EKONOMİK GELİŞMELER Ocak

EKONOMİK GELİŞMELER Ocak - 2011 AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU

İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 4 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ. 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 5 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) 2010 yılı üçüncü döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 5.5 artış göstermiştir. Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %13.6 lık artışla 298 089 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 5.5 lik artışla 28 762 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %15.4 lük artışla 808 192 Milyon TL olmuştur. 2010 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 8.9 luk artışla 77 799 Milyon TL olmuştur. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2010 yılı üçüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %6.4 lük artış gösterirken, Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %1.1 artmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri Ekim 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 855 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Ekim döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 574 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 855 bin kişi artarak 52 milyon 788 bin kişiye ulaşmıştır. Ekim 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 49 dur. 2010 yılı Ekim döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puanlık artışla % 49 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,4 puanlık azalışla % 70,8, kadınlarda ise 0,9 puanlık artışla % 28 dir. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; Toplam işgücünün % 17,4'ünü 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 69,7, kadınlar için % 24,1 dir. Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 84,8 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 71,6'dır. Tarım dışı istihdam 600 bin kişi artmıştır. 2010 yılı Ekim döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 953 bin kişi artarak, 22 milyon 972 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 353 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 600 bin kişi artmıştır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2

Ekim 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 25,7'si tarım, % 19,6 sı sanayi, % 6,6 sı inşaat, % 48,1'i ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,5 puan, sanayi sektörünün payının 0,4 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,1 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1 puan azaldığı görülmektedir. Bu dönemde istihdam edilenlerin; % 71,5'i erkek nüfustur. % 59,2'si lise altı eğitimlidir. % 61,2'si ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25,1'i kendi hesabına veya işveren, % 13,7'si ise ücretsiz aile işçisidir. % 59,1'i 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. % 2,6'sının ek bir işi vardır. % 2,6'sı mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramaktadır. Ücretli olarak çalışanların % 87,9'u sürekli bir işte çalışmaktadır. İşsizlik oranı % 11,2 dir. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 398 bin kişi azalarak 2 milyon 901 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 1,8 puanlık azalış ile % 11,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 1,9 puanlık azalışla % 13,6, kırsal yerlerde ise 1,8 puanlık azalışla % 6,4 olmuştur. İşsizler sıklıkla (% 31) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır. İşsizlerin % 86,9 u (2 milyon 522 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır. Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 50,6'sı "hizmetler", % 20,9 u "sanayi", % 17,3 ü "inşaat", % 8,1 i "tarım" sektöründe çalışmış, % 3,2 si ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. İşsizlerin; % 29,4 ünü çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 15,4 ünü işten çıkarılanlar, % 18 ini kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 6,9 unu işyerini kapatan/iflas edenler, % 8,9 unu ev işleriyle meşgul olanlar, % 11,5 ini öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, % 9,8 ini ise diğer nedenler oluşturmaktadır. İşgücü dışında olanların % 49,9'u daha önce bir işte çalışmıştır. Ekim 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 16,1'i tarım", % 11,4'ü "sanayi", % 3,1'i "inşaat", % 20,7'si "hizmetler" sektöründe çalışmış, % 48,6 sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. Ekim 2010 döneminde 2 milyon 59 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 9'dur. İşe yeni başlayan veya iş değiştirenlerin % 28,5'i 25-34 yaş grubundadır. Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 18,9'u "sanayi", % 36,9'u "hizmetler", % 20,4'ü "inşaat" sektöründe, % 23,8'i ise "tarım" sektöründe işe başlamıştır. Mevcut işsizlerin % 14,4 ünü (417 bin kişi) bu dönemde işten ayrılanlar oluşturmaktadır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3

İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı 2010 Aralık ayında ithalat %36,8 artmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2010 yılı Aralık ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %18,1 artarak 11 872 milyon dolar, ithalat ise %36,8 artarak 20 554 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 4 965 milyon dolardan, 8 681 milyon dolara ulaştı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2010 yılı Aralık ayında, 2010 Kasım ayına göre ihracat %10,5 artarken, ithalat %6,4 azalış gösterdi. 2009 Aralık ayında %66,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Aralık ayında %57,8 e geriledi. 2009 Aralık ayında %45,3 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki payı, 2010 Aralık ayında değişmedi. AB ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre %17,9 artarak 5 374 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2010 Aralık ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2009 Aralık ayına göre %27 artarak 1 134 milyon dolar olurken, Almanya yı sırasıyla İngiltere (780 milyon dolar), Irak (735 milyon dolar), İtalya (644 milyon dolar) ve Fransa (618 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Fedarasyonu ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %27 artarak 2 506 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya Fedarasyonu nu sırasıyla Almanya (2 165 milyon dolar), Çin (1 847 milyon dolar) ve ABD (1 631 milyon dolar) izledi. 2010 Aralık ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları (1 429 milyon dolar) olurken; bu fasılı kazanlar, makina ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (979 milyon dolar), demir ve çelik (961 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, bunların aksamparçaları (816 milyon dolar) ve örme giyim eşyası ve aksesuarları (764 milyon dolar) izledi. Aralık ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (4 064 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazanlar, makina ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (2 655 milyon dolar), motorlu kara taşıtları (1 891 milyon dolar), demir ve çelik (1 660 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları (1 503 milyon dolar) izledi. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği 2009-2010 Aralık Ayı Dış Ticareti 2009-2010 Ocak -Aralık Dış Ticareti Milyon Dolar 25 000 20 000 15 000 10 000 10 055 11 872 15 019 20 554 Milyon Dolar 200 000 160 000 120 000 80 000 113 930 102 143 140 928 185 493 5 000 40 000 2009 2010 2009 2010 İhracat İthalat 2009 2010 İhracat 2009 2010 İthalat TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4

Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %4,9 artmıştır. Ekim, Kasım ve Aralık aylarından oluşan IV. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre % 4,9 artarak 5 259 444 102 $ oldu. Turizm gelirinin 3 719 565 958 $ ı yabancı ziyaretçilerden, 1 539 878 143 $ ı ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların 4 491 557 397 $ ını kişisel, 767 886 704 $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 9,8 gece, kişi başı yaptıkları ortalama harcaması ise 618 $ dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde ortalama kalış süresi 37 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 514 $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %1,6 artmıştır. 2010 yılı IV. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 7 040 041 kişidir. Bunun 6 023 265 kişisini yabancı, 1 016 776 kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %11,9 artmıştır. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 11,9 artarak 1 360 142 326 $ olmuştur. Bunun 1 310 430 546 $ ı kişisel, 49 711 780 $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 713 937 vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 794 $ dır. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim % 0,41 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı Ocak ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,41, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,41, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,90 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,28 artış gerçekleşmiştir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %1,61 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir. Ocak ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,44, çeşitli mal ve hizmetlerde %1,37, haberleşmede %1,21, ev eşyasında %1,02, lokanta ve otellerde %0,76, konutta %0,58, sağlıkta %0,28, eğitimde %0,04 artış, eğlence ve kültürde %-0,08, giyim ve ayakkabıda %-7,76 düşüş gerçekleşmiştir. Alkollü içecekler ve tütün grubunda değişim gözlenmemiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %9,38 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler (%7,06), çeşitli mal ve hizmetler (%6,71), giyim ve ayakkabı (%5,24), konut (%4,93) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. NUTS2 düzeyinde 26 bölge içinde TÜFE nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği bölge TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) (%0,93) olmuştur. Geçen yılın aynı ayına göre en yüksek artış TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) (%7,37) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) (%10,42) bölgesinde gerçekleşmiştir. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5

Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık değişim % 2,36 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı Ocak ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %2,36, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,36, bir önceki yılın aynı ayına göre %10,80 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,89 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %2,92, sanayi sektöründe %2,25 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,92, bir önceki yılın aynı ayına göre %14,95 ve on iki aylık ortalamalara göre %19,70 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,25, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,93 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,64 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %9,48 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı alt sektöründe gerçekleşmiştir. Sanayinin üç sektöründen, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4,02, imalat sanayi sektöründe %2,35, elektrik, gaz, su sektöründe %0,72 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%9,48), ana metal sanayi (%8,80), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%5,89), mobilya imalatı (%4,82), tekstil ürünleri imalatı (%4,13), maden kömürü ve linyit (%3,96), taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%3,76) alt sektörleridir. Buna karşılık büro makineleri imalatı (%-5,10), basın ve yayım (%-2,62), giyim eşyası imalatı (%-1,46), kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (%-0,20) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6