AKADEM SYENLER N ARA TIRMA YAPARKEN VE YAYINLATIRKEN KAR ILA TIKLARI GÜÇLÜKLER VE

Uluslararası nsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134 www.insanbilimleri.com 22.09.2004 AKADEM SYENLER N ARA TIRMA YAPARKEN VE YAYINLATIRKEN KAR ILA TIKLARI GÜÇLÜKLER VE BUNUN ÜZER NDE DOKTORA E T M N N ETK S Dr. Gülbu TORTUMLUO LU* Ar.Gör. Nurcan ÖZYAZICIO LU** Atatürk Üniversitesi, Hem irelik Yüksekokulu ÖZET Amaç: Bu ara tırma, akademisyenlerin ara tırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamak amacıyla yapılmı tır. Yöntem: Tanımlayıcı türde olan bu ara tırma Aralık 2003- ubat 2004 tarihleri arasında Atatürk Üniversitesi Hem irelik Yüksekokulunda çalı an 33 ve Sa lık Hizmetleri Yüksekokulunda çalı an 12 akademisyen olmak üzere toplam 45 akademisyen ile yapılmı tır. Ara tırma verileri ara tırmacılar tarafından hazırlanan akademisyenlerin ara tırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamaya yönelik soru formu ile toplanmı tır. Ara tırma verilerinin istatistiksel analizi, ara tırmacılar tarafından bilgisayar ortamında yapılmı tır. Verilerin de erlendirilmesinde frekans da ılımı ve ki-kare testleri kullanılmı tır. Bulgular: Ara tırma sonuçlarına göre akademisyenlerin yayın yapma ve yayınlama a amasında % 95.6 sının (43) güçlük ya adı ı, sadece % 4.4 ünün (2) herhangi bir güçlük ya amadı ı saptanmı tır. Sonuçlar ve Öneriler: Akademisyenler ara tırma yapma ve yayınlamada yaygın olarak güçlükler ya amaktadırlar. Güçlük ya ama oranları doktorasını tamamlamı olanlarda doktorasını tamamlamamı olanlara göre daha dü üktür. Özellikle ö renci konumundaki akademisyenler olmak üzere

2 ara tırma yapma ve yayınlama a amasında daha çok destek sistemlerinin olu turulması, multidisipliner yakla ımlar önerilebilir. Anahtar Kelimeler: güçlükler Akademisyenler, ara tırma yapma ve yayınlama, *Atatürk Üniversitesi Hem irelik Yüksekokulu, Halk Sa lı ı Hem ireli i ABD (Ar. Gör) ** Atatürk Üniversitesi Hem irelik Yüksekokulu, Çocuk Sa lı ı ve Hem ireli i ABD (Ar. Gör) 1. G R ve AMAÇ Hem irelikte ara tırma sonuçlarıyla artan bilgi birikimi hem ireli in mesleksel geli imini hızlandırmada vazgeçilmez bir öneme sahiptir (Erdemir 1996, Karata 2000, Bayık 2002). Bütün akademik disiplinler temellendi i bilgileri açıklamak ve tanımlamak üzere ara tırma yapmak zorundadır (Karadakovan 1996). Ancak, geli mekte olan ülkelerde sa lık ara tırmaları önemli güçlüklerle kar ı kar ıyadır. Bu güçlükler bilimsel çalı ma yapanların bireysel özelliklerinden, çalı tı ı kurumdan ve toplumun özelliklerinden kaynaklanabilmektedir (Emiro lu ve Aksayan 1999, White 2002). Bununla birlikte hem irelikte ara tırma yapmak için isteklilik ve motivasyon da önemli etmenlerdendir (Karadakovan 1996). Bu ara tırmanın, ara tırma yapımı ve yayınlanmasındaki güçlükleri tanımlaması ve çözüm yollarının ara tırılması için güdeleyici olabilece i dü ünülmektedir. Bu ba lamda bu ara tırma, akademisyenlerin ara tırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamak amacıyla yapılmı tır. 2. YÖNTEM Ara tırmanın ekli Tanımlayıcı türde bir ara tırmadır. Ara tırmanın Yapıldı ı Yer ve Zaman

3 Aralık 2003- ubat 2004 tarihleri arasında Erzurum Atatürk Üniversitesi nde yapılmı tır. Ara tırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi Ara tırmanın evrenini, Atatürk Üniversitesi Hem irelik Yüksekokulunda çalı an 33 ve Sa lık Hizmetleri Yüksekokulunda çalı an 13 akademisyen olmak üzere toplam 46 akademisyen olu turmu tur. Evrenden örneklem seçimine gidilmemi çalı maya gönüllü katılmak isteyen 45 akademisyen çalı ma grubunu olu turmu tur. Veri Toplama Araçları Ara tırma verileri, ara tırmacılar tarafından hazırlanan akademisyenlerin ara tırma yapma ve yayınlamadaki güçlüklerini saptamaya yönelik 12 sorudan olu an soru formu ile toplanmı tır. Ara tırma Verilerinin toplanması Soru formları uygun oldukları zamanlarda doldurmak üzere akademisyenlere da ıtılmı ve daha sonra toplanmı tır. Doldurma süresi olarak en fazla bir haftalık süre verilmi tir. Verilerin Analizi Ara tırma verilerinin istatistiksel analizi, ara tırmacılar tarafından bilgisayar ortamında yapılmı tır. Verilerin de erlendirilmesinde frekans da ılımı ve ki-kare testleri kullanılmı tır. Etik lkeler Ara tırmaya ba lamadan önce okul idaresinden izin alınmı gönüllü olan akademisyenlerle çalı ılmı tır. Akademisyenler yayın sayılarını saptamaya yönelik olan soruyu bo bırakmı lardır. Bu durum ho görüyle kar ılanmı ve bu sorudan sa lıklı bir yüzde elde edilemeyece i için de erlendirmeye alınmamı tır. Ara tırmanın Sınırlılıklar ve Genellenebilirli i Ara tırma zaman ve mali nedenlerle sadece Erzurum lindeki iki yüksekokulda yapılmı tır. Tanımlayıcı bir çalı ma için evrenin ve bu

4 ba lamda çalı ma grubunun küçük olması ara tırmanın en büyük sınırlılı ıdır. Bu ara tırmanın sonuçları yalnızca ara tırmanın evrenine genellenebilir. 3. BULGULAR 3.1. Akademisyenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Ait Bulgular Akademisyenlerin %2.2 sinin (1) Profesör, %2.2 sinin (1) Doçent, % 26.7 sinin (12) Yardımcı Doçent, % 17.8 inin (8) doktorasını tamamlamı Ara tırma Görevlisi, %44.4 ünün (20) Ara tırma Görevlisi ve %6.7 sinin (3) Ö retim Görevlisi oldu u saptanmı tır. Akademisyenlerin % 48.9 unun (22) bir doktora programını tamamlamı oldu u ve doktorayı tamamlama yıl ortalamasının ise 5.28 yıl oldu u saptanmı tır. Akademisyenlerin, % 57.8 i (26) yalnız olarak bir çalı mayı yürütemeyeceklerini, %42.2 si (19) ise yürütebileceklerini ifade etmi lerdir. Akademisyenlerin %33.3 ü (15) kariyerde gerekli oldu u için, %28.9 u (13) mesleksel geli im için, %26.7 si (12) hem mesleksel geli im hem de kariyer için, %11.1 i (5) ise hem irelikte var olan bir probleme çözüm getirmek amacıyla ara tırma yaptıkları belirlenmi tir. Çalı ma grubundaki akademisyenlerin % 15.6 sı (7) bireysel isteksizlik, %11.1 i (5) kendini yetersiz bulması, % 6.7 si (3) ise akademik kariyer dü ünmedikleri için ara tırma yapmak istemediklerini belirtmi lerdir. 3.2.Akademisyenlerin Ara tırma Yaparken Kar ıla tıkları Güçlüklere Ait Bulgular Akademisyenlerin ara tırma yaparken kar ıla tıkları güçlükler tablo 1 de gösterilmi tir. Akademisyenlerin bir ara tırma yaparken; veri toplama (%88.9), verilerin istatistiksel analizi (%73.3), bulguların yazımı (%64.4), konu seçimi (%64.4) ve tartı manın yazılması (%51.1) a amalarında güçlük ya adıkları saptanmı tır (Tablo 1).

5 Ara tırma yaparken güçlük ya ayan akademisyenlerin, bu güçlüklerinin yaygın olarak; yeterli zamanlarının olmamasından (%45), verilerin istatistiksel analizinde analiz türüne karar verememelerinden (%75.8), mevcut bulguları tablo haline getirememelerinden (%75.0), konu ismini belirleyememe ve konuyu sınırlayamamadan (%37.9) ve tartı mayı yazarken sonuçları tartı acak kaynak bulamamadan (%100.0) kaynaklandı ı belirlenmi tir (Tablo 1). Tablo 1. Akademisyenlerin Ara tırma Yaparken Kar ıla tıkları Güçlüklere Göre Da ılımı Güçlükler (n=45) Sayı % Konu seçiminde Konu seçimindeki güçlükler (n=29) Konu ismini saptamada Konuyu sınırlamada Konu ismini saptamada ve konuyu sınırlamada Veri toplamada Güçlük ya amama Veri toplamadaki güçlükler (n=40) Ekonomik Zaman sınırlılı ı Toplumun kültürel yapısı Verilerin istatistiksel analizinde Verilerin istatistiksel analizindeki güçlükler(n=33) statistiksel analizi hiç bilmeme Yetersizlikler hakkında her zaman soracak birinin olmaması 29 64.4 16 35.6 11 37.9 11 37.9 7 24.1 8 40 88.9 5 11.1 10 25.0 18 45.0 12 30.0 13 33 73.3 12 26.7 25 75.8 8 24.2

6 Bulguların yazımında Bulguların yazımındaki güçlükler(n=29) Mevcut bilgileri tablo haline getirememe Gereksiz yere bulguların uzatılması Tartı ma yazımında Tartı ma yazımındaki güçlükler (n=23) Tartı ma sonuçlarını tartı acak kaynak bulamama 29 64.4 16 35.6 12 75.0 4 25.0 23 51.1 22 48.9 23 100.0 3.2.Akademisyenlerin Ara tırmalarını Yayınlatırken Kar ıla tıkları Güçlüklere Ait Bulgular Akademisyenlerin yaptıkları ara tırmalarını yayınlatma sürecindeki güçlükleri tablo 2 de gösterilmi tir. Bu sonuçlara göre akademisyenlerin %95.6 sının yaptıkları ara tırmaları yayınlatırken genel olarak güçlük ya adıkları saptanmı tır. Yayınlatma sürecinde güçlük ya ama oranları yurt içi dergilerde % 71.4 iken yurt dı ı dergilerde bu oran %95.6 olarak belirlenmi tir. Yurt içi dergilerde yayınlatma sürecinin uzun olması, yurt dı ı dergilerde ise dil problemi kar ıla ılan yaygın güçlükler olarak belirlenmi tir.

7 Tablo 2. Akademisyenlerin Ara tırmalarını Yayınlatırken Kar ıla tıkları Güçlüklere Göre Da ılımı Güçlükler Sayı % Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmada 25 71.4 10 28.6 Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmadaki güçlükler (n=10) Yayınlanma sürecinin uzun olması 25 100.0 Yayınları yurt dı ı dergilerde yayınlatmada 43 95.6 2 4.4 Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmadaki güçlükler (n=43) Yurt dı ına yayın göndermeme Dil problemi ya ama 14 32.5 29 67.5 3.3.Akademisyenlerin Doktora E itiminin Yayın Yapma ve Yayınlamadaki Güçlükler Üzerindeki Etkisine Yönelik Bulgular Doktorasını tamamlayan akademisyenlerin doktorasını tamamlamamı olan akademisyenlere göre konu seçiminde ve veri toplama a amalarında istatistiksel olarak daha az güçlük ya adıkları belirlenmi tir. statistiksel olarak anlamlı bulunmamakla beraber verilerin istatistiksel analizinde, bulguların ve tartı manın yazımında doktorasını tamamlamı akademisyenlerin doktorasını tamamlamamı akademisyenlere göre daha az güçlük ya adı ı belirlenmi tir. Yine istatistiksel olarak anlamlı bulunmamakla birlikte doktorasını tamamlamı akademisyenlerin doktorasını tamamlamamı akademisyenlere göre yayınlarını yurt içi ve yurt

8 dı ı dergilerde daha az güçlük ya ayarak yayınlattıkları belirlenmi tir (Tablo 3). Tablo 3. Akademisyenlerin Ara tırma Yaparken ve Yayınlatırken Kar ıla tıkları Güçlüklerin Doktora Programını Tamamlama Durumuna Da ılımı Güçlükler (n=45) Doktorasını Bitirenler Doktorasını Bitirmeyenler x 2 Konu seçiminde 27.6 (8) 87.5(14) 72.4 (21) 12.5(2) 14.813*** Veri toplamada Güçlük ya amama 42.5 (17) 100.0 (5) 57.5 (23) - 5.881* Verilerin istatistiksel analizinde 42.4 (14) 66.7 (8) 57.6 (19) 33.3 (4) 2.07 Bulguların yazımında 25.0 (4) 62.1 (18) 75.0 (12) 37.9 (11) 5.670 Tartı ma yazımında 39.1 (9) 59.1 (13) 60.9(14) 40.9 (9) 1.793 Yayınları yurt içi dergilerde yayınlatmada 52.0 (13) 70.0 (7) 48.0 (12) 30.0 (3).279

9 Yayınları yurt dı ı dergilerde yayınlatmada 46.5 (20) 100.0 (2) 53.5 (23) -.233 *p<0.05, ***p<0.001 4.TARTI MA Ara tırma sonuçlarına göre akademisyenlerin ara tırma yaparken ve yayınlatırken çe itli güçlükler ya adıkları saptanmı tır (Tablo 1). Yine ara tırma sonuçlarına göre bu güçlükler doktorasını tamamlamayan akademisyen grubunda daha yüksek bulunmu tur. Ocakçı ve arkada ları (1996) yaptıkları çalı mada, Türkiye deki Sa lık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Hem irelik Programı Ö retim Elemanlarının, ara tırma yaparken %67.5 inin literatür yetersizli i, %62.1 inin zaman yetersizli i, %59.4 ünün danı man yetersizli i, %55.4 ünün maddi yetersizlikler ve %48.6 sının istatistiksel bilgi konusunda yetersizli i oldu unu saptamı lardır. Bu ara tırmanın sonuçları Ocakcı ve arkada larının (1996) sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Geli mekte olan ülkelerde bilimsel, sosyo-kültürel ve ekonomik yapının, ara tırma verimlili ini etkiledi i vurgulanmaktadır. Yanı sıra bireylerin çalı tı ı kurumun ve içinde ya anılan toplumsal yapının özellikleri de etkin faktörler arasında sayılmaktadır (Trostle and Simon 1992, Emiro lu ve Aksayan 1999, Barker 1995). Bu ba lamda çalı ma sonuçlarının, çalı ma grubundaki akademisyenlerin internet veri tabanlarını kullanmadaki yetersizliklerinden, ara tırma alanındaki yetersizlikleri giderecek uzman kadrosunun yetersiz olmasından, toplumun sosyo-kültürel yapısından kaynaklanan veri toplama a amasında ya anan sorunlardan, ula ım zorluklarından dolayı mesleksel geli im programlarına yeterince katılamamaktan, akademisyenlerin ekonomik artlarının yetersizli inden ve

10 ara tırma yapma deneyimlerinin az olmasından kaynaklandı ı dü ünülebilir. Yanı sıra bu sonuçların, ara tırma grubundaki akademisyenlerin %51.1 inin doktora e itim programını tamamlamamı olan akademisyenlerden olu masından kaynaklandı ı dü ünülebilir. 5. SONUÇ ve ÖNER LER Ara tırma sonuçlarına göre akademisyenler ara tırma yaparken ve yayınlatırken yaygın olarak güçlükler ya amaktadırlar. Güçlük ya ama oranları doktorasını tamamlamı olanlarda doktorasını tamamlamamı olanlara göre daha dü üktür. Akademisyenler, ara tırmanın her a amasında konunun uzmanlarıyla i birli i içerisinde olarak ve gerekli yardımları alarak çalı malı ve eksikliklerini gidermelidirler. Bunun yanı sıra akademisyenlere yönelik destek sistemlerinin geli tirilmesinin de ara tırma yapma ve yayınlatmadaki güçlüklerle ba etmede yararlı olaca ı dü ünülmektedir. KAYNAKLAR Barker C (1995). Research and the health services manager in the developing world. Soc Sci Med. 41(12):1655-1666. Bayık A (2002). Hem irelik disiplini ve ara tırma. Ed: nci Erefe. Hem irelikte Ara tırma lke Süreç ve Yöntemleri. Odak Ofset. stanbul. 13-26. Emiro lu ON, Aksayan S (1999). Geli mekte olan ülkelerde ara tırma güçlükleri ve çözüm önerileri. Hem irelik Ara tırma Derg. Cilt/Volüm 1:36-40. Erdemir F (1996). Ara tırma teorik ve prati i birbirine yakla tırıyor mu, uzakla tırıyormu? Hem ire akademisyenlerin rolü konusunda görü ler. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Kardiyoloji ve Kardiyovasküler Cerrahi

11 Alanlarındaki En Son Geli meler ve Hem irelikte Ara tırma Sempozyumu. Amerikan Hastanesi. 4-5 Temmuz stanbul. 85-86. Karadakovan A (1996). Hem irelikte ara tırmanın önemi ve ara tırma konu özellikleri. Ege Üniv. HYO Derg. 12 (2):133-142. Karata N (2000). Hem irelik ara tırmalarında etik. Hem irelik Ara tırma Derg. Cilt/Volüm 1:5-8. Ocakçı A, Öztürk H, Bayhan S (1996). Türkiye deki sa lık hizmetleri meslek yükseokulu hem irelik programı ö retim elemanlarının da ılımı ve ara tırma yaparken kar ıla tıkları güçlükler. Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Kardiyoloji ve Kardiyovasküler Cerrahi Alanlarındaki En Son Geli meler ve Hem irelikte Ara tırma Sempozyumu. Amerikan Hastanesi. 4-5 Temmuz stanbul. 80-81. Trostle J, Simon J (1992). Building applied health research capacity in less-developed countries: problems encountered by the ADDR Project. Soc Sci Med. 35(11):1379-1387. White F (2002). Capacity-building for health research in developing countries: a manager s approach. Rev Panam salud Publica 12(3):165-172.