli öğretime başladı 1997 Sakarya Üniversitesi nde internet destekli öğretim başladı
Türkiye de UE Mayıs 1997 ODTÜ internet ile eğitim konunda çalışmalarını sürdürmektedir. 1998 İDE-A 2000-2001 öğretim döneminde YÖK Uzaktan eğitim projesi (Harran Üniversitesi-İstanbul Üniversitesi)
Türkiye de UE 2001-2002 öğretim yılı bahar döneminde Sakarya Üniversitesi nde1200 lisans öğrencisine internet yoluyla eğitim vermiştir.
Türkiye de UE 2002-2003 yılında internet yoluyla eğitim: Açıköğretim Fakültesi bünyesinde Bilgi Yönetimi Önlisans Programı
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim? İnsanlara değişik eğitim seçeneği sunma, Öğrenme ve öğretme olanaklarını erişimi artırma, Fırsat eşitsizliğini ortadan kaldırma ya da en aza indirme, Kitle eğitimini kolaylaştırma,
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim? Öğretmenlerin değişik kaynaklardan yetişmiş olması, araç-gereç yetersizliği vb. nedenlerle, eğitim programlarının uygulanmasında karşı karşıya kalınan standart düşüklüğünü yükseltme ve standart bütünlüğü sağlama, Güncelleştirme için olanak sağlar,
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim? Bireye öğrenme sorumluluğu kazandırma, İlk kaynaktan bilgi sağlama, Uzmanlardan çok sayıda bireylerin yararlanmasını sağlama, Başarının aynı koşullarda belirlenmesini sağlama,
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim? Eğitimi bir taraftan kitleselleştirebilirken, diğer taraftan bireyselleştirebilme, Belli bir zamanda ve belli bir kapalı alanda bulunma zorunluluğunu ortadan kaldırma, Mevcut eğitim sistemlerinin kalitesini destekler,
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim? Eğitim sisteminin kapasitesini artırır, Belli hedef kitleye eğitim kampanyalarını ulaştırır, Yeni konu alanlarının eğitimini sağlar, İş ve aile hayatı için eğitim seçenekleri sunar, Eğitim deneyimine ulusal boyut kazandırır.
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim Değil? Yüz yüze eğitim ilişkilerinin kolay sağlanması, Okul ortamındakine benzer sosyal etkileşime yer vermemesi, Yardımsız ve kendi kendine öğrenme alışkanlığı olmayan öğrencilere yeterince yardım sağlayamaması,
Uzaktan Eğitimin Temelleri Neden Uzaktan Eğitim Değil? Çalışan öğrencilerin dinlenme zamanını alması, Uygulama ve tutuma yönelik davranışların gerçekleştirilmesinde etkili olamaması, İletişim teknolojilerine bağımlı olması.
Uzaktan Eğitim Kuramları
Uzaktan Eğitim Kuramları Yeni teknolojiler, globalleşme ve öğrenmeye ilişkin yeni düşünceler nedeni ile geleneksel eğitim yaklaşımları değişmektedir. Uzaktan eğitimin nasıl uygulanması ve araştırmaların ne şekilde yapılması gerektiğine ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. 36
Uzaktan Eğitim Kuramları Bağımsız çalışma kuramı Öğretimin endüstriyelleşmesi kuramı Etkileşim ve iletişim kuramı Yetişkin eğitimi kuramı (Andragoji) Eşitlik kuramı 37
Bağımsız Çalışma Kuramı Wedemeyer,bağımsız çalışma sistemlerinin 6 özelliği olduğunu söylüyor: Öğrenci ve öğretmen ayrı yerlerde İletişim yazılı veya farklı medyalar aracılığı ile yürütülüyor Öğretim bireyselleştiriliyor Öğrenme, öğrenci etkinlikleri sonucu meydana geliyor Öğrenme, öğrencinin kendi çevresinde erişilebilir duruma geliyor Her öğrenci kendi öğrenme sorumluluğunu alıyor, istediği zaman başlama ve bitirme özgürlüğü var 38
Bağımsız Çalışma Kuramı Moore, uzaktan eğitimi öğrenci-yönetiminde ve öğretmen-yönetiminde olarak ikiye ayırıyor ve özellikle iki değişken üzerinde duruyor. Öğretmen ve öğrenci arasındaki uzaklık: Uzaktan eğitimin 2 boyuttan oluştuğunu söylüyor: çiftyönlü iletişim (diyalog) ve programın öğrenci ihtiyaçlarını karşılama düzeyi (yapı). Öğrenci sorumluluğu ve kararlılık: Kendi öğrenme sorumluluğunu almalı, öğretmenden çok az yardım istemeli, aktif olmalı. 39
Öğretimin Endüstriyelleşmesi Kuramı Peters, uzaktan eğitimin analizi için şu terminolojileri önermiştir: Verimlileştirmek Çalışmanın bölünmesi Mekanikleştirme Özel bir amaçla bir araya toplanmış insanlar grubu Toptan Üretim Planlama Organizasyon Bilimsel kontrol yöntemleri Resmileştirme Standartlaştırma Fonksiyonel Değişim Objektiflik Konsantrasyon ve merkezileşme 40
Etkileşim ve Ġletişim Kuramı Holmberg, kuramını 7 öneriye dayandırmıştır: Öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim çok önemlidir Duyuşsal katılım memnuniyeti etkiler Memnuniyet motivasyonu destekler Karar sürecine katılım öğrenci memnuniyeti açısından tercih edilir Güçlü bir motivasyon öğrenmeyi yönlendirir Samimi iletişim ve kolay erişim, diğer boyutları destekler Öğretimin etkililiği, öğrencinin ne kadar öğrendiği ile belirlenir 41
Yetişkin Eğitimi Kuramı Knowles, yetişkinlerin öğrenmesine ilişkin 7 boyuta dayandırdığı bir kuram geliştirmiştir: Yetişkinlere uygun bir öğrenme ortamının yaratılması Katılımcı bir organizasyon yapısı yaratılması Hissedilen ve olması gereken öğrenci ihtiyaçlarının incelenmesi Yönlendirmelerin oluşturulması Etkinliklere ilişkin tasarımların geliştirilmesi Hedeflere yönelik planlamanın yapılması Nitel ve nicel değerlendirme yapılması 42
Eşitlik Kuramı Keegan, eğitimde herkese eşit olanaklar sağlanması düşüncesinden hareketle bir kuram oluşturmuştur. Öğrenme deneyimleri herkes için farklı ortamlarda ve farklı koşullarda olsa bile eşit olmalıdır. 43
Tartışalım... Uzaktan eğitimin gerçekleştirilmesinde farklı kuramların rolü nedir? Uzaktan eğitim kuramları, uzaktan eğitimin tanımında ve uygulanmasında farklılık yaratmakta mıdır? 44
Kaynaklar Simonson M. R. (Ed.), Smaldino, S. E. & Zvacek, S. (2002). Teaching and Learning at a Distance: Foundations of Distance Education (2nd Edition). Prentice Hall, USA. http://www.prenhall.com/simonson Moore, M. G. & Kearsley, G. (2004). Distance Education: A Systems View (2nd Ed.). USA: Wadsworth Publishing. Çalışma Rehberi: http://ouln.org/deguide.htm http://www.ido.sakarya.edu.tr/sertifika/default.asp?d=g1 Alakuş, A. O. (2003). Öğretme - öğrenme sürecinde Uzaktan öğretim ve türkiye deki yansımaları. http://www.esosder.com/dergi/8aoalksogrtmogrnm_6.doc 45