FAST FOOD SEKTÖR PROFiL ARAŞTIRMASI Hazırlayan: Arzu Yurtman (EYLÜL 2001/Güncelleme) - -----~ --
içindekiler 1. FAST FOOD SEKTÖRÜ 1.1. Fast-Food Tanımı 1.2. Ürün Çeşitleri 1.3. Fast-Food'un Beslenmedeki Yeri 2. TÜRKiYE'DE FAST- FOOD SEKTÖRÜNÜN GELiŞiMi 3. TÜRKiYE'DE FAST- FOOD SEKTÖRÜNÜN YAPISI 3.1.Diğer Sektörlerle ilişkiler 4. REKABET 5. SEKTÖRÜN GÜNCEL SORUNLARI 6. SEKTÖRDE FRANCHiSiNG'iN YERi VE ÖNEMi 6.1. Franchising Nedir 6.2. Türk fast-food Sektöründeki Durumu 6.3. Yatırımcıda Aranan Genel Özellikler
7. SEKTÖRE ilişkin YASAL DÜZENLEMELER 8. Y ARARLI ADRESLER 1. FAST FOOD SEKTÖRÜ 1.1. Fast-Food Tanımı Türkçe'ye ayak üstü yemek veya hızlı yemek olarak çevrilebilen fast-food terimi dilimize ingilizce'den aynen geçerek yaygın olarak kullanılır hale gelmiştir. Günümüzde, gelişen teknoloji ve sosyo ekonomik koşullar, çalışma yaşamında zamana karşı yarışır hale gelinmesi, dışarıda yemek yeme alışkanlığının yaygınlaşması sektörün tüm dünyada ve ülkemizde h~zlı bir gelişme göstermesine neden olmuştur. Fast food'un tüm dünyada gıda sektörü içinde en hızlı gelişen sektörlerden biri olmasının nedeni olarak, kolay, pratik, hızlı, uygun fiyatı ve doyurucu olması gösterilmektedir. Alışılagelmiş restoranlardan farklı olarak müşterilerin, siparişlerini çok kısa bir sürede alarak yemek yedikleri ve standart mönülerin sunulduğu restoranlardır. Fast-food restoranların büyük çoğunluğunda self-servis olarak hizmet alındığı gibi hizmetin servis görevlilerince sunulduğu restoranlar da mevcuttur. Bu tür restoranlarda, devir hızı yüksek olan hamburger, pizza, lahmacun vb. gıdalar tüketime sunulmaktadır. 2
Fast-food restoranları her ülkede, bulunduğu ülkenin geleneksel gıdalarının hızlı tüketime uygun halde sunulması şeklinde gelişme göstermektedir. Sektörün en gelişmiş olduğu ülke olan ABD'de 300 binden fazla fast food restoranı bulunmakta ve yıllık cirosu 50 milyar dolar olarak ifade edilmektedir. 1.2. Ürün Çeşitleri Ülkemizde şu anda sektörde faaliyet gösteren firmalar batı tarzı yiyecek sunanlar ve geleneksel damak tadında yiyecek sunanlar bir başka deyişle yerli ve yabancı olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Batı tarzı yiyecekler grubunda; hamburger, pizza, soğuk sandviçler, kızarmış tavuk, kızarmış patates, sosisli sandviç, unlu mamuller (donat, apple pie, vb.) yer alırken; Geleneksel yiyecekler grubunda; lahmacun, pide, köfte, gözleme, döner, tost, börek,kokoreç ve midye sayılabilmektedir. 1.3. Fast-Food'un Beslenmedeki Yeri Tüketiciye çok farklı seçenekler sunabilen fast food grubundaki yiyecekler, bileşiminde oldukça yüksek oranda yağ, kolesterol, sodyum ve tuz içerebildiklerinden beslenme uzmanlarınca özellikle orta yaşın üzerindeki kişiler veya diabet hastaları için tavsiye edilmemektedir. 3
Ancak son yıllarda bu tür restoranların müşteri yelpazesini daha geniş tutabiirnek amacıyla salad bar, çorba ve kızartma yerine fırında pişirilmiş patates gibi düşük kalarili ve sağlıklı ürünleri mönülerine eklemektedirler. Beslenme uzmanlarınca, fast food mönülerinin bir insanın ihtiyacı olan günlük kalori gereksiniminin yarısını karşılayabildiğine dikkat çekilerek, aynı zamanda vitamin ve mineraller açısından da zengin çeşitler sunabilen yiyeceklerin seçiminde dengeli dikkatli olunduğunda dengeli beslenmeye yardımcı ifade edilmektedir. bile oldukları 2. TÜRKiYE'DE FAST- FOOD SEKTÖRÜNÜN GELiŞiMi Türkiye'de, börek, pide, lahmacun, döner, vb. gibi çok kısa sürede hazırlanıp sunulabilen gıdalar ile hizmet veren ve aslında uzun bir geçmişi olan sektör, 1986 yılında McDonald's firmasının piyasaya girmesiyle ''fastfood" kavramıyla tanışmış ve bugünkü canlılığını kazanarak hızlı bir büyüme göstermiştir. Yabancı sermayeli fast-food işletmelerinden olan McDonald's ın ardından Pizza Hut, Surger King, Sicily's, Kentucky Fried Chicken gibi diğer Amerikan şirketleri Türkiye'de bu alanda yatırıma yönelmişlerdir. Sektörde faaliyet gösteren yerli ve yabancı firmaların büyük çoğunluğu istanbul ağırlıklı olmak üzere, Ankara ve izmir gibi büyük kentlerimizde faaliyetlerini yoğunlaştırmıştır. Son yıllarda batı bölgelerindeki Anadolu kentlerinde de özellikle sektörün önde gelen işletmelerinin şube açma eğiliminde olduğu görülmektedir. Fast-food sektörünün gelişmesindeki önemli faktörleri; 4
Hızlı nüfus artışının etkisiyle kentleşme oranındaki artış, -Kadınların çalışma yaşamına girmesi, - Buna bağlı olarak aile gelir düzeylerinin yükselmesi, yemeğe -Dışarıda yeme alışkanlığının yerleşmesi, - Çalışma yaşamındaki artan tempo nedeniyle ayrılan kısıtlı süre, -Genç nüfus oranındaki artış, - Reklamların etkisi, olarak sıralamak mümkündür. Bu alanda faaliyet gösteren Türk işletmeleri, daha doğru bir ifadeyle geleneksel fast food ürünleri ( pide, döner, lahmacun,...) konusunda faaliyetlerini sürdüren işletmelerimizce henüz uluslararası pazarda zincir oluşturma başarısı sağlanamamıştır. Yurtiçi piyasada sadece birkaç lahmacun üreticisi firma başarılı şekilde restoran zincirlerini oluşturmuş olup, uluslarası pazarı hedeflediklerini ifade etmektedirler. Lahmacun yanında uluslararası alanda, özellikle o ülkelerde yerleşik Türk vatandaşlarının çabasıyla Avrupa ülkelerinde tanınan dönerin bir hamburger veya pizza gibi markalaşamaması sektör yetkililerince üzüntüyle karşı lanmaktadı r. Bugüne kadar fast food sektörünün cirosunun belirlenmesine yönelik bir istatistik yapılmamıştır. Bu çalışmada ise sektörün hacmi konusunda bir fikir vermek amacıyla Devlet istatistik Enstitüsünce 1994 yılında gerçekleştirilen Hanehalkı Tüketim Harcamaları Anketi 5
Sonuçları adlı çalışmada, Lokanta ve Restoran Harcamaları alt başlığı ile verilen değerler ele alınarak aşağıdaki hesaplamalar yapılmıştır. Tabloda, 1994 yılına ait yaklaşık 100 milyar 500 milyon olarak DiE tarafından anket sonuçlarına dayanılarak hesaplanmış olan Lokanta ve Restoran harcamaları, indeks değeri baz alınarak 2000 yılına kadar yeniden hesaplanmıştır. 2000 yılı için bulunan rakam lokanta ve restoran harcamalarının tamamını kapsamaktadır. LOKANTA VE RESTORAN HARCAMALARI TAHMiNLERi DEGER** TAHMiNi TAHMiNi YILLAR indeks* (Milyon DEGER(TL) DEGER($) TL) 1994 100.0 1.535.01 o - 51.6"16.304 1995 190.2 2.919.589 63.878.384 1996 356.5 5.472.311 67.445.196 1997 651.6 10.002.126 66.051.798 1998 1269,7 19.490.022 74.950.219 1999 2153,3 33.053.370 79.153.501 2000 3274,8 50.268.507 81.219.856 * İndeks değeri Lokanta ve Pastane içindir. ** 1994 yılı değeri ise Lokanta ve Restoran harcamalarını göstermektedir. Fast food sektörü için bir tahmin yapmak gerekirse, sektörün ağırlığını oluşturan istanbul dikkate alınarak şehrin 12 milyon olan nüfusunun yılda en az bir kez bu tür restoraniara gittiği ve yaklaşık 3 Dolar harcadığı varsayıldığında fast food'a ayrılan yıllık 6
harcama tutarının yılda yaklaşık 35 milyon dolar olduğu kabul edilebilir. 3. TÜRKiYE'DE FAST- FOOD SEKTÖRÜNÜN YAPISI Fast-food'un kavramının dilimize yerleşmesinden çok önceleri yaşamımıza yerleşmiş olan ayaküstü yemek yeme alışkanlığı yabancı sermayeli firmaların pazara girmesiyle bugünkü canlılığına ulaşmıştır. Bu gelişmenin sağlanmasında Türk firmalarının kurumsallaşma ve buna bağlı olarak şubeleşme eğilimlerinin artması önemli bir faktör olmuştur. Ülkemize aslında uzun yıllardır varolan ve sayıları çok fazla olan fast-food işletmelerinin etkin olamamasının nedeni dağınık bir yapı göstermeleridil Bu sektörde faaliyet göstermek isteyen herkes kendi başına bir işletme açarak kazanç sağlama yolunu seçtiğinden sektörde etkin olabilmenin kuralı olan şubeleşme ve bunun devamı olan markalaşma gerçekleşememektedir. Firmaların kendi işletmelerini kurmak yerine franchising sistemi ile markalarını yaygınlaştırması bilincinin ise yeni yeni yerleştiği dikkate alınırsa sektörde bugün markalaşmış Türk firmalarının eriştiği boyut başarı olarak değerlendirilmelidir. Yabancı sermayeli firmaların pazara kazandırdığı aslında farklı bir damak tadının ötesinde farklı bir işletmedlik anlayışıdır. Markalaşmanın getirdiği başarının anlatılması ve aniaşılmaya başlanmasıdır.
Türkiye'de sektörün bir diğer dikkat çeken uygulaması ise, yerli firmalar arasındaki ürün farklılığıdır. Bazı firmalar geleneksel gıdalar ile hizmet verirken, bazı firmalar ise hamburger, pizza, kızarmış tavuk, vb. batı tarzı gıdalar ile hizmet vermeyi tercih ettiği görülmektedir. Bunun sebebi olarak bazı yerleşim yerlerine restoran açmamış yabancı fast-food firmalarının yarattığı boşluktan yararlanarak batı tarzı gıdaları halka ulaştırarak veya, ünlü markaların ürünlerine benzer ürünleri daha ucuza sunarak pazar payı elde etmek düşüncesi olarak görülmektedir. Yerli fast-food ürünlerinin kültürel özellikler taşımaları nedeniyle markalaşmada daha başarılı oldukları görülmekte olup, sektörümüzün dış pazarlara açılabii me şansı n ı beraberinde getirmektedirler. 3.1.Diğer Sektörlerle ilişkiler: Fast-food sektörünün temel hammadde girdisini işlenmiş gıda ürünleri grubu oluşturmaktadır. Bu gruptaki ürünleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür; Et Ürünleri Hazır köfte, hamburger köftesi, kıyma, salam, sosis, tavuk, Süt Ürünleri Peynir (tost kaşarı, pizza kaşarı, vb), ayran, Yağlar Kızartmalık sıvı yağlar, margarin, 8
Soslar Ketçap, mayonez, salata sesları, çeşnili seslar Un ve Un/u Ürünler Böreklik-ekmeklik-pidelik un, tost ekmeği, hamburger ekmeği, pide Fermante Gidalar Turşu ve diğer konserve sebze ve meyveler Mesrubatlar meyve suları Kola, gazoz ve diğer meyveli asitli içecekler ile Dondurulmuş Ürünler Patates, mısır, sebze meyveler deniz ürünleri, et ürünleri ve çeşitli Yukarıda sözü edilen ve fast-food sektörünün alt sektörleri konumunda olan gıda ürünlerinin dışında sektöre hizmet eden diğer ürün grupları aşağıda belirtilmeye çalışılmıştır; Diğer Sektörler Restoranlar için gerekli mutfak ekipmanları ocak, pişirme gereç ve üniteleri vb.) 9
4. REKABET Kağıt ürünleri ( serviste kullanılan her türlü kağıt veya kartonlar, peçeteler, havlular ve kağıt tabak veya bardaklar) iç dekorasyon ürünleri ( masa-sandalyeoturma ve yemek yeme üniteleri, sunulacak ürünün özelliğine uygun olarak kullanılan çeşitli aksesuarlar) Soğutucular (sanayi tipi buzdolapları, derin dondurucular, meşrubat soğutma üniteleri) Yerli firmalar ile yabancı firmalar arasındaki rekabet gerçekte, geleneksel gıdalara bağlı yemek tercihi ile batı tarzı gıdalara bağlı yemek tercihine dayanmakla olduğundan firmaların hedefi tüketici tercihlerini etkileme çabası olarak dikkat çekmektedir. Gelişmekte olan bir ülke olmamız nedeniyle kültürel faktörler ( eğitim düzeyi, sosyal konum, bölgesel gelişmişlik düzeyi, v.b.) ve gelir seviyesi sektördeki tüketicinin tercihini etkilemektedir. Geleneksel fast food grubundaki gıdaların fiyatlarının yabancı fast food grubundaki gıdalara kıyasla oldukça düşük olması nedeniyle tercih edilmektedir. Buna karşılık daha genç nüfusu temsil eden, gelir düzeyi orta ve ortanın üzerinde olan ve batı tarzı gıdaları tanıyan grup ise yabancı fast food'lara daha fazla ilgi göstermektedir. 10
Türkiye'de kısa bir tarihçesi olan fast food sektöründe rekabet gerçekte tüketici lehine gelişmektedir. Piyasaya giren yabancı firmaların beraberlerinde getirdiği teknoloji, organizasyon yapısı, farklı kalite, hizmet ve işletme anlayışı yerli firmaların bu yönde gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Batı tarzı fast food sunan firmalara olan ilginin nedenleri arasında merak ve markaya olan güven gösterilmektedir. Son yıllarda sektörde oldukça etkin bir yer edinen ve markalaşan Türk firmaları da aynı nedenlerle tercih edilir hale gelmişlerdir. insanların zorunlu ihtiyaçlarından biri olan karın dayurmanın bir lüksü durumunda olan dışarıda yemek sözkonusu olduğunda, en sağlıklı koşullarda sunulanı, en kalitelisi, en uygun fiyatiısı arandığından piyasada isim yapmış firmalar tercih edilmektedir. 5. SEKTÖRÜN GÜNCEL SORUNLARI Genel olarak ekonomide yaşanan yapısal sorunlar diğer tüm sektörleri olduğu gibi fast-food sektörünü de olumsuz olarak etkilemektedir. 1998 yılında dünyada ve Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz sektörde yatırımların azalmasına neden olmuştur. Franchise vererek restoran zincirlerini kuran firmalar için bunun anlamı franchise alacak yatırımcı ( franchisee) bulamama problemidir. Belirli bir devir hızıyla çalışmak durumunda olan sektördeki firmalar en uygun fiyata en iyi, en kaliteli ürünü sunmak zorundadırlar. Sunulan ürünün maliyetinin üçte birini hammadde, üçte birini ise diğer masraflar oluşturmakta ve kalan üçte bir ise brüt kar olmaktadır. Bu 11
itibarla sektörde rekabeti etkileyen temel faktörün fiyat olması nedeniyle özellikle hammadde fiyatlarındaki artış sektörde karlılığı etkilemekte ve fiyatlandırmada güçlükler yaşanmaktadır. Özellikle yerli firmalar açısından, sektörde iyi organize olarnama bir başka deyişle etkin örgütlenme oluşturulamaması nedeniyle sektörün tanınması ve araştırılması açısından yarar sağlayabilecek çalışmalar yetersiz kalmaktadır. Franchising yoluyla restoran zincirlerini kuran firmalar Ulusal Franchising Derneği kanalıyla takip edilebilirken, bu grubun dışında kalan ve sektörde faaliyet gösteren irili ufaklı çok sayıda firmanın sayısı, cirosu ve firma türü konusunda bilgiye ulaşmak oldukça güçtür. 6. SEKTÖRDE FRANCHiSiNG'iN YERi VE ÖNEMi 6.1. Franchising Nedir Bir markanın belirli koşullar dahilinde ve bir bedel karşılığında bağımsız yatırımcılara kullandırılması yöntemidir. Fast-food firmalarının hemen hemen tamamı firmaya ait işletmelerin piyasada tutunmasından, başka bir deyişle markalaşmanın ardından franchising yoluyla restoran zincirlerini kurmaktadırlar. Halen sektördeki firmalar franchise verenler ve vermeyenler olarak ayrılabilmektedir. Şubeleşme markanın oluşmasında önemli bir rol oynadığından son yıllarda firmaların franchisinge ilgisinde artış olmuştur. 12
1992 yılında Ulusal Franchising Derneği'nin kurulması ile birlikte, özellikle Türk sermayeli fast food firmalarının franchising ve franchisingin sektörün gelişmesindeki rolü konusunda bilgilendirilmesi, dolayısıyla gelişmesine önemli katkıları olmuştur. 6.2. Türk fast-food Sektöründeki Durumu Türkiye'de franchising sisteminin bugünkü yapısına erişmesinde fast-food sektöründe faaliyet gösteren yabancı sermayeli firmaların payı büyüktür. Şu anda ülkemizde franchise veren fast-food firmalarının üçte ikisini yabancı firmalar oluşturmaktadır. Ancak son yıllarda Türk firmaları arasında şubeleşme oranının artmasının ardından franchise veren firma sayısında göze çarpmaktadır. da önemli artış fast Ülkemizde faaliyet gösteren yerli ve yabancı food firmalarının belli başlıları şunlardır: Yabancı Firmalar Işletme Sayıları(2000 yılı) Firma Adı Kuruluş Türkiye' Orijini Firmaya ı Franchise Yılı ye Giriş Ait Yılı McDonald's 1955 1986 ABD 49 81 Surger King 1954 1995 ABD 106 2 Jimmi's Fried Chicken 1988 1997 ingiltere 4 1 Duran Sandwiches 1968 1991 Avusturya 5 3 Pizza Hut 1958 ABD Duran 1991 Avusturya 5 - Sandviç 13
Schlotzsky's Deli 1977 1996 ABD 1 Sicily's Pizza 1992 ABD 2 3 8 Kaynak: 2000 Franchise Türkiye Rehberi Yerli Firmalar Firma Adı Kuruluş Yılı işletme Sayıları Firmaya Ait Franchise Sultanahme 1920 4 26 t Köftecisi Hacıoğlu 1965 7 16 Lahmacun Mudurnu 1987 10 52 Piliç Pizza Days 1993 3 3 Sampi 1995 6 3 Tadı m 1984 5 7 Pizza Ma do 1993 7 41 Kaynak: 2000 Franchise Türkiye Rehberi 6.3. Yatırımcıda Aranan Genel Özellikler: Franchising sisteminde franchising veren firmalar yatırımcıya; başlangıç eğitimi, eleman temini, yer seçimi, mali ve hukuki danışmanlık hizmetleri, reklam, kredi temininde marka desteği vb. gibi konularda destek vermektedirler. 14
Fast-food sektöründe faaliyet gösteren firmaların bazı özellikler ise aşağıdaki gibidir. yatırımcıda aradıkları - Yiyecek-içecek sektöründe deneyimli olmak, - Belli bir yaş grubunda olmak, - Belli bir eğitim düzeyinde olmak, - Sektörde bilgi ve tecrübeye sahip olmak, - Firmayı en iyi şekilde temsil edeceği kanaati, - iyi bir özgeçmişe sahip olmak, - Başka bir işle ilgilenmeme garantisi, -Yönetim veya işletme deneyimi olmak, -Aile olarak çalışabilecek yatırımcılar, - insan ilişkileri güçlü olmak, - Müşteriyi sunduğu ürün konusunda bilgilendirme yeteneği ve bilgisi, - Sosyo-ekonomik koşulları uygun olmak, 15
7. SEKTÖRE ilişkin YASAL DÜZENLEMELER Fast food sektörü gıda üretim ve tüketim yerleri grubunda yeralan işyerlerinden olduğundan, aşağıda sayılan mevzuata tabidirler: 560 Sayılı Gıdaların üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname: Sözkonusu Kararname gereği; Gıda maddeleri üreten işyeri kurmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler bu işyerleri imalata geçmeden önce Sağlık Bakanlığı'na müracaat ederek işyerinin taşıması gereken asgari teknik ve hijyenik şartlara göre çalışma izni almak ve Sağlık Bakanlığı'nın düzenleyeceği gıda işyerleri siciline kaydolmak zorundadır. 10.7.1996 Tarih ve 22692 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Gıda Üretim ve Satış Yerleri Hakkında Yönetmelik: Sözkonusu Yönetmeliğin amacı; gıda ve gıda katkı maddelerinin üretildiği, satış ve toplu tüketiminin yapıldığı, depolandığı işyerlerinde teknik ve hijyen kurallarına uyulmaması sonucu ortaya çıkabilecek hastalık ve zararlı etmeniere karşı insan sağlığının korunması, çalışan personelin ve gıda maddeleri ile temas edecek malzeme, alet ve ekiprnanın hijyen kurallarına uygunluğunu temin etmek ve ettirmek, satış ve toplu tüketim yerlerinde satılan gıda maddelerinin denetimi, gıda maddeleri üreten 16
işyerlerinin çalışma izni işlemleri, eğitim etkinlikleri ve denetim sonuçlarına itiraz hakkına ait usul ve esasları düzenlemektir. Bu Yönetmeliğin ekinde yeralan ve Gıda Satış ve Toplu Tüketim Yerleri Denetleme Sıklığı Listesinde fastfood sektöründe faaliyet gösteren işyerleri en az 3 ayda bir denetlenmesi gereken işyerlerinden sayılmışlardır. 16.11.1997 Tarih ve 23172 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği: Yönetmeliğin amacı, üretici ve tüketici menfaatleri ile halk sağlığını korumak, gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarianmasını sağlamak üzere gıda maddelerinin özelliklerini belirlemektir.gıda maddeleri üretim işyerlerinin taşıması gereken özellikler bu yönetmelik ile düzenlenmiştir. 9.6.1998 Tarih ve 23367 Sayılı Gıdaların Üretimi ve Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Yönetmelik: Bu Yönetmelik gıda maddelerinin hijyenik ve uygun kalitede üretimi, tasnifi, işlenmesi, gıda imalinde kullanılan hammadde ve yardımcı madde ile katkı, aroma maddeleri, vitaminler, mineral maddeler ve ambalajlama ile ilgili sicil, tescil ve izin, istihdam, kontrol ve denetim, reklam, ithalat, ihracat ve gümrük merkezlerine dair esas ve usulleri kapsar. 26.9.1995 Tarih ve 22416 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği: 17
Yönetmeliğin amacı; çevre ve toplum sağlığının korunması açısından önem arzeden gayri sıhhi müesseselerin zararlı etkilerinin yok edilmesi veya en az düzeye indirilmesi, doğal kaynakların kirlenmelere karşı korunması için gayri sıhhi müesseselerin kontrol altına alınması, ruhsatlandırılması ve denetlenmesindeki usul ve esasları belirlemektir. Bu müesseselerin sınıf tayini, yer seçimi, tesis izni ve açılma ruhsatı verilmesi esasları ile bu müesseselerden ilgili mevzuat hükümlerine uygun faaliyet göstermeyenler hakkında alınacak tedbirleri kapsar. Gıda üretim ve satış yerleri bu Yönetmeliğe göre ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler grubunda yeralmaktadır. Yukarıda sözüedilen yasal düzenlemeler dışında sektörde franchising yoluyla restoran zincirlerini kuran işletmeler için franchising'e ilişkin yasal düzenlemeler sözkonusudur. 18
S. YARARLlADRESLER -UFRAD Ulusal Franchising Derneği Ergenekon Caddesi No:89/15 Pangaltı iş Merkezi istanbul Tel :0.212.296 66 28 -Sağlık Bakanlığı Sıhhıye- ANKARA Tel : 0.312.431 48 20 -Sağlık Bakanlığı, il Sağlık Müdürlüğü Piyer Loti Caddesi, No: 24 Çemberlitaş- istanbul Tel : 0.212. 638 30 00 19