KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN FİNANSAL FARKINDALIK VE FİNANSAL EĞİTİM İHTİYAÇLARINA YÖNELİK OECD/INFE POLİTİKA REHBERİ Bu politika rehberi, Temmuz 2013 tarihinde G20 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarının desteğini almış ve Eylül 2013 tarihli Zirve de G20 liderleri tarafından onaylanmıştır. Rehber, OECD nin Women and Financial Education: Evidence, Policy Responses and Guidance ( Kadınlar ve Finansal Eğitim: Bulgular, Politika Tepkileri ve Rehberlik ) adlı geniş kapsamlı yayınını tamamlayıcı niteliktedir. Eylül 2013
Kadınların ve Genç Kızların Finansal Farkındalık ve Finansal Eğitim İhtiyaçlarına Yönelik OECD/INFE Politika Rehberi, OECD Finansal Piyasalar Komitesi (CMF Committee on Financial Markets) ve Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Komitesi (IPPC Insurance and Private Pensions Committee ) himayesinde, OECD Uluslararası Finansal Eğitim Ağı (INFE International Network on Financial Education) tarafından hazırlanmıştır. Rehber, OECD nin Women and Financial Education: Evidence, Policy Responses and Guidance ( Kadınlar ve Finansal Eğitim: Bulgular, Politika Tepkileri ve Rehberlik ) başlıklı kapsamlı yayını esas alınarak geliştirilmiştir. Politika rehberi Mayıs 2013 tarihinde INFE, Haziran 2013 tarihinde ise CMF ve IPPC tarafından onaylanmıştır. Yukarıda adı geçen OECD yayını ve bu politika rehberi, Finansal Tabana Yayılma Küresel Ortaklığı nın (GPFI Global Partnership for Financial Inclusion) Finansal Tüketicinin Korunması ve Finansal Okuryazarlık Alt Grubu na da iletilmiştir. OECD çalışma programına da dâhil edilmiş olan yayın ve rehber, 2012 Haziran ında G20 liderlerinin finansal eğitim ve finansal hizmetlere erişim konusunda kadınların önündeki engellerin tespit edilmesi için OECD/INFE, GPFI ve Dünya Bankası na yaptığı çağrıya büyük bir katkı sağlar niteliktedir. Bu politika rehberi, Temmuz 2013 tarihinde G20 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarının desteğini almış ve G20 liderleri tarafından Eylül 2013 tarihindeki Zirve de onaylanmıştır. Daha fazla bilgi için; OECD Finansal İlişkiler Müdürü ve INFE Başkanı (Bay) André Laboul [tel: +33 1 45 24 91 27; E-posta andre.laboul@oecd.org] ya da OECD Finansal İlişkiler Müdürlüğü Kıdemli Politika Uzmanı ve INFE Yönetici Sekreteri (Bayan) Flore-Anne Messy [tel: +33 1 45 24 96 56; E-posta: floreanne.messy@oecd.org] ile irtibata geçebilirsiniz. Bu çalışma, OECD Genel Sekreterliğinin sorumluluğu dâhilinde yayınlanmaktadır. Burada yer alan fikir ve tartışmalar, OECD nin ya da üye ülke hükümetlerinin resmi görüşlerini yansıtmamaktadır. Bu belge ve içinde yer alan planlar, herhangi bir ülkenin statüsüne ya da egemenliğine; uluslararası hat ve hudutların sınırlandırılmasına ve herhangi bir ülkenin, şehrin ya da bölgenin adına halel getirme amacı taşımamaktadır. OECD 2013
TARİHÇE Kadınların finansal okuryazarlık konusunda belli bazı ihtiyaçları olduğunu ve yine gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin yoksul kesimlerinde kadınların sayısının fazla olduğunu gören OECD Uluslararası Finansal Eğitim Ağı 1 (INFE), Ekim 2010 da Finansal Eğitim ve Farkındalık Aracılığıyla Kadınların Güçlendirilmesi konusunda uzman bir alt çalışma grubu kurdu. INFE ve bu özel çalışma grubu, finansal okuryazarlık konusunda kadınlara özgü durumların farklı ulusal bağlamlarda daha iyi anlaşılmasına ve politika yapıcılar ile konuya ilgi duyan paydaşların kadınların bu alandaki becerilerini güçlendirmelerine yardımcı olacak bir rehber oluşturulmasına yönelik olarak, araştırmalara ve bulgulara dayalı bir politika analizi yapmayı amaçlamaktadır. OECD/INFE nin toplumsal cinsiyet meseleleriyle ilgili çalışması da OECD nin 2010 yılında başlatılan yatay toplumsal cinsiyet projesine dâhil edilmiştir. OECD toplumsal cinsiyet girişimi eğitim, çalışma ve girişimcilik (finansal okuryazarlık yönleri de dâhil olmak üzere) alanlarında kadın-erkek eşitliği konusundaki mevcut engelleri ele alarak, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde hükümetlerin kadın-erkek eşitliğini teşvik etmesine yardımcı olmaya çalışmıştır. Bu çalışma Eğitim, Çalışma ve Girişimcilik Hayatında Kadın-Erkek Eşitliği İle İlgili Konsey Tavsiye Kararı nın Mayıs 2013 te OECD ülkelerinin hükümetleri tarafından onaylanması ile sonuçlanmıştır 2. Bu politika rehberi, kadınların ihtiyaçlarıyla ilgisi ölçüsünde, OECD nin finansal eğitim konusundaki çalışmasını, özellikle de OECD/INFE Finansal Eğitim Ulusal Stratejileri Üst Düzey İlkeleri 3 ve Finansal Eğitim ve Farkındalıkla İlgili İlkeler ve İyi Uygulamalara Dair OECD Tavsiye Kararı 4 çalışmalarını, tamamlayıcı niteliktedir. Rehber, finansal eğitimle ilgili yönleri açısından da, OECD Kadın-Erkek Eşitliği Tavsiye Kararı nı tamamlamaktadır. Finansal hizmetlere ve eğitime erişim konusunda kadın ve erkekler arasındaki farklılıkların varlığı, 2012 yılında G20 Liderleri tarafından da kabul edilmiştir. Liderler, Finansal Tabana Yayılma Küresel Ortaklığı (GPFI), OECD/INFE ve Dünya Bankası ndan, kadınların karşılaşabilecekleri engellerin iyice tespit edilmesini istemişler ve bir sonraki Zirve de sunulmak üzere bir ilerleme raporunun hazırlanması çağrısında bulunmuşlardır 5. 1 2 3 4 5 240 kamu otoritesi ve 107 ülkeden oluşan bir ağ. Finansal Piyasalar Komitesi (CMF) ve Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Komitesi (IPPC) nin tüm delegeleri de resen üyedir. OECD (2013a) Recommendation of the Council on Gender Equality in Education, Employment and Entrepreneurship www.oecd.org/mcm/c-min%282013%295-eng.pdf. OECD/INFE (2012). 2012 yılında G20 Liderleri tarafından onaylanmış ve Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Maliye Bakanları tarafından desteklenmiştir. Bkz. www.oecd.org/daf/fin/financialeducation/oecd_infe_high_level_principles_national_strategies_financial_education_apec.pdf. www.oecd.org/daf/fin/financial-education/35108560.pdf. Bkz. Meksika Los Cabos daki Haziran 2012 Zirvesi nde yayınlanan G20 Liderleri Bildirgesi ( Kadın ve gençlerin finansal hizmetler ve finansal eğitime erişebilme ihtiyacını görüyor; GPFI, OECD/INFE ve Dünya Bankası na kadın ve gençlerin karşılaşabilecekleri engellerin tespit edilmesi ve bir sonraki Zirve de sunulmak üzere bir ilerleme raporu hazırlanması çağrısında bulunuyoruz 53. Paragraf), ve Şubat 2013 te Moskova daki toplantıda yayınlanan Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları Sonuç Bildirgesi. ( Kadın ve gençlerin finansal hizmetlere ve finansal eğitime erişim konusunda karşılaştıkları engellerle ilgili ilerleme raporunun ve rapor dâhilinde yer alacak politika tavsiyelerinin GPFI, OECD/INFE ve Dünya Bankası tarafından St Petersburg Zirvesi nde sunulmasını bekliyoruz ) www.g20.org/documents/. KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN FİNANSAL FARKINDALIK VE FİNANSAL EĞİTİM İHTİYAÇLARINA YÖNELİK OECD/ INFE POLİTİKA REHBERİ OECD 2013 3
Süreç Kadınların ve Genç Kızların Finansal Farkındalık ve Eğitim Konusundaki İhtiyaçlarına Yönelik OECD/INFE Politika Rehberi, çalışmalarını OECD Finansal Piyasalar Komitesi (CMF Committee on Financial Markets) ve Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Komitesi (IPPC Insurance and Private Pensions Committee) himayesinde yürüten ve şu anda 107 ülkeden temsilcilerin oluşturduğu OECD Uluslararası Finansal Eğitim Ağı (INFE International Network on Financial Education) tarafından hazırlanmıştır. Rehber, OECD nin Women and Financial Education: Evidence, Policy Responses and Guidance ( Kadınlar ve Finansal Eğitim: Bulgular, Politika Tepkileri ve Rehberlik ) 6 başlıklı kapsamlı yayını esas alınarak geliştirilmiştir. Bu politika rehberi, 15 Mayıs 2013 tarihinde Prag da gerçekleşen 11. Toplantısında INFE ve Haziran 2013 te de finansal eğitimden sorumlu OECD organları tarafından onaylanmıştır. Rehber daha sonra, Temmuz 2013 tarihinde, G20 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarının desteğini almış ve G20 Liderleri tarafından Eylül 2013 tarihinde imzalanmıştır. 6 OECD (2013b) 4 OECD/INFE POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING WOMEN S AND GIRLS NEEDS FOR FINANCIAL AWARENESS AND EDUCATION OECD 2013
GİRİŞ Mevcut ekonomik ve finansal ortamın zorlukları ve meydana gelen sosyal ve demografik değişiklikler göz önüne alındığında, acilen hem erkeklere hem de kadınlara daha iyi ekonomik ve finansal fırsatlar sunma yollarının bulunmasına odaklanılması gerektiği görülmektedir. Adalet ve eşitliğin sağlanabilmesi için, konunun politik, sosyal ve kültürel boyutlarının da dikkate alınması gerekmektedir. 2010 yılından bu yana OECD kadın-erkek eşitliği konusunu eğitim, çalışma ve girişimcilik alanları da dâhil olmak üzere farklı perspektiflerden araştırmaktadır. Bu araştırma, kadın-erkek eşitliği konusunda birçok ülkede önemli bir ilerlemenin sağlandığını, fakat yukarıdaki üç alanda eşitsizliklerin halen önemli ölçüde devam ettiğini ve bu eşitsizliklerin hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülke ekonomilerindeki politika yapıcılar ve ilgili paydaşlar tarafından daha ciddi bir şekilde ele alınması gerektiğini göstermiştir 7. Finansal okuryazarlık ve yeterlilikler açısından kadın ve erkekler arasındaki farklılıklar, OECD tarafından hazırlanan bu çok boyutlu çerçevenin de bir parçasını oluşturmaktadır. Ayrıca, Haziran 2012 de gerçekleşen Zirve de G20 Liderleri de kadınların ve gençlerin finansal hizmetlere ve finansal eğitime erişimlerinin sağlanması gereği ni kabul etmiş ve GPFI, OECD/INFE ve Dünya Bankası ndan kadın ve gençlerin bu konuda karşılaşabileceği engelleri tespit etmelerini isteyerek bir sonraki Zirve de sunulmak üzere bir ilerleme raporu hazırlanması çağrısında bulunmuştur. Bu politika rehberi, OECD/INFE nin, politika yapıcılar ve ilgili paydaşların finansal okuryazarlık açısından kadın-erkek farklılıklarını ele almasına ve kadınları ve genç kızları finansal açıdan güçlendirmesine yardımcı olan çalışmasını destekleyici ve geliştirici niteliktedir. Rehber, mevcut bulguları gözden geçiren, kadınların farklı finansal yeterlilik düzeylerinin ardındaki olası etkenleri aydınlatan ve aynı zamanda bu rehberi tamamlayan kapsamlı bir yayını esas almaktadır. Söz konusu yayın kadınların ve genç kızların yeterliliklerinin artırılması konusunda yaşanabilecek zorlukları da analiz etmekte; kadınlar ve genç kızlar için etkin ve ihtiyaçlara göre şekillendirilmiş finansal eğitim programlarının geliştirilmesine yönelik dersler çıkarmaktadır 8. Finansal okuryazarlık alanındaki kadın-erkek eşitsizlikleri, kadınların finansal geleceklerini ve refahlarını garanti altına alma ve kendinden emin bir şekilde ekonomik ve finansal faaliyetlere katılma konusunda yaşadıkları zorlukları daha da şiddetlendirmektedir. Kadınların özel olarak da finansal okuryazarlığa ihtiyacı vardır; çünkü kadınlar genellikle erkeklerden daha uzun yaşarlar ve daha az kazanırlar, bu da onların ilerleyen yaşlarda finansal açıdan zorluklarla karşılaşma ihtimallerini artırır. Kadınların ihtiyaçlarına göre uyarlanmış finansal eğitim, kadınların ekonomik ve finansal fırsatlara erişebilmesine ve bu fırsatları kullanabilmesine katkı sağlayabilir. Böyle bir finansal eğitim; yönetmeleri gereken riskler hakkında daha iyi değerlendirmeler yapma, bu risklere karşı kendilerini koruma, geleceklerini planlama ve gelir getirici fırsatlardan yararlanma konularında kadınları güçlü kılma potansiyeli de taşımaktadır. Sonuç olarak, finansal eğitimin kadınların ekonomik faaliyetlere daha fazla katılması ve finansal ürünleri daha uygun şekilde kullanması yönünde sağlayacağı katkının, ülkelerin genel ekonomik büyümelerine de fayda sağlaması beklenmektedir. 7 8 Bkz. OECD (2012) ve OECD (2013a). OECD (2013b). KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN FİNANSAL FARKINDALIK VE FİNANSAL EĞİTİM İHTİYAÇLARINA YÖNELİK OECD/ INFE POLİTİKA REHBERİ OECD 2013 5
Bu bağlamda, bu politika rehberi, politika yapıcıların ve paydaşların kadınların finansal okuryazarlıkla ilgili ihtiyaçlarının ele alınmasının önemi konusundaki farkındalıklarını artırmaya, kadınların bu alanda karşılaşabileceği engelleri tespit etmeye ve kadınlar ve genç kızlar için etkili eğitim yaklaşımlarının geliştirilip uygulanmasını desteklemeye yönelik uluslararası ve bağlayıcılığı olmayan bir çerçeve sunmakta ve finansal eğitim iletişim araçlarını anlatmaktadır. Rehber, ulusal öncelikler ve ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak okunmalı ve uygulanmalıdır. Bu nedenle, incelikli ve ulusal/yerel araştırma gerektiren alanları da ele almaktadır. Bu rehber; OECD/INFE Finansal Eğitim Ulusal Stratejileri Üst Düzey İlkeleri (2012), Finansal Eğitim ve Farkındalıkla İlgili İlkeler ve İyi Uygulamalara Dair Konsey Tavsiye Kararı (2005) ve Eğitim, Çalışma ve Girişimcilik Hayatında Kadın-Erkek Eşitliği İle İlgili Konsey Tavsiye Kararı nı (2013) tamamlayıcı niteliktedir. Bu metinlerde geçen genel ilkeler, sırasıyla finansal eğitim ve toplumsal cinsiyet ile ilgili bu rehberde yer verilmemiş alanların tümünde geçerli ilkelerdir. I KADINLARI VE GENÇ KIZLARI GÜÇLENDİRMEYE YÖNELİK FİNANSAL FARKINDALIK VE EĞİTİM ÇERÇEVESİ Ülkelerin koşullarına bağlı olarak; Halkın ortalama finansal okuryazarlık seviyesini artırmaya yönelik girişimler tasarlanırken, finansal eğitimle ilgili ulusal stratejiler potansiyel kadın-erkek eşitsizliklerini tespit etmelidir. Bu tespit, özellikle aşağıdaki durumlar göz önüne alındığında, elzemdir: Ekonomik fırsatlara erişim ve ekonomik sonuçlar açısından kadınlarla erkekler arasında eşitsizlikler mevcuttur. Kadınlar aleyhine olan bu eşitsizlikler arasında yüksek eğitime erişimin düşük seviyede olması, daha az istihdam, daha düşük kazanç ile girişimcilik ve finansman fırsatlarına daha az erişim sayılabilir. Kadınların finansal konulardaki bilgisi ve kendine güveni genellikle erkeklerinkinden daha azdır ve birçok durumda finansal ihtiyaçları ve yeterlilikleri erkeklerinkinden farklıdır. Önceden tespit edilmiş ihtiyaçlara bağlı olarak, özellikle kadın ve genç kızların ihtiyaçlarını esas alan finansal farkındalık ve eğitim yaklaşımları da mevcut ya da yeni geliştirilecek finansal eğitim ulusal stratejilerine dâhil edilmelidir. Aynı şekilde, bu yaklaşımlar ulusal strateji ile benzer süreçleri ve mekanizmaları takip etmelidir. Bu süreç ve mekanizmalarda, bu iş için tahsis edilmiş ve sürdürülebilir kaynaklarla desteklenen, hedefe yönelik ve ölçülebilir amaçların belirlenmesi esastır. Kadınların ve genç kızların ihtiyaçlarını esas alan finansal eğitim yaklaşımları da, kadın-erkek eşitsizliği sorunlarını çözmeye yönelik diğer ilgili ulusal/yerel politikalar ile tam bir eş güdüm içinde ele alınmalı ve uygulanmalıdır. 6 OECD/INFE POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING WOMEN S AND GIRLS NEEDS FOR FINANCIAL AWARENESS AND EDUCATION OECD 2013
Konuyla bağlantılarını canlı tutmak adına, kadın ve genç kızları güçlendirmeye yönelik finansal farkındalık ve eğitim yaklaşımları aynı zamanda farklı paydaşların ilerleyen bölümlerde bahsedilen temel unsurlarını ve önerilen rollerini de dikkate almalıdır. a) Kadınların ve genç kızların finansal okuryazarlıkla ilgili ihtiyaçlarının ve bu konuda karşılaştıkları engellerin tespit edilmesi Kadınların ve genç kızların finansal okuryazarlık konusundaki ihtiyaçları, ulusal düzeyde detaylı bulgular ve araştırmaların geliştirilmesi yoluyla sistematik olarak tespit edilmelidir. Bu aşama, ulusal stratejinin hazırlık aşamasının bir parçası ya da uygun durumlarda başlı başına ayrı bir çalışma şeklinde yürütülebilir. Bu tespit çalışması, (OECD PISA finansal okuryazarlık testi aracılığıyla olanlar da dâhil olmak üzere) yetişkinlerde ve gençlerde finansal okuryazarlığın toplumsal cinsiyet bazında analiz edildiği ulusal anketleri esas almalıdır. Bu tür bulgular oluşturulurken, kadınların ve genç kızların aşağıdakileri de içeren konulardaki olası ihtiyaç ve açıkları özellikle dikkate alınmalıdır: Finansal meselelerle uğraşma konusundaki bilgileri, kendine güvenleri ve konuya duydukları ilgi; İki yakalarını biraraya getirmeye ve emeklilik sonrası da dâhil olmak üzere uzun vadeli finansal geleceklerini garanti altına almaya yönelik finansal stratejiler, Resmi finansal hizmetlere (tasarruf ve kredi olanakları da dâhil olmak üzere) düzgün şekilde erişim ve kullanım, Finansal (yatırım) ürünler(i) arasından seçim yapma, güvenilir bilgi ve tavsiye kaynaklarına erişme ve bunları kullanma becerileri. Bu aşama aynı zamanda kadınları finansal eğitime erişmekten ve finansal okuryazarlıklarını artırmaktan alıkoyabilecek engellerin tespit edilmesine, dikkate alınmasına ve aşılmasına yönelik olmalıdır. Kadınların finansal konularda bilgilenme ve finansal beceriler edinme fırsatlarını azaltabilecek farklı etkenler olabilir. Ulusal/yerel koşullara bağlı olarak, bu konuda aşağıdaki etkenler incelenip değerlendirilebilir: Kadınların ekonomik fırsatlarını potansiyel olarak kısıtlayan yasal ve/veya sosyal normlar; Eğitime, iş hayatına ve resmi finansal piyasalara erişim açısından kadın-erkek arasındaki farklılıklar; İş ve girişimcilik hayatına katılım konusunda kadın-erkek arasındaki farklılıklar, ki bunlar kadınların parayı yönetme konusunda deneyim kazanma ve yaparak öğrenme fırsatlarını azaltabilir; Kadınların kurslara/seminerlere katılma, öğrendikleri bilgileri uygulama ve bağımsız hareket edebilme yeteneklerini doğrudan kısıtlayabilecek kültürel, sosyal ve ekonomik etkenler. b) Politika önceliklerinin ve kadın ve genç kızlar arasındaki hedef alt grupların belirlenmesi Ülkelerin koşullarına bağlı olarak, finansal eğitim ulusal stratejileri ya da ilgili ulusal yaklaşımlar aşağıdaki amaçlara da yönelik olmalıdır: KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN FİNANSAL FARKINDALIK VE FİNANSAL EĞİTİM İHTİYAÇLARINA YÖNELİK OECD/ INFE POLİTİKA REHBERİ OECD 2013 7
Kadınların erkeklere göre daha kötü finansal sonuçlarla karşı karşıya kalma olasılığının yüksek olduğu durumları ele almalıdır. Bu kötü finansal sonuçlar arasında emeklilik getirilerinin daha düşük olması, finansal dışlanma düzeyinin daha yüksek olması ve/veya aşırı borçluluk gibi durumlar sayılabilir; Daha iyi bir finansal okuryazarlık seviyesinde bulunmaya en fazla ihtiyacı olan kadınların genellikle alt gruplara mensup kadınlar olduğunu ve özel girişimlerin hedef kitlesinin bu kadınlar olması gerektiğini görebilmelidir. Bu alt gruplarda genç kadınlar ile yaşlılar/dullar, eğitim seviyesi düşük olan ya da düşük gelirle yaşayan kadınlar, göçmen kadınlar ile mikro ve küçük işlerdeki kadın girişimciler yer alabilir. Bu gruplar tanımlanırken ve ihtiyaçları tespit edilirken, kadınların yaşları, yaşam döngülerinin hangi noktasında bulundukları, medeni durumları, eğitim/okuryazarlık düzeyleri ve işgücü piyasasındaki statüleri gibi konulara dikkat edilmesi gerekmektedir. c) Farklı ana paydaşların rollerinin belirlenmesi Finansal eğitim ulusal stratejisinin tüm bölümleri gibi kadınlarla ilgili programlar ve girişimler de, ilgili kamu ve özel sektör paydaşları ve sivil paydaşlar arasında düzgün bir işbirliğinin sağlanması ve uygun bir liderin ya da öncü kuruluşun belirlenmesi yoluyla geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Kadınların özel ihtiyaçlarını göz önünde tutarak, toplumsal cinsiyet ve/veya finansal okuryazarlık konularına ilgi duyan kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları bu sürece dâhil olmalıdır. İlgili paydaşlar arasında kadın hakları ve kadının güçlendirilmesi ile ilgili bakanlıklar, kadınların ve ailelerin eşit hak ve muamelelere tabi olmasını savunan ulusal ve uluslararası örgütler, kadın ve genç kızların güçlendirilmesini destekleyen dernekler ve sivil toplum kuruluşları ile kadınların çalışma ve finans hayatına erişim konusunda eşit fırsatlara sahip olmasını teşvik eden işveren birlikleri ve finans endüstrisi birlikleri yer almalıdır. II KADINLARA VE GENÇ KIZLARA FİNANSAL FARKINDALIĞIN VE EĞİTİMİN İLETİLMESİNDE KULLANILACAK ARAÇLAR Ulusal koşullara ve önceden belirlenmiş ihtiyaçlara bağlı olarak, kadınların ihtiyaçlarına yönelik program ve girişimlerin uygulama ve iletişim aşamaları, ya çerçevenin oluşturulmasından sorumlu paydaşlar ya da güvenilir paydaşlardan oluşan farklı bir ekip ile program tasarımcıları ve yöneticileri tarafından yürütülebilir. Bu paydaşlar, kadınların finansal konulardaki durumlarını etkileyen aşağıdaki unsurları özellikle dikkate almalıdır: Finansal tutumlardaki cinsiyetlere göre değişen farklılıklar, kadın ve erkeklerin öğrenme konusundaki heveslerinin ve yatkınlıklarının derecesini etkileyebilir. Kadınlar finansal bilgi ve becerileri konusunda kendilerine daha az güvenme, finansal risklerden daha fazla kaçınma ve bir şekilde finansal konulara erkeklerden daha az ilgi duyma eğilimindedir. Bu bulguları daha detaylandırmak ve bu ve diğer etkenlerin kadınların ve farklı kadın alt gruplarının finansal bilgi ve becerilerini artırma konusundaki motivasyonlarını nasıl etkileyebileceğini anlamak için ulusal/yerel düzeyde daha fazla araştırma yapılmalıdır. 8 OECD/INFE POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING WOMEN S AND GIRLS NEEDS FOR FINANCIAL AWARENESS AND EDUCATION OECD 2013
Kadınlara etkili bir şekilde ulaşabilmek için özel öğrenmeye açık olunan anlar ve öğrenme ortamları belirlenmelidir: Eğitim politikasına, eğitime erişimde eşit şartların varlığına ve eğitim hizmetinin tasarımına bağlı olarak; finansal eğitimin okulda verilmesi, hem kız hem de erkek çocuklarına bu konuda önlerine çıkacak fırsatlar sosyal ve kültürel etkenlerle kısıtlanmadan önce finansal meselelerin farkına varabilmeleri ve temel finansal becerileri kazanabilmeleri için eşit olanaklar sağlayabilir. Bu programlar hâlihazırda, kızların erkeklerden farklı yollarla öğrendiğini ve belli yetilerin kazanılmasında kızlarla erkekler arasında genç yaşlardan itibaren ortaya çıkan bazı farklılıklar olduğunu (örneğin kızlar bir şeyler okuma konusunda erkeklerden daha iyi iken matematik konusunda daha kötüdürler) göz önüne almalıdır. Kadınların çalışma hayatı ve ev işleri nedeniyle yoğun olan programı dikkate alınarak, kadınlara finansal eğitimin işyerinde verilmesi teşvik edilmelidir. Ulusal düzenlemeler elverdiği ölçüde kadınlara ücretsiz, uygun, bağımsız ve yeterli finansal danışmanlık hizmeti sağlanması; finansal ürün seçiminde yaşadıkları zorlukların azaltılmasına ve finansal sorunlarla kendi başlarına başa çıkma konusunda duydukları özgüvenin artmasına yardımcı olabilir. Özellikle gelişmekte olan ülke ekonomilerindeki yaygınlıkları düşünüldüğünde, yardımlaşma grupları ile döner tasarruf ve kredi toplulukları (düzenli tasarruf katkılarını paylaşan ve grubun diğer üyelerine borç veren kadınların oluşturduğu küçük topluluklar); finansal eğitim ve finansal ürün ve hizmetlere erişimin birlikte sağlanması yoluyla kadınların finansal okuryazarlığının ve finansal tabana yayılma oranının artırılması ve konuyla ilgili diğer beceriler hakkında bilgi alışverişi sağlanması açısından çok değerli bir ortam oluşturmaktadır. İletişim yöntemleri, kadınların ihtiyaçlarına göre şekillenmiş yöntemler olmalıdır. Kadın rol modellerin benimsenmesi ve finansal meselelerin akran grupları arasında tartışılabilmesi, kadınları konunun içine çekmenin ve kendilerine güvenlerini artırmanın önemli bir yolu olarak düşünülmelidir. Kadınlara ulaşmak için mümkün olan en geniş fırsat yelpazesinden faydalanmak adına, TV programları ve elektronik iletişim kanalları da dâhil olmak üzere yaratıcı araçların kullanılması da seçenekler arasında düşünülmelidir. İlgili olduğu durumlarda, kadınların finansal tabana yayılma oranını, finansal erişimini ve gelir yaratıcı fırsatlara erişimini artırmak için finansal eğitimin resmi finansal ürünlere erişim ve/veya girişimcilik eğitimi ile birleştirilmesi teşvik edilmelidir. Finans ve sağlık konularıyla ilgili eğitim girişimlerinin birleştirilmesi de, kadınların güçlendirilmesi konusunun daha geniş bir bakış açısıyla ele alınmasında etkili bir yol olabilir. Tüm finansal eğitim programları sistematik olarak izlenmeli ve değerlendirilmeli, olası toplumsal cinsiyet önyargıları ve/veya cinsiyet ayrımcılığı etkileri içerip içermediği kontrol edilmelidir. Bu süreç; programa katılan kadın ve erkekler arasında beklentiler, güven, öğrenme tercih ve tarzları açısından gözlenebilecek farklılıkların ve elde edilen sonuçlar açısından gözlenebilecek farklılıkların belirlenmesini sağlamalıdır. Bu tür farklılıkların tespit edildiği durumlarda, gelecekteki programlara bu yeni bulgular da dâhil edilmeli ve gerekli değişiklikler konusunda yönlendirmeler yapılmalıdır. KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN FİNANSAL FARKINDALIK VE FİNANSAL EĞİTİM İHTİYAÇLARINA YÖNELİK OECD/ INFE POLİTİKA REHBERİ OECD 2013 9
SEÇİLMİŞ KAYNAKLAR VE EK REHBERLER Finansal Eğitimle İlgili OECD Araçları ve Yayınları OECD (2005), Recommendation of the Council on Principles and Good Practices on Financial Education and Awareness. www.oecd.org/daf/fin/financial-education/35108560.pdf OECD (2013b), Women and Financial Education: Evidence, Policy Responses and Guidance. OECD Publishing. doi: 10.1787/9789264202733-en OECD /INFE (2012), High-level Principles on National Strategies for Financial Education. www.oecd.org/daf/fin/financialeducation/oecd_infe_high_level_principles_national_strategies_financial_education_apec.pdf Toplumsal Cinsiyetle İlgili OECD Araçları ve Yayınları OECD (2012), Closing the Gender Gap: Act Now, OECD Publishing. doi: 10.1787/9789264179370-en OECD (2013a), Recommendation of the Council on Gender Equality in Education, Employment and Entrepreneurship. http://www.oecd.org/mcm/c-min%282013%295-eng.pdf G20 Bildirgeleri G20 (2012), G20 Leaders Declaration, Los Cabos, Mexico. www.g20.org/load/780987820 G20 (2013), Finance Ministers and Central Bank Governors Communiqué, Moscow, 15-16 February 2013 www.g20.org/load/781209773 10 OECD/INFE POLICY GUIDANCE ON ADDRESSING WOMEN S AND GIRLS NEEDS FOR FINANCIAL AWARENESS AND EDUCATION OECD 2013
EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ OECD, hükümetlerin küreselleşmenin getirdiği ekonomik, toplumsal ve çevreyle ilgili zorlukları aşmak için beraber çalıştığı benzersiz bir forumdur. Aynı zamanda OECD, kurumsal yönetişim, bilgi ekonomisi ve gittikçe yaşlanan dünya nüfusunun getirdiği sorunlar gibi yeni gelişme ve sorunların anlaşılması ve hükümetlerin bu gelişme ve sorunlara tepki vermesine yardım edilmesi çabalarının da merkezinde yer almaktadır. Örgüt, hükümetlerin birbirleriyle politika deneyimlerini karşılaştırabilecekleri, ortak sorunlara çözümler arayabilecekleri, başarılı uygulamaları tespit edebilecekleri ve ulusal ve uluslararası politikaların koordinasyonu için çalışabilecekleri bir ortam sunmaktadır. OECD üyesi ülkeler şunlardır: Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Şili, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İsrail, İtalya, Japonya, Kore, Lüksemburg, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri. Avrupa Birliği de OECD nin çalışmalarına katılmaktadır. OECD Yayınları, Örgüt ün ekonomik, sosyal ve çevreyle ilgili konularda topladığı istatistiklerin ve yaptığı araştırmaların sonuçları ile üyelerince kabul edilmiş anlaşma, talimat ve standartları geniş bir kitleye ulaştırmaktadır.
www.oecd.org/finance