SOSYAL GÜVENL K MEVZUATI UYARINCA SERBEST MUHASEBEC MAL MÜfiAV RLER LE YEM NL MALÎ MÜfiAV RLERCE fiyer KAYITLARININ NCELENMES

Transkript

1 SOSYAL GÜVENL K MEVZUATI UYARINCA SERBEST MUHASEBEC MAL MÜfiAV RLER LE YEM NL MALÎ MÜfiAV RLERCE fiyer KAYITLARININ NCELENMES Ekrem TAfiBAfiI* I.G R fi 31/5/2006 tarihli ve 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanununun 59 uncu maddesinin dördüncü ve beflinci f kralar na göre Kurumdan ilifliksizlik belgesi al nmas gereken ihaleli ifller ile özel bina inflaat iflyerleri iflverenlerine bu belgenin verilmesinde 1/6/1989 tarihli ve 3568 say - l Serbest Muhasebeci Malî Müflavirlik ve Yeminli Malî Müflavirlik Kanununa göre yetki verilmifl, Serbest Muhasebeci Malî Müflavirler ile Yeminli Mali Müflavirler taraf ndan iflyeri kay tlar n n incelenebilmesi mümkündür. Meslek mensuplar nca iflyeri kay tlar n n incelenmesi sonucu Kuruma bildirildi i tespit edilen iflçilik tutarlar n n uygunlu unun sa lanmas ile Kuruma yeterli iflçilik bildirilmedi i tespit edilen iflyeri iflverenlerine, tespit edilen fark iflçilik tutar üzerinden hesaplanacak prim, gecikme cezas ve gecikme zamm tutar ile idarî para cezalar uygulanmaktad r. Bu düzenlemelere iliflkin usul ve esaslar 27/9/2008 tarih ve tarihli Resmi Gazetede yay nlanan Serbest Muhasebeci Malî Müflavirler le Yeminli Malî Müflavirlerce flyeri Kay tlar n n ncelenmesi Hakk nda Yönetmelik ile düzenlenmifltir. Bu makalede sosyal güvenlik mevzuat uyar nca serbest muhasebeci malî müflavirler ile yeminli malî müflavirlerce iflyeri kay tlar n n incelenmesinden bahsedilecektir. * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli 293

2 II- MESLEK MENSUPLARINCA NCELEME YAPILMASI hale konusu ifllerde inceleme, iflin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksans z yap ld tarihten sonra ve iflverene ödenmesi gereken Katma De er Vergisi hariç, malzeme fiyat fark ve akreditif bedeli dâhil, toplam istihkak tutar na iflin asgari iflçilik oran uygulanmak suretiyle yap l r. flin sözleflmesinde çal flt r lacak iflçi say s belli ise, öncelikle bu iflçilerin sigortal l k niteli i, ücretlerinin iflyeri kay tlar na usulüne uygun olarak intikal ettirilip ettirilmedi i, ayr ca bunlar n prime esas kazançlar ile prim ödeme gün say lar n n Kuruma eksiksiz bildirilmifl olup olmad tespit edilir. Bu tespit sonucunda düzenlenecek raporda, sözleflmede çal flt r lmas öngörülen iflçi say s nazara al narak, iflyeri kay tlar ndan çal flt r ld tespit edilen iflçiler ile ücretlerine aylar itibar yla yer verilir. darece, iflverene ödemelerin döviz fleklinde yap lmas hâlinde, döviz tutar, ödemenin yap ld tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas nca belirlenen döviz sat fl kuru üzerinden Türk Liras na çevrilerek ifllem yap l r. haleli iflin birden fazla konuyu kaps yor olmas ve her bir iflin asgari iflçilik oran n n bilinmesi hâlinde, inceleme, iflverenin bu husustaki yaz l iste- ini ayr ca Kuruma dilekçe ile bildirmek kayd yla, bu ifllerin en yükse ine iliflkin asgari iflçilik oran dikkate al narak yap l r. Gerçek kifliler, tüzel kifliler veya tüzel kiflili i olmayan kurum ve kurulufllar taraf ndan yap lan özel bina inflaat iflyerlerinde inceleme iflin bitti i tarihten sonra ve bina maliyetine, iflin asgari iflçilik oran uygulanmak suretiyle yap l r. Bina maliyeti, ruhsatnamesinde yaz l bulunan yüzölçümü ile birim maliyet bedelinin çarp m suretiyle hesaplan r. Bu hesaplamada, her y l inflaat n s n f ve grubuna göre Bay nd rl k ve skân Bakanl nca tespit edilen ve Kurumca ç kar lacak genelgede belirtilen birim maliyet bedelleri dikkate al - n r. flyerine ait defter ve belgelerden tespit edilecek maliyetin daha fazla olmas hâlinde ise incelemede, bu maliyet bedeli esas al n r. nflaat ruhsatnamesinde belirtilen inflaat s n f veya grubundan yüksek ya 294

3 da yüzölçümünden daha fazla yap ld anlafl lan özel bina inflaatlar nda, tespit edilen s n f veya grup yahut yüzölçümü dikkate al n r. Bafllad y l içinde bitirilmifl olan inflaat n maliyetinin hesaplanmas nda o y l için tespit edilen, bafllad y ldan sonraki y llarda tamamlanm fl inflaat n maliyetinin hesab nda ise bitirildi i y ldan bir önceki y la ait birim maliyet bedeli esas al n r. nflaat n bafllad ve bitirildi i tarih iflverence resmî makamlardan al nacak belge ile kan tlan r. Yasal süre içinde tescil edilmemifl olan inflaat n bafllad tarihin resmî belge ile kan tlanamamas hâlinde, ruhsat tarihi inflaat n bafllad tarih olarak kabul edilir. nflaat ruhsatnamesi olmayan, ruhsatnamesi olmakla birlikte imar mevzuat na göre ruhsat hükümsüz olan veya Kurumda tescil edilmemifl bulunan ya da tescilli olmas na ra men Kuruma, Kanunun 86 nc maddesinin birinci f kras nda 1 ve Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli inin 15 inci 2 ve 109 uncu 3 maddelerinde belirtilen belgeleri hiç verilmemifl olan bina inflaat iflyerleri ile tamamlanmam fl bina inflaat iflyerleri hakk nda ilgili Yönetmelik hükümlerine göre rapor düzenlenmez. III- NCELEMEYE L fik N ORTAK HÜKÜMLER hale konusu ifllerde ve özel bina inflaat ifllerinde inceleme yap l rken ihale konusu ifllerde kesin kabulün ya da geçici kabulün noksans z yap ld, özel bina inflaat iflyerlerinde ise inflaat n bitirildi i tarihe kadar Kuruma bildirilmifl olan iflçilik miktar dikkate al n r. hale konusu ifllerde iflverene ödenen toplam istihkak tutar na, özel bina inflaatlar nda ise binan n toplam maliyet bedeline, iflin asgari iflçilik oran uygulanmak suretiyle bulunan asgari iflçilik miktar, iflin bitirildi i tarihe kadar Kuruma bildirilmifl olan prime esas kazançlar toplam ile k yaslan r. Bu k yas say l Kanunun 86 nc maddesinin birinci f kras nda ayl k prim ve hizmet belgesi belirtilmektedir. 2 Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli inin 15 inci maddesinde sigortal ifle girifl bildirgesi belirtilmektedir. 3 Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli inin 109 uncu maddesinde ayl k prim ve hizmet belgesi ile fiilî hizmet süresi zamm prim belgesi belirtilmektedir. 295

4 lama sonucunda, iflin faaliyet süresi için Kuruma bildirilmifl olan sigorta primine esas kazançlar toplam n n, hesaplanan asgari iflçilik miktar ile ayn veya daha fazla tutarda oldu unun tespiti hâlinde, durum aç klanarak ilifliksizlik belgesi verilebilece ine iliflkin rapor düzenlenir. Kuruma bildirilmifl olan sigorta primine esas kazançlar toplam n n, inceleme sonucunda hesaplanan asgari iflçilik miktar ndan az olmas durumunda, iflveren kay tlar nda yer alan; 1) Alt iflverenler taraf ndan yap lan ifller hariç olmak üzere, ünitesi ve iflyeri sicil numaras belirtilmek kayd yla, iflin baz bölümlerini yapan Kanun kapsam ndaki di er iflverenlerden al nm fl faturalara dayan larak yap lan malzemeli iflçilik ödemeleri, 2) 5510 say l Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (b) bendi kapsam nda sigortal olanlar n bu durumlar, Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numaras /Sosyal Güvenlik Sicil Numaras belirtilmek kayd yla, iflin baz bölümlerinin yan nda sigortal çal flt rmadan bizzat yapan ifl sahiplerinden al nm fl faturalara ve gider belgelerine dayan larak yap lan malzemeli iflçilik ödemeleri, 3) Ayn faturada hem malzeme ve hem de iflçilik tutar kay tl ise, her iki tutar birbirinden ayr kaydedilmifl olsa bile, toplam fatura tutar, 4) Malzeme bedelinden ayr olarak nakliye bedelinin kesin bir flekilde belirlendi i faturalara dayan larak yap lan nakliye ödemeleri, 5) Kuruma mükerrer prim ödenmesinin önüne geçilmesi bak m ndan, hafriyat ve nakliyat iflleri için di er firma veya flah slardan al nm fl fatural ödemeler dikkate al nmamak kayd yla, Kurumda tescilli bir iflyerinden sevk ve idare edilen makine park na sahip iflverenlerin, bu parktaki araçlar nda çal flanlar n incelemesi yap lmakta olan ihale konusu ifle iliflkin iflyerinden Kuruma bildirilmemifl oldu u saptanmak ve bu durum iflyeri kay tlar yla do rulanmak flart yla, düzenlenecek raporda aç kça ve ayr nt l olarak ortaya konulan, faturaya dayanmayan, hakedifl raporlar ndan tespit olunan hafriyat ve nakliyat bedelleri, iflverene ödenen toplam istihkak tutar ndan veya maliyet bedelinden düflülerek Kuruma bildirilmesi gereken asgari iflçilik miktar yeniden hesaplan r. 296

5 flveren kay tlar ndan baz sigortal lara 5510 say l Kanunun 82 nci maddesi uyar nca belirlenen sigorta primine esas kazanç üst s n r n n üzerinde ücret ödendi i tespit edilebiliyorsa, ücret tediye bordrolar nda kay tl brüt ücretler ile üst s n r aras ndaki fark ve salt iflçilik içeren fatural iflçilik ödemeleri, iflin asgari iflçilik oran uygulanmak suretiyle hesaplanan asgari iflçilik tutar ndan düflülerek inceleme yap l r. Fatura ve gider belgelerinde kay tl tutarlar n, bu belgelerden yap ld anlafl lan ifllere karfl l k al nan hakedifl raporu ile ödenen tutarlardan fazla olmas durumunda, aflan k s m incelemede dikkate al nmaz. ncelemede, yap - lan ödemelerin katma de er vergisi d fl ndaki tutarlar esas al n r. nceleme sonucunda hesaplanan asgari iflçilik tutar n n Kuruma bildirilmifl olan prime esas kazançlar toplam ile ayn veya daha fazla tutarda oldu- unun anlafl lmas durumunda, iflverene, ilifliksizlik belgesi verilebilece ine dair rapor düzenlenir. Hesaplanan asgari iflçilik miktar n n Kuruma eksik bildirildi inin tespiti hâlinde ise, bildirilmeyen tutar, faaliyette bulunulan aylar tespit edilebiliyorsa bu aylara, tespit edilemiyorsa faaliyette bulunulan son aya mal edilir ve 5510 say l Kanunun 88 inci ve 89 uncu maddeleri 4 ile 102 nci maddenin birinci f kras n n (d) bendi 5 ile (e) bendinin (4) numaral alt bendi uyar nca 6 ifllem yap lmas gerekti i raporda önerilir. Yap lan inceleme s ras nda Kurum mevzuat na ayk r bir durumun tespiti hâlinde düzenlenecek raporda bu hususlara da yer verilir say l Kanunun 88 inci maddesinde primlerin ödenmesi 89 uncu maddesinde ise prim borçlar na halef olma, gecikme cezas ve gecikme zamm ile iadesi gereken primler düzenlenmektedir say l Kanunun 102 nci maddesinin birinci f kras n n (d) bendi uyar nca ayn Kanunun 59 uncu maddesinin beflinci f kras nda belirtilen serbest muhasebeci malî müflavirler ile yeminli malî müflavirlerce düzenlenen raporlara istinaden, Kuruma bildirilmedi i tespit edilen eksik iflçilik tutar n n mal edildi i her bir ay için, ayl k asgari ücretin iki kat tutar nda idari para cezas uygulan r say l Kanunun 102 inci maddesinin (e) bendinin (4) numaral alt bendi uyar nca tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutar n aflmamak kayd yla; defter ve belgelerin tümünü verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte;.. sigorta primleri hesab na esas tutulan kazançlar n kesin olarak tespitine imkân vermeyecek flekilde usûlsüz veya noksan tutulmufl defterler,.. geçerli say lmaz ve bu geçersizlik hallerinin gerçekleflti i her bir takvim ay için, ayl k asgari ücretin yar s tutar nda.. idari para cezas uygulan r. 297

6 IV- RAPORLAR LE LG L filemler Meslek mensuplar nca düzenlenen raporlar, mücbir sebep olmad sürece en geç onbefl gün içinde iflleme konulur.meslek mensuplar nca rapor düzenlenmesi, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl memurlar nca iflin asgari iflçilik miktar n n tespiti hususunda inceleme yap lmas na engel oluflturmaz. Meslek mensuplar nca düzenlenen raporlar Kurumca gerek duyulan hâllerde Rehberlik ve Teftifl Baflkanl nca belirlenecek yöntemlerle her zaman incelenebilir. Meslek mensubunca düzenlenen raporlarda ünitece 7 eksiklik veya maddi hata tespit edilmesi hâlinde, raporu düzenleyen meslek mensubundan onbefl gün içinde ek rapor vermesi iadeli taahhütlü bir yaz yla istenir. Ek raporda da eksikli in veya maddi hatan n giderilmemesi durumunda, gerekçeleri de belirtilerek rapora göre ifllem yap lmayaca yine iadeli taahhütlü bir yaz yla iflverene ve raporu düzenleyen meslek mensubuna bildirilir. Ek raporun verilmemesi, eksiklik veya maddi hatan n düzeltilmemifl olmas, yap lan düzeltmenin yetersiz bulunmas ya da meslek mensubunca, raporunun eksiksiz veya hatas z oldu unun iddia edilmesi hâlinde, rapor ile rapora konu ifle iliflkin tüm belgeler ilgili ünite taraf ndan, inceleme yap lmak üzere Rehberlik ve Teftifl Baflkanl n n ilgili birimine gönderilir. Meslek mensubunca düzenlenecek raporun ilgili üniteye intikalini müteakip Ünitece, yap lan inceleme sonucunda meslek mensubunca tespit edilen ve Kuruma bildirilmedi i anlafl lan fark iflçilik tutar üzerinden hesaplanacak sigorta primleri ve bunlara ba l gecikme cezas, gecikme zamm ile idarî para cezalar tutarlar n n ödenmesi için durum, iflverene iadeli taahhütlü bir yaz yla bildirilir. Yap lan tebligat üzerine iflveren taraf ndan borcun bir ay içinde ödenece inin ilgili üniteye yaz l olarak taahhüt edilmesine ra men, borcun bu süre içinde ödenmemesi hâlinde, ünitece 21/7/1953 tarihli ve 6183 say l Amme Alacaklar - n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun hükümlerine göre ifllem yap l r. 7 Sosyal güvenlik il müdürlükleri ile sosyal güvenlik merkezlerini ifade etmektedir. 298

7 Meslek mensubunca iflyeri kay tlar n n incelenmesi sonucunda düzenlenen raporda ödenmesi önerilen borcun tahsil edilmesi veya iflverenin borçlar n karfl layacak miktarda banka teminat mektubu, Devlet tahvili, hazine kefaletini haiz tahvil veya bonolar n üniteye teminat olarak verilmesi hâlinde, o iflyerinden kaynaklanan baflkaca borcu da yoksa, so uk damgal ilifliksizlik belgesi verilir. Ancak, al nan teminat, teminat n üniteye verildi i tarihi takip eden ay n sonuna kadar nakde çevrilerek, Kurum mevzuat na göre ilgili hesaplara mahsup ifllemleri yap l r. Meslek mensuplar hariçten iflçi çal flt r lmaks z n daimi nitelikteki iflyerlerinin sigortal lar ile yap lan ifller ile Kurumda tescil edilmemifl veya tescil edilmifl olmakla birlikte iflçilik bildiriminde bulunulmam fl olan ihaleli ifller ile özel bina inflaat iflyerleri hakk nda ilgili Yönetmelik hükümlerine göre rapor düzenleyemezler. Meslek mensuplar nca rapor düzenlenebilecek ifllerin istihkak ve maliyet tutarlar n n s n rlar Kurum Yönetim Kurulunca belirlenir. Meslek mensuplar taraf ndan ilifliksizlik belgesi verilebilece ine iliflkin düzenlenecek rapor; a) haleli ifller için Sosyal Güvenlik Kurumundan lifliksizlik Belgesi Al nmas na liflkin Yeminli Mali Müflavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Taraf ndan Düzenlenen Rapora Eklenecek haleli fllere Ait Hesaplama Cetveli 8, b) Özel bina inflaat iflyerleri için Sosyal Güvenlik Kurumundan lifliksizlik Belgesi Al nmas na liflkin Yeminli Mali Müflavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Taraf ndan Düzenlenen Rapora Eklenecek Özel Bina nflaatlar na Ait Hesaplama Cetveli 9 düzenlenmek suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumundan lifliksizlik Belgesi Al nmas na liflkin Yeminli Mali Müflavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Taraf ndan Düzenlenen Rapor 10 kapa na iliflik ve Sosyal Güvenlik Kurumundan lifliksizlik Belgesi Al nmas na liflkin Yeminli Mali Müflavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Taraf ndan Düzenlenen Rapora 11 uygun olarak bilgisayar ile düzenlenir. 8 Yönetmeli in ekinde(ek-4) yer almaktad r. 9 Yönetmeli in ekinde(ek-5) yer almaktad r. 10 Yönetmeli in ekinde(ek-1) yer almaktad r. 11 Yönetmeli in ekinde(ek-2) yer almaktad r. 299

8 Meslek mensuplar, düzenledikleri raporun her sayfas n paraflayarak, rapora, rapor tarihinden önceki üç ay içinde ba l olduklar meslek odas ndan al nan Sosyal Güvenlik Kurumundan lifliksizlik Belgesi Al nmas na liflkin Rapor Düzenleyecek Yeminli Mali Müflavirler ve Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlere Ait Faaliyet Belgesini 12 ve iflverenle yapt klar sözleflmenin asl - n veya asl görülmek kayd yla ilgili Ünitece onayl bir suretini eklemek zorundad r. Rapor üç nüsha düzenlenerek, bir nüshas meslek mensubunca dilekçe ekinde ilgili üniteye, bir nüshas iflverene verilir, di er nüshas da raporu düzenleyen meslek mensubu taraf ndan gerekti inde ibraz edilmek üzere, Kuruma verildi i tarihten itibaren befl y l süre ile saklan r. Yukar da belirtilen flekle uygun olmayan, silinti veya kaz nt bulunan rapor, uygun hâle getirilmek üzere gerekçeleri de belirtilerek yaz ekinde meslek mensubuna iade edilir. Meslek mensubu, gerekli düzeltmeleri yaz n n tebli inden itibaren en geç onbefl gün içinde yaparak yeniden düzenleyece i raporu ilgili üniteye intikal ettirir. flverenin veya alt iflverenin defter ve belgelerini düzenleyen meslek mensuplar, ayn iflveren ve alt iflveren için veya kendilerinin, boflanm fl dahi olsa eflinin usul ve füruundan birinin veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan ve ikinci dereceye kadar (bu derece dâhil) kay n h s mlar n n ya da bunlar n yönetici olduklar veya yönetimde görev alarak ortak olduklar iflyerleri hakk nda rapor düzenleyemezler. V- MESLEK MENSUPLARININ DÜZENLEYECEKLER RAPORDAN DO AN SORUMLULUKLARI Meslek mensuplar, gerçe e ayk r rapor düzenleyerek Kurum zarar na sebebiyet verdikleri takdirde, oluflan Kurum zarar ndan iflveren ile müfltere- 12 Yönetmeli in ekinde(ek-3) yer almaktad r. 300

9 ken ve müteselsilen sorumludurlar. Bu durumda ilgililer hakk nda ayr ca genel hükümlere göre ifllem yap l r. Düzenledikleri rapor ile Kurum zarar na sebebiyet verdi i, Kurumca tespit edilen meslek mensuplar nca daha sonra düzenlenen raporlar da iflleme konulmaz. Meslek mensuplar n n flirket hâlinde çal flmas durumunda, düzenlenecek raporlardan do acak cezai ve malî sorumluluk raporu düzenleyen meslek mensubuna aittir. VI-SONUÇ 5510 say l Kanunun 59 uncu maddesinin dördüncü f kras uyar nca ihaleli ifller ile özel bina inflaat iflyerleri iflverenlerine, Kuruma prim borçlar n n bulunmad n gösteren ilifliksizlik belgesinin verilmesinde, 1/6/1989 tarihli ve 3568 say l Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Malî Müflavirlik ve Yeminli Malî Müflavirlik Kanununa göre yetki verilmifl serbest muhasebeci malî müflavirler ile yeminli malî müflavirler taraf ndan iflyeri kay tlar n n incelenmesi sonucunda Kuruma bildirildi i tespit edilen iflçilik tutarlar n n uygunlu u, Kurumun denetim yetkisi sakl kalmak kayd yla, esas al nabilir. Beflinci f kras uyar nca usûl ve esaslar Kurumca belirlenmifl hesaplama yöntemine uygun olarak serbest muhasebeci malî müflavirler ile yeminli malî müflavirlerce düzenlenen rapor ile Kuruma yeterli iflçilik bildirilmedi i anlafl lan iflyeri ve iflverenlerinin, tespit edilen fark iflçilik tutar üzerinden hesaplanacak prim, gecikme cezas ve gecikme zamm tutar n 102 nci maddenin birinci f kras n n (d) bendi ile (e) bendinin (4) numaral alt bendi uyar nca verilecek idarî para cezalar ile birlikte ödemeleri kayd yla ilifliksizlik belgesi verilebilir. KAYNAKÇA Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl ( ). Sosyal sigorta ifllemleri yönetmeli i. Ankara : Resmi Gazete (26981 say l ) T.C. Yasalar ( ) say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 say l ) 301

10 302