T CARET VE SANAY ODALARI A DATLARI VE KAYIT ZORUNLULU U F rat AK Serbest Muhasebeci Mali Müflavir I. YASAL DAYANAK B ir ço umuzun sadece ilgili odalardan gelen ödeme bilgisini ve kaç taksitte nezaman ödenece ini bildi imiz oda aidatlar konusunu bu yaz m zda detaylar ile ele alarak konunun nedeninin ve nas l n nda bilinmesine bir nebzede olsa katk da bulunmak istedik. 01 Haziran 2004 tarihli Resmi Gazete de yay nlanarak yürürlü e giren 5174 Say l Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile ticaret ve sanayi odalar, ticaret odalar, sanayi odalar, deniz ticaret odalar, ticaret borsalar ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birli inin kurulufl ve iflleyifline iliflkin esaslar düzenlenmifltir. Bu kanunla ayn zamanda odalara kimlerin kaydolmak zorunda oldu u, hangi odaya kaydolmak gerekti i, ne tür aidatlar n ödenmesi gerekti i, merkez, flube, fabrika gibi yap laflmada aidat n nas l belirlenece i ve ödenece i, de iflikliklerin odalara bildirimi ve uygulanacak para cezalar da düzenlenmifltir. II. K MLER KAYDOLMAK ZORUNDA? Ticaret siciline kay tl tacirler ve kanunun beflinci maddesine göre sanayici ve deniz taciri s fat n haiz tüm gerçek ve tüzel kifliler ile bunlar n flubeleri ve fabrikalar, bulunduklar yerdeki odaya kaydolmak zorundad rlar. Oda ve borsaya kayd yap lan gerçek veya tüzel kifliye kayd n n yap ld derhal tebli olunur. Bu tebligatta, kay t tarihi, kayd n hangi derece üzerinden yap ld - ve bu derecenin karfl l olarak ödenecek kay t ücreti ve y ll k aidat aç kça belirtilir III. ODALARA NE TÜR A DATLAR ÖDEN R? KAYIT ÜCRET VE YILLIK A DAT: Üyeler odaya kay t s ras nda kay t ücreti ve her y l için y ll k aidat ödemekle yükümlüdür. Kay t ücreti ile y ll k aidat, onalt yafl ndan büyükler için uygulanan ayl k asgarî ücretin brüt tutar n n yüzde onundan az, yar s ndan fazla olamaz. SMMMO Yay n Organ 246 Mali ÇÖZÜM - 73
Kay t ücretinin al nd y l için ayr ca y ll k aidat al nmaz. Kay t ücreti ve y ll k aidat miktarlar Türkiye Odalar ve Borsalar Birli ince ç kar lan yönetmelikle gösterilen usullere göre belirlenen dereceler üzerinden ve tarifelere göre tespit edilir. 1 Tarifeler, oda yönetim kurulunun teklifi, meclisin onay ile yürürlü e girer. Birden fazla odaya kay t zorunlulu unda olanlardan al nacak kay t ücreti ve y ll k aidat miktar da yönetmelikte gösterilen usullere göre tespit edilir. Derecelerini durumlar na uygun bulmayanlar, yönetmelikte gösterilecek usullere göre ve on gün içinde oda meclisine itiraz edebilirler. tirazlar meclisçe karara ba lan ncaya kadar kay t ücreti ve y ll k aidat n ihtilafl k sm tahsil olunmaz. Y ll k aidat her y l n haziran ve ekim aylar nda iki eflit taksitte ödenir. Y l içinde kaydedilenlerin kay t ücreti ile önceki y ldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin kay t ücretleri ve y ll k aidatlar, durumun kendilerine tebli tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. fiubelere kay tl olan üyeler, bu maddede belirlenen kay t ücreti ve aidatlar n yar s kadar ödeme yaparlar. MUNZAM A DAT: Odalarca her y l için; gerçek kifli tacir ve sanayicilerin gelir vergisine iliflkin beyannamelerinde gösterilen ticarî kazanç toplam ; tüzel kifli tacir ve sanayicilerin ise ödeyecekleri kurumlar vergisine iliflkin beyannamelerinde gösterilen ticarî bilanço kâr üzerinden binde befl oran nda munzam aidat tahsil olunur. Üyeler, ticarî ve s naî kazançlar na ait bilgileri ve bilançolar n talep üzerine odalara vermek zorundad rlar. Ayr ca odalar, 213 say l Vergi Usul Kanununun 5 inci maddesi hükmü çerçevesinde vergi dairelerinden bilgi isteyebilirler. Üye taraf ndan bilançonun verilmemesi ve vergi dairesinden de sa lanamamas halinde, y ll k aidat tavan - n n üç kat ndan az olmamak üzere, bir önceki y l n munzam aidat geçici olarak aynen tahakkuk ettirilir. fiubelere kay tl üyeler, bu maddede belirlenen munzam aidat n yar s kadar ödeme yaparlar. Zarar eden üyeler, o y l için munzam aidat ödemezler. IV. MERKEZ, fiube, SATIfi MA AZASI VE FABR KA G B OLUfiUMLAR Ç N A DAT NASIL HESAPLANIR? Çal flma alanlar içinde birden fazla flubesi bulunan üyelerin munzam aidat, bütün flubelerden elde ettikleri gelir veya kurumlar vergisine matrah teflkil eden ticarî kazanç veya ticarî bilanço kâr üzerinden hesaplan r. 1 Kay t Ücreti ile Y ll k Aidat ve Munzam Aidat n Tespiti ve Ödenmesi Hakk ndaki Yönetmelik 08.01.2005 Tarih ve 25694 Say l Resmi Gazetede yay nlanm flt r. SMMMO Yay n Organ 247 Mali ÇÖZÜM - 73
Bütün bu hallerde bir müessesenin flubeleri ve fabrikalar ile birlikte ödeyece i munzam aidat, o y l için belirlenmifl bulunan y ll k aidat tavan n n yirmi kat n geçemez. Üye taraf ndan bilançonun verilmemesi ve vergi dairesinden de sa lanamamas halinde, y ll k aidat tavan n n üç kat ndan az olmamak üzere, bir önceki y l n munzam aidat geçici olarak aynen tahakkuk ettirilir. Birden fazla odaya kay tl bulunanlar n munzam aidat, üye taraf ndan ilgili odalara eflit olarak paylaflt r lmak suretiyle yat r l r. Bu durumda üye, birden fazla odaya üye oldu unu belgelemek zorundad r. fiubelere kay tl üyeler, bu maddede belirlenen munzam aidat n yar s kadar ödeme yaparlar. Müstakil bilançosu yap lan kurum ve müessese flubeleri ile fabrikalar n n munzam aidat, flube veya fabrikan n bulundu u yerin odas na ödenir. Bir tüzel kiflili in merkez, flube ve fabrikalar n n de iflik yerlerde olmas, fakat bilançolar n n merkezde tutulmas halinde, munzam aidat merkez taraf ndan mahalli odaya ödenir. Bu oda tahsil etti i munzam aidat di er odalar aras nda, izleyen takvim y l n n ilk üç ay içinde eflit olarak paylaflt r r. V. ÜCRET VE A DATLARIN ÖDEME ZAMANI Y ll k ve munzam aidat her y l n Haziran ve Ekim aylar nda eflit iki taksitte ödenir. Y l içinde kaydedilenlerin kay t ücreti ile önceki y ldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin kay t ücretleri ve y ll k aidatlar, durumun kendilerine tebli edilmesinden itibaren bir ay içinde ödenir. Önceki y ldan itibaren geçerli olarak kaydedilmesi gerekenlerin munzam aidatlar ise, bu durumun kendilerine tebli edildi i y l n sonuna kadar ödenir. VI. DE fi KL KLER N B LD R LMES Odalara kay t zorunlulu u bulunanlar, durumlar nda meydana gelen ve Türk Ticaret Kanununa göre tescil ve ilân gereken her türlü de iflikli i, gerçekleflmesinden itibaren bir ay içinde, kay tl olduklar odalara bildirmek zorundad r. Ticaret siciline tescili zorunlu olup da yasal flekil ve sürede tescil ettirilmemifl olan bir hususu haber alan ilgili oda, bu yasal zorunlulu u yerine getirmeyenlerin durumlar n gerekli sicil de iflikliklerinin yap lmas için ilgili ticaret sicil memurlu una bildirir. çinde bulunulan y ldan önceki iki y ldan itibaren adresleri ve durumlar tespit edilemeyenler ile bu süre zarf nda aidat ödemeyen üyelerin isimleri, oda yönetim kurulu karar yla, meslek gruplar ve seçmen listelerinden silinir; aidat tahakkuklar durdurulur. Oda yönetim kurulu karar n takip eden y lbafl ndan itibaren iki y l içinde, ilgilinin üyesi bulundu u odaya müracaatla adres ve durumunu bildirmeme- SMMMO Yay n Organ 248 Mali ÇÖZÜM - 73
si halinde, oda yönetim kurulunun teklifi ve meclis karar yla ticaret sicil kayd n n re sen silinmesi için ticaret sicil memurlu una ihbarda bulunulur. hbar takip eden ay n ilk günü itibar yla oda kayd silinmifl say l r. Bu süre içerisinde durumunu bildiren üyelerin aidat tahakkuklar bafllat l r. Ancak bu durumda olanlar tüm aidat borçlar n ödemedikçe seçmen listelerine tekrar kaydedilemezler. Ticaret sicilinden re sen veya iflin b rak lmas halinde üyenin talebi üzerine kay t silinmesine iliflkin ilânlar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ücretsiz olarak yay mlan r. Sanayici vasf n yitirdikleri, baflvuru üzerine veya re sen tespit olunan sanayi odas üyelerinin sanayi odas ndan kay tlar silinir. Ancak bunlardan ticaret odas na kay tl olmayanlar n ticarî faaliyetlerinin devam etmesi halinde durum, re sen kay tlar n n yap lmas için ilgili ticaret odas na bildirilir. Ticaret odas na kay tl iken sonradan sanayicilik vasf n kazanan üyelerin tacirlik s fat devam ediyorsa, kayd silinmeden; etmiyorsa, kayd re sen silinerek, sanayi odas na üye kayd yap lmak üzere durum de iflikli ine iliflkin bildirim ticaret odas nca en geç otuz gün içinde ilgili sanayi odas na bildirilir. VII. DERECELEND RME VE DERECE DE fi KL Kay t ücreti ve y ll k aidat miktarlar, belirlenecek dereceler üzerinden ve tarifelere göre tespit olunur Derecelerin üyelerin durumlar na uygun olarak tespiti zorunludur. Derecelerin tespitinde afla daki esaslar göz önünde bulundurulur: a) Sermaye veya özvarl k; Üyenin sermayesi ticaret sicilinde tescil ve ilân edilmifl ise, bu sermaye veya firma bünyesindeki özvarl k miktar n n toplam esas al n r. Sermaye tescil edilmemifl ise, üyenin beyan etti i sermaye veya özvarl k toplam dikkate al n r ve gerekti inde bu beyan n do rulu u araflt r larak inceleme sonucunda bulunacak miktar esas al n r. Sermayesi tescil edilmifl üyelerin, sermayelerinde art fl olmufl ise, oda ve borsalara bildirilen en son sermaye esas al n r. b) fltigal konusu; Birden fazla ifl ile fiilen ifltigal eden üyenin, esas ifltigal konusu dikkate al - n r. c) Y ll k Ciro; Üyeler talep halinde y ll k cirolar n bildirmekle yükümlüdürler. d) Yap lacak istihbarat sonucunda elde edilecek malumat; Yukar da say lan esaslara göre derecelerin tespit edilememesi halinde, yap - lacak inceleme sonucunda elde edilecek; firma veya flirketin yap s, iflyerinin mevkii, kiras, çal flt r lan personel say s, demirbafllar ile makine ve sair tesislerin mevcudu gibi bilgiler üyenin derecesinin tespitinde dikkate al n r. SMMMO Yay n Organ 249 Mali ÇÖZÜM - 73
Oda ve borsalara kay t zorunlulu u bulunanlar, durumlar nda meydana gelen ve Türk Ticaret Kanununa göre tescil ve ilân gereken her türlü de iflikli i, gerçekleflmesinden itibaren bir ay içinde, kay tl olduklar oda veya borsalara bildirmek zorundad r. Oda ve borsalar üyelerinin durumlar n sürekli olarak takip eder ve araflt r r. Üyelerin durumlar n n takibi ve araflt - r lmas her halükarda her y l n ocak ay içinde yap l r. Derece De iflikli i Oda ve borsalara kay tl üyelerin durumlar nda meydana gelen de ifliklikler nedeniyle, gerekiyorsa yönetim kurulu karar yla derece de iflikli ine gidilebilir. Derece de iflikli inde afla daki esaslar göz önünde bulundurulur: a) Üyenin sermayesinin, özvarl n n ve cirosunun artt veya eksildi i, b) fl yapmaz veya yapamaz halinin ortadan kalkt veya devam etti i, c) Munzam aidat n n yükseldi i veya eksildi i, d) Fabrika kapasitesinin artt veya düfltü ü, e) Yeni ifltigal nevileri edindi i veya ifltigal nevilerinin azald, f) Eskisine oranla daha fazla personel çal flt rd ve iflyerinin daha büyütüldü ü veya iflçi say s n n azalt ld ve iflyeri kapasitesinin küçültüldü ü. Derecesi de ifltirilen üyeye, yeni derecesi ve bu derece karfl l nda ödeyece- i y ll k aidat miktar zaman nda tebli olunur. Derece de iflikli i, de iflikli e iliflkin yönetim kurulu karar n takip eden y - l n bafl ndan itibaren uygulan r. VIII. PARA CEZALARI Oda üyelerinden; a) Mevzuata uygun olarak kay t ve tescil muamelelerini yapt rmayanlara veya tescil ve ilân gereken de ifliklikleri bildirmeyenlere y ll k aidatlar n n iki kat, b) Yetkili organlarca al nan kararlara riayet etmeyenlere y ll k aidatlar n n befl kat, Bu eylem ve davran fllara iliflkin idarî para cezalar, ilgili oda disiplin kurulunun teklifi ve meclisin karar yla verilmektedir. Bu idarî para cezalar ; ayn fiilin bir y l içinde her tekrar için iki kat olarak uygulanacakt r. Bu cezalara karfl tebli tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. tiraz, verilen idarî para cezas n n yerine getirilmesini durdurmaz. Kanunda öngörülen idarî para cezalar na iliflkin zamanafl m süresi yetkili kuruluflça ihlâlin ö renildi i tarihten itibaren altm fl gün ve her halde ihlâlin vuku buldu u tarihten itibaren iki y ld r. IX. MÜfiAV RLER N DURUMU Dan fltay dari Dava Daireleri Genel Kurulunun 1996/49 Esas ve 1997/210 Karar ndan sonra ayn zamanda Tica- SMMMO Yay n Organ 250 Mali ÇÖZÜM - 73
ret Odalar nada kay tl bulunan Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Bürolar Munzam Aidatlar n kendi meslek odalar - na ödediklerinden ötürü ve yine 3568 Say l Yasaya göre ticari faaliyetleri yasakland, dolay s yla tacir s fatlar ortadan kalkt için ayr ca Ticaret Odalar na munzam aidat ödemeyeceklerdir. Bazen yukardaki cümlemizin tersine uygulamalarada rastlanmakla birlikte, bu tür durumlarda ilgili ticaret odalar - na yap lacak itirazla yanl fll n düzeltilmesinin mümkün oldu unu hat rlatmak isteriz. SMMMO Yay n Organ 251 Mali ÇÖZÜM - 73